Kinh Kim Cương

Hòa thượng Thích Trí Quang dịch giải

---

Phần chính văn
Phần giải thích
Phần ghi chú

---

Lời Cầu Nguyện

Nghĩa lý kinh Kim cương

là ngoài tầm nghĩ bàn,

phước đức kinh Kim cương

cũng siêu việt như vậy.

Nay con được dịch giải,

cầu nguyện cùng chúng sinh

ở trong cảnh giới này

mà thấy phi cảnh giới,

và chính nơi thân này

mà thấy là Phật thân.

23.10.2531

Trí Quang

 

Phần Tụng Niệm [^]

Kính lạy đức Thích ca mâu ni thế tôn, cùng hết thảy Phật bảo. Kính lạy kinh Kim cương bát nhã ba la mật, cùng hết thảy Pháp bảo. Kính lạy tôn giả Thiện hiện, cùng hết thảy Tăng bảo.

Đoạn 1 - Đoạn 4

(1)

(1-8) Tôi nghe như vầy:

Một thời Thế tôn

ở nước Xá vệ,

trong khu vườn rừng

Chiến thắng Thiện thí,

cùng với một ngàn

hai trăm năm chục

vị đại tỷ kheo.

(2)

(9-22) Vào lúc bấy giờ

gần đến giờ ăn,

nên đức Thế tôn

sửa y, cầm bát,

đi vào khất thực

trong thành Xá vệ.

Tuần tự khất thực

trong thành này rồi,

Ngài về chỗ ở,

ăn uống xong xuôi,

thu dọn y bát,

rửa sạch hai chân,

và trải đồ lót

lót chỗ mà ngồi.

(3)

(23-48) Lúc ấy Thiện hiện,

một vị trưởng lão,

cũng có ở trong

các đại tỷ kheo.

Từ chỗ mình ngồi,

trưởng lão đứng dậy,

vắt một vạt y,

để trần vai phải,

đầu gối bên phải

quì xuống chấm đất,

hai tay chắp lại

cung kính mà thưa:

kính bạch Thế tôn,

Ngài thật hiếm có;

Ngài khéo nâng đỡ

cho các Bồ tát,

lại khéo giao phó

cho các Bồ tát.

Kính bạch Thế tôn,

thiện nam thiện nữ

đã phát tâm nguyện

vô thượng bồ đề,

thì phải làm sao

để ở tâm ấy?

và phải làm sao

để sửa tâm mình?

(4)

(49-70) Đức Thế tôn dạy:

tốt lắm, Thiện hiện;

thật đúng như lời

trưởng lão đã nói,

Như lai rất khéo

nâng đỡ Bồ tát,

Như lai rất khéo

giao phó Bồ tát.

Do vậy, trưởng lão,

hãy nghe cho kyլ

Như lai sẽ nói

cho các vị biết

thiện nam thiện nữ

phát tâm bồ đề

thì bằng cách nào

trú ở tâm ấy,

và bằng cách nào

sửa chữa tâm mình.

Trưởng lão thưa rằng,

dạ, bạch Thế tôn,

chúng con ước muốn

được nghe Ngài dạy.

Đoạn 5 - Đoạn 8

(5)

(71-102) Trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát thì phải

sửa chữa tâm mình

bằng tuệ giác này:

Bao nhiêu chúng sinh,

hoặc sinh bằng trứng,

hoặc sinh bằng thai,

sinh bằng ẩm thấp,

sinh bằng biến hóa,

hoặc có hình sắc,

hoặc không hình sắc,

hoặc có tư tưởng,

hoặc không tư tưởng,

có không tư tưởng,

ta làm hết thảy

đều được nhập vào

niết bàn hoàn toàn

mà giải thoát cả --

Làm cho vô lượng

vô số chúng sinh

niết bàn như vậy,

mà thật không thấy

có chúng sinh nào

được niết bàn cả.

Tại sao như vậy,

trưởng lão Thiện hiện,

vì nếu Bồ tát

mà vẫn còn có

ý tưởng ngã, nhân,

chúng sinh, thọ giả,

thì bồ tát ấy

không phải Bồ tát.

(6)

(103-144) Trưởng lão Thiện hiện,

đối với các pháp,

Bồ tát không nên

trú ở đâu cả

mà làm bố thí:

không ở nơi sắc

mà làm bố thí,

không ở nơi thanh,

hương, vị, xúc, pháp,

mà làm bố thí.

Trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát hãy nên

bố thí như thế:

không ở đâu cả.

Tại sao như vậy,

vì nếu Bồ tát

không ở đâu cả

mà làm bố thí

thì được phước đức

không thể lường được.

Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

không gian hướng đông

có lường được không?

Không, bạch Thế tôn.

Trưởng lão Thiện hiện,

không gian hướng nam,

hướng tây, hướng bắc,

và cả bốn góc,

cả trên, cả dưới,

có lường được không?

Càng không, bạch Ngài.

Trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát bố thí

mà không ở đâu

thì được phước đức

cũng y như thế,

không thể lường được.

Trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát chỉ nên

trú ở theo lời

Như lai dạy đây.

(7)

(145-164) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

đối với Như lai,

có thể hay không

thấy bằng đặc tướng?

Không, bạch Thế tôn,

không thể thấy Ngài

bằng các đặc tướng;

tại sao như vậy,

vì theo Ngài dạy

thì các đặc tướng

là phi đặc tướng.

Đức Thế tôn bảo,

trưởng lão Thiện hiện,

hễ có đặc tướng

thì đặc tướng ấy

toàn là giả dối,

nếu thấy đặc tướng

là phi đặc tướng

thì thấy Như lai.

(8)

(165-234) Trưởng lão Thiện hiện

bạch đức Thế tôn,

có thể có ai

nghe pháp thoại này

mà sinh đức tin

đúng chân lý không?

Đức Thế tôn dạy,

đừng hỏi như vậy,

trưởng lão Thiện hiện;

sau khi Như lai

nhập niết bàn rồi,

năm trăm năm sau,

có ai giữ giới,

làm phước, tu tuệ,

thì với pháp thoại

như thế này đây,

có thể tin tưởng

đúng với chân lý.

Trưởng lão phải biết

những người như vậy

không chỉ gieo trồng

gốc rễ điều lành

nơi một đức Phật,

nơi hai đức Phật,

nơi ba bốn năm

đức Phật mà thôi,

mà đã gieo trồng

gốc rễ điều lành

ở nơi vô số

ngàn vạn đức Phật.

Những người như vậy

mà được nghe đến

pháp thoại thế này,

thì dầu đến nỗi

chỉ một ý niệm

tin tưởng trong sáng,

Như lai cũng vẫn

biết và thấy rõ

họ thực hiện được

vô lượng phước đức.

Tại sao như vậy,

vì những người này

không còn có nữa

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả,

không còn có nữa

ý tưởng về pháp

và về phi pháp.

Nếu những người này

còn có ý tưởng

là còn ngã nhân

chúng sinh thọ giả,

còn ý tưởng pháp

là còn ngã nhân

chúng sinh thọ giả,

còn tưởng phi pháp

là còn ngã nhân

chúng sinh thọ giả.

Vì lý do ấy,

đừng nắm lấy pháp,

lại càng đừng nên

nắm lấy phi pháp.

Do ý nghĩa này,

Như lai thường nói,

các vị Tỷ kheo,

hãy nhận thức rằng

pháp Như lai nói

tựa như chiếc bè:

pháp còn phải bỏ,

huống chi phi pháp?

 

Đoạn 9 - Đoạn 12

(9)

(235-262) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

phải chăng Như lai

được vô thượng giác?

phải chăng Như lai

có sự thuyết pháp?

Trưởng lão thưa rằng

kính bạch Thế tôn,

theo con hiểu biết

ý của Ngài nói,

thì không thể có

một pháp khẳng định

để được mệnh danh

là vô thượng giác,

cũng không thể có

một pháp khẳng định

để được gọi là

Thế tôn thuyết pháp.

Tại sao như vậy,

vì Pháp Ngài nói

không thể nắm lấy

không thể diễn tả,

không phải là pháp,

không phải phi pháp -

Lý do là vì

hết thảy hiền thánh

toàn do Vô vi

biểu hiện khác biệt.

(10)

(263-300) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

có ai đem cho

đủ hết bảy loại

vàng ngọc chất đầy

đại thiên thế giới,

thì người cho ấy

được phước nhiều không?

rất nhiều, bạch Ngài;

vì phước đức ấy

Ngài đã nói là

tính phi phước đức,

thế nên Ngài nói

phước đức rất nhiều.

Trưởng lão Thiện hiện,

nhưng nếu có ai

từ pháp thoại này,

tiếp nhận ghi nhớ

dầu là chỉ được

chỉnh cú bốn câu,

và biết đem nói

cho bao người khác,

thì phước người ấy

vẫn hơn người trước.

Tại sao như vậy,

vì lẽ, trưởng lão,

hết thảy Phật đà

cùng với Phật pháp

-- pháp vô thượng giác

của các Phật đà --

toàn là xuất ra

từ pháp thoại này.

Trưởng lão Thiện hiện,

gọi là Phật pháp

thì Như lai nói

là phi Phật pháp,

thế nên Như lai

nói là Phật pháp.

(11)

(301 - 392) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

vị Tu đà hoàn

có ý nghĩ rằng

ta được đạo quả

Tu đà hoàn chăng?

Trưởng lão thưa Ngài,

không, bạch Thế tôn;

tại sao như vậy,

vì Tu đà hoàn

là Vào dòng nước,

thế nhưng thật ra

không có cái gì

nhập vào đâu cả:

không nhập sắc, thanh,

hương, vị, xúc, pháp,

nên được mệnh danh

là Tu đà hoàn.

Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

vị Tư đà hàm

có ý nghĩ rằng

ta được đạo quả

Tư đà hàm chăng?

Trưởng lão thưa Ngài,

không, bạch Thế tôn;

tại sao như vậy,

vì Tư đà hàm

là Một trở lại,

thế nhưng thật ra

không có cái gì

một lần trở lại,

nên được mệnh danh

là Tư đà hàm.

Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

vị A na hàm

có ý nghĩ rằng

ta được đạo quả

A na hàm chăng?

Trưởng lão thưa Ngài,

không, bạch Thế tôn;

tại sao như vậy,

vì A na hàm

là Không trở lại,

thế nhưng thật ra

không có cái gì

không còn trở lại,

nên được mệnh danh

là A na hàm.

Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

vị A la hán

có ý nghĩ rằng

ta được đạo quả

A la hán chăng?

Trưởng lão thưa Ngài,

không, bạch Thế tôn;

tại sao như vậy,

vì lẽ thật ra

không có cái gì

là A la hán,

nên được mệnh danh

là A la hán.

Kính bạch Thế tôn,

nếu vị La hán

nghĩ rằng mình được

đạo quả La hán,

thì như thế là

chấp trước ngã nhân

chấp trước chúng sinh

chấp trước thọ giả.

Bạch Ngài, Ngài nói

trong số những người

được định Không cãi,

con là hơn hết,

con là La hán

ly dục bậc nhất;

nhưng con không có

ý nghĩ mình là

một vị La hán

ly dục bậc nhất.

Nếu con còn nghĩ

mình là La hán,

thì Ngài không nói

Thiện hiện là người

thích thú làm theo

chánh định Không cãi;

vì con không còn

làm theo gì cả,

nên Ngài nói con

theo định Không cãi.

(12)

(393-402) Đức Thế tôn bảo

trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

Như lai xưa kia,

nơi đức Nhiên đăng,

được pháp gì chăng?

Không, bạch Thế tôn;

nơi đức Nhiên đăng,

thực sự Thế tôn

không được pháp gì.

 

Đoạn 13 - Đoạn 16

(13)

(403-426) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

phải chăng Bồ tát

trang hoàng cõi Phật?

Không, bạch Thế tôn;

lý do là vì

trang hoàng cõi Phật,

sự trang hoàng ấy

Thế tôn đã nói

là phi trang hoàng,

thế nên Ngài nói

đó là trang hoàng.

Do vậy, trưởng lão,

Bồ tát đại sĩ

hãy sinh cái tâm

trong sạch như vầy:

không ở nơi sắc

mà sinh tâm ra,

không ở nơi thanh,

hương, vị, xúc, pháp,

mà sinh tâm ra;

hãy đừng ở vào

bất cứ chỗ nào

mà sinh tâm ra.

(14)

(427-438) Trưởng lão Thiện hiện,

ví dụ có người

thân thể cao lớn

như núi Tu di,

ông nghĩ thế nào,

thân ấy lớn không?

rất lớn, bạch Ngài;

tại sao, bởi vì

Ngài nói thân lớn

là phi thân lớn,

thế nên Ngài nói

đó là thân lớn.

(15)

(439-506) Trưởng lão Thiện hiện,

giả thiết sông Hằng

có bao nhiêu cát,

thì mỗi hạt cát,

là một sông Hằng,

ông nghĩ thế nào,

số cát tất cả

sông Hằng như vậy

nhiều hay không nhiều?

Rất nhiều, bạch Ngài;

số lượng sông Hằng

đã là vô số,

huống chi số cát

những sông Hằng ấy.

Trưởng lão Thiện hiện,

với lời nói thật,

Như lai hôm nay

nói với trưởng lão:

giả sử thiện nam

hay thiện nữ nào

đem hết bảy loại

vàng ngọc chất đầy

thế giới đại thiên

nhiều như số cát

những sông Hằng ấy

mà làm bố thí,

thì phước họ được

là nhiều hay ít?

Trưởng lão kính thưa,

rất nhiều, bạch Ngài.

Trưởng lão Thiện hiện,

nếu có thiện nam

hay thiện nữ khác

với pháp thoại này,

tiếp nhận ghi nhớ

dầu chỉ bốn câu,

và biết đem nói

cho bao người khác,

thì phước người này

hơn phước người trước.

Thêm nữa, trưởng lão,

chỗ nào giảng dạy

pháp thoại như vầy,

dầu chỉ bốn câu,

trưởng lão cũng phải

nhận thức chỗ ấy,

tất cả thế giới

chư thiên nhân loại

và a tu la

đều nên hiến cúng

y như hiến cúng

chùa tháp Như lai.

Huống chi có người

tiếp nhận ghi nhớ,

đọc xét văn nghĩa,

tụng được thuộc lòng,

giảng nói cho người

trọn pháp thoại này;

trưởng lão phải biết

người ấy đạt được

cái pháp tối thượng

hiếm có bậc nhất,

và những địa điểm

người ấy giảng dạy

pháp thoại như vầy

là có Như lai,

hay có các vị

đệ tử cao trọng.

(16)

(507-532) Vào lúc bấy giờ

trưởng lão Thiện hiện

bạch đức Thế tôn,

pháp thoại như vầy

nên gọi tên gì?

chúng con cần phải

ghi nhớ thế nào?

Đức Thế tôn dạy,

trưởng lão Thiện hiện,

pháp thoại như vầy

nên gọi tên là

Kim cương bát nhã

ba la mật đa,

trưởng lão hãy nhớ

pháp thoại như vầy

qua danh hiệu ấy.

Tại sao như vậy,

trưởng lão Thiện hiện,

bởi vì bát nhã

ba la mật đa

thì Như lai nói

là phi bát nhã

ba la mật đa,

thế nên Như lai

nói là bát nhã

ba la mật đa.

 

Đoạn 17 - Đoạn 20

(17)

(533-540) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

Như lai có sự

thuyết pháp hay không?

Trưởng lão thưa Ngài,

không, bạch Thế tôn,

Thế tôn không có

thuyết pháp gì cả.

(18)

(541-558) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

thế giới đại thiên

có bao vi trần,

số lượng nhiều không?

Rất nhiều, bạch Ngài.

Trưởng lão Thiện hiện,

những vi trần ấy,

Như lai nói chúng

là phi vi trần,

thế nên Như lai

nói là vi trần.

Và bao thế giới,

Như lai cũng nói

những thế giới ấy

là phi thế giới,

thế nên Như lai

nói là thế giới.

(19)

(559-572) Trưởng lão Thiện hiện,

trong ý của ông

ông nghĩ thế nào,

có thể hay không

nhìn thấy Như lai

bằng ba mươi hai

đặc tướng siêu nhân?

Không, bạch Thế tôn;

tại sao như vậy,

vì các đặc tướng

hì Thế tôn nói

là phi đặc tướng,

thế nên Thế tôn

nói là đặc tướng.

(20)

(573-586) Trưởng lão Thiện hiện,

nếu có thiện nam

hay thiện nữ nào

đem thân mạng mình

bằng cát sông Hằng

mà bố thí cả,

và có người khác

với pháp thoại này,

tiếp nhận ghi nhớ

dầu chỉ bốn câu,

và đem giảng nói

cho bao người khác,

thì phước người này

quá nhiều hơn nữa.

 

Đoạn 21 - Đoạn 24

(21)

(587-662) Vào lúc bấy giờ

trưởng lão Thiện hiện

nghe pháp thoại này

lĩnh hội sâu xa,

lòng đầy xúc cảm,

rơi lụy mà khóc.

Trưởng lão thưa rằng,

thật quá hiếm có,

kính bạch Thế tôn;

Ngài đã tuyên thuyết

pháp thoại cực sâu.

Từ khi có được

con mắt tuệ giác

cho đến ngày nay,

con chưa nghe được

pháp thoại như vầy.

Bạch Ngài, có ai

nghe pháp thoại này

tin tưởng trong sáng,

và phát sinh được

cái tuệ giác thật,

thì biết người ấy

đạt được công đức

hiếm có bậc nhất.

Kính bạch Thế tôn,

tuệ giác thật ấy

thì Ngài nói là

phi tuệ giác thật,

thế nên Ngài nói

là tuệ giác thật.

Kính bạch Thế tôn,

hôm nay con được

nghe pháp thoại này,

tin tưởng, lĩnh hội,

tiếp nhận, ghi nhớ,

thì không khó mấy.

Nhưng nếu tương lai,

năm trăm năm sau,

người nào nghe được

pháp thoại như vầy,

tin tưởng, lĩnh hội,

tiếp nhận, ghi nhớ,

mới hiếm có nhất.

Tại sao như vậy,

bởi vì người ấy

thì không còn có

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả --

Ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả

là phi ý tưởng:

phi mọi ý tưởng

thì thế gọi là

chư Phật như lai.

Đức Thế tôn dạy

trưởng lão Thiện hiện,

thật đúng như vậy;

nếu có người nào

được nghe pháp thoại

Bát nhã như vầy

mà không kinh ngạc,

cũng không sợ hãi,

thì biết người ấy

cực kỳ hiếm có.

Tại sao, trưởng lão,

bởi vì Bát nhã

chính là tối thượng

ba la mật đa,

và Như lai nói

cái pháp tối thượng

ba la mật đa

là phi tối thượng

ba la mật đa,

thế nên Như lai

nói là tối thượng

ba la mật đa.

(22)

(663-696) Trưởng lão Thiện hiện,

cái pháp nhẫn nhục

ba la mật đa,

Như lai cũng nói

là phi nhẫn nhục

ba la mật đa,

thế nên Như lai

nói là nhẫn nhục

ba la mật đa.

Tại sao, trưởng lão,

vì như xưa kia,

trong khi Như lai

bị Ca lị vương

cắt thịt khắp nơi

tay chân Như lai,

Như lai không có

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả.

Nếu lúc bấy giờ

Như lai còn có

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả

thì phải sinh ra

giận dữ oán hận.

Trưởng lão Thiện hiện,

Như lai lại nhớ

trong thì quá khứ,

có năm trăm đời

Như lai đã làm

tiên nhân Nhẫn nhục.

Vào lúc bấy giờ,

Như lai cũng không

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả.

(23)

(697-758) Vì lý do ấy,

trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát thì phải

rời mọi ý tưởng

mà phát huy tâm

vô thượng bồ đề;

đừng ở nơi sắc

mà sinh tâm ra,

đừng ở nơi thanh,

hương, vị, xúc, pháp,

mà sinh tâm ra.

Hãy sinh cái tâm

không ở đâu cả.

Nếu tâm ở đâu

thì chính như thế

là phi trú ở.

Vì lý do này,

Như lai nói rằng

Bồ tát thì phải

không ở sắc, thanh,

hương, vị, xúc, pháp,

mà làm bố thí.

Trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát thì vì

ích lợi chúng sinh

một cách khắp cả

mà hãy bố thí

theo cách như vậy.

Vì Như lai nói

ý tưởng chúng sinh

là phi ý tưởng,

Như lai cũng nói

hết thảy chúng sinh

là phi chúng sinh.

Trưởng lão Thiện hiện,

Như lai là người

nói phải, nói chắc,

nói như sự thật,

nói không lừa đảo,

nói không mâu thuẫn.

Trưởng lão Thiện hiện,

Pháp mà Như lai

đã chứng ngộ được,

cái Pháp như vậy

không phải chắc chắn,

không phải trống rỗng.

Trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát nếu tâm

ở nơi mọi thứ

mà làm bố thí,

thì như một người

vào trong bóng tối,

không còn thấy được

một thứ gì hết;

Bồ tát nếu tâm

không ở mọi thứ

mà làm bố thí,

thì như một người

đã có mắt sáng,

lại có ánh sáng

mặt trời soi rõ,

nên thấy đủ cả.

(24)

(759-776) Trưởng lão Thiện hiện

trong thì vị lai,

nếu có thiện nam

hay thiện nữ nào,

đối với pháp thoại

Bát nhã như vầy,

tiếp nhận ghi nhớ,

đọc xét văn nghĩa,

tụng được thuộc lòng,

nói cho người khác,

thì thế là được

Như lai sử dụng

tuệ giác Như lai

mà biết rất rõ,

và thấy rất rõ,

rằng người như vậy

ai cũng đạt được

vô lượng công đức.

 

Đoạn 25 - Đoạn 28

(25)

(777-848) Trưởng lão Thiện hiện,

nếu có thiện nam

hay thiện nữ nào

buổi sáng đã đem

hằng sa thân mạng

mà bố thí cả,

buổi trưa cũng đem

hằng sa thân mạng

mà bố thí nữa,

buổi chiều lại đem

hằng sa thân mạng

mà bố thí luôn,

và sự bố thí

thân mạng như vậy

làm đến trăm ngàn

vạn ức thời kỳ;

và có người khác

nghe pháp thoại này,

trong lòng tin tưởng

chứ không đối kháng,

thì phước người này

hơn phước người trước,

huống chi có người

sao chép ấn hành,

tiếp nhận ghi nhớ,

đọc xét văn nghĩa,

tụng được thuộc lòng,

nói cho người khác.

Trưởng lão Thiện hiện,

chính yếu mà nói

thì bài pháp thoại

Bát nhã như vầy

có những công đức

ngoài tầm nghĩ bàn,

ước lượng, đối chiếu,

siêu việt giới hạn;

Như lai nói cho

những người đi theo

giáo pháp đại thừa,

nói cho những người

đi theo giáo pháp

đại thừa tối thượng.

Ai có năng lực

tiếp nhận ghi nhớ,

đọc xét văn nghĩa,

tụng được thuộc lòng,

trình bày phong phú

cho bao người khác,

thì chính Như lai

biết rõ người ấy,

thấy rõ người ấy,

đạt được công đức

không thể ước lượng,

không thể đối chiếu,

không có giới hạn,

ngoài tầm nghĩ bàn.

Những người như vậy

có thể gánh vác

tuệ giác vô thượng

của ta, Như lai.

Tại sao như thế,

trưởng lão Thiện hiện,

bởi vì những ai

ưa pháp tiểu thừa,

vẫn còn ngã nhân

chúng sinh thọ giả,

thì với pháp này

không thể lắng nghe,

tiếp nhận ghi nhớ,

đọc xét văn nghĩa,

tụng được thuộc lòng,

nói cho người khác.

(26)

(849-862) Trưởng lão Thiện hiện,

bất cứ chỗ nào,

hễ có bản kinh

Kim cương bát nhã,

thì cả thế giới

chư thiên, nhân loại,

và a tu la,

đều nên hiến cúng.

Nên biết chỗ ấy

chính là chùa tháp

tôn thờ Như lai;

hãy lạy, đi nhiễu,

tung rãi các loại

bông hoa, hương liệu.

(27)

(863-878) Thêm nữa, trưởng lão,

bất cứ thiện nam

hay thiện nữ nào

học hỏi, ghi nhớ,

nghiên cứu, tụng thuộc

kinh Kim cương này

mà bị khinh dễ,

thì biết người ấy

tội ác đời trước

đáng sa chỗ dữ,

nhưng vì đời này

bị người khinh dễ

thì tội ác đó

tiêu tan hết cả,

người ấy sẽ được

tuệ giác vô thượng.

(28)

(879-934) Trưởng lão Thiện hiện,

Như lai nhớ lại

quá khứ vô số

thời kỳ vô số,

trước khi Như lai

gặp đức Nhiên đăng,

thì đã gặp được

tám trăm bốn ngàn

vạn ức trăm triệu

chư Phật như lai,

đối với Ngài nào

Như lai cũng đồng

thừa sự hiến cúng

chứ không bỏ qua.

Nhưng nếu có ai,

ở trong thời kỳ

cuối cùng sau này,

mà có năng lực

học hỏi, ghi nhớ,

nghiên cứu, tụng thuộc

bản kinh Kim cương

bát nhã này đây,

thì bao công đức

người ấy đạt được,

công đức Như lai

phụng sự chư Phật

không bằng phần trăm,

phần ngàn vạn ức,

đến nỗi toán pháp

và ví dụ nữa,

cũng không bằng được

một phần nào cả.

Trưởng lão Thiện hiện,

nếu có thiện nam

hay thiện nữ nào

ở trong thời kỳ

cuối cùng sau này,

mà có khả năng

tiếp nhận, ghi nhớ,

nghiên cứu, tụng thuộc

bản kinh Kim cương

bát nhã như vầy,

bao nhiêu công đức

mà họ đạt được,

nếu Như lai nói

một cách đầy đủ,

thì tất có kẻ

nghe mà nổi khùng,

bối rối, hoài nghi,

không thể tin được.

Trưởng lão Thiện hiện,

phải nhận thức rằng

ý nghĩa Kim cương

không thể nghĩ bàn,

hiệu quả cũng vậy

không thể nghĩ bàn.

 

Đoạn 29 - Đoạn 32

 

(29)

(935-970) Vào lúc bấy giờ,

trưởng lão Thiện hiện

kính bạch Thế tôn,

thiện nam thiện nữ

đã phát tâm nguyện

vô thượng bồ đề,

thì phải làm sao

để ở tâm ấy?

và phải làm sao

để sửa tâm mình?

Đức Thế tôn dạy,

trưởng lão Thiện hiện,

thiện nam thiện nữ

phát tâm bồ đề,

thì sửa tâm mình

bằng tuệ giác này:

ta phải làm cho

hết thảy chúng sinh

đều được niết bàn,

hết thảy chúng sinh

được niết bàn rồi

mà thật không thấy

một chúng sinh nào

được niết bàn cả.

Lý do là vì

Bồ tát mà có

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả,

thì như thế là

không phải Bồ tát.

Tại sao như vậy,

trưởng lão Thiện hiện,

bởi vì thật ra

không có pháp gì

là người phát tâm

vô thượng bồ đề.

(30)

(971-1042) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

nơi đức Nhiên đăng,

phải chăng Như lai

có một pháp gì

gọi là đạt được

vô thượng bồ đề?

Không, bạch Thế tôn;

theo chỗ con hiểu

ý nghĩa đã được

Thế tôn dạy cho,

thì khi Ngài ở

nơi đức Nhiên đăng,

không có pháp gì

gọi là đạt được

vô thượng bồ đề.

Đức Thế tôn dạy,

đúng vậy, Thiện hiện,

đúng là không có

pháp gì gọi là

Như lai đạt được

vô thượng bồ đề.

Nếu có pháp gì

gọi là Như lai

đạt được tuệ giác

vô thượng bồ đề,

thì đức Nhiên đăng

đã không ghi nhận,

rằng trong tương lai

ông thành Phật đà,

danh hiệu gọi là

Thích ca mâu ni;

vì thật không có

pháp gì gọi là

Như lai đạt được

vô thượng bồ đề,

nên đức Nhiên đăng

mới ghi nhận cho,

bằng cách nói rằng

ông thành Phật đà

danh hiệu gọi là

Thích ca mâu ni --

Tại sao như vậy,

vì chữ Như lai

chính là nghĩa Như

của tất cả pháp.

Nếu có ai nói

Như lai đạt được

vô thượng bồ đề,

thì nói như vậy

là không chính xác,

bởi vì, trưởng lão,

thật ra không có

pháp gì gọi là

Như lai đạt được

vô thượng bồ đề.

Trưởng lão Thiện hiện,

Như lai đạt được

vô thượng bồ đề,

sự đạt được ấy

không phải chắc chắn,

không phải trống rỗng.

Vì lý do này,

Như lai tuyên ngôn

rằng tất cả pháp

toàn là Phật pháp.

Trưởng lão Thiện hiện,

tất cả pháp ấy

Như lai đã nói

phi tất cả pháp,

nên Như lai nói

là tất cả pháp.

(31)

(1043-1068) Trưởng lão Thiện hiện,

ví như có người

thân thể cao lớn...

Trưởng lão Thiện hiện

liền bạch Thế tôn,

thân cao lớn ấy

thì Ngài đã nói

phi thân cao lớn,

thế nên Ngài nói

là thân cao lớn.

Trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát cũng vậy;

Bồ tát mà nói

ta phải làm cho

vô số chúng sinh

đều được niết bàn,

thì không được gọi

là vị Bồ tát;

trưởng lão Thiện hiện,

bởi vì thật ra

không có pháp gì

gọi là Bồ tát.

Vì thế Như lai

nói tất cả pháp

không phải ngã nhân

chúng sinh thọ giả.

(32)

(1069-1086) Trưởng lão Thiện hiện,

nếu Bồ tát nói

ta phải trang hoàng

cõi Phật của ta,

thì không được gọi

là vị Bồ tát.

Tại sao, trưởng lão,

trang hoàng cõi Phật

thì Như lai nói

là phi trang hoàng,

thế nên Như lai

nói là trang hoàng.

Trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát thấu triệt

về sự vô ngã,

Như lai mới nói

vị ấy đích thực

là vị Bồ tát.

 

Đoạn 33 - Đoạn 36

(33)

(1087-1138) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

có đúng Như lai

hiện có mắt thịt,

mắt trời phải không?

Phải, bạch Thế tôn,

Ngài có mắt thịt

và có mắt trời.

Có đúng Như lai

hiện có mắt tuệ,

mắt pháp phải không?

Phải, bạch Thế tôn,

Ngài có mắt tuệ

và có mắt pháp.

Như lai hiện có

mắt Phật phải không?

Phải, bạch Thế tôn,

Ngài có mắt Phật.

Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

cát trong sông Hằng

Như lai cũng nói

là cát phải không?

Phải, Ngài nói cát.

Ông nghĩ thế nào,

có bao nhiêu cát

trong một sông Hằng

thì có sông Hằng

bằng số cát ấy,

và những cõi Phật

bằng với số cát

những sông Hằng này

thì nhiều hay không?

Rất nhiều, bạch Ngài.

Trưởng lão Thiện hiện,

bao nhiêu tâm tưởng

tất cả chúng sinh

trong những cõi Phật

được nói như vậy,

Như lai biết hết.

Tại sao, trưởng lão,

Như lai nói rằng

bao tâm tưởng ấy

là phi tâm tưởng,

thế nên Như lai

nói là tâm tưởng:

Tâm tưởng quá khứ

không thể nhận được,

tâm tưởng hiện tại

không thể nhận được,

tâm tưởng vị lai

không thể nhận được.

(34)

(1139-1156) Trưởng lão Thiện hiện,

giả sử có ai

đem hết vàng ngọc

đầy cõi đại thiên

mà bố thí cả,

người này vì thế

được phước nhiều không?

Rất nhiều, bạch Ngài,

người này vì thế

được phước rất nhiều.

Trưởng lão Thiện hiện,

nếu phước có thật

thì Như lai đã

không nói phước nhiều,

nhưng vì phước ấy

thật là phi phước,

thế nên Như lai

nói là phước nhiều.

(35)

(1157-1196) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

có thể hay không

nhìn thấy Như lai

bằng cái sắc thân

toàn hảo đặc tướng?

Không, bạch Thế tôn,

không nên nhìn Ngài

bằng cái sắc thân

toàn hảo đặc tướng.

Tại sao như vậy,

vì cái sắc thân

toàn hảo đặc tướng

thì Thế tôn nói

là phi sắc thân

toàn hảo đặc tướng,

đó là lý do

tại sao Thế tôn

nói là sắc thân

toàn hảo đặc tướng.

Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

có thể hay không

nhìn thấy Như lai

bằng các đặc tướng

toàn hảo tất cả?

Không, bạch Thế tôn,

không nên nhìn Ngài

bằng các đặc tướng

toàn hảo tất cả.

Tại sao như vậy,

vì các đặc tướng

toàn hảo tất cả

thì Thế tôn nói

là phi đặc tướng

toàn hảo tất cả,

đó là lý do

tại sao Thế tôn

nói là đặc tướng

toàn hảo tất cả.

(36)

(1197-1216) Trưởng lão Thiện hiện,

đừng nói Như lai

có cái ý nghĩ

Như lai thuyết pháp.

Đừng nói như vậy.

Lý do tại sao,

vì nói Như lai

có sự thuyết pháp

thì thế chính là

phỉ báng Như lai --

Nói thế tức là

không khéo lĩnh hội

ý nghĩa đã được

Như lai tuyên thuyết.

Trưởng lão Thiện hiện,

gọi là thuyết pháp

là thật không có

pháp gì để thuyết,

như thế mới được

gọi là thuyết pháp.

 

Đoạn 37 - Đoạn 40

(37)

(1217-1234) Lúc ấy Thiện hiện,

người lấy tuệ giác

mà làm tính mạng,

kính bạch Thế tôn,

có thể có ai

trong thì vị lai

nghe Pháp như vầy

mà tin tưởng không?

Đức Thế tôn dạy,

những người như vậy

không phải chúng sinh

hay không chúng sinh;

tại sao, trưởng lão,

gọi là chúng sinh

thì Như lai nói

là phi chúng sinh,

vì thế Như lai

gọi là chúng sinh.

(38)

(1235-1264) Trưởng lão Thiện hiện

kính bạch Thế tôn,

Thế tôn đạt được

vô thượng bồ đề,

thật ra là sự

phi đạt được chăng?

Đúng, đúng như vậy,

trưởng lão Thiện hiện;

Như lai đối với

vô thượng bồ đề

không có chút gì

gọi là đạt được,

nên được gọi là

vô thượng bồ đề.

Thêm nữa, trưởng lão,

Pháp thì đồng đẳng,

không bất đồng đẳng,

thế nên gọi là

vô thượng bồ đề:

không có ngã nhân

chúng sinh thọ giả

mà làm pháp lành,

thế thì đạt được

vô thượng bồ đề.

Trưởng lão Thiện hiện,

gọi là pháp lành

thì Như lai nói

là phi pháp lành,

thế nên Như lai

gọi là pháp lành.

(39)

(1265-1282) Trưởng lão Thiện hiện,

có người đem cho

bảy loại vàng ngọc

chất đống bằng với

những núi Tu di

trong cõi đại thiên,

và có người khác

tiếp nhận ghi nhớ

dầu chỉ bốn câu

bản kinh Bát nhã

ba la mật này,

và nói cho người,

thì phước người trước

không bằng phần trăm,

phần ngàn vạn ức,

toán pháp, ví dụ,

cũng không bằng được

một phần nào cả.

(40)

(1283-1308) Trưởng lão Thiện hiện,

các vị đừng nói

Như lai nghĩ rằng

Như lai giải thoát

các loại chúng sinh;

trưởng lão Thiện hiện,

đừng nghĩ như vậy,

vì thật không có

một chúng sinh nào

Như lai giải thoát.

Nếu có chúng sinh

Như lai giải thoát,

thì thế chính là

Như lai đã có

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả.

Trưởng lão Thiện hiện,

ý tưởng về ngã

thì Như lai nói

phi ý tưởng ngã,

nhưng người tầm thường

thì bảo là ngã.

Trưởng lão Thiện hiện,

người tầm thường ấy

Như lai nói là

phi người tầm thường.

 

Đoạn 41 - Đoạn 44

(41)

(1309-1348) Trưởng lão Thiện hiện,

ông nghĩ thế nào,

phải chăng có thể

nhìn thấy Như lai

bằng ba mươi hai

đặc tướng siêu nhân?

Kính bạch Thế tôn,

theo chỗ con hiểu

nghĩa của Ngài dạy,

không thể nhìn Ngài

bằng ba mươi hai

đặc tướng siêu nhân.

Đức Thế tôn dạy,

trưởng lão Thiện hiện,

thật đúng như vậy,

bởi vì nếu nhìn

ba mươi hai nét

đặc tướng siêu nhân

mà cho có thể

nhìn thấy Như lai,

thì Chuyển luân vương

cũng là Như lai.

Thế nên không thể

nhìn thấy Như lai

bằng ba mươi hai

đặc tướng siêu nhân;

hãy nhìn Như lai

bằng cách nhìn thấy

tất cả đặc tướng

là phi đặc tướng.

Bấy giờ Thế tôn

nói chỉnh cú này:

"Nếu đem sắc tướng

nhìn thấy Như lai,

hoặc đem âm thanh

nhận thức Như lai,

thì những người ấy

đã đi lạc đường,

không còn thể nào

thấy biết Như lai".

(42)

(1349-1360) Trưởng lão Thiện hiện,

nếu ông nghĩ rằng

Như lai không do

đặc tướng toàn hảo

mà được tuệ giác

vô thượng bồ đề,

thì này, trưởng lão,

đừng nghĩ như vậy,

rằng ta, Như lai,

không do đặc tướng

toàn hảo mà được

vô thượng bồ đề.

(43)

(1361-1372) Trưởng lão Thiện hiện,

nếu ông nghĩ rằng

những người phát tâm

vô thượng bồ đề

nói rằng các pháp

là tiêu diệt hẳn,

thì đừng nghĩ thế,

tại sao, bởi vì

những người phát tâm

vô thượng bồ đề

đối với các pháp

không nói tiêu diệt.

(44)

(1373-1400) Trưởng lão Thiện hiện,

một vị Bồ tát

đem cho tất cả

bảy loại vàng ngọc

chất đầy thế giới

như cát sông Hằng;

vị Bồ tát khác

biết tất cả pháp

toàn là vô ngã,

thành được sức Nhẫn,

thì Bồ tát này

hơn Bồ tát trước.

Lý do là vì,

trưởng lão Thiện hiện,

Bồ tát thì không

tiếp nhận phước đức.

Trưởng lão Thiện hiện

kính bạch Thế tôn,

tại sao Bồ tát

không nhận phước đức?

Bởi vì, Thiện hiện,

Bồ tát làm hết

mọi sự phước đức,

thế nhưng không nên

tham đắm phước đức,

Như lai do vậy

nói là không nhận

mọi sự phước đức.

 

Đoạn 45 - Đoạn 48

(45)

(1401-1412) Trưởng lão Thiện hiện,

nếu nói Như lai

có đến, có đi,

có ngồi, có nằm,

thì người nói ấy

không hiểu ý nghĩa

Như lai đã nói.

Tại sao như vậy,

bởi vì Như lai

không đến từ đâu,

không đi về đâu,

nên gọi Như lai.

(46)

(1413-1430) Trưởng lão Thiện hiện,

có ai nghiền nát

thế giới đại thiên

thành ra vi trần,

thì ông nghĩ sao,

những vi trần ấy

là nhiều hay ít?

Rất nhiều, bạch Ngài.

Tại sao, bởi vì

những vi trần ấy

nếu là thật có,

thì Ngài không nói

là những vi trần --

Thế nhưng vi trần

thì Ngài đã nói

là phi vi trần,

do đó Ngài nói

là những vi trần.

(47)

(1431-1454) Và bạch Thế tôn,

cái mà Ngài nói

thế giới đại thiên

thì phi thế giới,

vì thế nên được

gọi là thế giới.

Tại sao như vây,

bởi vì nếu nói

thế giới thật có,

thì đó chỉ là

ý tưởng hợp nhất --

Ý tưởng hợp nhất

thì Ngài nói phi

ý tưởng hợp nhất,

nên được gọi là

ý tưởng hợp nhất.

Đức Thế tôn dạy,

trưởng lão Thiện hiện,

ý tưởng hợp nhất

thì không là gì

để mà nói cả,

nhưng người tầm thường

đam mê dính mắc

cái sự như vậy.

(48)

(1455-1478) Trưởng lão Thiện hiện,

nếu có ai nói

Thế tôn nói về

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả,

thì này, trưởng lão,

ông nghĩ thế nào,

người đó có hiểu

ý nghĩa Như lai

đã nói hay không?

Không, bạch Thế tôn,

người ấy không hiểu

ý nghĩa đã được

Thế tôn nói ra.

Lý do tại sao,

vì Thế tôn nói

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả

thì tức là phi

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả,

thế nên gọi là

ý tưởng ngã nhân

chúng sinh thọ giả.

 

Đoạn 49 - Đoạn 52

(49)

(1479-1494) Trưởng lão Thiện hiện,

những người phát tâm

vô thượng bồ đề,

thì với các pháp

hãy biết như vậy,

hãy thấy như vậy,

tin tưởng, lĩnh hội

cũng là như vậy:

đừng nên trú ở

nơi ý tưởng pháp.

Trưởng lão Thiện hiện,

nói ý tưởng pháp

thì Như lai nói

phi ý tưởng pháp,

vì thế mới gọi

là ý tưởng pháp.

(50)

(1495-1512) Trưởng lão Thiện hiện,

nếu có người nào

đem cho tất cả

bảy loại vàng ngọc

chất đầy vô lượng

vô số thế giới,

và có người khác,

không kể thiện nam

hay là thiện nữ,

đối với pháp thoại

Bát nhã như vầy,

tiếp nhận, ghi nhớ,

nghiên cứu, tụng thuộc,

diễn tả cho người,

thì dầu chỉ được

chỉnh cú bốn câu,

phước họ đạt được

vẫn hơn người trước.

(51)

(1513-1528) Diễn tả cho người

bằng cách thế nào?

Bằng cách đừng nắm

ý tưởng về pháp,

mà như sự Như

chứ không dao động.

Tại sao mà phải

diễn tả cách ấy?

"Bởi vì tất cả

các pháp hữu vi

toàn là giống như

chiêm bao, ảo thuật,

bóng nước, ảnh tượng,

sương mai, điện chớp;

rất cần phải có

cái nhìn như vậy".

(52)

(1529-1544) Khi đức Thế tôn

tuyên thuyết hoàn tất

bản kinh Kim cương

bát nhã này rồi,

trưởng lão Thiện hiện,

các vị tỷ kheo

và tỷ kheo ni,

những cận sự nam

và cận sự nữ,

toàn thể thế giới

chư thiên, nhân loại,

và a tu la,

được nghe những điều

Thế tôn tuyên thuyết,

ai cũng hoan hỷ,

tín thọ, phụng hành.

 

Hồi Hướng

Nghĩa lý kinh Kim cương

là ngoài tầm nghĩ bàn,

phước đức kinh Kim cương

cũng siêu việt như vậy.

Nay con được tụng niệm,

cầu nguyện cùng chúng sinh

ở trong cảnh giới này

mà thấy phi cảnh giới,

và chính nơi thân này

mà thấy là Phật thân.

 

Nam mô bổn sư Thích ca mâu ni thế tôn (3 lần)

Kính lạy đức Thích ca mâu ni thế tôn, cùng hết thảy Phật bảo.

Kính lạy kinh Kim cương bát nhã ba la mật, cùng hết thảy Pháp bảo.

Kính lạy tôn giả Thiện hiện, cùng hết thảy Tăng bảo.

http://buddhismtoday.com/viet/kinh/dt/010-kimcuong.htm

---

Chân thành cảm ơn quý cư sĩ Nguyễn Văn Củng, Đoàn Viết Hiệp và Nguyễn Anh Tuấn đã phát tâm chuyển tác phẩm này từ dạng Help File, VPS font sang dạng Word, VNI font. Thích Nhật Từ 3-5-2000

---

| Phần chính văn | Phần giải thích | Phần ghi chú |