- KINH THỦ
LĂNG NGHIÊM
- Dịch từ Hán sang Việt và lược giải
- Từ Ân
Thiền
Đường, Santa Ana Hoa Kỳ Xuất Bản 1990
(QUYỂN HAI)
Lúc bấy
giờ, A Nan và đại chúng nghe lời Phật dạy, thân tâm thư thái, nghĩ mình
từ vô thỉ đến nay, lạc mất bản tâm, lầm nhận bóng phân biệt của
nhân duyên căn trần, hôm nay khai ngộ, như đứa bé khát sữa bỗng được
gặp mẹ, chắp tay lễ Phật, mong được nghe Như Lai hiển bày chỗ chơn vọng
hư thật của thân tâm, phát minh hai tánh sanh diệt và chẳng sanh diệt ngay
trước mắt.
Khi ấy,
vua Ba Tư Nặc đứng dậy bạch Phật:
- Xưa
kia con chưa được nghe lời dạy của Phật, thấy bọn ngoại đạo Ca Chiên
Diên (chấp các pháp cũng có cũng không) và Tỳ La Chi Tử (chấp mãn kiếp
tự nhiên đắc đạo), đều nói thân này sau khi chết đoạn diệt gọi là
Niết Bàn. Nay dù gặp Phật nhưng vẫn còn hồ nghi, chẳng biết làm thế
nào mới được chứng tỏ chỗ chẳng sanh diệt của tâm này, hiện nay
hàng hữu lậu trong chúng đều mong cùng nghe.
Phật
nói với vua:
- Thân
ông ở đây, nay ta hỏi ông, cái nhục thân này là đồng như kim cang, thường
trụ chẳng hoại hay có biến diệt?
- Bạch
Thế Tôn! Cái thân vô thường biến hoại của con dù chưa từng diệt,
nhưng con xét thấy trước mắt niệm niệm dời đổi, mãi mãi không thôi,
dần dần tiêu mòn, như lửa thành tro, sự tiêu mòn chẳng ngừng, nên biết
chắc chắn thân này rồi sẽ diệt mất.
Phật
nói:
- Đúng
thế, đại vương! Tuổi tác của ông nay đã già yếu, vậy mặt mày so với
thuở nhỏ như thế nào?
- Bạch
Thế Tôn! Xưa con còn nhỏ, da thịt mơn mởn, đến khi trưởng thành, khí
huyết sung túc, nay thì tuổi già, ngày thêm suy yếu, hình sắc khô gầy,
tinh thần mệt mỏi, tóc bạc mặt nhăn, sự sống chẳng còn bao lâu nữa,
làm sao so bằng lúc trẻ mạnh!
Phật
nói:
- Hình
thể của ông đâu phải bỗng nhiên biến hoại!
- Bạch
Thế Tôn! Sự biến hóa âm thầm dời đổi, con thật chẳng hay, mùa đông
mùa hạ thấm thoát trôi qua, dần dần đến thế này. Tại sao? Khi hai mươi
tuổi, dù gọi là trẻ, nhưng mặt mày đã già hơn lúc lên mười, khi ba
mươi tuổi lại sút hơn lúc hai mươi, đến nay đã sáu mươi hai, so với lúc
năm mươi thì suy yếu hơn nhiều. Thế Tôn, con cảm thấy sự dời đổi
âm thầm trôi chảy theo kỳ hạn mười năm, nhưng nếu suy xét tỉ mỉ thì
cái biến đổi ấy đâu phải từng 10 năm! Thật ra thì mỗi năm mỗi đổi,
cho đến mỗi tháng, mỗi ngày, mỗi giờ, trong mỗi sát na niệm niệm biến
đổi chẳng ngừng, nên biết thân này chung quy biến diệt vậy.
Phật
nói:
- Ông
thấy biến hóa dời đổi chẳng ngừng, ngộ biết phải diệt. Vậy trong lúc
diệt, ông còn biết trong thân có cái gì chẳng diệt chăng?
Vua Ba Tư
Nặc chắp tay bạch Phật:
- Con thật
chẳng biết!
Phật
nói:
- Nay ta
chỉ cho ông cái tánh chẳng sanh diệt. Đại Vương, ông thấy nước sông Hằng
hồi mấy tuổi?
Vua đáp:
- Lúc
lên ba, mẹ con dắt đi yết lễ thần Tỳ Bà Thiên, đi qua sông này, khi ấy
đã biết sông Hằng.
Phật
nói:
- Như lời
ông nói, lúc hai mươi tuổi thì sút hơn lúc lên mười, cho đến sáu mươi
niệm niệm dời đổi theo từng ngày giờ. Vậy khi ông ba tuổi thấy nước
sông, rồi đến năm mười ba, thấy nước sông, tánh thấy như thế nào?
Vua đáp:
- Tánh
thấy cũng giống như khi ba tuổi, cho đến năm nay đã sáu mươi hai cũng chẳng
có khác. (Bản kiến vốn chẳng sanh diệt biến đổi).
Phật
nói:
- Nay
ông tự than đã già, mặt ông chắc phải nhăn hơn lúc trẻ, vậy hiện nay
thấy sông Hằng với lúc nhỏ thấy sông Hằng, cái tánh thấy có già trẻ
gì chăng?
- Bạch
Thế Tôn! Không ạ!
Phật
nói:
- Mặt
ông dù nhăn mà cái tánh của kiến tinh (năng thấy) chưa từng nhăn, có nhăn
là biến, chẳng nhăn thì bất biến; biến ắt phải diệt, bất biến vốn
chẳng sanh diệt. Vậy lấy gì để thọ nhận sanh tử cho ông? Mà còn đem
tà thuyết của bọn Mạt Già Lê kia, cho là thân này sau khi chết đoạn diệt!
Vua nghe
Phật dạy, tin biết Bổn Kiến thật chẳng đoạn diệt, bỏ thân này sẽ
được thân khác, nên cùng đại chúng vui mừng được pháp chưa từng có.
Ngay đó, A Nan liền từ chỗ ngồi đứng dậy chắp tay đảnh lễ, quỳ gối
bạch Phật:
- Bạch
Thế Tôn! Nếu cái tánh thấy nghe này thật chẳng sanh diệt, sao Thế Tôn lại
nói chúng con lạc mất chơn tánh, hành theo điên đảo? Xin Phật từ bi, rửa
sạch trần cấu cho chúng con.
Tức thời,
Như Lai duỗi cánh tay sắc vàng, ngón tay chỉ xuống, bảo với A Nan:
- Nay ngươi
thấy tay ta là chánh hay đảo?
A Nan đáp:
- Chúng
sanh thế gian cho đây là đảo, mà con thì chẳng biết thế nào chánh, thế
nào đảo.
Phật bảo
A Nan:
- Nếu
người thế gian cho đây là đảo thì lấy gì làm chánh?
A Nan đáp:
- Như
Lai đưa cánh tay chỉ lên trời gọi là chánh.
Phật
liền giơ cánh tay lên, bảo rằng:
- Theo
tánh thấy là chánh, theo cảnh trần là đảo; tánh thấy chẳng có chánh,
đảo, cảnh trần mới có chánh, đảo, nay chẳng theo tánh thấy mà duyên
theo cảnh trần, đã là một lớp điên đảo. Lại, theo lý lẽ thường, cánh
tay chỉ xuống thuận theo thân là chánh, cánh tay chỉ lên nghịch với thân
là đảo; nay người thế gian đầu đuôi đổi nhau, cho thuận là đảo, cho
nghịch là chánh, thành điên đảo bội phần. Vậy đem thân ngươi so với
pháp thân thanh tịnh của Như Lai thì được biết rõ, thân Như Lai gọi là
Chánh Biến Tri, thân các ngươi gọi là tánh điên đảo. Ngươi hãy quán
xét kỹ giữa thân ngươi và thân Phật, cái cho là điên đảo ấy, ở chỗ
nào gọi là điên đảo?
LƯỢC
GIẢI
Thanh tịnh
pháp thân tức diệu tâm sáng tỏ chơn thật (gốc), kiến văn giác tri tức
là vật do diệu tâm hiện ra (ngọn); về gốc là chánh, theo ngọn là đảo,
ví như bọt nổi nơi biển, nhận biển là chánh, nhận bọt là đảo. Phật
hỏi A Nan: Ngươi thấy tay ta là chánh hay đảo? Khi đó A Nan nên ở nơi tánh
thấy của mình trực ngộ thế nào chánh, thế nào đảo, chẳng nên nơi
tay Như Lai cho là chánh, là đảo. Cũng như Tu Bồ Đề tĩnh tọa trong hang,
chẳng nhờ căn thức được thấy Pháp thân Như Lai, gọi là Chánh Biến
Tri. Dùng mắt A Nan để thấy tay Như
Lai, lại ở nơi tay phân biệt chánh hay đảo, ấy là duyên theo lục thức,
bỏ gốc theo ngọn, đã lìa ngôi chánh nên gọi là tánh điên đảo.
*****
Khi
ấy A Nan và đại chúng ngẩn ngơ nhìn Phật không nháy mắt, chẳng biết
chỗ thân tâm điên đảo, Phật mở lòng từ bi thương xót A Nan và đại
chúng, phát hải triều âm bảo khắp trong Hội rằng:
- Các
thiện nam tử! Ta thường nói: các duyên tâm và sắc với các tâm sở (buồn,
vui, yêu, ghét v.v...) các pháp sở duyên (cảnh trần) đều do tâm biến hiện,
thân tâm của ngươi cũng là vật do diệu tâm hiện ra, vậy sao các ngươi
lại lạc mất cái bản tánh vốn tròn đầy sáng tỏ của diệu tâm, nhận
lầm cái mê (vọng tâm) nơi ngộ (diệu tâm) cho là tâm tánh, bèn mê diệu
minh (diệu tâm sáng tỏ) trở thành vô minh, từ vô minh biến thành ngoan
không, vô minh là năng biến, ngoan không là sở biến, năng sở hòa hợp biến
ra tứ đại, là ngoại sắc của y báo, sắc lẫn lộn với tâm vọng tưởng
thành có chúng sanh, là nội sắc của chánh báo, tưởng (vọng tưởng), tướng
(vọng sắc) làm thân, nhiếp trì thân tâm là thức thứ tám, tụ duyên lay
động bên trong là thức thứ bảy, dong ruổi theo cảnh bên ngoài là thức
thứ sáu, từ vô minh biến khởi vọng duyên vọng trần, mà nhận tướng
nhiễu loạn lăng xăng này, mê muội cho là tự tâm ở trong sắc thân, chẳng
biết sắc thân, núi sông, đất đai cho đến hư không đều là vật do diệu
tâm biến hiện, ví như bỏ cả trăm ngàn biển lớn, chỉ nhận một bọt
nước cho đó là bao gồm tất cả nước biển, cũng như các ngươi, tự bỏ
Bản Kiến, lại ở nơi tay ta phân biệt chánh, đảo, thật là mê lại
thêm mê. Như Lai nói là kẻ đáng thương xót vậy.
A Nan thọ
nhận lòng từ bi dạy bảo thâm sâu của Phật, rơi lệ chắp tay bạch Phật
rằng:
- Con dù
được nghe diệu âm, ngộ biết chỗ bản lai thường trụ viên mãn của diệu
tâm mà con hiện nay dùng tâm phan duyên nghe tiếng thuyết pháp của Phật, dẫu
ngộ được tâm này, nhưng chưa dám cho là bản tâm, mong Phật thương xót
khai thị diệu pháp, nhổ trừ gốc nghi ngờ của con, để được đến đạo
vô thượng.
Phật bảo
A Nan:
- Các
ngươi nay còn dùng tâm phan duyên để nghe pháp, vậy pháp này cũng là
duyên, chẳng hợp pháp tánh. Cũng như có người dùng tay chỉ mặt trăng
cho người khác xem, người ấy nên nhờ ngón tay để thấy mặt trăng; nếu
nhìn ngón tay cho là mặt trăng thì chẳng những bỏ mất mặt trăng, cũng
chẳng biết ngón tay. Tại sao? Vì cho ngón tay là mặt trăng, chẳng những
không biết ngón tay, lại cũng chẳng phân biệt được sáng tối. Tại sao?
Vì cho cái bản thể của ngón tay là tánh sáng của mặt trăng, chẳng rõ
được hai tướng sáng tối vậy. Các ngươi cũng thế, nếu dùng ý thức
phân biệt tiếng thuyết pháp của ta, cho là tâm của các ngươi, thì tâm
này phải lìa sự phân biệt âm thanh, riêng có tánh phân biệt. Ví như người
đi đường ở lại khách sạn, nghỉ tạm rồi đi, chẳng được thường
trú, còn người giám đốc khách sạn thì khỏi đi đâu cả, nên gọi là
chủ. Nay cũng như thế, nếu là chơn tâm (chủ) của ngươi thì khỏi cần
đi đâu, sao lại lìa âm thanh chẳng có tự thể của tánh phân biệt? Thế
thì, cái tâm phân biệt âm thanh dung mạo này, lìa các sắc tướng chẳng có
tự thể của tánh phân biệt cho đến sự phân biệt cũng chẳng có, phi sắc
phi không, mà bọn ngoại đạo Câu Xá Ly mê muội cho là Minh Đế (thần ngã).
Nếu lìa các pháp nhân duyên chẳng có tự thể của tánh phân biệt thì
tâm tánh các ngươi đều có chỗ trả về, lấy gì làm chủ?
A Nan
nói:
- Nếu
tâm tánh của con đều có chỗ trả về, thì cái diệu tâm sáng tỏ của
Như Lai nói, sao chẳng có chỗ trả về? Xin Phật thương xót, khai thị cho
con.
Phật bảo
A Nan:
- Nay ngươi
thấy được ta là do cái kiến tinh sáng tỏ (đệ nhị nguyệt), kiến tinh
này chẳng phải là diệu tâm sáng tỏ (đệ nhất nguyệt), gượng nói như
mặt trăng thứ hai, cũng chẳng phải bóng của mặt trăng thứ nhất vậy.
Ngươi hãy chú ý nghe, bây giờ ta sẽ chỉ rõ chỗ chẳng thể trả về. A
Nan, như đây, giảng đường mở cửa bên đông, mặt trời mọc lên thì
sáng, nửa đêm không trăng thì tối; chỗ có cửa nẻo thì thông, chỗ có
vách tường thì nghẽn, chỗ phân biệt là duyên, nơi hư không là trống rỗng,
bụi trần nổi lên thì thấy mịt mù, mưa tạnh trời thanh thì thấy sáng
sủa, A Nan, ngươi xem các tướng biến hóa này, nay ta trả về chỗ bản
nhân của nó! Sao gọi là bản nhân? Các tướng biến hóa này, sáng trả về
mặt trời, tại sao? Vì không mặt trời thì chẳng sáng, sáng thuộc mặt
trời, nên trả về mặt trời, tối trả về đêm không trăng, thông trả về
cửa nẻo, nghẽn trả về vách tường, duyên trả về phân biệt, trống rỗng
trả về hư không, mịt mù trả về bụi trần, sáng sủa trả về mưa tạnh,
tất cả việc thế gian không ngoài những loại này, vậy còn kiến tinh thấy
được tám thứ kể trên đó, ngươi định trả về đâu? Nếu trả cho
sáng thì lúc không sáng chẳng thể thấy tối, thế thì sáng tối chẳng thể
phân biệt, còn bảy thứ kia cũng giống như vậy. Những cái trả về được
tất nhiên chẳng phải ngươi, cái không thể trả về, chẳng phải ngươi
là ai? Vậy biết tâm ngươi vốn diệu minh trong sạch, ngươi tự mê muội
lạc mất bản tâm, cam chịu luân hồi, thường bị trôi lăn trong vòng sanh
tử, nên Như Lai nói là đáng thương xót!
A Nan
nói:
- Con
dù biết tánh kiến này chẳng thể trả về, nhưng làm sao biết là chân
tánh của con?
Phật bảo
A Nan:
- Ta hỏi
ngươi, nay ngươi chưa đắc quả vô lậu, nhờ thần lực của Phật, được
thấy cõi sơ thiền chẳng có ngăn ngại, mà A Na Luật thấy cõi Ta Bà như
xem trái Yêm Ma La trong bàn tay, các Bồ Tát thấy trăm ngàn cõi, mười
phương Như Lai cùng tột vô số quốc độ Phật, chẳng chỗ nào không thấy
khắp, mà sức thấy của chúng sanh thì chẳng quá vài dặm. A Nan, nay ta
cùng ngươi xem cung điện của Tứ Thiên Vương, từ đó trở xuống, xem tất
cả hình tượng sáng tối khắp hư không, dưới nước và trên bờ, đều
bị chướng ngại nơi tiền trần phân biệt, nay ta cho ngươi phân biệt
trong sự thấy, xét xem cái nào là tự thể của tánh thấy, cái nào là vật
tượng? A Nan, cùng tột sức thấy của ngươi, từ cung trăng cho đến Thất
Kim Sơn, quán xét cùng khắp, dù có đủ thứ ánh sáng cũng đều là vật
chứ chẳng phải ngươi, dần dần xem đến mây bay, chim hót, gió động, bụi
nổi, cho đến núi sông, đất đai, người thú, cỏ lá... đều là vật chứ chẳng phải ngươi. A
Nan, các tánh vật xa gần dù có khác biệt, nhưng đều do kiến tinh trong sạch
của ngươi mà nhìn thấy. Vậy thì các loài vật tự có sai biệt mà tánh
kiến chẳng khác, cái kiến tinh diệu minh này chính là tánh thấy của ngươi.
- Nếu
kiến tinh là vật thì ngươi cũng có thể thấy kiến tinh của ta, nếu
cùng thấy gọi là thấy kiến tinh ta, thì lúc ta chẳng thấy, sao ngươi không
thấy chỗ chẳng thấy của ta? Nếu thấy được chỗ chẳng thấy của ta
thì chẳng phải cái tướng chẳng thấy; nếu không thấy chỗ chẳng thấy
của ta, thì kiến tinh tất nhiên phi vật, sao lại chẳng phải ngươi?
- Nếu
kiến tinh là vật, thì vật cũng có tánh thấy, lúc ngươi thấy vật, vật
cũng thấy ngươi, thể tánh lẫn lộn thì ngươi và ta với tất cả thế
gian chẳng thể an lập. A Nan, nếu lúc ngươi thấy là ngươi chẳng phải
ta thấy, thì cái tánh thấy cùng khắp đó không phải ngươi là ai? Sao lại
tự nghi chơn tánh của ngươi cho là chẳng chơn, mà cầu sự thật nơi ta?
LƯỢC
GIẢI
Tại
sao nói kiến tinh này là ngươi chẳng phải vật? Nếu kiến tinh là vật
thì kiến tinh của ta ngươi cũng thấy được, nhưng sự thật thì kiến
tinh của ta ngươi chẳng thể thấy.
Nếu nói
ta thấy ngươi thấy, lúc cùng thấy tức là thấy kiến tinh của ta, vậy
thì lúc ta thấy, ngươi đã thấy được rồi, lúc ta chẳng thấy, ngươi
cũng phải thấy được chứ, mà sự thật lại chẳng như thế.
Nếu nói
lúc thấy là dùng cái thấy để thấy, lúc chẳng thấy là dùng cái chẳng
thấy để thấy, gọi là thấy chỗ chẳng thấy của ta, vậy đã chẳng tự
thấy, lấy gì để thấy cái tướng chẳng thấy kia? Nếu cái tướng chẳng
thấy kia cho ngươi thấy được, tức là tướng thấy, lại chẳng phải
tướng chẳng thấy. Vậy biết: chỗ chẳng thấy của ta, ngươi nhất định
chẳng thể thấy được; lúc ta chẳng thấy, ngươi đã chẳng thể thấy
được thì lúc cùng thấy cũng chẳng thể thấy, thấy và chẳng thấy đều
chẳng thể chỉ ra kiến tinh, vậy kiến tinh của ta rõ ràng phi vật. Kiến
tinh của ta phi vật thì kiến tinh của ngươi cũng là phi vật vậỵ. Kiến
tinh của ngươi đã phi vật thì chẳng thuộc nơi vật, làm sao chẳng phải
ngươi? Đây là dùng cái nghĩa chẳng thể thấy để sáng tỏ kiến tinh phi
vật. Nếu kiến tinh có thể thấy được thì kiến tinh cũng là vật vậy,
làm sao được làm chủ vạn tượng mà an lập cõi thế gian.
*****
- Bạch
Thế Tôn! Nếu tánh thấy này chắc là con chứ chẳng phải ai khác, thì khi
con và Như Lai xem cung điện của Tứ Thiên vương và cung trăng, tánh thấy
này cùng khắp cõi Ta Bà, khi lui về tịnh xá, chỉ thấy vườn chùa, trước
cửa giảng đường chỉ thấy hành lang. Thế Tôn, tánh thấy như vậy, bản
thể vốn cùng khắp một cõûi, nay ở trong phòng thì chỉ một phòng, vậy
là do tánh thấy rút lớn thành nhỏ, hay do vách tường làm cho ngăn cách?
Nay con chẳng biết nghĩa này thế nào, mong Phật từ bi giảng rõ.
Phật bảo
A Nan:
- Tất
cả sự vật lớn, nhỏ trong, ngoài trên thế gian đều thuộc về tiền trần,
chẳng nên nói rằng cái thấy có co giãn, ví như trong khuôn vuông thấy có
hư không vuông, ta lại hỏi ngươi: Hư không vuông ở trong khuôn vuông này
là vuông nhất định hay chẳng nhất định? Nếu vuông nhất định, đặt
lại khuôn tròn thì hư không ấy chẳng thể tròn; nếu chẳng nhất định
thì trong khuôn vuông chẳng có hư không vuông. Ngươi nói chẳng biết nghĩa
này thế nào, nghĩa tánh như thế, đâu còn thế nào nữa! A Nan, nếu muốn
hiển bày chẳng có vuông tròn, chỉ cần trừ bỏ khuôn vuông, hư không vốn
chẳng có hình thể vuông tròn, chớ nên nói "trừ bỏ tướng vuông của
hư không" (khuôn dụ cho vọng thức phân biệt, hư không dụ cho bản
tâm).
- Cũng
như ngươi hỏi: Khi vào phòng rút cái thấy cho nhỏ lại, vậy khi nhìn mặt
trời thì phải kéo cái thấy cho bằng với mặt trời sao? Nếu xây vách tường
làm cho cái thấy bị ngăn cách, vậy khi đục một lỗ nhỏ, sao chẳng thấy
dấu tích nối liền của sự thấy? Nghĩa này chẳng đúng. Tất cả chúng sanh từ vô thỉ đến nay,
mê mình là vật, lạc mất bản tâm, tùy vật xoay chuyển, nên thấy lớn
thấy nhỏ. Nếu chuyển được vật thì đồng với Như Lai, ngồi bất động
đạo tràng, thân tâm tròn đầy sáng tỏ, gồm mười phương quốc độ trên
đầu một mảy lông.- Bạch Thế Tôn! Nếu kiến tinh này là diệu tánh của
con, thì diệu tánh nay ở ngay trước mắt; diệu tánh đã là con thì thân
tâm con lại là vật gì?
- Nếu
nói thân tâm chẳng phải diệu tánh thì nay thân tâm thật hay phân biệt sự
vật; nếu nói trước mắt đều là diệu tánh, thì cái kiến tinh kia sao lại
chẳng phân biệt được thân con?
- Nếu
nói kiến tinh vô hình, mà có tự thể đồng như các vật, có cảm ứng mới
sanh khởi sự dụng kia, thật là bản tâm của con thì phải cho con thấy
ngay, vậy kiến tinh trước mắt là thật con, còn thân này thì chẳng phải
con, thế thì kiến tinh đã ở bên ngoài thân, sao được gọi là diệu
tánh của con? Có khác gì Như Lai trước kia đã hỏi gạn rằng: "Vật
thấy được con"? Mong Phật từ bi khai thị cho kẻ chưa ngộ.
Phật bảo
A Nan:
- Nay ngươi
nói kiến tinh ở trước mắt ngươi, nghĩa này chẳng đúng. Nếu thật ở
trước mắt ngươi mà ngươi thật thấy được, thì kiến tinh này đã có
phương sở, chẳng phải không chỉ ra được. Nay ta cùng ngươi ngồi trong
rừng Kỳ Đà, xem khắp rừng suối và điện đường, trên từ nhật nguyệt,
dưới đến sông Hằng, ngươi hãy ở trước tòa Sư Tử của ta, dùng tay
chỉ rõ đủ thứ tướng ấy, chỗ mát là rừng, sáng là mặt trời, ngăn
ngại là vách, thông là hư không, cho đến cỏ cây, chỉ mành, lớn nhỏ
dù khác, hễ có hình tướng thì đều chỉ ra được. Nếu kiến tinh thật
ở trước mắt ngươi, thì ngươi phải dùng tay xác thật chỉ rõ cái nào
là kiến tinh. A Nan nên biết, nếu hư không là kiến tinh thì cái nào là hư
không? Nếu vật là kiến tinh thì cái nào là vật? Ngươi hãy ở nơi vạn
tượng phân tích kỹ càng, chỉ cho ta xem cái kiến tinh sáng tỏ ấy, rõ
ràng đồng như các vật, chẳng được lầm lẫn!
A Nan
nói:
- Nay
con ở giảng đường này; nhìn ra từ sông Hằng, trên đến nhật nguyệt,
tùy nơi tay chỉ mắt nhìn, những gì chỉ được đều là vật chứ chẳng
phải kiến tinh. Thế Tôn, như lời Phật vừa nói; chẳng những hàng hữu
lậu sơ học Thanh Văn như chúng con, cho đến Bồ Tát, cũng chẳng thể ở
nơi vạn tượng chỉ ra cái kiến tinh lìa tất cả vật riêng có tự tánh.
Phật
nói:
- Đúng
thế! Đúng thế!
Phật lại
bảo A Nan:
- Như lời
ngươi nói, chẳng có kiến tinh lìa tất cả vật riêng có tự tánh, vậy
thì trong các vật mà ngươi chỉ, chẳng có cái nào là kiến tinh. Nay ta lại
bảo ngươi: ngươi và Như Lai ngồi trong rừng Kỳ Đà, xem từ rừng cây
cho đến nhật nguyệt, đủ thứ hình tướng sai biệt, nhất định chẳng
có kiến tinh cho ngươi chỉ, ngươi hãy phát minh nơi những vật kể trên
cái nào chẳng phải kiến tinh?
A Nan đáp:
- Con
xem khắp cả rừng Kỳ Đà, thật chẳng biết trong đó cái nào chẳng phải
kiến tinh. Tại sao? Nếu cây chẳng phải kiến tinh thì sao lại thấy cây?
Nếu cây là kiến tinh thì chẳng nên gọi là cây; như vậy cho đến nếu
hư không chẳng phải kiến tinh thì sao lại thấy hư không? Nếu hư không
là kiến tinh thì chẳng nên gọi là hư không. Con lại suy xét kỹ càng,
phát minh trong vạn tượng không vật nào chẳng phải kiến tinh cả.
Phật
nói:
- Đúng
thế! Đúng thế!Bấy giờ, những người chưa đến bậc vô học trong
chúng nghe Phật nói vậy, ngơ ngác chẳng hiểu đầu đuôi của nghĩa này,
đánh mất lý lẽ đã hiểu biết từ xưa nay, bỗng nhiên cảm thấy run sợ,
Như Lai
biết họ băn khoăn lo sợ, sanh lòng thương xót, an ủi A Nan và đại chúng:
- Các
thiện nam tử, lời chơn thật của Vô Thượng Pháp Vương chẵng dối chẳng
vọng, như sở như thuyết, chẳng phải như bốn thứ tà thuyết càn loạn
bất tử của bọn Mạc Già Lê, các ngươi hãy suy xét kỹ, chớ nên làm mất
lòng tự tin!
LƯỢC
GIẢI
Tại
sao ngơ ngác chẳng biết đầu đuôi của nghĩa này? Vì trước thì nói kiến
tinh chẳng phải vật, sau lại nói kiến tinh đều là vật; trước nói diệu
tánh hiện tiền, sau lại nói chẳng thể chỉ ra, nên ngơ ngác đánh mất
lý lẽ đã hiểu biết từ xưa nay vậy.
“Nói
lời chơn thật, như sở như thuyết” v.v... tức ngũ ngữ trong Kinh Kim
Cang. Phật thuyết chơn ngữ là nghĩa chung với nhị thừa (có sanh tử để
diệt, có Niết Bàn để chứng); thật ngữ là nghĩa chung với Bồ Tát (nghĩa
đại thừa, sanh tử và Niết Bàn đều như hoa đốm trên không); như ngữ
là nghĩa chẳng chung với tam thừa (trí huệ chẳng thể suy lường, lời nói
chẳng thể diễn tả); vô thật vô hư; vô hư nên bất cuồng ngữ (chẵng
dối), vô thật nên bất dị ngữ (thấy trước việc chưa đến gọi là Bất
Dị). Ở đây chỉ dùng hai chữ “chẳng vọng” để bao gồm.
Bà Sa
Luận nói: Ngoại đạo chấp cõi trời thường trụ gọi là Bất tử, cho
”chẵng đáp càn” được sanh cõi trời ấy, nếu thật chẳng biết mà
đáp càn, sợ thành càn loạn, nên có ai hỏi thì đáp rằng “Lời bí mật
chẳng nên nói hết”, hoặc đáp chẳng định. Phật quở rằng: họ thật
là kẻ càn loạn vậy.
****
Lúc ấy,
Pháp Vương Tử Văn Thù Sư Lợi thương xót tứ chúng, liền từ chỗ ngồi
đứng dậy, đảnh lễ chân Phật, chắp tay cung kính bạch Phật rằng:
- Đại
chúng trong Hội này chẳng ngộ hai nghĩa Thị, Phi Thị với Kiến Tinh và Sắc
Không của Như Lai vừa hiển bày. Thế Tôn, những hiện tượng sắc không
nơi trước mắt, nếu là kiến tinh thì phải chỉ ra được, nếu chẳng phải
kiến tinh thì chẳng thể thấy. Nay chẳng biết nghĩa ấy do đâu, nên có
kinh sợ chứ chẳng phải vì xưa kia thiện căn thiếu kém, mong Như Lai từ
bi, phát minh những vật tượng và kiến tinh, trong đó chẳng có Thị và
Phi Thị kia vốn là vật gì?
Phật bảo
Văn Thù và Đại Chúng:
- Mười
phương Như Lai và Đại Bồ Tát tự trụ nơi chánh định, thoát khỏi căn
trần, kiến tinh (năng kiến) với sắc không (sở kiến), ý năng tưởng,
tướng sở tưởng vốn chẳng thật có, cũng như hoa đốm trên không, vậy
kiến tinh và sắc không vốn là diệu thể trong sạch sáng tỏ của Vô Thượng
Bồ Đề, sao lại có Thị hay Phi Thị ở trong đó? Văn Thù, nay ta hỏi ngươi,
như ngươi là Văn Thù, lại có Văn Thù nào Thị Văn Thù hay Phi Thị Văn Thù
chăng?
- Bạch
Thế Tôn! Đúng thế, con là chơn Văn Thù, chẳng Thị Văn Thù. Tại sao? Nếu
có Thị tức có hai Văn Thù, mà nay chẳng phải không có Văn Thù, trong đó
thật chẳng có hai tướng Thị và Phi.
Phật
nói:
- Bản
kiến diệu minh với hư không và lục trần cũng đều như thế, vốn là chơn
tâm sáng tỏ, tròn đầy trong sạch của Vô Thượng Bồ Đề, vọng thành sắc
không và kiến văn, như đệ nhị nguyệt, vậy cái nào là Thị nguyệt,
cái nào là Phi nguyệt? Văn Thù, chỉ một chơn nguyệt, trong đó vốn chẳng
Thị nguyệt Phi nguyệt. Cho nên nay ngươi phát minh đủ thứ kiến tinh và cảnh
trần, gọi là vọng tưởng, chẳng thể chỉ ra Thị hay Phi Thị. Vì giác
tánh tinh diệu sáng suốt, nên khiến ngươi được vượt khỏi ”chỉ và
phi chỉ” vậy.
A Nan bạch
Phật rằng:
- Đúng
như Pháp Vương nói, Bản Giác khắp mười phương thế giới, trạm nhiên
thường trụ, tánh chẳng sanh diệt. Vậy với cái chấp Minh Đế của bọn
Sa Tỳ Ca La và những ngoại đạo nói có Chơn Ngãû cùng khắp mười
phương có gì sai biệt? Thế Tôn đã từng ở núi Lăng Già giảng dạy nghĩa
này cho Đại Huệ rằng: “Bọn ngoại đạo thường nói tự nhiên, ta thuyết
nhân duyên, chẳng phải cảnh giới của họ”.
Nay con xét thấy cái giác tánh tự nhiên này phi sanh phi diệt,
xa lìa tất cả hư vọng điên đảo, hình như chẳng phải nhân duyên, vậy
so với cái thuyết tự nhiên của bọn ngoại đạo như thế nào? Xin Phật
khai thị để cho chúng con khỏi lọt vào bọn tà, được giác tánh chơn thật
sáng tỏ của diệu tâm.
Phật bảo
A Nan:
- Nay ta
dùng phương tiện chơn thật như vậy khai thị cho ngươi, ngươi còn chưa
ngộ, lại lầm cho là tự nhiên. A Nan, nếu chắc là tự nhiên thì tự phải
xét rõ cái thể của tự nhiên, ngươi hãy quán xét trong bản kiến diệu
minh này, lấy gì làm tự thể? Lấy
sáng làm tự thể hay lấy tối làm tự thể? Lấy rỗng không làm tự thể
hay lấy ngăn bít làm tự thể? Nếu sáng là tự thể thì chẳng thể thấy
tối, nếu rỗng không là tự thể thì chẳng thể thấy ngăn bít, như vậy
cho đến nếu lấy tướng tối làm tự thể, thì khi sáng, tánh thấy đã
đoạn diệt, sao lại thấy sáng?
A Nan
nói:
- Nếu
bản tánh diệu kiến này chẳng phải tự nhiên, nay con phát minh là do nhân
duyên sanh, nhưng tâm còn chưa rõ. Xin hỏi Như Lai: Nghĩa này như thế nào mới
hợp với tánh nhân duyên?
Phật bảo:
- Ngươi
nói nhân duyên, ta lại hỏi ngươi, nay ngươi nhân kiến tinh mà có tánh thấy
hiện tiền, vậy cái thấy này nhân sáng có thấy hay nhân tối có thấy?
Nhân rỗng không có thấy hay nhân ngăn bít có thấy?
- A Nan, nếu nhân sáng có thấy thì chẳng
thể thấy tối; nếu nhân tối có thấy thì chẳng thể thấy sáng. Như vậy
cho đến nhân rỗng không, nhân ngăn bít, đều đồng như sáng tối.
- Lại
nữa, A Nan, kiến tinh này duyên sáng có thấy hay duyên tối có thấy? Duyên
rỗng không có thấy hay duyên ngăn bít có thấy?
- A Nan,
nếu duyên rỗng không có thấy thì chẳng thể thấy ngăn bít; nếu duyên
ngăn bít có thấy thì chẳng thể thấy rỗng không. Như vậy cho đến duyên
sáng duyên tối, đều đồng như rỗng không và ngăn bít.
- Nên
biết cái bản giác diệu minh này phi nhân duyên, phi tự nhiên, phi bất tự
nhiên. Vô Phi và Bất Phi, Vô Thị và Phi Thị, lìa tất cả tướng, là tất
cả pháp. Nay ngươi sao lại ở trong đó dùng chấp tâm đuổi theo những
danh tướng hí luận của thế gian, vọng khởi phân biệt, cũng như dùng
tay nắm bắt hư không, chỉ tự lao nhọc, hư không làm sao cho ngươi bắt
được?- Bạch Thế Tôn! Nếu bản kiến diệu minh phi nhân phi duyên, tại
sao Thế Tôn thường nói với các Tỳ Kheo rằng: Tánh thấy gồm đủ bốn
thứ nhân duyên, tức là nhân không, nhân sáng, nhân tâm, nhân mắt, vậy
nghĩa này thế nào?
Phật
nói:
- Ta
thuyết những tướng nhân duyên của thế gian chẳng phải đệ nhất
nghĩa. A Nan, ta lại hỏi ngươi: người thế gian nói “tôi thấy”, vậy
cho thế nào gọi là thấy, thế nào gọi là chẳng thấy?
A Nan đáp:
- Người
thế gian nhờ ánh sáng nhật nguyệt và đèn, thấy tất cả tướng gọi là
thấy, nếu không có ba thứ ánh sáng này thì chẳng thể thấy.
- A Nan,
nếu lúc không sáng gọi là chẳng thấy, thì chẳng thể thấy tối, nếu
thấy tối chỉ là không sáng thì sao gọi là chẳng thấy?
- A Nan,
nếu lúc tối chẳng thấy sáng gọi là chẳng thấy; mà lúc sáng chẳng thấy
tối cũng phải gọi là chẳng thấy, vậy thì hai tướng sáng tối đều gọi
là chẳng thấy.
- Do hai
tướng sáng tối tự đoạt mất nhau, chẳng phải tánh thấy của ngươi tạm
thời không có. Vậy thì cả hai đều là thấy, sao nói chẳng thấy?
- A Nan
nên biết, trong lúc thấy sáng, kiến tinh chẳng phải sáng; trong lúc thấy
tối, kiến tinh chẳng phải tối; trong lúc thấy rỗng không kiến tinh chẳng
phải rỗng không; trong lúc thấy ngăn bít, kiến tinh chẳng phải ngăn bít,
bốn thứ nghĩa này vốn sẵn như vậy.
- Lại
ngươi nên biết: Kiến kiến chi thời, kiến phi thị kiến, kiến do ly kiến,
kiến bất năng cập, tại sao lại nói nhân duyên, tự nhiên và tướng hòa
hợp? Hàng Thanh Văn như các ngươi trí kém tâm hẹp, chẳng thông đạt thật
tướng trong sạch, nay ta dạy ngươi nên khéo suy tư, hãy siêng năng tinh tấn,
thẳng vào diệu đạo Bồ Đề.
LƯỢC
GIẢI
Hai chữ
Kiến Kiến tức là bản kiến tự hiện, chẳng có năng kiến, sở kiến,
Phật đã giải thích kỹ càng trong quyển nhì này; nếu có năng sở, đều
là kiến bệnh đã thành từ vô thỉ, có năng kiến năng giác đều là bệnh.
Vì bản kiến bản giác chẳng ở trong bệnh mới gọi là kiến kiến, tức
là kiến tánh. Tự tánh chẳng phải sở kiến, nên cũng chẳng có năng kiến
để kiến tự tánh, vậy lúc kiến kiến (Kiến kiến chi thời), dù nói kiến
nhưng chẳng phải là kiến (Kiến phi thị kiến), vì chẳng có năng kiến và
sở kiến, cho nên nói kiến còn phải lìa kiến (kiến do ly kiến), vì Năng
kiến chẳng thể thấy đến, nên nói Kiến bất năng cập.
*****
- Bạch
Thế Tôn! Phật vì chúng con hiển bày các tướng nhân duyên, tự nhiên,
hòa hợp và chẳng hòa hợp, tâm còn chưa rõ, nay lại nghe nói Kiến Kiến
Phi Kiến, khiến con càng thêm mê muội, cúi xin Phật mở lòng từ bi, khai
thị cho chúng con được diệu tâm sáng tỏ trong sạch.
Nói
xong, rơi lệ đảnh lễ, kính nghe lời dạy của Phật.
Bấy giờ,
Thế Tôn thương xót A Nan và đại chúng, sắp khai giảng pháp tổng trì (tổng
nhất thiết pháp, trì nhất thiết nghĩa), những đường tu vi diệu của các
thiền quán Tam Ma Đề, bảo A Nan rằng:
-
Ngươi dù nhớ hay, nhưng chỉ thêm phần học rộng nghe nhiều, đối với sự
quán chiếu vi diệu của pháp Sa Ma tha, tâm còn chưa rõ, nay ngươi hãy chú
ý nghe, ta sẽ vì ngươi khai thị từng lớp một, cũng khiến hàng hữu lậu
tương lai sẽ được chứng quả Bồ Đề.
- A Nan,
tất cả chúng sanh cam chịu luân hồi, là do hai thứ vọng kiến điên đảo
phân biệt, ngay đó phát sanh, ngay đó theo nghiệp luân chuyển. Thế nào là
hai thứ vọng kiến?
- Một là vọng
kiến Biệt Nghiệp của chúng sanh.
- Hai là vọng
kiến Đồng Phận của chúng sanh.
- Sao gọi
là vọng kiến Biệt Nghiệp?
- A Nan!
Như người thế gian con mắt bị nhặm, ban đêm thấy ánh sáng, riêng có
bóng tròn ngũ sắc bao phủ. Ý ngươi thế nào? Cái bóng tròn hiện nơi ánh
đèn này là màu sắc của ngọn đèn hay là màu sắc của kiến tinh?
- Nếu
là màu sắc của ngọn đèn, thì người không nhặm sao chẳng cùng thấy,
mà chỉ có người nhặm mới thấy bóng tròn này? Nếu là màu sắc của kiến
tinh, kiến tinh đã thành màu sắc, thì người nhặm thấy bóng tròn kia gọi
là cái gì?
- Lại
nữa A Nan! Nếu lìa ngọn đèn riêng có bóng tròn này, thì khi nhìn qua bình
phong, bàn ghế, phải có bóng tròn hiện ra, nếu lìa kiến tinh riêng có
bóng tròn thì chẳng phải mắt thấy, vậy sao người nhặm lại thấy bóng
tròn?
- Nên
biết, màu sắc ở nơi đèn, do mắt bị bệnh mới thấy bóng tròn, bóng
tròn và cái thấy đều là bệnh nhặm, kẻ thấy được nhặm thì chẳng
phải bệnh; chớ nên nói bóng tròn là đèn, là thấy, hoặc nói chẳng phải
ngọn đèn chẳng phải cái thấy.
- Ví như
đệ nhị nguyệt chẳng phải bản thể, cũng chẳng phải bóng của đệ nhất
nguyệt. Tại sao? Vì do dụi mắt mới thành có đệ nhị nguyệt. Người trí
chẳng nên truy cứu cái đệ nhị nguyệt này là hình bóng hay chẳng phải
hình bóng, là kiến tinh hay chẳng phải kiến tinh, vì đó là do dụi mắt
sanh ra, thế thì cái bóng tròn này cũng vậy, do mắt nhặm mà thành, nay muốn
gọi cái nào là màu sắc của ngọn đèn, cái nào là màu sắc của kiến
tinh? Huống còn vọng sanh phân biệt, cho là chẳng phải màu sắc của ngọn
đèn, chẳng phải màu sắc của kiến tinh ư?
Sao gọi
là vọng kiến Đồng Phận?
- A Nan!
Ở cõi Ta Bà này, trừ biển cả ra, phần đất bằng gồm có ba ngàn châu,
ở giữa là đại châu, Đông Tây bao gồm hai ngàn ba trăm nước, ngoài ra
các tiểu châu ở giữa biển hoặc có từ hai trăm đến ba trăm nước, hoặc
có từ một, hai cho đến bốn mươi, năm mươi nước. A Nan, ví như trong đó
có một tiểu châu, chỉ có hai nước, dân một nước thì đồng cảm ác
duyên, khiến cả nước cùng thấy tất cả cảnh giới chẳng lành, như những
ác tướng do nhựt nguyệt, tinh tú và khí trời hiện ra v.v... chỉ cả nước
này thấy đủ thứ ác tướng như vậy, còn dân nước kia lại chẳng hề
thấy nghe những ác tướng đó.
- A Nan,
nay ta vì ngươi đem hai việc kể trên so sánh cho rõ: Như chúng sanh kia vọng
kiến biệt nghiệp, thấy bóng tròn hiện nơi ánh đèn, dù hình như có cảnh
tượng trước mặt, nhưng cái thấy ấy vốn do mắt nhặm mà thành, nhặm
tức là kiến bệnh, chẳng phải màu sắc sở tạo, nhưng người thấy được
nhặm thì chẳng có kiến bệnh (Biết Phật tánh vẫn là bệnh, phải được
thấy Phật tánh mới hết bệnh).
- Như
ngươi hôm nay, dùng con mắt thấy núi sông đất đai và chúng sanh, đều là
cái kiến bệnh đã thành từ vô thỉ. Tại sao? Vì có năng thấy và sở thấy,
nên tựa như cảnh tượng hiện ra trước mắt, giống cái giác minh của ngươi
duyên cái sở thấy thành nhặm.
- Bản
giác có năng thấy tức là nhặm, ”Bổn giác minh tâm” là tự tánh, cái
giác ấy vốn chẳng phải bệnh, có năng giác sở giác mới thành bệnh. Nếu
bổn giác không ở trong bệnh, đó mới thật là Kiến Kiến (tức là kiến
tánh). Đã được kiến tánh thì đâu còn tên gọi là Kiến, Văn, Giác, Tri
nữa!
- Cho
nên, ngươi hôm nay thấy ta, thấy ngươi và thấy tất cả chúng sanh đều
do kiến bệnh, nếu chẳng phải kẻ có kiến bệnh, thì cái kiến ấy chơn
thật, thể tánh chẳng bệnh nên chẳng gọi là Kiến.
- A Nan!
Vọng kiến Đồng Phận của cả nước, cũng như vọng kiến Biệt Nghiệp
của một người. Người mắt nhặm thấy bóng tròn kia là do biệt nghiệp
sở sanh; cả nước đồng phận sở dĩ thấy tướng chẳng lành này là do
cộng nghiệp tạo nên. Cả hai đều là kiến bệnh đã thành từ vô thỉ.
- Tất
cả chúng sanh cõi Ta Bà, cho đến mười phương các nước hữu lậu, đều
vì đem cái sáng tỏ vô lậu của diệu tâm, cùng với bệnh duyên hư vọng
của kiến, văn, giác, tri, hòa hợp vọng sanh, hòa hợp vọng tử. Nếu được
xa lìa các duyên hòa hợp và chẳng hòa hợp, thì diệt trừ được những
cái nhân sanh tử, tự hiện tánh đầy đủ chẳng sanh diệt của Bồ Đề,
nên được bản tâm trong sạch bản giác thường trụ.
- A Nan!
Ngươi dù đã ngộ bản giác diệu minh, thể tánh phi nhân duyên phi tự
nhiên, nhưng còn chưa rõ bản giác này chẳng phải do hòa hợp sanh, cũng chẳng
phải không hòa hợp. A Nan, ta dùng sự tiền trần hỏi ngươi, nay ngươi còn
bị những tánh nhân duyên vọng tưởng hòa hợp của thế gian mà tự nghi
hoặc, lại cho sự chứng tâm Bồ Đề là do hòa hợp sanh khởi. Vậy thì
cái kiến tinh vi diệu trong sạch này là hòa với sáng hay hòa với tối?
Hòa với thông hay hoà với nghẽn?
- Nếu
hòa với sáng, thì khi ngươi thấy sáng hiện tiền, kiến tinh xen lộn ở
đâu? Tướng thấy còn có thể phân biệt, cái hình tướng xen lộn là như
thế nào?
- Nếu
chẳng phải kiến tinh thì làm sao thấy sáng? Nếu là kiến tinh thì làm sao
kiến tinh lại thấy kiến tinh?
- Nếu
kiến tinh đầy khắp thì còn chỗ nào hòa với sáng? Nếu sáng đầy khắp
thì còn chỗ nào để hòa với kiến tinh. Kiến tinh phải khác với sáng,
khi xen lộn thì làm mất tánh sáng, nếu mất tánh sáng, nói hòa với sáng
là chẳng đúng. Hòa tối, hòa thông, hòa nghẽn nghĩa cũng như vậy.
- Lại
nữa, A Nan! Kiến tinh của ngươi là hợp với sáng hay hợp với tối? Hợp
với thông hay hợp với nghẽn?
- Nếu
hợp với sáng, thì khi tối, tướng sáng đã diệt, thì kiến tinh này chẳng
thể hợp với tối, làm sao thấy tối? Nếu lúc thấy tối chẳng hợp với
tối, thì khi hợp với sáng cũng chẳng phải thấy sáng. Đã chẳng thấy
sáng, sao nói hợp với sáng, và biết cái sáng chẳng phải tối? Hợp tối,
hợp thông, hợp nghẽn nghĩa cũng như vậy.
- Bạch
Thế Tôn! Theo con suy nghĩ, cái bản giác này với các cảnh trần và cái
tâm niệm tưởng là chẳng hòa hợp.
Phật bảo:
- Nay ngươi
lại cho là chẳng hòa hợp, ta lại hỏi ngươi, cái kiến tinh này nếu chẳng
hòa hợp, là chẳng hòa với sáng hay chẳng hòa với tối? Chẳng hòa với
thông hay chẳng hòa với nghẽn?
Nếu chẳng
hoà với sáng, thì kiến tinh với cái sáng phải có ranh giới, vậy ngươi
hãy xét xem chỗ nào là sáng? Chỗ nào là kiến tinh? Giữa kiến tinh với
sáng, ranh giới ở đâu?
- A Nan!
Nếu ở nơi sáng chẳng có kiến tinh thì sáng và kiến tinh chẳng tiếp
xúc nhau, làm sao thấy được tướng sáng để thành lập ranh giới? Hòa tối,
hòa thông, hòa nghẽn nghĩa cũng như vậy.
- Lại
nữa, kiến tinh của ngươi nếu chẳng hòa hợp, là chẳng hòa hợp với
sáng hay chẳng hòa hợp với tối? Chẳng hợp với thông hay chẳng hợp với
nghẽn?
- Nếu
chẳng hợp với sáng, thì kiến tinh với sáng hai tánh trái ngược nhau,
cũng như lỗ tai với sáng chẳng thể tiếp xúc, thế thì cái thấy còn chẳng
biết chỗ của tướng sáng, làm sao xét rõ cái lý hợp hay chẳng hợp? Hợp
tối, hợp thông, hợp nghẽn nghĩa cũng như vậy.
- A Nan!
Ngươi còn chưa rõ tất cả tướng huyễn hóa nơi tiền trần, tùy nơi nhân
duyên sanh ra, theo nơi nhân duyên diệt mất, thể tánh của tướng huyễn hóa
hư vọng này vốn là diệu giác sáng tỏ, như vậy cho đến ngũ ấm, lục
nhập, thập nhị xứ, thập bát giới, vì nhân duyên hòa hợp, hư vọng cho
là có sanh, nhân duyên tan rã, hư vọng cho là có diệt, mà chẳng biết sanh
diệt khứ lai vốn là Như Lai Tạng, cũng gọi là diệu minh thường trụ, bất
động chu viên (cùng khắp không gian), diệu tánh chơn như, nơi tánh chơn
thường tìm sự khứ lai, mê ngộ, sanh diệt đều bất khả đắc.
NGŨ ẤM
VỐN VÔ SANH
- Sao nói Ngũ Ấm vốn là Như Lai Tạng, cũng
là Diệu tánh chơn như?
l.
SẮC ẤM VỐN VÔ SANH
- A Nan! Ví như có người
dùng con mắt trong sạch, nhìn hư không sáng sủa chỉ có trống rỗng, hẳn
không thấy gì, người ấy khi không ngó hẳn một chỗ chẳng nháy mắt,
ngó lâu mắt mỏi thì thấy hoa đốm hiện nơi hư không (hoa đốm dụ cho sắc
ấm), hoặc thấy những tướng lăng xăng giả dối. Nên biết sắc ấm cũng
vậy.
- A Nan! Những hoa đốm
này chẳng từ hư không ra, cũng chẳng từ mắt ra. Nếu từ hư không ra,
ắt phải trở vào hư không, nếu có ra vào thì chẳng phải hư không. Nếu
hư không chẳng phải hư không thì tự nhiên chẳng thể dung nạp tướng
hoa đốm sanh diệt trong đó, cũng như thân thể A Nan chẳng dung nạp được
một A Nan nữa.
- Nếu hoa đốm từ
con mắt ra thì phải trở vào con mắt; nếu từ mắt ra, ắt phải có tánh
thấy, nếu có tánh thấy thì khi xoay về, lẽ ra phải thấy mắt. Nếu chẳng
có tánh thấy, khi ra đã che mờ hư không, thì khi về phải che mờ con mắt.
Lại, khi thấy hoa đốm, lẽ ra mắt phải không mờ, vậy sao nói thấy hư
không sáng sủa mới gọi là con mắt trong sạch? Nên biết sắc ấm hư vọng,
vốn chẳng phải tánh nhân duyên, cũng chẳng phải tánh tự nhiên.
2. THỌ ẤM
VỐN VÔ SANH
- A Nan! Ví như có người
tay chân khỏe mạnh, thân thể điều hòa, cuộc sống yên ổn, quên hẳn sự
thuận nghịch, người ấy vô cớ hai bàn tay xoa nhau, vọng sanh các tướng
trơn, rít, lạnh, nóng nơi hai bàn tay. Nên biết thọ ấm cũng vậy.
- A Nan! Những xúc
giác huyễn hóa này (xúc giác dụ cho thọ ấm), chẳng từ hư không ra, cũng
chẳng từ bàn tay ra. A Nan, nếu từ hư không ra, đã tiếp xúc với bàn
tay, sao chẳng tiếp xúc với thân thể? Chẳng lẽ hư không lại biết lựa
chỗ để tiếp xúc ư?
- Nếu từ bàn tay ra
thì chẳng cần đợi hai bàn tay hợp lại mới có xúc giác; lại, đã từ
bàn tay ra, lúc hai tay hợp lại biết có xúc giác, lúc hai tay rời ra thì
xúc giác phải chạy vào, vậy xương tủy, cánh tay cũng phải biết được
cái dấu tích của xúc giác khi vào. Nếu có tâm biết ra biết vào, thì phải
có một vật đi lại trong thân, đâu cần đợi hai tay hợp rồi mới gọi
là tiếp xúc!
- Nên biết thọ ấm
hư vọng, vốn chẳng phải tánh nhân duyên, cũng chẳng phải tánh tự
nhiên.
3. TƯỞNG
ẤM VỐN VÔ SANH
- A Nan! Ví như nghe
người nói đến trái mơ chua thì tiết ra nước miếng, nghĩ đến leo dốc
cao thì lòng bàn chân ghê rợn, (nước miếng và ghê rợn dụ cho tưởng
ấm), nên biết tưởng ấm cũng vậy.
- A Nan! Cái tiếng
chua này chẳng từ trái mơ ra, cũng chẳng từ miệng ra. Nếu từ trái mơ
ra thì trái mơ tự biết nói, đâu cần đợi người nói? Nếu từ miệng
ra thì miệng phải tự nghe tiếng, đâu cần đợi tai nghe? Nếu chỉ riêng
tai có nghe thì nước miếng sao chẳng từ tai chảy ra? Tưởng tượng mình
leo dốc thì cũng như vậy. Nên biết tưởng ấm hư vọng, vốn chẳng phải
tánh nhân duyên, cũng chẳng phải tánh tự nhiên.
4. HÀNH ẤM
VỐN VÔ SANH
- A Nan! Ví như dòng
nước chảy mạnh (dòng nước dụ cho Hành Ấm), làn sóng nối tiếp, lớp
trước lớp sau chẳng vượt khỏi nhau, nên biết Hành Ấm cũng vậy.
- A Nan! Tánh dòng nước
như thế chẳng do hư không sanh ra, chẳng do nước mà có, chẳng phải tánh
của nước, cũng chẳng lìa hư không và nước.
- Nếu do hư không
sanh ra thì mười phương vô tận hư không đều thành dòng nước vô tận,
và tự nhiên thế giới đều bị chìm đắm cả. Nếu do nước mà có thì
nước là năng có, dòng nước là sở có, hai tướng khác nhau thì tánh của
dòng nước lẽ ra chẳng phải là nước; nếu dòng nước tức là tánh của
nước thì khi nước trong lặng lại chẳng phải tự thể của nước. Nếu
lìa hư không và nước thì hư không vốn chẳng có trong và ngoài, và ngoài
nước ra chẳng có dòng nước. Nên biết hành ấm hư vọng, vốn chẳng phải
tánh nhân duyên, cũng chẳng phải tánh tự nhiên.
5. THỨC
ẤM VỐN VÔ SANH
- A Nan! Ví như có người
lấy một cái bình (cái bình dụ cho nghiệp thân), trong đựng đầy hư không
(hư không dụ cho thức ấm), bít kín miệng bình đem xa ngàn dặm tặng cho
nước khác, nên biết Thức Ấm cũng vậy.
- A Nan! Hư không này
chẳng phải từ phương kia ra, cũng chẳng phải từ phương này vào. Nếu từ
phương kia ra, trong bình đã đựng hư không đem đi, thì phương kia phải
thiếu hư không. Nếu từ phương này vào, khi mở miệng bình trút ra thì phải
thấy hư không ra. Nên biết thức ấm hư vọng, vốn chẳng phải tánh nhân
duyên, cũng chẳng phải tánh tự nhiên.
LƯỢC
GIẢI
Trung Quán Luận có
bài kệ rằng:
- Các pháp chẳng
tự sanh,
- Cũng chẳng phải
tha sanh,
- Chẳng cộng
chẳng vô nhân,
- Cho nên nói
Vô Sanh.
Sao nói các pháp chẳng
tự sanh? Vì phải đợi nhân duyên hòa hợp mới được sanh. Sao nói chẳng
tha sanh? Vì các duyên đều chẳng có tự tánh. Sao nói chẳng cộng sanh? Vì
tự và tha còn chẳng có, lấy gì để cộng? Sao nói chẳng vô nhân sanh?
Vì bản thể sáng tỏ của diệu tâm, phải do tu hành đến giác ngộ mới
được hiển bày, chẳng tự nhiên mà thành. Vậy biết tất cả sự vật
trên thế gian vốn là Vô Sanh, vì chẳng có lý do nào để sanh vậy.
Nếu ngộ tất cả
pháp vô sanh thì Sắc như dụi mắt thấy hoa đốm trên không; Thọ như xoa
bàn tay sanh những xúc giác trơn, rít, lạnh, nóng; Tưởng như nghe nói trái
mơ tiết ra nước miếng; Hành như dòng nước chảy, chẳng có năng sanh sở
sanh (nước chẳng phải năng sanh, dòng nước chẳng phải sở sanh); Thức
như cái bình đựng đầy hư không, bình dụ cho nghiệp thân, hư không dụ
cho vọng thức. Bản Giác tánh không, cùng khắp pháp giới, hễ mê thành vọng
thức thì thành hư không ở trong bình, nhét bít miệng bình dụ cho vọng
phân đồng dị, có trong có ngoài, kỳ thật trong bình ngoài bình chỉ cùng
một hư không (dụ cho tánh và thức vốn là một thể), hư không chẳng khứ
lai dụ cho tánh chẳng sanh diệt. Bình dụ vọng nghiệp, hư không dụ vọng
thức, nghiệp kéo thức chạy theo, như đem bình đựng hư không đi các nước
khác, dụ cho đi khắp lục đạo, cam chịu luân hồi.
Lục nhập, thập nhị
xứ, thập bát giới, cho đến thất đại ở quyển sau, đều sáng tỏ nghĩa
này (Vạn Pháp Vốn Vô Sanh).
- ~~oOo~~