- Những Bài Giảng Tóm
Tắt
- Của Khóa Thiền Minh
Sát Mười Ngày
- Thích Minh Diệu dịch
BÀI GIẢNG CỦA
NGÀY THỨ TÁM
Qui
luật của tăng và giảm
Qui
luật của đoạn trừ
Tâm
xả ly là an lạc tối thượng
Tu
tập tâm xả ly có thể làm cho chúng ta sống một đời sống chánh hạnh
Nhờ tu tập tâm xả ly, chúng ta xác định
một tương lai hạnh phúc cho chính chúng ta
Ngày thứ
tám đã qua, quý vị chỉ còn hai ngày để tu tập. Trong những ngày còn lại,
tôi biết quý vị đã hiểu phương pháp đúng đắn, thế nên, quý vị có
thể thực tập đúng theo phương pháp và cũng ứng dụng nó trong đời sống
hằng ngày. Hãy hiểu giáo pháp là bản chất tự nhiên, là chân lý, là qui
luật vũ trụ.
Về phương
diện này, có một tiến trình tăng trưởng liên tục. Về phương diện khác,
có một tiến trình đoạn diệt. Điều này cũng được giải thích rõ
trong những câu kệ:
Các pháp có điều kiện quả thật
là vô thường
Bản chất của chúng luôn sinh khởi
và hoại diệt.
Nếu chúng sinh ra và được đoạn
trừ,
Sự đoạn diệt này mang lại hạnh
phúc chân thật.
[1].
Tâm sinh khởi
có điều kiện là tâm vô thường. Bản chất tự nhiên của mỗi Saṅkhārā là sanh và diệt. Nó hoại diệt,
nhưng sát na kế tiếp nó lại sinh khởi; và lặp đi lặp lại như thế không
biết bao nhiêu lần; đây là cách tăng trưởng của Saṅkhārā. Nếu chúng ta phát triển trí tuệ
và bắt đầu quán sát một cách khách quan, khi đó tiến trình saṅkhārā tăng truởng sẽ dừng lại và tiến
trình đoạn trừ saṅkhārā sẽ sinh ra. Một saṅkhāra sinh khởi, nhưng hành giả giữ
niệm xả ly; khi đó saṅkhāra mất hết năng lực và sẽ tự hoại
diệt. Tuần tự, các saṅkhārā cũ sẽ sinh khởi và hoại
diệt, tiến trình sinh diệt này đã giúp cho chúng ta giữ được tâm bình
thản. Càng đoạn trừ nhiều saṅkhārā, chúng ta càng được nhiều hạnh
phúc, hạnh phúc thoát khỏi mọi khổ đau. Nếu tất cả saṅkhārā
cũ đều được đoạn trừ thì chúng ta thành tựu vô lượng
an lạc của sự giải thoát viên mãn.
Thói quen cũ
của tâm thức là phản ứng, và tạo ra nhiều phản ứng (saṅkhārā). Những điều bất như ý đến
với chúng ta, và như thế chúng ta lại tạo ra một saṅkhāra sân giận. Vì saṅkhāra phát khởi trong tâm đã phối hợp
với một cảm thọ bất lạc trên thân. Sát na kế tiếp, vì thói quen phản
ứng cũ, chúng ta lại tạo ra nóng giận nữa, nóng giận này trực tiếp dẫn
đến cảm thọ bất lạc trên thân. Tác nhân kích thích nóng giận bên
ngoài chỉ là phụ trợ; sự phản ứng mới thật sự là yếu tố quan trọng
tác động đến cảm thọ trong chính chúng ta. Cảm thọ bất lạc làm
chúng ta có phản ứng sân giận, rồi nó lại tạo ra một cảm thọ bất lạc
khác, và lại tiếp tục làm chúng ta phản ứng. Cứ như vậy, tiến trình
tăng trưởng vận hành. Nếu không phản ứng lại cảm thọ thay vào đó
chúng ta chỉ mỉm cười và hiểu bản chất vô thường của nó, khi đó
chúng ta sẽ không tạo ra saṅkhārā
mới, và saṅkhārā
đã sinh
khởi sẽ bị tiêu diệt không còn tăng trưởng nữa. Kế đến, một saṅkhārā tương tự sẽ sinh ra ở cấp độ
sâu trong tâm thức; chúng ta giữ niệm xả ly, và nó sẽ biến mất. Kế đến
một saṅkhārā khác nữa lại sinh khởi;
chúng ta vẫn giữ niệm xả ly, và nó biến mất. Tiến trình đoạn trừ saṅkhārā đã vận hành.
Những tiến
trình mà chúng ta đang quán sát trong mỗi chúng ta cũng đang vận hành khắp
vũ trụ. Ví dụ, có người gieo hạt giống cây banyan (cây bồ-đề). Từ hột
giống bé tí nó phát triển thành cây lớn, cây này kết vô số quả hằng
năm trong suốt thời gian cây sinh tồn. Và sau khi cây chết, tiến trình vẫn
tiếp tục, vì mỗi trái mà cây đã sinh ra chứa đựng một hột hoặc vô
số hột, có cùng tính chất như hột giống ban đầu đã sinh trưởng thành
cây. Bất cứ khi nào một trong những hạt giống này rơi vào đất tốt nó
sẽ nảy mầm và phát triển thành một cây khác, và cây này lại tiếp tục
sản sinh ra hàng ngàn trái, và những trái cây này đều chứa những hột
giống. Trái cây và hột giống, hột giống và trái cây; một tiến trình tăng
trưởng bất tận. Cũng như vậy, vì vô minh chúng ta gieo một hạt giống saṅkhāra, sớm muộn gì hạt giống này sẽ
cho ra một trái, hay còn gọi là một saṅkhāra, và saṅkhāra này cũng chứa cùng một loại giống
như saṅkhāra cũ. Nếu chúng ta gieo hạt giống
vào vùng đất tốt nó sẽ nảy mầm thành một saṅkhāra mới, và đau khổ của chúng ta
tiếp nối sinh ra. Tuy nhiên, nếu chúng ta ném hạt giống vào đất đá,
chúng không thể nảy mầm, không sinh sản. Tiến trình tăng trưởng dừng lại,
và tự động tiến trình đoạn diệt vận hành.
Hãy hiểu
tiến trình vận hành này. Tiến trình này cũng có nghĩa là cần phải có
nguồn năng lượng cho sự vận hành của đời sống, của thân và tâm tồn
tại. Nguồn năng lượng cho thân thể là thức ăn, cũng như môi trường
xung quanh chúng ta. Nếu một ngày nào đó chúng ta không ăn, dòng vận hành
của vật chất (thân thể) sẽ không dừng lại ngay lập tức. Nó tiếp tục
tiêu thụ những nguồn năng lượng dự trữ chứa trong thân thể. Chỉ khi
nào tất cả năng lượng dự trữ đã tiêu thụ hết thì dòng vận hành sẽ
dừng lại, thân thể sẽ chết.
Thân thể cần
thức ăn hai hoặc ba lần một ngày, nhưng dòng tâm thức đòi hỏi phải nạp
năng lượng vào trong mỗi sát na. Năng lượng thức ăn nạp vào cho tâm là
saṅkhārā. Mỗi sát na, saṅkhāra mà chúng ta tạo ra có trách nhiệm
duy trì dòng vận hành của tâm thức. Tâm thức sinh ra trong sát na kế tiếp
là sản phẩm của saṅkhāra này. Mỗi sát na chúng ta nạp vào saṅkhāra, và dòng vận hành của tâm thức
tiếp tục hoạt động. Nếu ở bất cứ sát na nào chúng ta không tạo ra một
saṅkhāra mới, dòng tâm thức vẫn không dừng
lại; nó sẽ tiêu thụ saṅkhāra cũ từ nguồn dự trữ. Saṅkhāra cũ này bắt buộc phải tạo ra một
kết quả của nó lên bề mặt của tâm thức để tiếp tục duy trì dòng
vận hành; và saṅkhāra này sẽ biểu hiện là một
cảm thọ trên thân. Nếu chúng ta phản ứng lại cảm thọ, lại nữa
chúng ta bắt đầu tạo ra một saṅkhāra mới, gieo trồng những hột giống
khổ đau mới. Nhưng nếu chúng ta giữ tâm bình thản quán sát những cảm
thọ, saṅkhāra sẽ không còn sức mạnh
và bị tiêu diệt. Ở sát na kế tiếp, saṅkhāra cũ phải xuất hiện để duy trì
dòng vận hành tâm thức. Lại nữa chúng ta không phản ứng, và nó bị
tiêu diệt. Bất cứ lúc nào chúng ta duy trì tỉnh giác và niệm xả ly, tuần
tự những saṅkhārā cũ
sẽ xuất hiện trên bề mặt tâm thức và rồi bị tiêu diệt; đây là qui
luật của tự nhiên.
Chúng ta phải
tự mình chứng nghiệm tiến trình qua việc thực hành phương pháp này. Khi
nào những thói quen và đau khổ cũ của chúng ta đều được đoạn trừ,
khi đó chúng ta biết rằng tiến trình saṅkhāra đoạn trừ đã được thực tập.
Ngành luyện
kim hiện đại cũng áp dụng kỹ thuật này. Để tinh chế và làm cho một
kim loại trở thành tinh chất hoàn toàn, điều cần thiết là tách những
phân tử hỗn tạp ra khỏi hàng tỉ phân tử tinh chất. Điều này được
tiến hành bằng cách cán dẹp khối kim loại ấy thành thể hình que, và lấy
kim loại đã tinh chất tạo ra một thể hình tròn. Cho vòng tròn kim loại
đã được tinh chế này trượt qua thanh kim loại hình que, và chính vòng
kim loại này tạo ra một sức hút tự động loại mọi phân tử hỗn tạp
ra khỏi thanh kim loại hình que. Đồng thời, tất cả phân tử trong thanh
kim loại hình que được sắp ngay thẳng; thanh kim loại này trở thành dễ
uốn, dễ dát mỏng, có thể sử dụng được. Cũng như vậy, phương pháp
thiền Minh Sát Tuệ có thể được xem như vòng tròn thanh tịnh tỉnh giác
trượt qua cấu trúc cơ thể, loại trừ mọi cấu uế, gặt hái những lợi
lạc.
Tỉnh giác
và xả ly sẽ làm cho tâm thanh tịnh. Trong tu tập, chúng ta cảm nhận cảm
thọ lạc hoặc khổ đều không quan trọng. Điều quan trọng là chớ phản
ứng lại với tâm tham đắm hoặc sân giận, vì chúng chỉ gây ra khổ
đau. Thước đo duy nhất để trắc lượng sự thăng tiến trong tu tập của
chúng ta là tâm xả ly. Nếu chúng ta thể nhập vào chiều sâu của tâm thức
và để loại trừ những cấu uế, chúng ta phải tu tập tâm xả ly đối với
các cảm thọ trên thân. Nếu chúng ta tu tập tâm tỉnh giác và xả ly đối
với những cảm thọ, khi đó chúng ta sẽ dễ dàng giữ tâm bình an đối với
các đối tượng bên ngoài.
Một lần
có người hỏi đức Phật, sự lợi lạc chân thật là gì. Ngài đáp rằng
lợi lạc tối thượng là giữ được tâm chúng ta bình an trước mọi biến
đổi, thăng trầm của cuộc đời. Chúng ta có thể đối diện với những
cảm thọ lạc hoặc khổ, chiến thắng hoặc thất bại, được hoặc mất,
danh thơm hoặc tiếng xấu; chắc chắn mỗi chúng ta phải đối diện với
những điều này. Nhưng liệu chúng ta có thể mỉm cười trong mọi hoàn cảnh,
một nụ cười thật sự xuất phát từ tâm của chúng ta không? Nếu tâm
chúng ta đạt được tâm xả ly ở cấp độ sâu nhất, chúng ta sẽ đạt
được chân hạnh phúc.
Nếu tâm xả
ly chỉ hình thức bề ngoài thì nó sẽ không giúp được gì cho chúng ta
trong cuộc sống hằng ngày. Cũng giống như, mỗi chúng ta mang trên người
một bình xăng, hoặc bình dầu. Nếu một tia lửa sinh ra, (cũng như kết quả
của phản ứng ở quá khứ), ngay lập tức nó tạo thành một vụ nổ lớn,
rồi sản sinh ra hàng triệu đóm lửa khác, (cũng có nghĩa là nó tạo thêm
nhiều saṅkhārā nữa). Đám lửa cháy càng nhiều,
khổ não càng tăng trong tương lai. Nhờ hành trì thiền Minh Sát Tuệ, chúng
ta dần dần hút rỗng bình nhiên liệu. Những đóm lửa vẫn phát ra vì saṅkhāra quá khứ vẫn còn, nhưng khi lửa
phát ra, chúng chỉ đốt nguồn nhiên liệu của chúng mang đến; nhiên liệu
mới không được cung cấp. Chúng bùng cháy cho đến khi nguồn nhiên liệu
của chúng mang đến hết sạch, và khi đó chúng bị tiêu hủy đi. Về sau,
khi chúng ta tiến xa hơn trên con đường tu tập, chắc chắn chúng ta bắt
đầu phát triển dòng nước mát của tình thương và lòng từ bi, và bình
chứa nhiên liệu lúc bấy giờ được chứa đầy với nước mát này. Khi
ấy, ngay khi có một đóm lửa phát sinh, nó cũng liền bị tiêu huỷ. Nó cũng
không thể đốt cháy ngay cả một tí nhiên liệu mà nó mang đến.
Trên phương
diện tri thức, chúng ta có thể hiểu vấn đề này, và hiểu rằng chúng
ta nên có sẳn máy bơm nước phòng khi lửa phát sinh. Nhưng khi lửa phát
sinh thì chúng ta lại sử dụng vòi bơm xăng và một đám cháy lớn phát
sinh. Sau đó chúng ta nhận ra sai lầm, nhưng chúng ta lại tiếp tục vi phạm
trong lần lửa cháy kế tiếp, vì trí tuệ của chúng ta còn nông cạn. Nếu
ai có trí tuệ thật sự, khi gặp lửa vị ấy sẽ không đổ xăng vào, vì
biết rằng điều này gây tác hại. Thay vào đó vị ấy tưới nước mát
của tình thương và lòng từ bi, giúp đỡ những người khác và chính
mình.
Trí tuệ phải
là trí tuệ đối với những cảm thọ. Nếu quý vị tự luyện tập để
tỉnh giác và giữ bình thản đối với mọi cảm thọ trong mọi hoàn cảnh,
quý vị sẽ không bị bất cứ điều gì có thể chế ngự. Có thể khoảng
vài giây quý vị quán sát trong niệm xả ly. Khi đó, với tâm xả ly này,
quý vị quyết định những hành động nào cần tiến hành. Chắn chắn rằng
đó là một hành động đúng, tốt, có lợi cho người khác, vì hành động
này được quyết định khi tâm bình thản.
Đôi khi
trong cuộc sống chúng ta cũng cần sử dụng hành động mạnh. Chúng ta đã
cố giải thích cho ai đó một cách lịch sự, tử tế, với một nụ cười,
nhưng họ chỉ có thể hiểu qua những lời nói nặng, hành động cứng rắn.
Vì vậy, chúng ta phải sử dụng lời nói hoặc hành động mạnh. Nhưng
trước khi làm như vậy, chúng ta phải kiểm tra lại tâm của mình có được
bình tĩnh hay không, và xem chúng ta thật sự có lòng từ bi và tình thương
với mọi người hay không. Nếu được như thế, hành động sẽ có ích; bằng
không, nó sẽ không giúp gì cho người khác. Chúng ta hành động mạnh để
giúp những người sai lầm. Căn cứ vào tình thương và lòng từ này chúng
ta không thể làm bất cứ điều gì sai trái.
Trong trường
hợp bị công kích, người hành trì thiền Minh Sát Tuệ tập tránh xa người
xung đột và nạn nhân bị xung đột, ban rải lòng từ không chỉ cho nạn
nhân mà còn những người gây xung đột nữa. Chúng ta phải hiểu rằng người
gây xung đột không biết anh ta đang làm hại chính mình. Hiểu được điều
này chúng ta cố gắng giúp anh ta ngăn ngừa không làm bất cứ điều gì
gây đau khổ cho anh ta trong tương lai.
Tuy nhiên
quý vị phải cẩn thận, không phải kiểm tra những hành động sau khi biến
cố đã xảy ra. Quý vị phải tự kiểm tra tâm của mình trước khi hành
động. Nếu tâm đầy ắp phiền não, chúng ta không thể giúp bất cứ ai.
Trước tiên chúng ta phải chỉnh đốn những sai lầm của chúng ta rồi mới
có thể chính đốn sai lầm của người khác. Trước hết chúng ta phải
thanh lọc tâm của chúng ta bằng tự quán sát mình. Sau đó chúng ta mới
có thể giúp mọi người.
Đức Phật
dạy có bốn hạng người trên thế gian này:
Hạng người
đi từ bóng tối vào bóng tối
Hạng người
đi từ ánh sáng vào bóng tối
Hạng người
đi từ bóng tối ra ánh sáng
Hạng người
đi từ ánh sáng ra ánh sáng
Đối với
hạng người đầu tiên, mọi thứ xung quanh chỉ là đau khổ, tối tăm,
nhưng điều bất hạnh lớn lao nhất của vị ấy là không có trí tuệ. Mỗi
khi gặp khổ đau, vị ấy sinh tâm sân hận, căm ghét, bực tức và đổ lỗi
cho người khác làm khổ mình. Tất cả những saṅkhārā của nóng giận và thù hằn
này sẽ mang lại cho cuộc sống tương lai của vị ấy tối tăm và khổ
não hơn.
Hạng người
thứ hai được xem là có đời sống tươi sáng: như là có tiền bạc, địa
vị, quyền lực, nhưng vị ấy cũng chẳng có trí tuệ. Vì vô minh vị ấy
phát triển chủ nghĩa tự ngã, không hiểu rằng những tham chấp của tự
ngã sẽ mang lại cho vị ấy một tương lai tối tăm.
Hạng người
thứ ba có cùng hoàn cảnh như hạng người đầu, đó là bị đoanh vây bởi
tối tăm. Nhưng nhờ có trí tuệ, và hiểu hoàn cảnh của mình, vị ấy biết
rằng chính vị ấy phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về mọi khổ đau của
bản thân. Vị ấy lặng lẽ và an lòng làm những gì có thể thay đổi
được hoàn cảnh, nhưng không khởi lên bất cứ sân giận nào, hoặc thù
ghét người khác; thay vào đó, vị ấy chỉ có tình thương và lòng từ với
những người đang gây đau khổ cho mình. Tất cả những gì anh ta tạo ra
mang lại sự sáng lạng cho tương lai.
Cuối cùng,
hạng người thứ tư, giống như người ở nhóm thứ hai, có đầy đủ tiền
bạc, địa vị và quyền lực, nhưng không như hạng người thứ hai, vị
ấy có trí tuệ. Vị ấy sử dụng những gì mà vị ấy có để bảo tồn
bản thân và những người nương vào vị ấy, nhưng bất cứ những gì mà
vị ấy làm đều vì mục đích tốt đẹp cho người khác, với tình thương
và lòng từ. Sự sáng lạng ngay bây giờ và tương lai.
Ở đây
chúng ta không thể chọn lựa hoặc hướng vào bóng tối hoặc hướng ra
ánh sáng; điều này được quyết định do Saṅkhārā quá khứ của chúng ta. Quá khứ
không thể thay đổi được, nhưng chúng ta có thể kiềm chế ở hiện tại
bằng sự điều phục chính bản thân. Tương lai chỉ là quá khứ kết hợp
với những gì có mặt trong hiện tại. Thiền Minh Sát Tuệ dạy cho chúng
ta phương cách để có thể tự chủ chính mình nhờ sự tu tập tâm tỉnh
giác và xả ly đối với cảm thọ. Nếu chúng ta phát triển khả năng tự
chủ này trong giây phút hiện tại, chắc chắn tương lai của chúng ta sẽ
trở nên sáng lạng.
Sử dụng
hai ngày còn lại, quý vị học phương cách làm chủ bản thân trong sát na
hiện tại. Tiếp tục hành trì giáo pháp để loại trừ tất cả khổ
đau, và an vui với hạnh phúc chân thật tại đây và ngay bây giờ.
Cầu
nguyện cho tất cả chúng sanh đều được hạnh phúc!
[1] Trường
bộ kinh, Kinh Ðại Bát Niết-bàn số 16.
Tổng
quát | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8
| 9 | 10
| 11