- Những Bài Giảng Tóm
Tắt
- Của Khóa Thiền Minh
Sát Mười Ngày
BÀI GIẢNG
CỦA NGÀY THỨ HAI
Ðịnh nghĩa chung về tội lỗi và
lòng mộ đạo [1]
Hai thành phần của Bát Thánh Đạo: Giới và
Định (Sáu chi phần của Bát Thánh Đạo)
Ngày thứ
hai đã qua. Mặc dù có phần nào dễ chịu hơn ngày đầu, những chướng
ngại vẫn còn tồn tại. Tâm thức quá lăng xăng, lay động, điên cuồng
giống như con bò hoang hoặc voi hoang gây ra nhiều thiệt hại khi nó xâm nhập
vào nơi cư trú của con người. Nếu một người thông minh biết huấn luyện
và điều phục thú hoang thì tất cả sức mạnh và năng lực của nó dùng
cho mục đích phá hoại trước kia, bây giờ được sử dụng cho công việc
xây dựng xã hội. Tương tự, tâm thức có sức mạnh và nguy hiểm còn hơn
cả voi hoang, nó cần phải được huấn luyện và điều phục; khi đó sức
mạnh lớn lao của nó sẽ bắt đầu phục vụ chúng ta. Nhưng quý vị phải
luyện tập thật nhẫn nại, thật kiên trì, và liên tục. Hành trì bền bỉ
là bí quyết của thành công.
Chính quý vị
phải thực hành; không ai có thể tu giúp cho quý vị. Với tình thương bao
la và lòng từ bi, bậc Giác Ngộ chỉ phương pháp tu tập, nhưng Ngài không
thể mang bất cứ ai lên vai của Ngài để đi đến mục đích tối thượng.
Chính quý vị phải thực hiện những bước tiến này, tự chiến đấu, tự
giải thoát. Dĩ nhiên, một khi bắt đầu tu tập, quý vị sẽ nhận sức mạnh
hỗ trợ từ Giáo pháp, nhưng quý vị vẫn phải tự mình hành trì. Quý vị
phải tự mình đi suốt con đường.
Để hiểu
con đường mà quý vị đang đi là gì, đức Phật đã mô tả nó qua những
lời nói rất giản dị:
Từ bỏ tất cả những việc làm tội
lỗi và bất thiện,
Hãy làm tất cả những việc lành
Hãy thanh lọc tâm;
Đây là lời dạy của các bậc Giác ngộ
[2].
Ðây là phương
pháp chung có thể áp dụng cho mọi người ở bất kỳ giai cấp, sắc tộc,
hoặc quốc gia nào. Nhưng vấn đề khó khăn là ở chỗ định nghĩa về tội
lỗi và lòng mộ đạo. Khi tinh hoa giáo pháp bị mất, giáo pháp trở thành
giáo phái, và rồi mỗi giáo phái lại định nghĩa “lòng mộ đạo” theo
cách khác nhau, mang hình thức riêng biệt của từng giáo phái, hoặc hành
trì theo nghi lễ nào đó, hoặc chấp chặt một số tín ngưỡng. Tất cả
những định nghĩa này mang hình thức phe phái, chúng có thể được chấp
nhận đối với một số người này nhưng không được chấp nhận đối với
một số người khác. Tuy nhiên, giáo pháp đưa ra một định nghĩa chung về
tội lỗi và thuần tín như sau: Bất cứ hành động nào có hại đến người
khác, làm cho họ bất an, và bất hòa thì đó là hành động tội lỗi, bất
thiện. Bất cứ việc làm nào giúp người khác, giúp họ an ổn và hài
hòa thì đó là việc làm đúng đắn, lương thiện. Ðịnh nghĩa này không
thích hợp với bất cứ giáo điều nào, nhưng lại thích hợp với qui luật
tự nhiên. Và theo qui luật tự nhiên, chúng ta không thể làm bất cứ việc
gì có hại đến người mà không phát khởi phiền não trong tâm chúng ta trước:
như là tâm sân hận, sợ hãi, thù hằn v.v...; và bất cứ khi nào chúng ta
làm việc bất thiện, chúng ta đều phải chịu đau khổ, phải kinh qua những
khổ sở của địa ngục trong tâm chúng ta. Tương tự, chúng ta không thể
làm một việc giúp người mà trước hết chúng ta không đi từ tình thương,
lòng từ, thiện chí; và ngay lúc chúng ta bắt đầu phát triển những thiện
tâm thanh tịnh như vậy, chúng ta bắt đầu hưởng được an lạc thiên giới
nơi chúng ta. Khi quý vị giúp người khác, cũng là lúc quý vị đang giúp
chính mình; khi quý vị làm hại người khác, cũng lúc đó quý vị đang làm
hại chính quý vị. Đây là giáo pháp, chân lý, qui luật - qui luật chung của
tự nhiên.
Con đường
của giáo pháp được gọi là Bát Thánh Đạo, mang ý nghĩa cao thượng là
bất cứ ai đi trên con đường này, chắc chắn vị ấy sẽ trở thành một
vị có tâm hồn cao thượng, một thánh nhân. Giáo pháp được chia làm ba
phần: Giới, Định và Trí tuệ. Giới (sīla)
là nền tảng đạo đức – nghĩa là sự từ bỏ những việc làm bất thiện
của thân và lời nói. Thiền Định (Samādhi)
là tu tập làm phát triển khả năng tự chủ tâm thức của chúng ta. Trì
giới và tu tập thiền định rất có lợi ích nhưng cả hai đều không thể
đoạn tận tất cả phiền não đã tích tụ trong tâm. Vì lý do này, phần
thứ ba của giáo pháp phải được hành trì: đó là trí tuệ (Paññā), sự phát triển trí tuệ, tuệ
quán, làm tâm thanh tịnh hoàn toàn. Ba chi phần trong Bát Thánh Đạo thuộc
về giới như sau:
1. Sammā-vācā nghĩa là chánh ngữ, lời nói
thanh tịnh. Để hiểu lời nói thanh tịnh là gì, chúng ta phải hiểu thế
nào là lời nói bất tịnh. Nói láo để lừa gạt người khác, nói thô lỗ
làm tổn hại đến người khác, nói sau lưng, nói vu khống, nói lảm nhảm
và tranh cãi không có mục đích, tất cả những lời nói như vậy là lời
nói bất tịnh. Khi chúng ta từ bỏ những lời nói bất tịnh này, những lời nói còn lại là lời nói thanh tịnh.
2. Sammā-kammanta nghĩa là chánh nghiệp, thân
không làm ác. Trong tiến trình tu tập giáo pháp chỉ có một thước đo để
định mức cho hành động thanh tịnh hoặc không thanh tịnh, đó là hành động
thuộc về thân, khẩu hoặc ý, và đó là những hành động giúp người hoặc
làm hại người. Vì vậy, giết hại, trộm cắp, phạm tội hãm hiếp, hoặc
tà dâm, và nghiện ngập đến nỗi chúng ta không biết là những hành vi
chúng ta đang làm hại tự thân và tha nhân. Khi chúng ta từ bỏ những việc
làm bất thiện của thân, những việc làm còn lại đều là chân chánh.
3. Sammā-ājīva nghĩa là chánh nghiệp. Mỗi người
phải có một vài phương kế để nuôi sống bản thân và những người
nương tựa, nhưng nếu phương kế sinh sống có hại đến người khác,
thì phương kế đó không phải là một lối sống chân chánh. Có thể
chúng ta không sinh nhai bằng những việc làm sai trái, nhưng chúng ta lại
khuyến khích người khác làm việc sai; nếu làm như vậy chúng ta cũng không
thực hành đúng chánh mạng. Ví dụ: bán rượu, mở sòng bạc, bán vũ khí,
bán thú sống, thịt thú, tất cả đều là những việc làm không phải là
chánh mạng. Ngay cả khi giữ chức vụ cao nhất, nếu làm việc chỉ vì mục
đích bốc lột người khác thì vị ấy cũng không thực hành đời sống
chánh mạng. Nếu động cơ thúc đẩy người ấy thực hiện vai trò như là
một thành viên của xã hội, để đóng góp sức lực và kỹ năng của mình
vì sự tốt đẹp chung, đáp lại những việc làm này vị ấy nhận một
phần thù lao tương xứng, vị ấy và những người nương tựa sinh sống
nhờ phần thù lao này, như vậy vị ấy đang thực hành đời sống chánh mạng.
Người tại
gia, thế tục đều cần tiền để xoay xở trong cuộc sống của mình. Tuy
nhiên, mối nguy hiểm là việc kiếm tiền trở thành một phương tiện tâng
bốc tự ngã: vị ấy tìm cách thu nhập càng nhiều càng tốt, và khinh miệt
những ai có mức thu nhập ít hơn. Thái độ như vậy có hại cho bản thân
và người khác, vì tự ngã càng tăng trưởng, thì giải thoát càng khó khăn
hơn. Vì vậy, yếu tố quan trọng của đời sống chánh mạng là bố thí,
làm từ thiện, chia sẻ một phần của chúng ta kiếm được cho người khác.
Như thế, chúng ta không những chỉ làm lợi cho bản thân mà còn làm lợi
cho mọi người.
Nếu giáo
pháp chỉ có những điều khuyên răng từ bỏ việc làm có hại đến người
khác, thì nó sẽ không có hiệu quả. Nhờ tri thức, chúng ta có thể hiểu
mối nguy hiểm của việc làm bất thiện và ích lợi của việc làm thiện,
hoặc chúng ta có thể chấp nhận tầm quan trọng của giới-luật vì lòng
mến mộ của chúng ta đối với những người thuyết giảng về nó. Nhưng
chúng ta vẫn tiếp tục làm sai, vì chúng ta không làm chủ được tâm của
mình. Vì vậy, phần thứ hai của giáo pháp, Chánh định: sự phát triển
khả năng làm chủ tâm thức của chúng ta cần phải tu tập. Trong phần
này bao gồm ba chi trong Bát thánh đạo:
4. Sammā-vāyāma nghĩa là chánh tinh tấn, hành
trì đúng phương pháp. Trong khi thực hành, quý vị đã thấy tâm yếu ớt
và không vững chắc như thế nào rồi, tâm luôn luôn bị kích động bởi
đối tượng này đến đối tượng khác. Tâm thức như vậy cần phải
được trau luyện để tăng sức mạnh. Có bốn cách thực tập làm cho tâm
tăng thêm sức mạnh: đó là tránh xa và từ bỏ tất cả các bất thiện
pháp có thể phát sanh, không cho phát sinh những bất thiện pháp chưa phát
sinh, duy trì và phát triển tất cả các thiện pháp đã có trong tâm và
làm cho các thiện pháp chưa phát sinh được phát sinh. Qua thực tập chánh
niệm hơi thở (Anāpāna), quý vị đã
gián tiếp thực hành phương pháp tu tập này.
5. Sammā-sati nghĩa là chánh niệm, tỉnh giác
trong sát na hiện tại. Quá khứ chỉ
là kỷ niệm; tương lai chỉ là khát vọng, lo sợ và tưởng tượng. Quý vị
bắt đầu thực tập chánh niệm (sammā-sati)
bằng cách tự trau luyện để giữ tâm tỉnh giác với bất cứ cảm thọ
gì đang xảy ra tại vùng hai lỗ mũi trong sát na hiện tại. Quý vị phải
huân tập khả năng tỉnh giác các trạng thái hiện hữu trong thân và tâm,
từ cấp độ thô nhất đến vi tế nhất. Khi bắt đầu thực hành, quý vị
hãy tập trung vào ý thức, hơi thở có tác ý, hơi thở tự nhiên, hơi thở
nhẹ, sau đó chú ý đến sự tiếp xúc của hơi thở với đối tượng của
nó. Bây giờ quý vị hãy tập trung vào một đối tượng vi tế hơn: đó
là các cảm thọ tự nhiên và cảm thọ của thân thể quanh khu vực của mũi.
Quý vị có thể cảm nhận nhiệt độ của hơi thở, hơi thở lạnh khi hít
từ ngoài vào, hơi thở ấm khi thở từ trong ra. Ngoài vấn đề vừa trình
bày, có vô số những cảm thọ không quan hệ đến hơi thở: đó là cảm
thọ nóng, lạnh, ngứa, kích động, dao động, đè nén, căng thẳng, đau đớn
v.v… quý vị không thể chọn lựa bất cứ loại cảm thọ nào để cảm
nhận, vì quý vị không thể tạo ra cảm thọ. Chỉ theo dõi; duy trì tỉnh
giác. Cái tên cảm thọ không quan trọng; điều quan trọng là tỉnh giác với
cảm thọ đang hiện hành mà không phản ứng lại nó.
Như quý vị
đã thấy, thói quen của tâm thức thường bị lôi cuốn về tương lai hoặc
quá khứ, làm phát sinh tham ái và sân hận. Khi thực hành chánh niệm quý vị
bắt đầu phá vỡ thói quen này. Không phải sau khóa tu tập, quý vị sẽ
quên hết quá khứ và không còn nghĩ ngợi gì về tương lai nữa. Nhưng thực
tế quý vị thường tiêu phí năng lực khi đắm chìm trong quá khứ hoặc tương
lai một cách vô ích, tiêu phí quá nhiều đến nổi khi quý vị nhớ lại
hoặc lên kế hoạch làm việc gì đó, quý vị lại không làm được. Qua
tu tập chánh niệm, quý vị sẽ học được cách luyện tâm kiên định
hơn trong giây phút hiện tại, và quý vị sẽ thấy rằng quý vị có thể
nhớ lại quá khứ khi cần thiết và lập ra những kế hoạch thích hợp
cho tương lai. Quý vị sẽ sống một đời sống lành mạnh và hạnh phúc.
6. Sammā-samādhi nghĩa là chánh định. Mục đích
của phương pháp hành trì này không phải chỉ có chánh định; quý vị phải
định tâm trên nền tảng thanh tịnh. Chúng ta có thể định tâm trên nền
tảng tham ái, sân hận hoặc vô minh, nhưng đây không phải là chánh định.
Chúng ta phải tỉnh giác với tâm không tham ái hoặc không sân hận trong
giây phút hiện tại. Duy trì sự tỉnh giác trong từng sát na như vậy được
gọi là chánh định.
Qua việc tuân
thủ nghiêm túc năm giới quý vị bắt đầu thực tập giới. Qua việc luyện
tâm để chuyên chú vào một điểm, một đối tượng thật trong sát na hiện
tại, không móng khởi tham ái hoặc sân hận, quý vị bắt đầu tu tập chánh định. Bây giờ
hãy tu tập tinh tấn làm cho tâm thức được nhạy bén, để khi bắt đầu
tu tập trí tuệ, quý vị có thể nhập vào những cấp độ sâu của tâm
vô thức, loại trừ phiền não ẩn núp ở đó, và an trú chân hạnh phúc -
hạnh phúc giải thoát.
[1] Thuật
ngữ “lòng mộ đạo” được dịch từ thuật từ “piety”, từ này kết
hợp với từ ‘filial’ có nghĩa là “lòng hiếu thảo”, “lòng trung
thành” nhưng cả hai nghĩa này không thích hợp với nội dung của bài giảng.
Vì vậy nghĩa thứ ba của từ là “lòng mộ đạo” tạm sử dụng trong bối
cành này.
[2] Ý này
xuất phát từ bài kệ:
Chư ác mạc tác,
Chúng thiện
phụng hành,
- Tự tịnh kỳ
ý.
- Thị
chư Phật giáo.
- Tạm
dịch là:
- Không làm các điều ác,
- Hãy làm các điều việc lành,
- Giữ
tâm ý trong sạch.
- Ấy lời chư Phật dạy.
Chân hạnh
phúc đến với quý vị.
Cầu
mong cho tất cả chúng sanh đều hạnh phúc.
Tổng
quát | 1 | 2
| 3 | 4
| 5 | 6
| 7 | 8
| 9 | 10
| 11