- Đạo Phật và Tuổi
Trẻ
-6-
Thế nào là anh hùng?
"...
Chí những toan xẻ núi lấp sông,
Làm nên đấng anh hùng đâu đấy tỏ..." - Nguyễn Công Trứ
Bạn là một thanh niên, bạn có chí
khí anh hùng, và bạn tưởng tượng bạn sẽ là anh hùng. Vâng! Bạn sẽ
là anh hùng. Nhưng phải làm thế nào để thành một "anh hùng thật sự".
Tôi nói anh hùng thật sự, để bạn khỏi lầm những anh hùng chỉ có
tên, có tiếng, có oai ở bên ngoài.
Ðể dễ
bàn luận, chúng ta cần hiểu nghĩa căn bản của hai chữ anh hùng. Anh hùng
là gì? - Anh hùng là người tài năng xuất chúng, công to, đức cả khiến
mọi người đều kính phục.
Thế mà giữa
xã hội này, mỗi người quan niệm anh hùng theo mỗi cách. Do đó nên khi ngồi
chung nhau thảo luận, thì mỗi người đều tự vỗ ngực xưng ta đây là
"anh hùng".
Bác Phó
vào xóm rượu trà, cờ bạc tiền lưng hết sạch mà lại say sưa, ngã bờ
té bụi. Về nhà vợ con cằn nhằn, bác lại nổi giận đùng đùng, trợn
mắt phùng mang, đánh đập vợ con chạy tứ tán. Ra oai như vậy, bác thấy
bác là anh hùng.
Anh Hảo, trước
mặt các cô thiếu nữ, anh vãi tiền như cát để mua một trận cười. Và
lúc đó, nếu có ai bình phẩm hành động cuồng dại của anh, anh quyết một
mất một còn tranh hùng với kẻ ấy, để cho những nàng tiên kia thấy
chí khí và tài năng của anh. Ở trường hợp này, anh xem mạng sống nhẹ
hơn bong bóng. Và dù phải lao mình vào hang beo, miệng cọp, anh cũng coi thường.
Vì anh cho làm được như thế là anh hùng.
Ông Bạo,
vì tranh hơn thua việc làm ăn với bạn đồng nghiệp mà sanh cãi vã, ông nổi
nóng chạy về nhà lấy bù lon, đến đập vào đầu người kia phun máu, rồi
ông phải ngồi khám. Làm được vậy, ông cũng tự đắc mình là anh hùng.
Cậu Tài,
đắm mê tửu sắc, bỏ học hành, bị cha mẹ rầy mắng. Cậu tìm dao đâm
họng tự tử. Thái độ đó, cậu thấy rất là anh hùng... Tóm lại, trong
xã hội có vô số bọn "anh hùng rơm" như vậy.
Ðến những
kẻ có chút gan dạ, nhân thời loạn lập bè, kết đảng, cậy thế, ỷ
quyền, tự xưng hùng, xưng bá, may ra được lúc đắc thời, đắc thế, họ
sẽ vỗ ngực xưng ta đây là anh hùng. Ðó là nhóm "anh hùng thời cuộc".
Sức mạnh
của Lý Ngươn Bá, chuyển cặp chùy gần như lay trời, động đất, một
tiếng hét muôn quân đều cúi rạp. Nhưng vì một cơn phẫn nộ không đâu,
ông ném cặp chùy để tự sát. Tài cao chàng Lữ Bố, trước vạn quân
không hề nao núng, giết kẻ địch như lấy đồø trong túi, thế mà vẫn
đắm đuối vì sắc đẹp của Ðiêu Thuyền... Chinh phục hằng mấy triệu
người, nhưng phải phủ phục trước một mỹ nhân, hay cơn phẫn nộ, là
hạng "anh hùng sức khỏe".
Lấy tiết
nghĩa làm mục tiêu, giàu sang không thay lòng, lâm nguy không nhụt chí,
thành công mà mất tiết nghĩa không màng, vong thân mà còn tiết nghĩa mới
toại, đó là hạng anh hùng tiết nghĩa. Người điển hình cho hạng anh
hùng này, ta thấy có Quan Vân Trường thời Tam quốc Trung Hoa. Vân Trường
lúc ở với Lưu Bị cũng như khi về với Tào Tháo, lòng vẫn không đổi
thay. Ðánh với Huỳnh Trung trăm hiệp không phân thắng bại, khi ngựa sẩy
chân ném Huỳnh Trung xuống đất, Ngài liền dừng đao, không giết kẻ sa cơ.
Tào Tháo là kẻ thù nguy hiểm, mà lúc thất thế lội bộ trong nẻo Huê
Dung, Ngài cam chịu tội, để tha người cùng lộ. Cho đến đi đường cái,
về đường cái, thà chết chứ không khiếp nhược. Những cử chỉ ấy,
những thái độï ấy, Ngài đã hiển nhiên thành một vị anh hùng của Á
Ðông. Nói về khỏe, Ngài đâu hơn Lữ Bố; nói về trí, Ngài sao bằng Khổng
Minh. Thế mà, mọi người đều sùng thượng Ngài là vị Thánh, kính cẩn
tôn thờ Ngài. Ngài là một vị anh hùng bất tử trong hiện tại cũng như
suốt vị lai. Trong bài ca khen Ngài có câu:
"...
Trung nghĩa tham thiên địa. Anh hùng quán cổ kim..."
Ngài chỉ
tiết chế phần nào lòng tham, để đưa đời Ngài đi theo chánh nghĩa, mà
được mọi người quí chuộng dường ấy; huống nữa, người tiết chế
toàn vẹn tham, sân, si để đem đời mình phụng sự cho nhân loại, thì cao
quí biết ngần nào!
Lão Tử
nói: "Thắng nhân giả lực, tự thắng giả cường."
Thực vậy,
thắng người chỉ là vấn đề sức khỏe hay mưu chước xảo quyệt. Anh yếu
tôi mạnh, tôi có thể lấn át được anh; anh thật thà chất phác, tôi mưu
thần chước quỉ, tôi sẽ hơn được anh. Nhưng đó chỉ là vấn đề bên
ngoài. Về nội tâm, một lần tôi hơn anh, là một lần tôi đã thua tôi.
Vì anh yếu, tôi mạnh, tôi ỷ sức mạnh hiếp người yếu, đó là lòng
"khinh mạn" đã làm chủ tôi. Anh thật thà, tôi xảo quyệt, ý trí
khôn xảo của mình, tôi lường gạt anh, là tôi đã làm nô lệ cho lòng
"tham lam". Tôi lấn át, lường gạt anh, anh thua tôi nhưng chưa hẳn
là anh phục tôi. Ðể lòng "khinh mạn", "tham lam" làm chủ,
tôi đã thật sự đầu hàng nó. Vì thế, thắng người chưa phải là mạnh.
Thắng mình
mới thật mạnh; trước một vẻ đẹp yêu kiều, bạn giữ lòng không xao
xuyến. Sắp nắm trong tay một mối lợi khổng lồ nhưng không hợp đạo
nghĩa, bạn bỏ qua không chút hối tiếc. Ðời bạn hoàn toàn trong sạch
mà bỗng nhiên một đứa thất phu vô cớ thóa mạ bạn, lúc đó bạn vẫn
giữ lòng an tịnh không chút rạo rực... Những việc đó bạn nghĩ có dễ
làm chăng? Người tầm thường có thể làm được không? - Chắc bạn cũng
đồng ý như tôi, người thắng được lòng mình một cách quả cảm, đòi
hỏi phải có một nghị lực phi thường, một bản lĩnh xuất chúng. Vì thế,
người thắng được lòng mình mới thật là người mạnh.
Ðây tôi giới
thiệu bạn một phương pháp làm "anh hùng thật sự", "anh hùng
muôn đời". Muốn làm vị anh hùng này, trước bạn phải tập tu đức
nhẫn nhục. Nghe nói đến nhẫn nhục, bạn đã bật cười!... Khoan! khoan!
Bạn đừng cười vội. Tôi biết bạn sẽ bảo: "Tôi thanh niên đâu phải
như những ông già bạc nhược, mà mỗi cái bảo phải nhẫn nhục."
Vâng! Bạn là thanh niên, nhưng bạn đừng lầm hiểu nhẫn nhục là hèn yếu
khiếp nhược. Nhẫn nhục là một "khả năng chịu đựng". Có chịu
đựng được mọi thử thách, mọi thống khổ, mọi bực dọc... người ta
mới giàu nghị lực, mới đủ kinh nghiệm, mới tiến lên bậc Hiền,
Thánh và xứng đáng là anh hùng.
Một em bé
ôm tập đến trường, nếu không chịu đựng nổi sự rầy phạt của ông
thầy, em có thể biết chữ chăng? Một nhà thương mãi, nếu không chịu đựng
được tiếng chê khen của khách hàng, những lỗ lã, nhà thương mãi ấy
có làm giàu được không? Một kỹ nghệ gia, nếu không chịu đựng được
sự hư hao thất bại, sự thắc mắc của nhân công, có thể lập nên những
xí nghiệp vĩ đại chăng?... Tóm lại, ở giữa xã hội này, trong mỗi
ngành, mỗi nghề, nếu người không có sức chịu đựng, thì không làm
được việc gì cả.
Chịu đựng
được ngoại cảnh chưa phải khó, chịu đựng được nội tâm mới thật
ngàn lần khó hơn. Tôi đang ngồi chơi, vô cớ một người đến thóa mạ
tôi. Khi ấy, tôi chửi mắng lại họ là khó? Hay tôi giữ lòng phẳng lặng
không cho cơn giận dấy lên là khó? Người chửi mình, mình chửi lại, việc
ấy trẻ con lên ba cũng thường làm. Người chửi mình, mình vẫn giữ
thái độ bình thản, lòng không rạo rực, mới thực khó. Ðiều này, chỉ
những bậc Thánh nhân, những hạng anh hùng mới làm được. Muốn làm anh
hùng, bạn phải làm những việc các bậc anh hùng đã làm. Còn việc hàng
ngày của trẻ con ấy, bạn nên tránh xa; nếu bạn làm theo, bạn đã trở
thành trẻ con nốt!
Chắc bạn
sẽ băn khoăn hỏi tôi: Tại sao các bậc Thánh nhân chịu đựng được những
cái khó chịu đựng ấy? - Thưa bạn! bởi các Ngài dồi dào nghị lực,
sáng suốt nhận định lẽ phải nên chịu đựng rất dễ dàng. Bằng chứng,
đức Thích-ca một hôm đang giảng đạo, bỗng một kẻ ngoại đạo đến
nhục mạ Ngài. Ngài yên lặng không đáp, gương mặt tươi tỉnh như không.
Nói mà không người đáp, khác nào nhóm lửa giữa hư không, kẻ ngoại đạo
bực tức hỏi Ngài: "Tại sao tôi nhục mạ ông, mà ông không trả lời?"
Phật ung dung đáp: "Này ngươi! Ngươi đem một món quà đến cho ta, ta
không nhận, món quà ấy về ai?" Người ngoại đạo đáp: "Tôi cho
ông, ông không nhận là về tôi." Phật bảo: "Cũng thế, ngươi nhục
mạ ta, ta không nhận thì ngươi tự chuốc họa vào mình." Một hôm đi
dạo phố, bạn gặp người điên rượt đánh bạn. Trường hợp đó, bạn
nghĩ sao? Ðánh lại họ chăng, hay chạy tránh họ? - Nếu bạn nhận bạn
là người trí, bạn chỉ yên lặng lánh xa họ. Vì họ đã là điên mà
mình chống cự họ, mình cũng điên nốt. Cũng thế, giữa đời này những
kẻ gây sự vô cớ, khác nào người điên kia. Ta là người trí nên tránh
họ, mà không nên chống đối.
Người tu
đức nhẫn nhục không những chịu đựng những cơn phẫn nộ không cho dấy
khởi, mà bất cứ điều gì làm cho tâm hồn xao xuyến rạo rực đều chịu
đựng để dằn ép chúng trở về trạng thái yên tĩnh. Nhẫn nhục là một
cách súc tích khí lực điều khiển thân tâm mình. Người làm chủ được
mình là một sức mạnh vô biên. Phật dạy: "Thắng một vạn quân,
không bằng thắng mình, thắng mình mới là chiến công oanh liệt."
(Kinh Pháp Cú)
Người đời
chỉ mong chinh phục kẻ khác, chinh phục ngoại cảnh mà quên đi nội tâm.
Khác nào con trong nhà không dạy, không răn, mà đi dạy răn con người hàng
xóm, thật là một việc viển vông. Bắt nạt người cung kính, tuân lệnh
mình, mà mình nô lệ thất tình lục dục, thì còn tai hại nào to hơn! Ông
A có uy quyền, có thế lực, ai cũng sợ, cũng khiếp, bảo điều gì ai cũng
phải theo. Như vậy nếu ông A bị nô lệ lòng tham, chúng ta thử nghĩ, những
kẻ dưới tay ông sẽ là gì? - Phải chăng sẽ là những con chó săn đang
lao mình trong rừng rậm. Trong xã hội này, nếu ai cũng muốn tạo uy quyền
bên ngoài, mà không thắng được bên trong, thì xã hội sẽ ra sao?
Tóm lại, tạo
uy quyền bên ngoài tuy khó, nhưng đã lắm người tạo được. Ðiều phục
nội tâm là chuyện khó gấp bội lần hơn, chỉ những bậc Thánh nhân, những
vị anh hùng mới làm được. Vì thế, đức Thích-ca chưa từng cầm gươm
lên ngựa chinh phục một ai, chỉ ngồi tĩnh tọa dưới cội bồ-đề, chuyên
gạn lọc nội tâm, mà Ngài đã được hiệu "Ðiều Ngự Sư" hay
đấng "Ðại Hùng Ðại Lực". Ngài là một vị "Anh hùng muôn
đời". Tôi mong bạn, một thanh niên của nước Việt Nam, bạn hãy đắn
đo cẩn thận, trước khi bạn tập làm "anh hùng".
Mục lục
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15