- Bồ
Tát Hạnh
- Tôn
Giả Santideva
- Chương
7
- Tinh tấn
1) Sau khi có được nhẫn nhục, hành giả phải
trau giồi sức tinh tấn, bởi vì quả Bồ Ðề thành hay không là tùy ở
tinh tấn. Không có tinh tấn thì không có công đức nào thành tựu, cũng
như không có gió thì không có sự di động nào cả.
2) Thế nào là tinh tấn ? Ðó là siêng năng
làm các hạnh lành. Ngược lại của tinh tấn là gì ? Là lười biếng, chán
nản, thích tạo ác và không tin tưởng chính mình.
3) Ưa thích khoái lạc, ngủ nghỉ, hay trông
cậy kẻ khác, không ý thức được đau khổ của luân hồi, đều là
nguyên nhân của giải đãi, lười biếng.
4) Vô minh, tà kiến đã đưa đẩy làm ta
trôi lăn trong sinh tử. Thế mà ta vẫn
chưa ý thức được là mình đang sống trong miệng của tử thần!
5) Há
ta không thấy những người đồng loại luân phiên nhau tắt thở sao ? Thế mà ta vẫn thờ ơ, lười biếng, chẳng
khác con bò sắp sửa bị làm thịt mà không hay!
6) Tử thần luôn theo dõi rình rập ta, ngăn
chặn mọi lối thoát. Thế mà ta vẫn
say sưa ăn uống, ngủ nghỉ, yêu đương !
7) "Ðợi khi nào gần chết, tôi sẽ
tích tụ công đức !". Nhưng đến lúc đó, dù có vùng vẫy khỏi lười
biếng thì cũng quá muộn rồi !
8) "Việc này chưa làm, việc kia mới
làm, việc này mới xong phân nửa", rồi bất thình lình cái chết đến,
ta than rằng: "Thôi, chết tôi rồi
!".
9) Khi cha mẹ, thân nhân hoàn toàn thất vọng,
buồn bã vây quanh ta với những cặp mắt đỏ lệ, than khóc thì cùng lúc
đó ta cũng thấy luôn các sứ giả của tử thần.
10) Dằn vặt nhớ lại những tội đã làm,
tai thoảng nghe thấy tiếng địa ngục, bản thân ô uế vì nghiệp xấu,
lúc đó ta sẽ làm gì ?
11) "Ôi ta chẳng khác gì cá trong rổ". Nghĩ vậy cũng đủ làm ta (kẻ tạo tội)
sợ hãi ngay trong đời này, nói chi đến cảnh tra tấn địa ngục.
12) Mới đụng một chút nước nóng mà ta đã
vội kêu đau, trong khi tương lai sẽ bị lửa địa ngục thiêu đốt mà ta
lại có thể nhởn nhơ vui đùa được ư ?
13) Ta lười biếng mà lại muốn có phần thưởng;
yếu ớt (sợ đau) mà lại thích tạo đau khổ; bị thần chết xích cổ
mà lại tưởng mình trường sinh. Than ôi ! Làm sao cứu vãn?
14) Ngươi may gặp được chiếc thuyền lớn
(tức thân người), hãy mau qua khỏi biển khổ ! Ôi, kẻ si, bây giờ không
phải là lúc ngủ ! Chiếc thuyền này
không dễ gì gặp được lần sau.
15) Ðối với giáo pháp cao thượng, nguồn gốc
của hạnh phúc vô biên, sao ngươi lại thờ ơ, chạy theo lạc thú phù du,
quên rằng đó là nguyên nhân dẫn đến đau khổ ?
16) Biết tự chủ, can đảm, bình đẳng xem mình
và người như nhau, xả bỏ ích kỷ để làm lợi ích cho người, đó là
những điều kiện của tinh tấn.
17-18) Không nên nản chí nghĩ rằng: "Làm sao ta có thể chứng quả Bồ Ðề
?". Bởi vì đấng Như Lai, không vọng ngữ đã nói rằng: "Nhờ sức tinh tấn, những chúng sinh
năm xưa đã làm ruồi, muỗi, ong, trùng, đều đã thành tựu quả Bồ Ðề
(rất khó được)".
19) Trong khi ta đây, may mắn được sinh làm
người, biết phân biệt phải trái, nếu làm đúng theo hạnh sống của chư
Bồ Tát, chẳng lẽ không chứng được quả Bồ Ðề hay sao ?
20) Thế mà ta lại run sợ khi nghĩ đến phải
hy sinh bố thí tay, chân và các căn. Ðó
là ta đã lầm lẫn (thiếu suy xét), không biết cái gì quan trọng và cái
gì vô nghĩa.
21-22) Cái quan trọng là ta đã bị chặt, cưa,
đốt sống trong vô lượng kiếp mà vẫn không đắc quả Bồ Ðề. Cái vô nghĩa là sự đau khổ nhỏ nhoi
nhưng sẽ cho ra quả Bồ Ðề, tương tự như lấy dao khoét vết thương độc,
tuy đau nhưng sẽ lành bịnh.
23) Ðể chữa bịnh, các y sĩ nhiều khi cũng
cần mổ xẻ đau đớn. Thà đau một
chút nhưng khỏi bịnh còn hơn là để bịnh nặng sau này.
24) Tuy vậy người y sĩ giỏi sẽ không cần
dùng đến mổ xẻ. Bằng những phương
thuốc dịu ngọt, ông ta có thể chữa lành bịnh nặng.
25) Ban đầu, bậc Y Vương sẽ dạy đệ tử
bố thí đồ ăn, thức uống, sau khi thuần thục, sẽ dạy đến bố thí da
thịt, thân thể.
26) Khi tâm được huấn luyện đến mức xem
thân thể chẳng khác cỏ cây thì bố thí xương thịt có khó gì ?
27) Lúc đó bậc hiền giả thoát ly mọi đau
khổ của thân và tâm. Bởi vì tâm khổ
là do tà kiến, thân khổ do nghiệp xấu.
28) Thân an vui nhờ tạo công đức, tâm thanh
tịnh nhờ trí huệ. Tuy vẫn ở trong
luân hồi, vì thương chúng sinh, nhưng còn gì làm đau khổ được Bồ Tát
?
29) Tẩy trừ tội lỗi xưa, tích tụ công đức
hải, nhờ sức Bồ Ðề Tâm, Bồ Tát vượt hẳn hàng Thanh Văn.
30) Nhờ cưỡi xe Bồ Ðề Tâm, không chút cản
trở mệt nhọc, Bồ Tát đi từ hạnh phúc này đến hạnh phúc khác. Như vậy
làm sao có thể nản chí được ?
31) Muốn thực hiện giải thoát chúng sinh, cần
phải có bốn đội quân: ước nguyện,
quyết chí, hoan hỷ và xả bỏ. Nhờ
sợ hãi khổ đau nhớ tưởng đến an vui mà ước nguyện được tăng trưởng.
32) Muốn tăng trưởng sức tinh tấn, ta phải
loại trừ những chướng ngại đối lập. Muốn
có bốn đội quân trên, ta phải biết tự chủ và tu tập đúng đắn.
33) Ta phải tiêu trừ vô lượng tật xấu của
mình và người; trong công việc này, tiêu diệt một tật xấu nhỏ thôi cũng
đòi hỏi nhiều kiếp hải.
34) Trong khi đó ta chưa có được một chút
nguyên tử tinh tấn nào. Trước những
đau khổ vô biên, không hiểu (may sao) tim ta chưa bị nổ tung ?
35) Thêm nữa, ta phải góp nhặt vô lượng hạnh
lành cho ta và cho người; thành tựu được một hạnh lành cũng phải trải
qua nhiều biển kiếp.
36) Thế mà ta vẫn chưa làm được một hạnh
nhỏ nào. Thật là uổng phí cho kiếp được sinh làm người.
37) Ta không biết hoan hỷ xưng tán cúng dường
chư Phật, không biết hoằng truyền chánh pháp, không biết cứu giúp kẻ
nghèo khó.
38) Không biết bảo vệ kẻ gặp nạn, không
đem lại an vui cho người cô thế. Ta
chỉ làm mẹ ta đau đớn khi có thai, chẳng khác mang một lưỡi gươm trong
bụng.
39) Vì không biết hướng về Phật pháp trong
quá khứ nên ngày nay ta phải chịu thiệt thòi.
Hiểu như vậy, lẽ đâu lại thờ ơ với Phật pháp ?
40) Ðức Phật đã nói, (lòng thành) phát nguyện
chính là cội nguồn của tất cả công đức.
Phát nguyện được xuất phát từ sự quán chiếu thường xuyên
về luật nhân quả.
41) Những đau khổ vật chất, tinh thần, những
tai nạn hiểm nguy, chia ly với những gì thân yêu: đó là hậu quả của sự sống trong tà
kiến.
42) Nhờ tạo nhiều hạnh lành, thúc đẩy bởi
tâm nguyện chân chín, bất cứ lúc nào, ta cũng nhận được phần thưởng
xứng đáng.
43) Nhưng nếu tạo ác thì dù có ước muốn
hạnh phúc đi nữa, bất cứ nơi nào bước chân đến, ta cũng phải chịu
khổ đau vì đó là hậu quả đương nhiên.
44) Hóa sanh trong những bông sen thơm ngát,
thân thể óng ánh hào quang được nuôi lớn dần
bằng diệu âm chánh pháp, các hàng Bồ Tát nhờ tạo nhiều căn lành, sẽ
xuất hiện với sắc thân thù thắng khi những cánh sen nở xòe dưới hào quang của đức Phật.
45) Ðau đớn la hét vì bị những tên cai ngục
của Yama (Diêm Vương) lóc xương, cổ họng uống nước đồng sôi, da thịt
bị băm chém bằng hàng trăm mũi dao nung đỏ.
Cứ như thế, kẻ tạo ác không ngừng bị đọa đày trong địa
ngục cháy bỏng.
46) Như vậy, chúng ta hãy phát nguyện tạo hạnh
lành. Sau khi lập nguyện vững chắc,
chúng ta phải trau giồi tin tưởng quyết chí, ứng hợp với Kinh
Vajradhvajasutra.
47) Trước khi làm một việc gì, cần phải
suy xét xem việc đó có đáng làm và ta có đủ sức hay không? Nếu thấy không đủ khả năng thì tốt hơn
đừng làm, không nên làm mà bỏ dở nửa chừng.
48) Nếu bỏ nửa chừng, ta sẽ phải bắt đầu
lại trong những đời sau và như thế vô tình gây thêm trở ngại, lầm lỗi. Làm việc này, bỏ dở việc kia, mất thì
giờ mà cuối cùng không xong việc nào cả.
49) Sự cương quyết tự tin cần được áp dụng
vào ba điều: hành động, phiền não,
năng lực. "Ta sẽ làm một mình !" đó là tự tin trong hành động.
50) Vì nô lệ cho phiền não nên chúng sinh
không thể tự tìm an vui giải thoát. Do
đó, chính ta sẽ làm giúp họ, vì ta không bất lực như chúng sinh.
51) Thấy kẻ khác làm việc nặng nhọc (mà
ta cho là) thấp kém, sao ta lại nỡ khoanh tay ngồi yên ? Phải chăng ta cho mình
quan trọng hơn kẻ khác ? Nếu vậy, tốt hơn là ta nên dẹp cái tánh ngã mạn
kia đi.
52) Khi tấn công được một con thằn lằn sắp
chết, con quạ kia lầm tưởng nó là chim đại bàng. Cũng vậy, nếu tâm yếu hèn thì một sự
cám dỗ nhỏ cũng đủ làm ta té nhào.
53) Tại sao lại hèn nhát từ chối, không
dám dấn thân trên con đường giải thoát ?
Không có một trở ngại nào có thể ngăn cản được sức tinh
tấn.
54) Với tâm quyết chí, tự tin ta sẽ vượt
qua tất cả cạm bẫy (của cám dỗ). Bởi
vì, nếu té nhào dù chỉ một lần thôi, thì lời nguyện siêu việt ba cõi
hóa ra chuyện nói đùa !
55) Ta sẽ chiến thắng tất cả, không bao giờ
chịu thua bất cứ cái gì. Ðây là niềm tự tin cần được tăng
trưởng, bởi vì ta là con trai của Phật, bậc chiến thắng, Sư Tử
Vương.
56) Những kẻ kiêu ngạo thật ra rất yếu
hèn vì họ đã bị tánh tự kiêu (ngã mạn) chinh phục rồi. Những kẻ thực sự tự tin thì không bao
giờ chịu khuất phục kẻ thù. Kẻ
thù ở đây chính là tánh kiêu mạn.
57-58) Tánh kiêu mạn sẽ đưa đến đọa đày,
khổ sở. Dù được thân người đi nữa
cũng không được an vui, phải làm nô lệ, ngu si, xấu xí, vừa ăn cơm thừa
lại bị hất hủi khinh chê. Ðó là số
phận của những kẻ kiêu mạn ! Thế còn người hạ mình khiêm tốn thì
sao ?
59) Ðó là những anh hùng tự tin, chỉ hãnh
diện khi nào thắng được kẻ thù "kiêu mạn". Sau khi tiêu diệt
được kiêu mạn, kẻ thù đáng sợ nhất, họ sẽ tùy ý tuyên bố với thế
gian kết quả chiến thắng của họ.
60) Dù bị phiền não, ái dục bao vây ngàn
cách, ta cũng vẫn là kẻ vô địch, như sư tử đứng giữa bầy chồn.
61) Bồ Tát không bao giờ chịu để cho phiền
não chinh phục. Dù có gặp nguy hiểm
cấp bách, Bồ Tát cũng quyết tự bảo vệ như người bảo vệ cặp mắt
mình trong cơn bão cát.
62) Khi quyết định làm việc gì, Bồ Tát
làm hăng say hết mình với tâm hoan hỷ, giống như người đánh bài nhất
quyết ăn thua.
63) Giống như người thở phào nhẹ nhõm sau
khi làm xong bản tường trình, Bồ Tát luôn luôn thích thú làm hạnh lành,
không bao giờ thấy đủ, vì Bồ Tát tìm thấy an vui ngay trong công việc
làm.
64) Thông thường người làm việc cốt để
tìnm hạnh phúc, nhưng chưa chắc đã tìm được. Nhưng đối với người mà
làm việc chính là hạnh phúc thì thử hỏi sao họ không ham làm việc cho
được ?
65) Lạc thú trần gian, nguy hiểm như mật trên
lưỡi dao mà con người lại cho là không bao giờ được thỏa mãn đầy đủ;
trong khi đó đối với việc công đức (tương lai sẽ cho ra quả an vui) thì
lại cho là đã góp nhặt đầy đủ. Ôi, thật ngược đời !
66) Do đó, khi xong một hạnh lành, Bồ Tát tức
khắc xả bỏ quay sang việc khác, cũng như con voi, dưới sức nóng của mặt
trời đứng bóng, vội vàng nhảy vào hồ nước mát.
67) Khi kiệt sức, Bồ Tát tạm ngưng để có
thể tiếp tục về sau. Và khi công việc
được hoàn tất, Bồ Tát liền bỏ qua một bên, sẵn sàng đón nhận việc
khác.
68) Bồ Tát luôn canh chừng cẩn mật sự tấn
công của phiền não để có thể phản công hữu hiệu, chẳng khác một hiệp
sĩ đãu kiếm với địch thủ tài ba.
69) Trong trận, nếu bị kiếm rơi, hiệp sĩ
phải nhanh tay nhặt lại (vì sợ nguy hiểm).
Cũng thế, nếu Bồ Tát làm rơi kiếm chánh niệm thì phải nhặt
lại tức khắc (vì nghĩ đến địa ngục).
70) Thuốc độc, một khi vào máu sẽ tràn khắp
thân thể. Cũng thế, phiền não một
khi gặp tà kiến sẽ tràn khắp trong tâm.
71) Người hành Bồ Tát đạo phải hết sức
chú ý cũng như kẻ cầm bát dầu đầy đi vào đám đông, theo sau là những
tên đao phủ sẵn sàng chém đầu nếu người kia làm đổ dầu, dù chỉ một
giọt.
72) Như người thấy rắn rơi vào mình , vội
vã đứng dậy hất bỏ, Bồ Tát cũng phải tức khắc phản ứng như thế
đối với hôn trầm, uể oải.
73) Mỗi lần vấp ngã, Bồ Tát tự trách
mình và quán chiếu sâu xa để lần sau không tái phạm.
74) Vì lý do này nên Bồ Tát luôn tìm cầu,
thân cận người hiền, thiện tri thức để học hỏi cách thức tu tập giữ
gìn tâm ý trong nhiều trường hợp khác nhau.
75) Ðể củng cố sức tinh tấn, trước khi làm
bất cứ việc gì, Bồ Tát luôn nhớ đến phẩm "Không phóng dật"
và nhờ đó hành động được an vui, tự tin.
76) Cũng như bông giấy, bay đến bay đi thuận
theo làn gió thổi, Bồ Tát làm tất cả hạnh thuận theo chánh niệm tinh tấn.
Ðây là cảnh hóa sanh
ở Cực Lạc (Bdé.ba.chen, Sukhavati) của Phật A Di Ðà.
Tức thành Phật và
chuyển Pháp Luân.
- ***