- Đạo Phật và Tuổi
Trẻ
-10-
Tuổi trẻ với hạnh
Nhẫn Nhục
Em là một thiếu niên, quả tim chứa
đầy máu nóng, mỗi khi bị ai nhục mạ máu trong người sôi lên, toàn
thân nóng rực, rồi em muốn trả thù bằng cách nào cho đã cơn giận dữ.
Hoặc khi suy nghĩ sắp làm một việc gì, lòng em nóng nảy bồng bột muốn
làm trong chốc lát cho xong.
Sự nóng nảy
và nông nỗi ấy đã nhiều lần khiến em phải hối hận và đau khổ. Lắm
lúc em cũng muốn bình tĩnh lại, nguội đi một chút, nhưng khi gặp việc rồi
cũng chứng nào tật ấy. Vì muốn giúp em một phương tiện để tự chủ
lấy mình, tôi xin giới thiệu em HẠNH NHẪN NHỤC do đức Thế Tôn đã dạy.
Nhẫn nhục
không có nghĩa là ươn hèn khiếp nhược, khom lưng cúi đầu trước mọi hành
động bạo tàn của người mà là kiên gan bền chí nhịn chịu mọi sự mạ
nhục, sự khó khổ, sự khen ngợi cũng như sự thắng thế, để hoàn toàn
làm chủ lấy mình, để sau rồi xây dựng lại họ.
Muốn nhịn
chịu được sự nhục mạ, em nên nghĩ thế này: người mắng ta, vì tại
ta làm quấy hay vô cớ tự họ đặt điều?
Nếu ta làm
quấy nên họ mắng thì điều ấy rất đáng, còn gì mà phải giận trách.
Ðã không giận trách là chớ, mà ta lại phải xin lỗi người là khác. Vì
tại ta gây nhân nên họ mới trả quả. Người gây nhân mới là người đáng
tội. Như hôm nào đó, em đứng trước sân, bỗng nhiên con Vện rượt con
Mèo chạy ngang qua em. Mèo liệu chạy không kịp, đứng lại thủ thế. Vện
vừa nhào tới, Mèo vớ cho một cái xể mặt. Trước cảnh đó, em nên
trách Mèo hay trách Vện? Cũng thế, ta lầm lỗi bị người mạ nhục, thì
nên tự trách, không nên oán giận người. Có thể mang ơn họ là khác, vì
họ cho ta một bài học xứng đáng để nhớ mãi mà tránh.
Nếu ta
không làm điều gì quấy, vô cớ tự họ bịa chuyện để mạ nhục ta, ta
nên nghĩ: Người ấy không biết lẽ phải quấy, họ đã mất hết trí
khôn, là một kẻ cuồng không khác, ta chỉ nên thương xót hơn là giận
trách. Hơn thua với kẻ cuồng thì ta cũng cuồng nốt. Hơn nữa, nếu em thấy
là phải mà bị họ mạ nhục, em cứ lặng im giữ cái phải của em. Nếu
em mắng chửi lại họ, thì em cũng quấy như họ. Như có anh chàng mặc bộ
đồ trắng muốt đi trên lộ, gặp bọn chăn trâu đang chơi bùn, mình mẩy
lem luốc. Chúng ghét cái trắng sạch của anh, nên hốt bùn vãi anh. Lúc đó
anh nên chạy, hay nên hốt bùn vãi lại chúng?
Nếu anh muốn
giữ cho tròn trắng sạch, cố nhiên anh phải chạy. Cũng vậy, muốn toàn vẹn
lẽ phải, em nên nhịn kẻ quấy, đợi qua cơn nóng giận của họ, em sẽ
phân giải thì kết quả hơn.
Hoặc giả
em là người tốt, kẻ xấu thấy ganh ghét em, họ đến mạ nhục em, khi
ấy em nên coi lời mạ nhục như cơn gió thoảng, không cần chống đối. Kẻ
mang việc xấu đến; họ sẽ tự chịu xấu lấy. Phật dạy: "Kẻ
ác hại người hiền, như ngửa mặt lên trời phun nước bọt, nước bọt
không tới trời, trở lại rơi trên mình, như ngược gió tung bụi, bụi chẳng
tới người, trở lại làm nhơ mình..." -- (Kinh Tứ Thập Nhị Chương)
Khi bị mạ
nhục, nếu em không dằn được cơn nóng giận, tức nhiên em chửi mắng đánh
đập lại họ. Rồi cứ thế mãi, họ vay, em trả; vay trả, trả vay không
bao giờ dứt. Như Xoài mắng Ổi, Ổi đánh Xoài. Xoài tìm cách trả thù,
Ổi lo phương báo oán, oán thù không biết bao giờ hết. Chi bằng ta áp dụng
câu: "Oan gia nên mở không nên kết" (Khổng Tử) hoặc
câu: "Lấy ân báo oán, oán liền tiêu diệt" (Phật dạy),
thì nhẹ nhàng rảnh rang biết mấy.
Tuy nhiên,
nói thế em sẽ ngờ rằng: Nhịn họ e họ sẽ cho mình là khiếp nhược? -
Không! Không phải thế đâu! Em không nhớ Hàn Tín chịu lòn trôn tên du đãng
tại chợ Hoài Âm đó sao? Chịu nhục như vậy mà sau này ai dám chê Hàn
Tín là khiếp nhược? Nếu có, ấy chỉ là bọn vũ phu thiếu trí mà thôi.
Em là người cao thượng có chí lớn, em nhịn những lời nhục mạ của bọn
bất lương, không phải vì em sợ họ mà chính vì cái chí lớn của em. Như
em có cái chén kiểu quí, có người đem muỗng dừa hay bát sành đến chọi
thử với chén quí của em. Khi ấy, em nên chọi hay nên nhịn thua họ?
Thảng hoặc,
em cho rằng nhịn họ để bảo vệï tính tốt, lẽ phải và chí lớn của
mình, để mặc tình họ gây tội ác, như vậy tỏ ra mình ích kỷ tiêu cực,
không có tinh thần xây dựng cho người? Không phải nhịn họ là ích kỷ
đâu em! Nhịn là phương pháp lợi người toàn vẹn. Vì khi người ta nóng
mới thóa mạ em, khi ấy em cũng nóng, chống đối lại họ. Hai cái nóng
cùng gặïp nhau thì phải nổ. Như vậy khi nóng giận chống đối người,
không có nghĩa là xây dựng họ, mà chính là gây oán thù. Nếu ai nói:
"Tôi chống lại là vì tôi thương, muốn cải thiện giùm họ", ấy
là lấy lời nhân nghĩa để che đậy cái tính xấu nóng nẩy của mình.
Chẳng những
ta nhịn chịu sự nhục mạ, mà còn phải nhịn chịu sự khó khổ. Bởi
vì con người sanh trên đời, không phải đến đâu cũng gặp toàn tháp
ngà và nhung gấm, mà phải đương đầu với phong ba bão tố. Nguời có sức
nhịn chịu được những trở ngại mới mong đạt được kết quả tốt
đẹp cao quí. Bằng không nhịn được, dễ sanh nản lòng thối chí. Dù người
có sức mạnh cử nổi trái tạ ngàn cân, có tài chọc trời khuấy nước,
mà không có chí kiên nhẫn, khi gặp sự thất bại dồn dập đến mình
thì nhăn mày, héo mặt, con người ấy không làm nên việc gì đáng kể.
Trái lại, người yếu đuối, tài lực tầm thường mà bền gan chịu đựng,
mỗi lần vấp ngã chỉ xem đó là một kinh nghiệm, càng thất bại nhiều
thì kinh nghiệm càng giàu, chí càng dẻo dai bền vững, con người thế ấy
không việc gì làm chẳng được. Có vị Tỳ-kheo hỏi Phật: "Cái
gì mạnh hơn cả?" Phật dạy: "Nhẫn nhục mạnh hơn cả."(Kinh
Tứ Thập Nhị Chương) Thật vậy, chỉ có người nhịn chịu được mọi
khó khăn, vượt qua mọi trở ngại mới mong lập được sự nghiệp vĩ đại
trên đời.
Bị nhục mạ,
gặp cảnh trở ngại tuy khó nhịn, nhưng người ta dễ biết đề phòng,
nên có thể nhịn được. Ðược ngợi khen, gặp việc thắng thế là điều
tốt, thỏa thích ý mình, nên ít ai để ý dè dặt, do đó mặc tình tâm
phóng túng, gây họa rất to. Như xe vào đường hiểm nguy không lật, mà thường
lật ở đường thẳng.
Người bị
nhục mạ nhịn không được cơn tức giận, nên gây tai họa, kẻ gặp cảnh
trở ngại, nhịn không được lòng buồn nản, nên bỏ hư hỏng công việc,
ta được ngợi khen, được thắng thế, nếu không nhịn được lòng tự
đắc của mình, nên dễ sinh ngã mạn khiến mọi người đều ghét. Như trò
Kiêu lâu nay tuy học dở mà nói năng nhỏ nhẹ khiêm tốn, nên được cả
lớp ai cũng thương. Một hôm đến giờ toán, thầy giáo cho bài, may sao anh
làm rồi sớm lại trúng, khi các bạn anh làm chưa rồi. Thầy giáo thấy thế
khen ngợi anh trước chúng bạn. Có lẽ đây là lần thứ nhất, Kiêu được
hơn chúng bạn và thầy khen, mắt anh sáng lên, nhìn chúng bạn thấy họ tầm
thường quá. Từ đó về sau, ai trông thấy Kiêu không còn là một trò
khiêm tốn dễ thương, mà là đứa bé khinh mạn đáng ghét.
Khi biết
nóng giận là tính dữ, nản chí là nết hư, thì ngã mạn cũng là tật xấu.
Nhưng khó trị nhất là ngã mạn, vì ta không thể biết được nó khởi tự
bao giờ, chỉ có kẻ khác biết thôi. Phật dạy: "Có thế lực mà
không ỷ mình là khó." Muốn nhịn chịu được sự khen ngợi,
ta nên nghĩ thế này:
Tiếng ngợi
khen của người đời ít khi đúng sự thật. Hoặc họ muốn làm đẹp lòng
ta để nhờ ta giúp một việc gì, nên họ khen? Hoặc họ khen là để gợi
tính hiếu thắng, tự cao của ta, đặng đưa ta về chỗ hư hèn? Hoặc vì
nể ta, khen cho ta được vừa ý... Tất cả sự khen ấy đều không đúng sự
thật, đã không đúng sự thật thì có gì mà ta mừng, tự đắc?
Nếu người
khen biết được ta, và trăm phần trăm đúng sự thật, thì ta nên nghĩ: Sự
thành công tốt đẹp ấy không phải tài của ta, mà do phước lành đời
trước còn lưu lại. Ðã do phước lành mà được việc, khi được ta cần
phải gieo giống phước lành nhiều hơn để sau này khỏi mất, mà tính tự
cao, ngã mạn là thứ thuốc độc làm ung tất cả mầm phước đức, ta cần
phải tránh.
Người gặp
những trường hợp trên mà không nhẫn nhục thì sau sanh hối hận. Như Tý
bị Sửu mắng, không dằn được cơn nóng, Tý đánh Sửu trọng thương.
Anh Sửu trông thấy, nóng lòng vì em, chụp gốc cây đập Tý lỗ đầu. Rốt
cuộc cả hai đều trọng bệnh và cùng vào bệnh viện. Như câu cách ngôn
Tây phương: Sống vì lưỡi kiếm, chết vì lưỡi kiếm (Qui vit par l’épée,
meurt par l’épée).
Bao nhiêu sự
buồn khổ thời gian Tý nằm trong bệnh viện, có phải tại ai có ác ý muốn
hại Tý chăng? Hay chính tự Tý chuốc lấy? Sự thực không ai làm khổ
mình. Nếu thắng được cơn giận dữ, làm gì Tý phải nằm trong bệnh viện
thế này. Cho biết mọi khổ đau đến với mình phần nhiều là tại mình
không nhịn được lòng nóng nảy bồng bột của mình mà ra. Như ngài
Thích-đề-bà-na hỏi Phật: "Vật gì giết an lạc? Vật gì giết vô
ưu? Vật gì gốc của độc, nuốt hết tất cả thiện?" Phật đáp:
"Sân hận giết an lạc. Sân hận giết vô ưu. Sân là gốc của độc.
Sân nuốt tất cả thiện."
Chẳng những
thế, người không nhẫn ít khi làm chủ được mình mà thường bị ngoại
cảnh chi phối. Như Hận không muốn gây sự với Manh nhưng Manh khiêu
khích, không chịu nổi cơn nóng giận, Hận chửi đánh ẩu đả. Thế rồi,
cả hai cùng chịu khổ. Hoặc như Tốc muốn học đến cử nhân nhưng thi
trung học rớt vài phen, thối chí anh muốn trở về cày ruộng... Những người
như thế đều bị hoàn cảnh lung lạc, không có chí vững bền tự chủ.
Người biết
nhẫn dù gặp việc lớn cũng biến thành nhỏ, dữ hóa hiền, không mấy
khi phải hối hận, tâm thường an lạc. Phật dạy: "Nếu có người
trí ưa tu nhẫn nhục, người ấy dáng điệu hòa nhã, hằng tươi tỉnh,
ưa vui cười, mọi người trông thấy đều hoan hỉ, nhìn không biết
chán..." -- (Kinh Ưu-bà-tắc, phẩm Nhẫn Nhục.)
Lại nữa,
người hay nhẫn nhục là đã tạo cho mình một nghị lực phi thường, thắng
cả nội tâm và ngoại cảnh. Phật dạy: "Người hay nhẫn nhục mới
đáng gọi là bậc hữu lực đại nhân." (Kinh Phật Di Giáo)
Thật vậy, bậc đại nhân bao giờ cũng kiên nhẫn, bình tĩnh trước mọi
hoàn cảnh. Chỉ có bọn vũ phu mới nóng nảy hấp tấp, làm việc theo nộ
khí nhất thời.
Xét qua sự
nhẫn nhục, em đã thấy rõ chỗ quí, tiện và lợi hại thế nào rồi. Giờ
đây mời em bắt tay vào việc tập luyện hạnh nhẫn nhục. Có thực tập
em mới thấy sự lợi ích thiết thực của nó. Ðối với tuổi thiếu
niên mà thiếu nhẫn nhục thì không mong thành công, lập nghiệp gì cả. Bởi
vì trong lúc thiếu thời, sống về tình cảm hơn lý trí, nên phải tập nhẫn
nhục để hạn chế bớt sự sôi nổi bồng bột trong lòng.
Hơn nữa,
tuổi thiếu niên em chưa từng nếm mùi cay chua của cuộc đời - nếu có cũng
chút ít thôi - nên kinh nghiệm đời em chưa có, vì thế tâm em dễ hăng hái,
cũng dễ chán nản. Tập nhẫn nhục sẽ giúp em có đủ thì giờ cho lý
trí làm việc, nhẫn nhục sẽ tập cho em có tính bền dẻo khi va chạm cuộc
đời. Vì thế đời niên thiếu của em rất cần có nhẫn nhục.
Muốn đạt
được hạnh nhẫn nhục, em cần phải quán từ bi. Vì có nước từ bi mới
dập tắt được ngọn lửa nóng giận. Từ bi sẽ giúp em hăng hái hoạt động,
kiên nhẫn vượt mọi khó khăn để thành công trên công trình lợi tha
viên mãn.
Mục lục
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15