Tôn giả A Để Sa (982-1054)

Thích Hằng Đạt

thichhangdat66@hotmail.com

---

Chương II. Sự nghiệp hoằng pháp lợi sanh quảng đại

---

Từ Kim Châu trở về Ấn Độ, Tôn Giả trú tại chùa Đại Bồ Đề mà chuyên tu hành. Trong chùa có thánh tượng Bồ Tát Quán Tự Tại. Bấy giờ, có hai bà lão thường cúng dường thánh tượng Bồ Tát Quán Tự Tại rất nhiều phẩm vật. Đêm nọ, một bà lão mộng thấy Bồ Tát Quán Tự Tại bảo:

- Chớ cúng dường cho Ta. Nơi đây có tỳ kheo Kiết Tường Nhiên Đăng Trí; bà nên cúng dường cho vị đó, thì phước đức rất nhiều.

Sáng hôm sau, bà lão đến chùa của phái Căn Bổn Bộ hỏi thăm về Tôn Giả, nhưng không ai biết đến. Về sau, một vị trưởng lão của Thuyết Nhất Thiết Hữu Bộ bảo:

- Hôm qua có một vị khách tăng. Hiện đang trú tại khách đường. Bà có thể hỏi thăm vị đó.

Bà lão đến hỏi thăm và biết rằng vị đó chính là Tôn Giả. Bà lão bèn cầu thỉnh Tôn Giả thọ sự cúng dường. Tôn Giả hứa khả cho, và sang trú tại chùa Kim Cang Tọa.

Lúc Tôn Giả đến cúng dường các phẩm vật và trú tại chùa Kim Cang Tọa, có một cặp vợ chồng sống gần vùng đó. Vào đêm nọ, ông chồng được chư Thiên báo mộng rằng tỳ kheo Nhiên Đăng Thắng Kiết Tường (1) đang trú tại chùa Kim Cang Tòa, vậy hãy nên đến đó đảnh lễ cúng dường. Hôm sau, ông chồng y theo lời báo mộng của chư Thiên mà đến chùa Kim Cang Tòa, và thấy Tôn Giả đang làm lễ tại đó. Thế nên, ông chồng bèn lễ bái cúng dường Tôn Giả. Dẫu tiếp thọ sự cúng dường, nhưng sau này Tôn Giả lại cảm thấy chẳng chân chánh. Tôn Giả suy nghĩ: "Nay đã học hết mọi pháp của chư sư trưởng, và thấy rất nhiều Bổn Tôn, lại đạt được nhiều loại thành tựu, tự thân cũng thấy rất nhiều mật chú đàn luân (tức là thấy Mạn Đà La Ni, cung điện của Bổn Tôn và chư quyến thuộc viên mãn), Ta nên chuyên nhất tâm tu trì, để sớm chứng chánh giác."

Tôn Giả vừa khởi niệm này, thì ngài La Hầu La Cấp Đa ở núi Hắc Sơn, dùng lực thần thông mà đến, bảo Tôn Giả:

- Tuy thấy Bổn Tôn Đàn Luân, hiển hiện thần thông, đắc tam ma địa (thiền định), nhưng thật ra hoàn toàn chưa đạt đến đâu. Thay vì lãng phí thời giờ trong núi rừng tịch tĩnh, hãy nên tu tập tâm từ bi, và phát tâm Bồ Đề (2). Bồ Tát Quán Âm ngàn tay vốn là vị Bổn Tôn của tâm từ bi. Phải nương y theo vị Bổn Tôn đó cho đến đời vị lai, để hộ trì chánh pháp, làm lợi ích loài hữu tình.

Xưa kia, dưới tòa của đại sư Kim Châu, Tôn Giả đã đắc được sự quyết đoán, nay lại càng thêm được sự quyết đoán. Lúc Tôn Giả đi nhiễu Kim Cang Tòa của đức Như Lai, một thánh tượng nọ bèn đứng dậy, hỏi một thánh tượng khác:

- Muốn mau chứng thành đẳng chánh giác, phải nên học pháp nào ?

Thánh tượng khác đáp:

- Muốn mau thành chánh giác, phải nên học pháp phát tâm Bồ Đề.

- Phải tu tâm Bồ Đề như thế nào ?

- Phải y theo môn thiện phương tiện của Hiển giáo mà tu tâm Bồ Đề.

Tôn Giả đứng nơi đó, nghe xong bèn hiểu rõ cả, và tự bảo: "Hai thánh tượng này thật là do pháp thân ứng hóa. Vì muốn khiến cho tâm Ta đạt sự quyết đoán, nên hiện thân giả vấn đáp, mà kẻ khác chẳng hề biết đến."

Ngày khác, lúc đang đi nhiễu quanh Kim Cang Tòa, Tôn Giả thấy trên hư không ở phía nam của Kim Cang Tòa có hai Thiên nữ, tướng hảo trang nghiêm thù thắng hơn người thế tục. Một Thiên nữ nọ hỏi:

- Muốn sớm chứng đẳng chánh giác, phải nên học pháp gì ?

Thiên nữ khác đáp:

- Phải nên học theo tâm Bồ Đề.

- Tu như thế nào ?

- Phải y phương tiện thiện diệu của chú quỹ Bồ Đề Tâm.

Tôn Giả nghe xong bèn lãnh hội hết. Tôn Giả tự bảo rằng đây là Độ Mẫu và Nộ Tướng Mẫu.

Lúc đi nhiễu quanh nơi Hàng Ma Tốt Đô Bỉ, Tôn Giả cũng y theo hai bà lão (3) mà nghe về pháp Bồ Đề Tâm. Tôn Giả lại thấy trước điện của Độ Mẫu có hai phụ nữ trẻ và già; họ cũng vấn đáp như thế. Lúc Tôn Giả đi nhiễu quanh chùa Kim Cang Tọa, thánh tượng Phật chợt hạ nghiêng mũ xuống. Lúc Tôn Giả đi nhiễu quanh Kim Cang Tu Di do Bồ Tát Long Mãnh tạo, thì tượng Phật Thích Ca Mâu Ni bằng ngà voi cũng phó chúc cho pháp phát Bồ Đề Tâm:

- Này vị Tỳ Kheo ! Nếu Ông muốn mau chóng chứng đắc đạo giác ngộ thì phải tự tu tập tâm từ bi và tâm Bồ Đề.

Tôn Giả thọ vô lượng lời giáo huấn của chư Phật, chư Bồ Tát, chư sư trưởng, rồi suy nghĩ: "Muốn viên mãn tất cả ý niệm của chư Phật chư Bồ Tát, tùy thuận tất cả lời giáo huấn của chư sư trưởng, thành tựu biện tài lợi ích viên mãn cho mình và người, trừ Bồ Đề Tâm, chẳng có pháp nào khác. Nay chỉ nương theo Bổn Tôn Đại Bi, tu Bồ Đề Tâm."

Lần nọ, lúc Tôn Giả đang tu tâm từ trước điện A Di Đà phía tây chùa Kim Cang Tọa, thì Bồ Tát Quán Tự Tại hiện thân an ủi:

- Lành thay ! Này Thiện Sĩ ! Phải hành những gì nên hành ! Tất cả Mật Tạng của ba đời chư Phật, nay Ông đều đã tinh thông thấu suốt. Từ nơi này, về phía bắc (4) có quốc độ của Ta. Thiên nữ Độ Mẫu cũng trú tại nơi đó, và đang làm lợi ích cho loài hữu tình. Sự giáo hóa của Ông, đa phần cũng tại nơi đó. Vì vậy, Ông hãy nên qua phương bắc !

Tôn Giả y định lực từ bi, đạt được tam ma địa, thần thông quảng đại, thấy vô lượng chư Phật chư Bồ Tát đang làm lợi ích cho vô biên hữu tình. Tôn Giả thường lập chánh phá tà, nên danh truyền khắp chốn. Bấy giờ, tại nước Ma Kiệt Đà, tất cả chùa chiền, vô lượng chúng xuất gia và tại gia, chư Du Già Sư, đại thiện xảo, đều đảnh lễ tôn kính Tôn Giả như hạt châu Như Ý Ma Ni.

Vào thời ấy, bốn ngôi chùa nổi tiếng nhất ở Ấn Độ là Na Lan Đà (Nalanda), Tỳ Trát Ma Thi La (Vikramasila), Kim Cang Tọa (Vajrasana), Âu Đơn Đạt Phú Lê (Odantapuri). Giữa bốn ngôi chùa này, chùa Tỳ Trát Ma Thi La là nổi tiếng nhất.

Chùa Tỳ Trát Ma Thi La (5) do vua Hộ Pháp (Dharmapala) xây cất (6) để cúng dường cho chư đại đức của bốn bộ phái; mỗi bộ phái có hai mươi bảy vị; cộng lại thành 108 vị. Lại nữa, có mười hai viện dành cho khách tăng, những vị thường đến chiêm bái thánh tích. Ngoài ra còn có các viện tu tập Thanh Minh, Nhân Minh; trong những viện đó, có khoảng hai trăm vị tăng; các ngài đều là những bậc tam tạng pháp sư, nhân tài ngũ minh.

Đến thời vua Trà Na Ca (955-983), sự giảng học ở chùa Siêu Giới được xưng là rất tối thắng. Bấy giờ, ngài Hiều Cự Đức thường được cung thỉnh làm tọa chủ giảng thuyết. Nhất thời, hộ chùa có sáu vị đại sư, được xưng là "Sáu Hiền Môn", như phía đông là ngài Bảo Tác Tịch (Santi-pa); phía tây là ngài Trí Sanh Huệ (Prajnakaramati); phía nam là ngài Tự Tại Ngôn Ngữ Xưng (Vagisvarakirti); phía bắc là ngài Na Lạc Ba (Naropa); trung tâm là ngài Bảo Kim Cang (Ratnavajra) và Trí Kiết Tường Hữu (Jnanasri); kế đến là ngài Giác Hiền; tất cả đều là những vị bác học tinh thông Ngũ Minh, chuyên hoằng Mật Thừa, chú trọng nơi học thuyết Vô Thượng Du Già Thượng Lạc Luân. Song, bảy bộ Nhân Minh của Hiển Giáo, năm bộ luận của Bồ Tát Di Lặc, và Nhập Bồ Tát Hạnh của ngài Tịch Thiên cũng được hoằng bá. Bấy giờ, học phong của Vô Thượng Du Già đạt tới tối cực, nên có xu thế dung hợp Hiển-Mật. Đây là sự biến hóa lớn lao kỳ lạ vi diệu của Phật giáo Đại Thừa. Từ đó, pháp thống của chùa Siêu Giới được duy trì không gián đoạn. Đương thời, có năm mươi bảy vị đại thành tựu trứ danh cũng đều cung kính đảnh lễ Tôn Giả.

Lúc trú tại chùa Kim Cang Tòa, thanh danh của Tôn Giả lan truyền khắp Ngũ Thiên (Ấn Độ) vì luôn hàng phục được các luận sư ngoại đạo ở vùng Ma Kiệt Đà.

Lúc Tôn Giả trú tại chùa Kim Cang Tòa, vua nước Ma Kiệt Đà là Nayapala và vua ngoại đạo dòng Kalachuri ở miền tây Ấn Độ, khởi sự gây hấn chiến tranh với nhau. Vào buổi đầu, vua dòng Kalachuri tấn công nước Ma Kiệt Đà. Vì chẳng chiếm được thành Ma Kiệt Đà, nên quân của vua dòng Kalachuri tàn phá chùa chiền, giết bốn vị tăng và một cư sĩ, cùng cướp bóc đồ đạc của tăng chúng. Bấy giờ, Tôn Giả chẳng khởi niệm quan tâm hay oán giận đến họ, mà chỉ điềm tĩnh thiền quán về tâm từ bi, tâm Bồ Đề đến với chúng sanh. Sau này, quân của vua Nayapala thắng lại và tàn sát quân của vua dòng Kalachuri. Lúc ấy, Tôn Giả che dấu bảo vệ rồi tìm cách giúp vua dòng Kalachuri cùng quân sĩ của ông chạy trở về lại cố quốc. Từ đó, vua dòng Kalachuri tín phụng và trở thành đệ tử của Tôn Giả. Nhà vua cung thỉnh Tôn Giả sang vương quốc của ông ta ở miền tây Ấn Độ. Trừ thực phẩm bị phá hoại trong các cuộc chiến, tất cả đồ vật của tăng chúng ở trong vùng chiến sự đều được trả lại hay được bồi thường. Chẳng quan tâm đến sức khỏe và sự an nguy của tánh mạng, Tôn Giả thường đi qua lại các con sông của hai vương quốc để điều đình việc đình chiến. Cuối cùng, hai vương quốc đồng ký kết hiệp nghị đình chiến dưới sự cố vấn của Tôn Giả.

Bấy giờ đại thí chủ của chùa Tỳ Trát Ma Thi La là vua Đại Hộ (7), chí thành ân cần cung thỉnh Tôn Giả sang ngôi chùa đó làm vị trụ trì và thọ sự cúng dường (8). Dưới sự giáo thọ của Tôn Giả, rất nhiều tỳ kheo đến tu viện tu học. Do đó, Tôn Giả lo xây cất thêm phòng ốc của tăng chúng, thiết lập chương trình giảng dạy cho chư tăng. Khi ấy, trong chánh điện của chùa Tỳ Trát Ma Thi La, nhà vua cho vẽ tượng Bồ Tát Long Mãnh ở bên phải, và vẽ tượng của Tôn Giả ở bên trái, với ý nghĩa là Tôn Giả sánh bằng Bồ Tát Long Mãnh. Hai bên vách tường của ngôi chánh điện, đều có những bức tranh của các vị thiện xảo thông đạt Ngũ Minh, cùng các vị đại thành tựu. Trên đó, đều có bức tượng của Tôn Giả, với ý nghĩa là Tôn Giả có đầy đủ hai đức. Đương thời, Tôn Giả được cung thỉnh trụ trì tám trăm ngôi đại tự viện ở Ấn Độ, bao gồm chùa Âu Đơn Đạt Phú Lê (Odantapuri), và hoằng pháp lợi sanh vô cùng tận. Tất cả chư học giả đều cung kính Tôn Giả làm bậc sư trưởng. Theo Phật giáo, vị tăng nào có một trong bốn lực như Định Lực (Yoga-sakti), Tài Lực (Aisvarya-sakti), Sanh Lực (Kula-sakti), Học Lực (Vidya-sakti) thì sẽ hộ trì chánh pháp. Song, Tôn Giả có đủ hết bốn lực này, nên trở thành vị sư trưởng cao cả.

Trước khi Tôn Giả vào Tây Tạng, ngài Na Lạc Ba (Naropa) đến viếng thăm chùa Siêu Giới. Tất cả chư tăng trong chùa đều bước ra ngoài cung nghinh ngài Na Lạc Ba. Tôn Giả cũng bước ra, cầm tay trái của ngài Na Lạc Ba, và dẫn vị này vào chánh điện. Bấy giờ, giữa đại chúng, ngài Na Lạc Ba bảo Tôn Giả:

- Từ đây về sau, trách nhiệm của tăng đoàn và Phật pháp sẽ do Ngài gánh vác.

Tôn Giả khiêm tốn đáp:

- Khi Ngài còn ở đây thì làm thế nào con gánh vác trọng trách lớn như thế ! Việc này cũng giống như một đóm lửa nhỏ cố chiếu sáng toàn thế giới, thay gì ánh mặt trời hay mặt trăng.

- Chẳng phải thế ! Đây chính là lúc mà Ngài phải nhận rõ khả năng chân thật của mình. Chỉ có Ngài mới đủ tư cách đảm nhận trọng trách đó. Tôi đã già rồi, và chẳng bao lâu sẽ rời cõi đời này. Vì vậy, Ngài phải chấp nhận trọng trách này.

Sau khi nói xong, ngài Na Lạc Ba rời chùa, rồi đi vào miền nam. Hai mươi ngày sau, ngài Na Lạc Ba nhập tịch. Lúc đến Tây Tạng, Tôn Giả có mang theo xá lợi của ngài Na Lạc Ba.

Bàn về vương thống Tây Tạng, vị vua đầu tiên hiệu là Ni Xích Tán Phổ (Nya-tri-Tsenpo, sanh vào khoảng năm 127 tr.TL); tương truyền vị này từ Ấn Độ sang Tây Tạng lánh nạn; vị này thuộc dòng dõi vương gia đời thứ năm của vua Ba Tư Nặc (Prasenajit) ở nước Kiều Tát La (Kosala), và được người Tây Tạng tôn xưng làm vua).

Vào thế kỷ thứ tư, vua thứ 28 là Lạp Thác Nhật Ninh Thán (Lha-Tho-Ri-Xlyen-Tsen, thường được xem là hóa thân của Phật Dược Sư), bắt đầu xiển dương chánh pháp, sau khi bốn hộp Pháp Bảo (9) từ trên hư không rơi xuống.

Vua thứ 33 là Tùng Tán Cam Phổ (Srong-Tsen-Gampo (569-650), được xem là hóa thân của Bồ Tát Quán Âm), lấy công chúa Văn Thành của Trung Quốc (vào năm 641), và công chúa Bạch Lợi Ty Bố (Bhrikuti) của Ni Bạc Nhĩ (Nepal) làm vương phi. Nhà vua hộ trì chánh pháp, thiết lập mười điều luật tôn giáo và mười sáu điều luật phổ thông cho dân chúng. Nhà vua phái đại thần Đoan Mỹ Bồ Đề (Thonmi-Sambhota) cùng mười sáu thanh niên thông minh sang Ấn Độ du học Phật pháp và tiếng Phạn. Lúc trở về, đại thần Đoan Mỹ Bồ Đề soạn ra mẫu tự Tây Tạng dựa vào mẫu tự chữ Phạn. Theo ông Kim Sơn Chánh Hảo (người Nhật) trong quyển Đông Á Phật Giáo Sử (10) thì những nhà phiên dịch kinh điển từ chữ Phạn sang chữ Tây Tạng, trừ đại thần Đoan Mỹ Tam Bồ Đề ra, còn có học giả người Ấn Độ là Câu Tát La (Kusara), Bà La Môn Tang Già La (Samkara), học giả Ni Bạc Nhĩ là Tức Lạp Mông Khải (Silamanju), hòa thượng người Hán là Đại Thiên Thọ, hai người học trò của ông Đoan Mỹ Tam Bồ Đề là Đạt Ma Cổ Tát (Dharmakosa) và Đạo Khâu Ba Nhĩ (Rdo-rje dpal).

Vua thứ 37 là Xích Tùng Đức Thán (Thi-Sron-Detsan, 755-797). Vị vua này thỉnh hơn một trăm vị đại thiện xảo người Ấn Độ như ngài Tịch Hộ (Santa-rakshita), đại sư Liên Hoa Sanh (Pama-Sambhava), phiên dịch kinh luận Hiển giáo và Mật giáo, độ chúng xuất gia (11), kiến lập các đại tự viện như Tang Da (12), v.v... Tất cả bản văn kinh tiếng Phạn, đa phần đều được tồn trữ tại chùa Tang Da. Lúc đến Tây Tạng, Tôn Giả duyệt xem những tàng kinh tạng, bèn tán thán sự hoằng pháp vĩ đại của các vị tiền bối; công nghiệp của các ngài thật rất hy hữu. Đương thời, dưới sự chủ tọa của nhà vua, đại sư Liên Hoa Sanh, Tịch Hộ, Vô Cấu Hữu đại diện Phật giáo, biện luận thắng các đạo sĩ Bổng giáo. Vì vậy, nhà vua lại hết lòng hộ trì chánh pháp và trục xuất các đạo sĩ Bổng giáo ra miền biên địa. Nhà vua cũng chủ trì các buổi tranh luận về giáo nghĩa giữa chư tăng người Ấn Độ và người Hán suốt cả ba năm. Cuối cùng, đại sư Liên Hoa Giới (13) tranh biện thắng hòa thượng Ma Ha Diễn (14). Thế nên, nhà vua quyết định rằng Phật giáo Tây Tạng chánh thức y theo giáo nghĩa truyền thống của Phật giáo Ấn Độ, và đuổi chư tăng người Hán trở về bổn xứ.

Nhà vua truyền vương vị cho thái tử là Mâu Ni Tán Phổ (Mu-ne-Tsen-Po). Vị vua này chỉ trị vì ngôi vua được một năm và bảy tháng (797-798) rồi bị người mẹ sát hại bằng thuốc độc. Người em của nhà vua là Xích Đức Thán Phổ (Thi-de-tsen-po, hay Tắc Na Lụy (Se-na-le), 798-814) lên ngôi vua. Vị này có ba người con, tên là Tạng Mã, Lãng Đạt Mã, Nhạ Bạt Cẩn. Nhạ Bạt Cẩn (Ral-ppa-cen-tsan-ma, hay Xích Nhã Ba Kiên (Khri-ral-pa-can), 814-836) lên làm vua, cung kính thánh giáo và thừa sự Tam Bảo lại càng tín thành hơn các triều vua khác. Nhà vua cung thỉnh chư cao tăng Ấn Độ như Thắng Hữu, Thiên Chủ Giác, Giới Chủ Giác, Giác Hữu, v.v... cùng với chư tăng Tây Tạng như Pháp Tánh Giới, Trí Quân, Văn Thù Kiết Tường Khải, Bảo Chủ Giới, v.v... biên soạn quyển Phiên Dịch Danh Nghĩa Tập, để thống nhất việc đặt định ngôn ngữ phiên dịch kinh điển từ Phạn văn sang Tạng văn. Nhà vua cũng cho xây hàng ngàn ngôi chùa và ban sắc lịnh rằng bảy gia đình phải cúng dường cho một vị tăng. Nhà vua thường trải búi tóc làm tòa ngồi cho chư tăng giảng kinh thuyết pháp. Nhờ lòng nhiệt thành của nhà vua, đạo Phật được truyền bá toàn cõi Tây Tạng. Song, chẳng may có một nghịch thần vốn theo đạo Bổng (15) ám sát nhà vua vào năm 836, rồi đưa Lãng Đạt Mã lên ngôi vua. Vua Lãng Đạt Mã (Lan-darma) hủy phá chùa chiền, đốt kinh sách, giết hại chư tăng, khiến chánh pháp bị suy vi. Tuy nhiên, ba năm sau, vua Lãng Đạt Mã bị ám sát chết. Vua Lãng Đạt Mã có hai hoàng tử là Quang Hộ (16) và Mẫu Cố (17). Quang Hộ có con là Thắng Luân Thật. Thắng Luân Thật cũng có hai người con là Thắng Kiết Tường Tích và An Lạc Nhật Y. Bấy giờ vì có sự bất hòa trong triều đình, nên An Lạc Nhật Y chạy tới vùng Nga Nhật (18), rồi được dân chúng tôn làm vua. Vua An Lạc Nhật Y có ba người con là Trát Hỷ Duyệt, Bạt Cấp Duyệt, Đắc Tổ Duyệt. Nhà vua cắt vùng Nga Nhật làm ba phần, rồi ban cho Trát Hỷ Duyệt vùng Bổ Nhượng, Bạt Cấp Duyệt vùng Dạng Dong, Đắc Tổ Duyệt vùng Mang Mãnh. Trát Hỷ Duyệt có hai người con là Trí Quang (19), Tùng Đắc. Trí Quang có hai người con là Thiên Vương và Long Vương. Tùng Đắc có một người con là Lạp Đắc. Lạp Đắc có ba người con là A Đắc, Tĩnh Quang, Lạp Tôn Bạt Bồ Đề Quang. Đầu tiên, Trí Quang (Jnanaprabha, hay Ye-ses-'od) tiếp thọ ngôi vua. Song, vua Trí Quang vì muốn hoằng dương chánh pháp, nên truyền ngôi lại cho Lạp Tôn Bạt Bồ Đề Quang (Bodhiprabha, hay Byang Chub Od), rồi cùng với hai người con xả bỏ quyền quý danh vọng mà xuất gia.

Xưa kia, vào thời vua Lãng Đạt Mã hủy diệt Phật pháp, có ba vị tỳ kheo trụ tại núi Ba Khâu Bạch Lý (20) mà tu hành. Ba vị này khi nghe nhà vua hủy diệt Phật pháp, bèn mau kíp dùng trâu chở tất cả kinh điển sang các vùng như Thanh Hải. Về sau, các vị tăng từ vùng Vệ Tạng như Lô Mai, Bạt Giới Huệ, v.v... cũng chạy đến đó tu hành. Sau này chư đệ tử của các vị đó từ từ trở về Tây Tạng mà truyền pháp, khiến chánh pháp lại được hưng thạnh.

Sự phục hưng của Phật giáo, đầu tiên là Mật Thừa, rồi tới Hiển giáo, như sau:

1/ Tại Tiền Tạng có những vị như ngài Lô Mai; tại Hậu Tạng có những vị như ngài La Đốn Kim Cang Tự Tại. Họ nỗ lực hoằng dương giới luật, lập lại tăng đoàn, nên các bậc long tượng xuất sanh, khiến giáo pháp được hưng thạnh. Về sau, lúc trú tại vùng Nga Nhật, khi nghe Chủng Đôn Ba thuật lại sự hưng thạnh của Phật giáo nhờ sự nỗ lực của các vị đó, tôn giả A Để Sa bèn chắp tay tán thán: "Chánh pháp được hưng thạnh như vầy, tất phải do thánh tăng dựng cột tràng giáo pháp, mà phàm phu tuyệt chẳng thể làm nổi".

2/ Do sự hoằng dương luật học ở vùng Nga Nhật. Sau khi xuất gia, vua Trí Quang cung thỉnh luật sư Pháp Hộ và Huệ Hộ đến vùng Nga Nhật mà truyền giới Tỳ Kheo, và giảng dạy luật nghi.

3/ Do sự hoằng truyền của chư sư sau khi lưu học ở Ấn Độ, rồi trở về truyền bá. Lúc vua Trí Quang thoái vị mà xuất gia (21), nhà vua thấy giáo pháp còn thừa lại từ thời Tiền Truyền chẳng hoàn chỉnh, và sự đọa lạc của chú thuật vào đương thời; kẻ tu hành chưa đạt đến chân không pháp tánh, nhưng thường lấy việc dâm lạc, dùng bùa chú trù ếm giết hại người, cùng những tà pháp bội ngược chân nghĩa của chánh giáo mà cho là Phật pháp. Đại đức Trí Quang bèn chuyên cần tu học, hy vọng làm cuộc cách mạng về giáo chế. Lại nữa, đại đức Trí Quang chọn lựa ra hai mươi mốt thanh niên tại ba vùng ở Nga Nhật, dạy học về Thanh Minh và Phật giáo căn bản, rồi sau đó cấp cho lương thực và tiền bạc, để qua cầu học ở Ấn Độ, hầu mong sau này trở về chỉnh lý những việc tệ hại. Trong số đó có Bảo Hiền (22) sang Ấn Độ du học Phật pháp. Trước khi đi, đại đức Trí Quang giao họ sứ mạng:

a/ Phải cung thỉnh luận sư Bảo Kim Cang (Ratnavajra) ở Ca Thấp Di La, luận sư Đạt Ma Ba La (Dharmapala) ở đông Ấn Độ, luận sư Ma Ni Châu (Karuna) ở nước Ca Lỗ.

b/ Phải theo luận sư Bát Nhã Phược Lê (Prajnabala) ở trung Ấn Độ mà học hai bộ Nhiếp Tích (23) và Nhiếp Chân Thật Kinh Khánh Hỷ Tạng Thích Luận; phải theo luận sư Ma Ni Châu và Đạt Ma Ba La mà học Đoạn Trừ Nghiệp Chướng Tích Cập Chú Thích, Mạn Trà La Tam Bách Tứ Thập Tôn (24), Tập Mật Mạn Trà La Nghi Quỹ (25); phải theo luận sư Bảo Kim Cang học Thời Luân và bốn bộ luận về Kim Cang Tọa Thích Thích.

c/ Phải thân cận hay cung thỉnh 108 vị danh sư và 12 vị đại luận sư ở chùa Tỳ Trát Ma Thi La (hay chùa Siêu Giới), đặc biệt là ba mươi vị luận sư tối thắng, một vị tu pháp Quán Châu, tám vị tu pháp Chiêm Bộ Trang Nghiêm, hai vị tu pháp Tam Giới Nhãn Mục. Trong các vị luận sư này, bậc thượng phải cung thỉnh đến Tây Tạng; bậc trung phải thân cận tu học; bậc hạ phải biết họ thông đạt những pháp gì, và cầu họ truyền pháp, cùng thỉnh kinh thư (26).

Trong số hai mươi mốt người này, lúc trở về Tây Tạng, chỉ có Bảo Hiền (27) và Thiện Huệ tu học thành công, còn những người khác đều bị bịnh và qua đời tại Ấn Độ hay trên đường đi. Lúc đến Ấn Độ, Bảo Hiền theo tu học với bảy mươi lăm vị đại thiện tri thức như Na Lạc Ba, Liên Hoa Hộ, Thắng Hữu, v.v..., nên đối với giáo pháp Hiển-Mật thâm sâu tinh thông chí cực, đặc biệt là Hợp Bộ Đát Trì La Thừa. Lúc trở về Tây Tạng, ngài Bảo Hiền cung thỉnh chư học giả Ấn Độ là Tức La Đạt Tạp La Phạm Mãnh (Sraddhakaravarman), Ba Địch Ma Tạp Cấp Đa (Padmakaragupta), Phật Đà Tức Lợi Tân Đa (Buddhasrisanta), Phật Đà Ba La (Buddhapala, hay Phật Hộ), v.v... Họ cùng phiên dịch Luật Bộ và bốn bộ Đát Trì La, đặc biệt là rất nhiều loại Đát Trì La của Du Già Bộ, như Nhất Thiết Như Lai Kim Cang Tam Nghiệp Tối Thượng Bí Mật Đại Giáo Vương Kinh, v.v... Đồng thời họ cũng hiệu đính lại các bộ Đát Trì La đã dược phiên dịch vào các thời khác. Ngài Bảo Hiền cũng xiển dương chân nghĩa của Mật Thừa (28), mà chẳng công nhận Cựu Mật Pháp.

Xưa kia, kinh điển về Mật Thừa chưa từng được phiên dịch, mà đến lúc ấy lại được phiên dịch rất nhiều, như quyển Kiết Tường Thượng Lạc Bổn Tích Vương Lược Yếu, Hiện Thuyết Vô Thượng Bổn Tích, Du Già Đại Giáo Vương Kinh, Nhất Thiết Như Lai Chân Thật Nhiếp Đại Thừa Hiện Chứng Tam Muội Đại Giáo Vương Kinh, Thanh Y Kim Cang Thủ Điều Phục Tam Giới Bổn Tích, Tối Thượng Căn Bổn Đại Lạc Kim Cang Bất Không Đại Giáo Vương Kinh, v.v...

Nhờ dịch những quyển kinh luận này mà Mật Thừa đã có một thời kỳ được phục hưng nhanh chóng. Người có công giúp Mật Pháp được thạnh hành nhiều nhất là Bảo Hiền. Sau này, lúc tám mươi lăm tuổi, Bảo Hiền được tôn giả A Để Sa truyền giáo pháp, rồi nhập thất chuyên tu, đắc đại thành tựu. Bảo Hiền có rất nhiều đệ tử, mà dịch sư Mã Hỷ Huệ là thượng thủ.

Trưởng tử của vua Mẫu Cố (29) là Kiết Tường Tích Cứ Lạp Đóa và Kiết Tường Tích đều tín phụng Phật pháp, nên đến Hậu Tạng cung thỉnh các đệ tử của La Đốn Kim Cang Tự Tại sang vùng Lạp Đóa kiến lập Phật pháp. La Đốn Kim Cang Tự Tại sai hai đệ tử là Thích Ca Đồng và Trí Tinh Tấn, ứng theo lời cầu thỉnh mà sang đó hoằng bá Phật pháp. Tại Lạp Đóa, hai vị này tuyển ra từ hơn hai trăm đồ đệ, hai vị tăng trẻ có trí huệ uyên thâm như Trác Di Thích Ca Trí (990-1078) và Đạt La Đồng Tinh Tấn sang Ấn Độ cầu học (30), và dặn dò rằng phải cố gắng học giới luật, Bát Nhã (31), và Mật chú.

Đầu tiên, hai vị này sang nước Ni Bạc Nhĩ, theo luận sư Tĩnh Hiền (32) học Thanh Minh, rồi sang chùa Tỳ Trát Ma Thi La (tức Siêu Giới) theo học với sáu đại luận sư (33). Đạt La Đồng Tinh Tấn vì thích đi chiêm bái các thánh tích, nên học pháp rất ít.

Trác Di Thích Ca Trí thân cận đại luận sư Bảo Tác Tịch trong tám năm, và cũng theo các luận sư khác mà tu học. Về sau, Trác Di Thích Ca Trí đến Đông Ấn theo luận sư Huệ Vương Minh thọ giáo pháp quán đảnh, tu hành, và giải thích kinh điển, cùng được ban truyền pháp Đạo Quả. Thế nên, Trác Di Thích Ca Trí đạt rất nhiều thành tựu. Trở về Tây Tạng, Trác Di Thích Ca Trí phiên dịch kinh luận, như ba bộ luận về Nhị Quán Sát (34), và Nhị Vạn Bát Nhã Thích (35), cùng rất nhiều loại Mật pháp khác. Đến năm năm mươi mốt tuổi, Trác Di Thích Ca Trí lại theo luận sư Già Da Đạt La (từ Ấn Độ sang), học hết giáo pháp của vị đó. Trác Di Thích Ca Trí sang Ni Bạc Nhĩ và Ấn Độ cầu học suốt mười ba năm; lúc trở về Tây Tạng, liền thuyết giảng kinh điển, nhiếp hóa đồ chúng, rồi sau này nhập thất tinh tấn tu hành; vị này tịch vào năm tám mươi lăm tuổi. Trác Di Thích Ca Trí có rất nhiều đệ tử như dịch sư Mã Nhĩ Ba, Khuếch dịch sư, v.v... Kế thừa giáo pháp của Trác Di Thích Ca Trí là Côn Bảo Vương (36).

Dịch sư Mã Nhĩ Ba (Marpa, 1012-1097), người vùng La Lạp Cách (Lho-brag), pháp danh là Pháp Huệ, năm mười lăm tuổi theo Trác Di Thích Ca Trí học Thanh Minh, rồi sang Ni Bạc Nhĩ ba lần, học tập pháp Tứ Tọa Tích, lại sang Ấn Độ ba lần thân cận các đại luận sư như Na Lạc Ba (Naropa), Di Lặc Ba (Matripa), v.v... học pháp Tập Mật, Thắng Lạc, Hoan Hỷ Kim Cang, Ma Ha Ma Da, Cứu Cánh Thứ Đệ, v.v... Về sau, Mã Nhĩ Ba có rất nhiều đệ tử, mà người xuất sắc nhất là Mật Lặc Nhật Ba (Milaraspa), vị sáng lập phái Cát Cử (Kargydpa).

Dịch sư Khuyếch Khô Ba Lạp Tắc, đầu tiên thân cận Trác Di Thích Ca Trí, rồi qua Ấn Độ cầu học ba lần, thân cận bảy mươi hai vị đại luận sư đắc thành tựu, y chỉ theo luận sư Tĩnh Hiền rất lâu, học Mật pháp của phái ngài Long Mãnh, dịch quyển Thắng Lạc Kim Cang Bảo Hành Tích, Tứ Tọa Tích, Ma Ha Ma Da Tích, Hoan Hỷ Kim Cang Tích, v.v..., mà chủ yếu là xiển dương Tập Mật của ngài Long Mãnh.

Trong bốn vị đại dịch sư ở trên có ngài Bảo Hiền giảng về Nhị Vạn Bát Nhã Thích, Bát Thiên Tụng Bát Nhã, và Bát Thiên Tụng Đại Sớ của ngài Sư Tử Hiền. Do sự hoằng dương của ngài Bảo Hiền mà giáo nghĩa Bát Nhã được lan truyền khắp Tây Tạng. Ngài Bảo Hiền luôn hoằng dương bốn bộ Mật pháp, và đặc biệt là dịch rất nhiều nghi thức pháp tắc tu Mật pháp, điển hình là pháp tu của các kinh luận thuộc Du Già Bộ.

Ngài Trác Di Thích Ca Trí chủ yếu hoằng dương Du Già Mẫu Tích như Hoan Hỷ Kim Cang, v.v...

Ngài Mã Nhĩ Ba chủ yếu hoằng dương Du Già Tích và Phật Đảnh Du Già Mẫu Tích của ngài Na Lạ Ba, Di Lặc Ba.

Khuyếch dịch sư chủ yếu hoằng bá Tập Mật của ngài Long Mãnh.

Do sự hoằng dương Phật pháp của bốn đại dịch sư này mà Mật pháp được đem ra thuyết giảng và hành trì nghiêm mật vào thời kỳ Phật Giáo Hậu Truyền.

Ngoài ra, còn có Nga Thiện Huệ, Phác Nhung Ba Thắng Huệ hoằng truyền giới học. Tinh Tấn Sư Tử, Nõa Thố Giới Thắng (37), đệ tử của Bảo Hiền là Trát Giác Hiệp Nhiêu, Cát Pháp Hiền, Thích Ca Quang, Mã Thiện Huệ, đều là những dịch sư trứ danh vào đương thời.

Cháu của Nga Thiện Huệ là đại dịch sư La Đốn Hiệp Nhiêu (1059-1109), lúc nhỏ theo chú học Phật pháp, năm mười bảy tuổi sang Ni Bạc Nhĩ cầu học với Lợi Tha Hiền, Thiện Căn Vương về Nhân Minh, rồi theo Tát La Na, Khuyếch Di Kỳ Mai học năm bộ luận của Bồ Tát Di Lặc và các pháp Hiển-Mật khác. Lúc trở về Tây Tạng, La Đốn Hiệp Nhiêu dịch Nhân Minh Trang Nghiêm Sớ, và truyền bá Nhân Minh, Bát Nhã, Nhập Hành Luận, v.v..., rồi hỗ trợ các đại dịch sư như Banh Trà Tùng Ba mà phiên dịch kinh điển. La Đốn Hiệp Nhiêu có 23.000 đệ tử, mà Trác Lũng Ba Huệ Sanh và Chỉ Huệ Nhiên làm thượng thủ.

Dịch sư Bạt Tào Nhật Xưng sang Ca Thấp Di La lưu học hai mươi ba năm, và luận sư Ca Na Ca Phược Mã đến Tây Tạng, dịch các bộ luận Trung Quán của ngài Nguyệt Xưng, rồi hoằng dương rộng rãi.

Lại nữa, dịch sư Kiết Giác Nguyệt Quang dịch Thời Luân, Phật Đảnh, Kim Cang Cam Lộ, Thắng Lạc, v.v...

Tang Ca Thánh Huệ, Ninh Thịnh Xưng, Khắc ổ Cách Ba Luân Xưng, La Giáp Huệ Tích, Mai Giác Phật Xưng, Trác Huệ Xưng, v.v... phiên dịch rất nhiều kinh luận, khiến cho đại tạng kinh Tây Tạng ngày một phong phú.

Bên trên là những vị dịch sư đã từng du học sang Ấn Độ Ni Bạc Nhĩ, Ca Thấp Di La, rồi trở về Tây Tạng hoằng pháp.

Do chư tăng từ những vùng Ấn Độ, Ca Thấp Di La, Tây Khương, Nga Nhật đem Phật pháp truyền vào mà Phật Giáo Hậu Truyền của Tây Tạng được hưng thịnh.

Tuy nhiên, vào lúc chánh pháp bị suy vi (38) có các người tại gia, ngã mạn tự xưng là trụ trì Mật giáo, thường giải thích tà vạy về Mật pháp; họ cho rằng hành dâm lạc tức là hành Phật pháp. Lúc ghen ghét người khác, họ thường tranh cãi hay tụng chú để trù yếm nhau. Lại có một loại người, tự bảo rằng chỉ cần tu môn Tánh Không, thì tự thân sẽ thành Phật, không cần phải hành bố thí hay làm việc phước đức chi cho khổ nhọc. Những tà tri tà kiến vọng giải như thế, chẳng phải có một hai loại. Những việc này kéo dài suốt mấy trăm năm. Mãi đến khi vua Lãng Đạt Ma bị ám sát chết, các chư tăng Ấn Độ, Ca Thấp Di La, Tây Khương, Nga Nhật, đã đem Phật pháp truyền vào Tây Tạng, nhờ vậy Phật giáo Tây Tạng mới được hưng thịnh trở lại. Tiếc thay, bên cạnh những vị đại sư giới đức nghiêm túc truyền pháp từ Ấn Độ, Ca Thấp Di La vào Tây Tạng và những tăng sĩ Tây Tạng có giới đức đầy đủ, lại còn có những kẻ tu hành chẳng giữ giới luật mà thích tu theo Mật pháp tà vạy do các tà sư Ấn Độ, Ca Thấp Di La tuyên truyền. Điển hình, từ Ấn Độ sang Tây Tạng có một số tà sư đắp y ca sa màu đỏ và xanh, tự gọi là Thượng Sư Đỏ, Thượng Sư Xanh. Họ chỉ nhớ vài đoạn Mật chú, và cộng thêm bất cứ những gì khởi trong tâm niệm, rồi tự cho đó là chân ngôn Mật chú, mà quên đi những điểm tinh túy của Mật pháp. Những kẻ này thường có vợ con, và thường viết những câu Mật chú rất hấp dẫn, và bảo vợ con: "Hãy chuẩn bị rượu thịt cho Ta. Ta sẽ luận giải về Mật pháp."

Họ dạy những pháp tà vạy dưới tên là Du Già (Yoga) và Giải Thoát (Moksa). Họ nói rằng Du Già nghĩa là phối ngẫu với đàn bà, và Giải Thoát (moksa) nghĩa là giết chúng sanh như kẻ thù. Bằng cách này, rất nhiều giáo pháp tà vạy lan truyền khắp Tây Tạng dưới tên Mật pháp. Vì bọn tà sư nầy phá hoại nên đã khiến cho Phật giáo Tây Tạng bị suy đồi; những vị tu hành chân chánh không còn được bao nhiêu.

Đối với các sử gia Tây Tạng, những tà sư đó chịu tránh nhiệm chính cho việc tu hành tà vạy của quần chúng Phật tử trước khi tôn giả A Để Sa vào Tây Tạng. Bát Nhã Cấp Đa (Prajnagupta) là đại biểu cho bọn tà sư nầy. Mười tám đệ tử của ông ta được người Tây Tạng cho biệt danh là ‘Mười tám tên cướp’, vì chúng thường bắt cóc dân chúng để hiến dâng cho các nữ thần trong những buổi lễ tu Mật pháp. Ngoài ra, còn có những kẻ chuyên tu Mật pháp qua những cách thức vô luân lý như hành dâm dục, uống rượu, v.v...

Đại đức Trí Quang không khỏi đau lòng nhìn thấy những hiện tượng xấu xa, những việc sa đọa như vậy nên muốn chấn chỉnh lại chánh giáo. Dẫu Phật giáo Tây Tạng nhanh chóng được phục hưng sau thời vua Lãng Đạt Mã, nhưng thiếu sự hợp nhất, nên đã gây ra những việc chống trái giữa các tông phái Đại-Tiểu Thừa và Hiển-Mật giáo. Do đó, Đại Đức soạn viết một quyển luận để bài bác những hiện tượng sa đọa và những việc kình chống lẫn nhau như đã nói ở trên, nhưng đã gặp phải sự chống đối mãnh liệt của các nhóm tà sư. Nhận thấy chưa đủ khả năng để hoằng dương chánh pháp, Đại Đức quyết định gởi các nhân tài sang Ấn Độ tu học đúng chánh ý Phật Tổ, hy vọng lúc trở về họ sẽ chấn hưng giáo chế cho Phật giáo Tây Tạng. Vì vậy, Đại Đức liền triệu tập thanh niên ba vùng của Nga Nhật, chọn ra hai mươi mốt người có thượng căn thượng trí cho xuất gia học Thanh Minh và giáo lý căn bản suốt mười năm. Sau đó, những người này được cung cấp tiền bạc, lương thực, để qua Ấn Độ, Ca Thấp Di La (Kasmir) cầu học Phật pháp, hầu mong sau này trở về Tây Tạng, họ sẽ chấn chỉnh những tập tục tệ hại trong tăng đoàn. Y theo lời dạy của đại đức Trí Quang, họ dũng mãnh lên đường sang Ấn Độ và Ca Thấp Di La du học Phật pháp. Dọc đường vì không chịu nổi khí hậu nóng bức ở vùng Ca Thấp Di La và Ấn Độ, nên mười chín người bị bịnh cảm mà chết, chỉ còn lại hai vị: Dịch sư Bảo Hiền (Ratnabhdra, hay Rin-chen Zang-po) và dịch sư Thiện Huệ (Suprajna, hay Legs-Pahi-Shes-Rab). Sau khi tham học tất cả giáo nghĩa Hiển-Mật, đoạn hết mọi hoài nghi xong, hai vị bảo nhau:

- Chúng ta phải nên cung thỉnh những vị cao tăng có khả năng làm lợi lạc cho dân chúng Tây Tạng trước khi trở về cố hương.

Bàn thảo vớI nhau xong, hai vị liền bố thí tiền cho các người nghèo và nhờ họ đi tìm các bậc thức giả, nhưng không đạt được sự mong cầu. Lần nọ, họ đến chùa Tỳ Trát Ma Thi La, hỏi thăm nơi đây có bậc thức giả nào làm được lợi ích cho dân chúng Tây Tạng ? Có người đáp:

- Nơi đây có một vị tăng xuất thân từ dòng vương giả, hiệu là Kiết Tường Nhiên Đăng Trí (39). Tất cả chư Phật tử đều cung kính đảnh lễ vị này. Đây là vị đệ nhị Thiên Trí của đời mạt pháp. Song, các vị khó lòng mà cầu thỉnh được vị này. Ngoài vị này ra, không ai có đủ khả năng làm lợi ích cho dân chúng Tây Tạng.

Tuy biết oai đức vô lượng của Tôn Giả, nhưng hai vị này không dám mở lời cung thỉnh, mà trở về Tây Tạng, đem hết mọi sự tình, thuật lại cho nhà vua:

- Đức Phật nhân căn tánh lanh lợi hạ độn, phước trí sâu cạn, tu cùng chưa tu của chúng sanh, mà thi thiết phương tiện, bao loại Đại Thừa Tiểu Thừa, Hiển giáo Mật giáo theo thứ lớp, nhưng thật nghĩa chẳng khác. Có khả năng làm lợi ích cho dân chúng Tây Tạng, chúng thần đi khắp cõi Ấn Độ, nhưng chưa tìm thấy một ai, chỉ trừ tại chùa Tỳ Trát Ma Thi La, có một vị tỳ kheo xuất thân từ dòng vương gia, được tất cả chư Phật tử đảnh lễ tôn kính, là vị do vua Đại Hộ thỉnh từ chùa Kim Cang Tọa đến. Nếu thỉnh được vị này thì mới chân thật làm lợi ích cho dân chúng Tây Tạng. Chư đại đức cao tăng trong ngôi chùa đó, cũng đều thọ ký như thế.

Nhà vua nghe qua, các mối hoài nghi đều dứt tận, lại nghe tôn đức của Tôn Giả, bèn thâm sanh tín tâm cung kính, nên quyết chí ngưỡng thỉnh. Nhà vua bèn nhờ dịch sư Tinh Tấn Sư Tử (Viryasimha) cùng với cả trăm quyến thuộc, mang vàng sang Ấn Độ, tới chùa Tỳ Trát Ma Thi La mà cung thỉnh Tôn Giả. Đến nơi, họ cúng dường vàng bạc, và khải bạch ý nguyện cầu thỉnh. Tôn Giả bảo:

- Các ông mời Ta đến Tây Tạng để giáo hóa quần chúng Phật tử nhưng Ta thấy chưa đủ hai nhân duyên: Một là do nhận vàng mà đi, nhưng vàng bạc đối với Ta thật là vô dụng. Hai là phải có đầy đủ tâm Bồ Đề, xả thân vì người mà đi, thì Ta thật chưa có đầy đủ. Do đó, Ta không đi !

Nói xong, Tôn Giả trả lại vàng bạc cho họ. Ngài Tinh Tấn Sư Tử rơi lệ sướt mướt, cầu khẩn ba lần, nhưng Tôn Giả vẫn chưa hứa khả. Bấy giờ các quyến thuộc của ngài Tinh Tấn Sư Tử, đa số đều bị cảm nhiệt mà chết. Vàng bạc cũng bị tiêu tán hết. Thấy vậy, Tôn Giả bảo chư đệ tử:

- Người Tây Tạng thật đáng thương !

Ngài Tinh Tấn Sư Tử trở về Tây Tạng, trình với nhà vua rằng chẳng kham nhậm việc cầu thỉnh Tôn Giả. Nhà vua bảo:

- Xin Ngài chớ từ nan khổ nạn, xả bỏ thân mạng. Tuy hiện tại chẳng có cách nào để cung thỉnh Tôn Giả, nhưng do tôn đức thâm sâu của Tôn Giả, nay Ngài có thể cung thỉnh được.

Ngài Tinh Tấn Sư Tử bèn vâng mạng, mang sáu quyến thuộc trở lại chùa Tỳ Trát Ma Thi La ở Ấn Độ, tu học, phiên dịch những luận trước của Tôn Giả cùng các vị đại thành tựu khác.

Bấy giờ, đại đức Trí Quang vì muốn việc ngưỡng thỉnh Tôn Giả được thuận lợi, nên đến vùng biên giới để tìm thêm vàng cho đoàn người đi sang Ấn Độ cầu thỉnh, nhưng bị vua nước Cát La Lộc (40) bắt giam cầm. Khi ấy, vua Lạp Tôn Bạt Bồ Đề Quang (41) nghe tin này, mau kíp dẫn quân sang giải cứu, nhưng không thể đánh bại quân của ngoại đạo. Vua Bồ Đề Quang muốn trưng thêm quân binh, nhưng sợ gây nhiều việc chết chóc, và sợ việc bất trắc, nên lập phương tiện bằng cách đem vàng đổi lấy người. Quốc vương ngoại đạo cũng bảo:

- Một là ông phải từ bỏ đạo Phật, và làm chư hầu của Ta. Hai là ông phải đúc tượng người bằng vàng thì Ta sẽ thả chú của ông ra.

Bấy giờ, từ bỏ đạo Phật là một việc vô lý. Thế nên, vua Bồ Đề Quang bèn hứa là sẽ trả bằng vàng, và lấy ra hai trăm lượng vàng để trao cho vua ngoại đạo, nhưng chưa đủ. Về sau, vua Bồ Đề Quang lấy vàng trong cung điện mà đúc thành hình người giống như đại đức Trí Quang, nhưng thiếu mất cái đầu. Song, vua ngoại đạo chẳng chấp nhận, mà bảo rằng muốn có thêm cái đầu (bằng vàng). Vua Bồ Đề Quang chẳng thể kiếm ra đâu để đủ số vàng đó, nên bèn viết thơ gởi của đại đức Trí Quang: "Ngài là vị có tâm từ bi rộng lớn. Chẳng may, Ngài bị nghiệp lực trói buộc. Ác vương kia bảo với con rằng hãy từ bỏ đạo Phật và trở thành chư hầu của hắn ta. Song, nếu từ bỏ Phật pháp thì tức là lệ thuộc dưới tay của hắn. Thế nên, con nghĩ rằng việc tốt nhất là chẳng chấp nhận điều kiện đó. Hắn ta bảo rằng nếu có số vàng bằng thân hình của Ngài, thì mới chuộc được Ngài ra. Song, con tìm mãi chỉ có số vàng bằng thân hình mà thiếu đi cái đầu, nên ác vương kia chẳng chấp thuận. Xin Ngài hãy an lòng, con sẽ trở về vương thành, và cố gắng tìm đủ số vàng để chuộc Ngài ra."

Nghe việc này, đại đức Trí Quang viết thư bảo vua Bồ Đề Quang: "Ta đã biết ý tốt của nhà vua. Hiện tại, Ta cảm thấy an tâm vì biết rằng nhà vua có đủ tài đức để giữ vững ngai vàng của các đấng tiên vương. Song, Ta thiết tưởng rằng không chỉnh lý lại Phật pháp ở Tây Tạng thì chẳng thể được. Ta nay đã già yếu. Tuy hiện tại chưa chết, nhưng có lẽ sẽ không còn sống đến mười năm. Từ đời vô thủy đến nay chưa từng xả mạng vì pháp. Nay vì pháp mà chết thì thật là điều hy hữu. Đối với ác vương tội lỗi kia, chớ đem cho hắn một miếng vàng nào hết. Tất cả vàng bạc, hãy mang sang Ấn Độ để cung thỉnh tôn giả A Để Sa, và đem lời của Ta mà cáo bạch với Tôn Giả rằng Ta vì ngưỡng vọng Tôn Giả và thánh giáo Phật pháp, nên nay thí toàn thân mạng cho ác vương. Nguyện đời đời đều được chư Phật từ bi tiếp thọ. Tâm nguyện của Ta là chỉ mong mỏi cầu thỉnh Tôn Giả đến Tây Tạng hoằng pháp, hầu mong giáo pháp của Phật đà được lan truyền khắp nơi. Lại nữa, xin nguyện Tôn Giả từ bi gia hộ, đời sau sẽ được gặp Tôn Giả. Nhà vua hãy nên quên Ta đi mà chuyên tâm vào sự tồn vong của Thánh Giáo."

Vua Bồ Đề Quang trở về Tây Tạng, muốn tìm thêm vàng, nhưng nghe tin đại đức Trí Quang đã tự tuẫn tiết trong ngục tối, nên đình chỉ việc đó lại, mà chuyên chú vào việc cầu thỉnh Tôn Giả. Bấy giờ, các "Thượng Sư" áo đỏ áo xanh đang lộng hành tuyên truyền tà chú. Vua Bồ Đề Quang thấy tình cảnh này và sự tuẫn tiết của đại đức Trí Quang, nên âm thầm cầu nguyện Tam Bảo gia hộ tìm được người có khả năng sang Ấn Độ cung thỉnh tôn giả A Để Sa vào Tây Tạng để chấn chỉnh giềng mối Phật pháp. Sau bao lần cầu nguyện, vua Bồ Đề Quang cuối cùng quyết định cung thỉnh tỳ kheo trì luật là Giới Thắng (Silajaya, hay Chul-Khrims-Gyal-Va), vị thông suốt tạng luật và tiếng Phạn.

Luật Sư Giới Thắng sanh ra ở vùng Nga Nhật vào năm 1011. Luật sư Giới Thắng vốn đã từng sang Ấn Độ tu học với tôn giả A Để Sa cùng các vị đại sư khác. Lần đầu sang Ấn Độ tu học, dẫu chỉ mới hai mươi bảy tuổi, luật sư Giới Thắng đã thông suốt tạng luật, và đã từng phiên dịch rất nhiều kinh điển từ Phạn văn sang Tạng văn, nên được xưng tán là một vị luật sư và một nhà dịch giả (42). Sợ luật sư Giới Thắng từ chối việc sang Ấn Độ cung thỉnh tôn giả A Để Sa, nên vua Bồ Đề Quang thành tâm cung thỉnh Luật Sư ngồi trên ngai vàng, rồi cúng dường và tác bạch:

- Bạch đại Luật Sư ! Trải qua bao đời, chư đại Bồ Tát, chư đại thiện tri thức đã định lập quy củ, xiển dương Phật pháp rộng rãi khắp nơi. Những vì tiên vương và đại thần trong bao đời cũng từng hộ trì chánh pháp, khiến đạo Phật hưng thạnh trong bao đời. Song, trong đời nay, Phật pháp suy vi, tà ma hừng thạnh, tà pháp lan tràn, như có những tà sư áo đỏ áo xanh truyền bao tà chú dưới tên là Mật Thừa, nên làm tổn hại Thánh giáo, khiến thâm tâm con đau xót vô cùng. Ngài Đại Thiên (43) đã từng sai người đi khắp nơi để cầu thỉnh chư vị thực đức, sang Tây Tạng ban truyền chánh pháp. Vì đại sự của Thánh Giáo, họ mang trăm nén vàng sang Ấn Độ để cầu thỉnh tôn giả A Để Sa, nhưng chưa thỉnh được. Ngài Đại Thiên (44), ra vùng biên giới tìm thêm vàng để cung cấp cho đoàn người sang Ấn Độ cung thỉnh Tôn Giả vào Tây Tạng, nhưng bị ác vương Cát La Lộc (Garlog) bắt nhốt.... Nay con muốn tìm vàng để chuộc mạng, nhưng lại nghe ngài Đại Thiên đã tự tuẫn tiết vì đạo pháp. Nếu đại Luật Sư từ chối việc sang Ấn Độ cầu thỉnh tôn giả A Để Sa, khiến làm chúng sanh vô minh ở vùng biên địa này thất vọng, thì Luật Sư có còn được mọi người tôn kính như một vị đại đức có lòng đại từ bi nữa không ? Xin đại Luật Sư hãy cẩn bạch với tôn giả A Để Sa rằng chúng sanh ở đất Tây Tạng tuy vô minh, nhưng vẫn còn những kẻ có tâm lực thiết tha vì đạo. Tôn Giả là vị mà chúng sanh vùng biên địa quy hướng theo. Nay có bảy trăm lượng vàng xin dâng cúng Tôn Giả, và cẩn bạch rằng đất Tây Tạng như thành đô của ngạ quỷ. Tìm kiếm vàng khó khăn như tìm rận trên thân cừu. Tuy chỉ có một chút vàng, nhưng là đại bảo quý giá. Đó chính là tất cả tài vật của nước chúng con. Nếu Tôn Giả vẫn khước từ đến Tây Tạng, thì tâm đại bi của Thiện Sĩ như thế, con cũng chỉ theo tôn ý mà hành (45). Xin đại Luật Sư hãy kể rõ hiện tình Phật giáo ở Tây Tạng và sự tuẫn tiết vì đạo của đại đức Trí Quang cho tôn giả A Để Sa hiểu rõ tường tận.

Vua Bồ Đề Quang vừa nói vừa rơi lệ ướt đẩm cả áo cẩm bào. Luật sư Giới Thắng định mở lời, nhưng hoàn toàn chẳng còn điều gì để thối từ. Luật Sư lại suy nghĩ rằng những vị vua dòng quý tộc kia, trân trọng thánh giáo như thế, mà chẳng tiếc thân mạng, còn tỳ kheo an phận như mình, lương tâm để ở chỗ nào ? Do đó, Luật Sư chẳng quản đường xa nguy hiểm, đe dọa tánh mạng, chấp thuận lời thỉnh cầu của vua Bồ Đề Quang mà sang Ấn Độ để cung thỉnh Tôn Giả (46). Vua Bồ Đề Quang sai cả trăm người đi theo, nhưng Luật Sư chỉ chọn sáu người mang vàng đi theo. Lúc tiễn đưa, vua Bồ Đề Quang dặn dò:

- Quý Ngài xả bỏ thân mạng, chẳng ngại bao gian nan, vì con mà làm Phật sự. Song, lúc trở về, con sẽ báo đền thâm ân. Xin hãy cố gắng cầu khẩn Tôn Giả khởi lòng đại bi mà sang đất Tây Tạng.

Đoàn người của luật sư Giới Thắng đi đến vùng Ni Bạc Nhĩ (Nepal), thì gặp một Không Hành Nhân, bảo:

- Nay các vị đi phương xa để làm việc đại sự, vậy nên đọc tụng lời này, thì đại sự sẽ được thành tựu: "Kính xin Tam Bảo từ bi gia hộ cho chánh pháp thù thắng được xiển dương rộng rải ở xứ Tuyết Sơn (47)." Hãy đọc tụng như thế, thì trên đường đi sẽ không gặp các hiểm nạn.

Luật sư Giới Thắng hỏi:

- Ngài là ai ?

- Từ từ Ngài sẽ biết !

Lúc vào nội cảnh của nước Ni Bạc Nhĩ, Luật Sư cùng phái đoàn đến vùng Trúc Lô, rồi vào nhà dân chúng xin ngủ tạm qua đêm. Có một số người biết phái đoàn mang theo vàng, nên muốn giết người cướp của. Luật sư Giới Thắng cùng phái đoàn vì mệt nhọc, lại thêm khí trời nóng bức, nên chẳng bao lâu đều ngủ say. Bấy giờ, một vị bạch y gõ cửa bước vào hô to:

- Chớ ngủ ! Chớ phóng dật ! Hãy mau tỉnh dậy ! Nếu ngủ thì sẽ mất mạng và tài bảo. Ta vốn là tổng Bổn Tôn của đất Tây Tạng (48).

Luật sư Giới Thắng và đoàn ngườI kịp thời tỉnh dậy vội vàng ra đi. Đến chiều tối, đoàn người gặp và cùng tháp tùng với vị tiểu vương nước Ni Bạc Nhĩ mà đến Ấn Độ. Khi đến Bồ Đề Đạo Tràng (Buddhagaya) luật sư Giới Thắng nhìn xa tích tận chân trời, thấy vòm kim đảnh của chùa Tỳ Trát Ma Thi La tỏa sáng dưới ánh nắng hồng, nên lòng tràn đầy niềm xúc động mạnh mẽ và cảm nhận phong cảnh huy hoàng nầy vốn là một điềm lành, biển hiện cho việc thỉnh cầu tôn giả A Để Sa sẽ thành công. Song, vẫn còn phải đi ba ngày nữa mới bờ sông Hằng. Lúc họ đến sông Hằng thì mặt trời đã lặn về phương tây. Thuyền ít mà người nhiều. Tiểu Vương nước Ni Bạc Nhĩ vì có quyền thế, nên được đi trước. Luật sư Giới Thắng tự nhủ thầm hôm nay chưa được qua sông, vậy Ta hãy chôn vàng dưới đất, rồi tìm nơi khác mà ngủ, nhưng rồi có vị bạch y đúng lúc chèo thuyền đến. Luật Sư liền hỏi:

- Quý danh của ông là gì ? Thuyền này đi về đâu ?

Đáp:

- Do đón các quyến thuộc mà đến. Đại tâm hữu tình đã đến nơi này. Thánh giả nếu không hiện ra thuyền bè, thì e rằng không kịp nghinh đón. Hãy lên đây để qua bến Ca Ma La.

Luật Sư và đoàn người mang vàng lên thuyền, rồi hỏi:

- Ngài là ai ?

Đáp:

- Cụ Thọ (49) ! Lúc vừa gặp lại không nhận ra (50), lúc gặp nhau không xấu hổ chút nào (51), lúc gặp nhau xong thì không đoạn tình (52), lúc người yếu thì làm lợi ích; thuận thời thì đến, gặp nhau lâu tất không khiếm khuyết (53); rồi đây Ngài sẽ biết.

Chẳng mấy chốc, thuyền đã đến bờ. Người ấy bảo:

- Nay trời đã khuya. Sợ rằng sẽ gặp nạn rắn độc hay trộm cướp, hãy nên đi thẳng đến cửa chùa Tỳ Trát Ma Thi La mà ngủ.

Nói xong, người đó bèn chèo thuyền đi mất. Luật Sư cùng đoàn người đi thẳng đến chùa. Bấy giờ ngài Tinh Tấn Sư Tử (54), đến gặp họ và hỏi:

- Các ngài từ đâu đến ?

Đáp:

- Chúng tôi từ vùng Nga Nhật (Tây Tạng) đến.

- Nơi đây có một đồng tử giữ cửa, có thể đưa tài vật giao cho vị này cất giữ thì được an tâm mà nghỉ ngơi.

Đồng Tử bảo:

- Giữ tài vật như giữ oan gia. Giữ chúng như giữ tâm. Phải y theo tâm vì đó là người bạn tối thắng. Các vị hãy an tâm mà nghỉ ngơi.

Luật Sư tự nhủ rằng đồng tử kia nói được những lời đó, tức chẳng phải phàm nhân, liền giao tất cả tài vật cho đồng tử đem cất, và an tâm mà nghỉ ngơi. Sáng hôm sau, một đồng tử nọ, mặc hai lớp áo vải và tay cầm một bình bát nhỏ bằng gỗ, mở cổng chùa mà bước ra, nói toàn những lời giống hệt các chú mục đồng ở Tây Tạng; chú mục đồng hỏi:

- Quý vị từ đâu đến đây ? Trên đường không gặp những việc sợ hãi chứ ?

Đáp:

- Chúng ta là người Nga Nhật. Trên đường đi được bình an. Ngươi là ai ?

- Tôi cũng là người Tây Tạng. Song, người Tây Tạng chúng ta thích nói nhiều nhưng lại ngây thơ thật thà. Biết đó là việc quan trọng nhưng chẳng biết giữ bí mật. Thế nên, phải cẩn mật mà hành đại sự. Khi đến địa phận làng Tây Tạng, hỏi dân làng thì sẽ biết tôi và biết nơi cư trú của ngài Tinh Tấn Sư Tử.

Nói chưa dứt lời, chú mục đồng đã biến mất.

Dọc đường cái, Luật Sư và đoàn người gặp vị tiên nhân, mắt đỏ, thân gầy, râu tóc màu vàng chấm vai, tay chống gậy trúc, miệng hỏi:

- Quý vị từ phương nào đến ? Muốn tới nơi nào ? Muốn làm việc gì ?

Đáp:

- Chúng tôi từ nước Nga Nhật đến để cung thỉnh tôn giả A Để Sa. Ngài Tinh Tấn Sư Tử đang cư trú nơi nào ?

Vị tiên nhân đó dựa mình vào cây gậy, xoe tròn đôi mắt nhìn họ, bảo:

- Sáng nay đồng tử kia nói chẳng sai. Người Tây Tạng chẳng biết giữ lời cẩn mật. Ngay cả những kẻ đáng nghi ngờ, mà họ vẫn nói hết các việc bí mật. Làm như thế mà muốn thành tựu đại sự sao được ? May thay ! Đối với Ta thì chẳng sao. Từ rày về sau, trừ khi gặp tôn giả A Để Sa, chớ có nói điều bậy bạ. Nay Ta sẽ chỉ chỗ của Tinh Tấn Sư Tử cho.

Bấy giờ, vị tiên nhân tuy đi chậm rãi, nhưng Luật Sư và đoàn người không đi theo kịp, nên sanh lòng cung kính hy hữu. Vị tiên nhân đó đến trước cổng trụ xứ của Tinh Tấn Sư Tử, bèn ngồi xuống đợi, và bảo:

- Việc đại sự thì phải làm từ từ. Chậm rãi tức là nhanh; chớ gấp gáp theo dục tình. Muốn trèo lên đỉnh núi cao, phải đi theo từng bậc đá. Đây là trụ xứ của Tinh Tấn Sư Tử.

Luật sư Giới Thắng bước vào nhà, thấy ngài Tinh Tấn Sư Tử đang đứng xem kinh chữ Phạn, liền cúi đầu đảnh lễ, rồi cúng dường chút ít vàng. Ngài Tinh Tấn Sư Tử hỏi:

- Ông từ đâu đến đây ?

Luật sư Giới Thắng bèn thuật lại nhân duyên sang Ấn Độ tường tận. Ngài Tinh Tấn Sư Tử bảo:

- Dường như ông là một trong những đệ tử của Ta, mà Ta chẳng nhận ra. Từ rày về sau chớ nói lời cung nghinh Tôn Giả, mà hãy bảo rằng sang đây để cầu học Phật pháp. Nơi đây có thượng tọa La Na A Ca La, đầy đủ đại thế lực, cũng là vị thân tín của tôn giả A Để Sa. Các ông nên theo vị thượng tọa này mà nghe kinh, và nhiếp hộ tâm của vị đó; chớ để vị đó biết mục đích sang Ấn Độ của các ông. Nay có thể cúng dường nửa lạng vàng cho vị đó, và bảo rằng đến để cầu học, chứ không cung thỉnh bậc đại thiện xảo nào. Xin nguyện y theo dưới tòa, học Phật pháp và các pháp thiện xảo. Hãy cầu xin vị thượng tọa đó từ bi nhiếp thọ. Sự việc chớ gấp gáp. Tâm chớ bất an. Khi dịp may tới, chúng ta có thể từ từ thi thiết phương tiện, đến trụ xứ của Tôn Giả mà cầu thỉnh.

Lúc đó Luật Sư đã biết rõ thâm ý của ngài Tinh Tấn Sư Tử, nhưng lại giả vờ hỏi:

- Nếu thỉnh không được Tôn Giả, thì có thể thỉnh những vị đại đức dưới tòa của Tôn Giả được chăng ?

Đáp:

- Chớ nói lời này ! Nếu như thế thì trong bao năm trước, Ta đã thỉnh được hơn hai mươi vị rồi. Song, tánh tình của dân chúng Tây Tạng, ông chẳng biết rõ sao ? Trừ tôn giả A Để Sa, chẳng ai có thể điều phục được họ. Tôn Giả có đầy đủ tăng thượng bất cộng ý lạc. Nay có thể thỉnh được Tôn Giả.

- Còn những vị đại đức khác thì sao ?

- Chư đại đức cao tăng ẩn mật như tinh sao. Có năm mươi hai vị đại thiện xảo, đầy đủ thắng đức bất tư nghì hy hữu như ngài Chủng Tỷ Bạt, Liên Hoa Giới, Du Hý Kim Cang, v.v... Song, trừ tôn giả A Để Sa ra, không ai có đủ khả năng để làm lợi ích cho người Tây Tạng.

- Tôn giả A Để Sa thì như thế nào ?

- Người Tây Tạng chúng ta yếu kém như thế, nên phải cần có sự giáo hóa của một vị đại thiện xảo như tôn giả A Để Sa. Ông hãy tự đến quán sát tăng đoàn. Giữa hơn 1.800 vị tăng, dẫu nhìn từ góc độ nào, dẫu đứng tại địa vị nào, vị nào có oai đức thù thắng hùng dũng, vượt lên trên hết mọi người, tướng hảo trang nghiêm, giới đức thanh tịnh bậc nhất, chính là tôn giả A Để Sa. Hãy nên ngày đêm cầu khẩn.

Sau đó, luật sư Giới Thắng y theo lời của ngài Tinh Tấn Sư Tử, đến tham vấn thượng tọa La Na A Ca La. Đảnh lễ xong, luật sư Giới Thắng liền cúng dường năm lượng bạc, và khải thỉnh y chỉ cầu học. Thượng tọa La Na A Ca La an ủi bảo:

- Lời của ông thật rất hay. Này Cụ Thọ ! Ta chẳng để tôn giả A Để Sa đến Tây Tạng đâu ! Đây chẳng phải do tình riêng, mà vì nơi đây nếu không có Tôn Giả thì không có bậc đại thiện xảo nào hàng phục được ngoại đạo. Ấn Độ vốn là vùng đất chính yếu của Phật giáo. Nếu không có Tôn Giả thì dân chúng chẳng còn hưởng pháp lạc. Điển hình, tất cả đạo tràng ở Ấn Độ đều do một tay Tôn Giả chấp chưởng. Ta cũng thương cho dân chúng Tây Tạng. Vì đặc biệt tôn sùng Tôn Giả, mà quốc vương Tây Tạng mất hết tài bảo. Nếu ông muốn vì hoằng duơng Phật pháp, phải nên phát tâm đại dũng mãnh, tu học hết tất cả pháp. Ta cũng tận lực chỉ dạy. Tăng sĩ Tây Tạng các ông có thể đại biểu cho chư tăng Ấn Độ mà hoằng dương Phật pháp; đây thật là điều hy hữu !

Vài hôm sau, nhân dịp có đại hội tăng già, tất cả chư vị đại thiện xảo Ấn Độ đều vân tập về chùa Siêu Giới. Vào dịp đó, thượng tọa La Na A Ca La dẫn luật sư Giới Thắng vào tăng đoàn, sắp xếp chỗ ở cho Luật Sư tại tăng xá mà chư cao tăng thường nghỉ ngơi. Luật sư Giới Thắng cung kính tất cả chư đại đức cũng như cung kính Tôn Giả, nên vị thủ tọa trong tăng chúng chẳng chút nghi ngờ. Luật Sư trông thấy vị thủ tọa trưởng lão đạo cao đức trọng mà ai gặp cũng khởi tâm thâm tín, đã tưởng lầm là tôn giả A Để Sa, nên tìm hỏi một vị tăng trong tăng chúng; được vị tăng đó cho biết:

- Chẳng phải tôn giả A Để Sa mà là ngài Minh Liễu Đỗ Tập, một bậc đại cao tăng thành tựu; vị này vốn là đại đệ tử của ngài Nguyệt Xưng, và chính là tôn sư của tôn giả A Để Sa.

Về sau, Luật Sư gặp các vị đại thành tựu như Hưởng Để Bạt, Nõa Nhiệt Bạt, v.v..., bèn hỏi chư tăng rằng có phải là tôn giả A Để Sa chăng ? Họ đáp:

- Chẳng phải ! Vị Hưởng Để Bạt vốn là vị đại thành tựu thiện xảo, cũng là bậc sư trưởng của tôn giả A Để Sa. Vị Nõa Nhiệt Bạt đây, hiện đời không ai sánh bằng, cũng là bậc sư trưởng của tôn giả A Để Sa.

Luận Sư đi hỏi khắp nơi, nhưng chưa gặp được Tôn Giả, nên buồn rầu tự tĩnh tọa.

Lần nọ, vua Tỷ Trát Ma La đến thăm chùa. Vào lúc ngồi trên bảo tọa, thấy các vị đại đức đi ngang qua mà nhà vua không màng đứng dậy lễ bái. Lúc chư tăng vân tập đông đủ xong, Tôn Giả mới bước ra với tướng hảo oai nghiêm mà mọi người ngắm nhìn không chán (55). Oai đức của Tôn Giả thật tôn quý, mặt luôn hiện nụ cười giải thoát. Một vị tỳ kheo trẻ mang bát hương trầm đi trước để cung thỉnh Tôn Giả thượng đường. Nhìn thấy Tôn Giả từ xa bước đến, nhà vua lập tức đứng dậy, và tất cả chư tăng cũng đều đứng dậy cung nghinh. Tôn Giả bước vào tăng viện an nhiên ngồi trên bảo tọa. Bấy giờ luật sư Giới Thắng tự nhủ: "Tất cả tăng chúng đều đứng dậy chấp tay cung kính. Đây phải chăng là tôn giả A Để Sa ?"

Thầm nghĩ xong, Luật Sư liền hỏi vị tăng đứng kế bên:

- Có phải đây là tôn giả A Để Sa chăng ?

Đáp:

- Sao lại nói như thế ? Đây là ngài Tiếu Dũng Kim Cang, vị đại thiện xảo hành trụ vô định (56).

- Công đức của vị này như thế nào ?

- Công đức của Ngài, tôi không thể nào suy lường được.

Lần khác, Luật Sư đến trước cửa chánh điện, tụng đọc tâm kinh, đến đoạn vô sắc vô thọ, thì chư đại đức đi ngang qua, chẳng hề nói lời nào. Lúc Tôn Giả đến, bèn mỉm cười, dạy Luật Sư:

- Này Cụ Thọ ! Lời của ông vốn là âm thanh của thế tục. Phải tụng đọc vô sắc "A", vô thọ "A" !

Luật Sư tự nhủ: "Đây chính là bậc đại đức đầy đủ tâm Đại Bi, đức cao chẳng ngã mạn, khiến người nghe bèn phát khởi tín tâm."

Thấy có các người khác đi theo Tôn Giả, nên tuy định cầu thỉnh, nhưng Luật Sư lại không dám.

Sáng nọ, nghe Giới Thắng đọc to chữ vô sắc "A", nhưng âm thanh không hay, nên Tôn Giả cười bảo:

- Này Cụ Thọ ! Âm thanh của Quán Tự Tại (57) chẳng tệ. Ông nên đọc thẳng câu "vô sắc vô thọ" đi.

Luật sư Giới Thắng nghe lời dạy này, tín tâm lại càng tăng gấp bội, nên đi theo sau Tôn Giả. Khi thấy Tôn Giả ra ngoài đuờng bố thí cho người nghèo khổ, Luật Sư liền hỏi các người nghèo đó:

- Đây có phải là tôn giả A Để Sa chăng ?

Đáp:

- Sao lại hỏi như thế ? Chớ thỉnh tôn giả A Để Sa đến Tây Tạng ! Chúng tôi sẽ bị đói rách cô đơn. Đây chẳng phải là tôn giả A Để Sa. Tôn Giả đã đi qua chỗ khác ở rồi (58).

Ngày nọ, Tôn Giả ra ngoài bố thí thức ăn cho những người nghèo cùng, nhưng thiếu đi một phần cho một đồng tử. Đồng tử đó bèn chạy theo Tôn Giả mà gọi:

- A Để Sa, Bạt La Ha, Bạt Đạt Văn !

Luật Sư nghe được lời này mới biết đây chính thật là Tôn Giả, nên tự dưng nước mắt tuôn trào, vội bước theo Tôn Giả. Bấy giờ, Tôn Giả đứng lại an ủi:

- Này Cụ Thọ ! Ông thật có lòng chân thành. Chớ buồn rầu ! Ta đã biết tâm ý tốt của vua và dân chúng Tây Tạng. Song, nay Ta đã già yếu, lại chấp chưởng rất nhiều tự viện. Các ông vẫn chưa chịu quên Ta. Vậy hãy cầu khẩn Tam Bảo gia hộ.

Hôm nọ, thừa dịp chẳng có vua quan hay các đại học giả để ý đến, ngài Tinh Tấn Sư Tử bảo luật sư Giới Thắng cùng đến phòng phương trượng của Tôn Giả. Đến nơi, họ dâng cúng một tấm Đà La Ni bằng vàng, cao một khối vuông với vài trăm lượng vàng được xếp đặt ở chung quanh. Bấy giờ, ngài Tinh Tấn Sư Tử chân thành tác bạch về lịch sử của các vị vua Bồ Tát hộ pháp khiến chánh pháp được truyền bá trong bao đời, việc vua Lãng Đạt Ma hủy diệt Phật pháp và các tà sư ngoại đạo truyền bao tà pháp khiến Phật giáo bị suy vi, việc những vị tăng ở các vùng Tây Khương, Nga Nhật chấn hưng chánh giáo, việc đại đức Trí Quang tuẫn tiết vì pháp trong lao tù, việc vua Bồ Đề Quang bỏ mất bao công sức và vàng bạc để cung thỉnh Tôn Giả, cùng những lời cầu khẩn Tôn Giả vào Tây Tạng của vua Bồ Đề Quang. Cuối cùng, ngài Tinh Tấn Sư Tử tác bạch:

- Nay Cụ Thọ đến đây cầu thỉnh Tôn Giả sang Tây Tạng. Hai chúng con đã từng trải qua bao khổ nhọc mà cầu thỉnh, nhưng không có kết quả. Sao Tôn Giả không thương xót cho người Tây Tạng chúng con ? Nay xin Tôn Giả vì lòng từ bi mà sang Tây Tạng.

Tôn Giả đáp:

- Lời chân thật của các ngươi, Ta đã thấu rõ. Các quốc vương Tây Tạng thật là những vị Bồ Tát hóa thân, bằng không thì chẳng thể làm được những sự nghiệp hộ trì Phật pháp. Nay quốc vương Tây Tạng đã đem qua đây hết tận tài vật. Thật đáng thương thay ! Ta vốn chẳng phải ích kỷ, chỉ vì thánh giáo đại sự. Hiện tại, Ta đang đảm nhiệm trụ trì tám trăm ngôi chùa, và còn nhiều việc Phật sự chưa làm hoàn tất. Tuổi tác cũng cao, e rằng không thể gánh vác nổi sự nghiệp hoằng pháp ở Tây Tạng. Song, vì Ta mà người chú (59) của quốc vương Tây Tạng phải bỏ mình. Đây thật là công hạnh của một vị Bồ Tát chân chánh. Ta chẳng thể từ chối lời thỉnh cầu của vị Bồ Tát đó. Sự khổ nhọc của các ông sẽ không uổng phí. Khoảng mười tám tháng nữa thì Ta mới ủy nhiệm lại hết các công việc Phật sự. Nay các ông nên tạm thời giữ số vàng này lại, và chớ nói rằng Ta sẽ qua Tây Tạng. Các ông có thể lưu lại đây học tập phiên dịch kinh điển.

Tối hôm đó, Tôn Giả cúng dường Độ Mẫu (Tara), cầu khẩn thỉnh vấn ba việc như so sánh giữa việc đến Tây Tạng và trụ trì Phật pháp ở Ấn Độ thì việc nào lợi ích hơn, có nên làm mãn tâm nguyện Bồ Tát của vua Tây Tạng chăng, thân mạng có bị gặp tai nạn gì chăng ?

Khải bạch xong, Tôn Giả bèn đi nghỉ ngơi. Ngay trong đêm đó, Tôn Giả mộng thấy Độ Mẫu bảo:

- Trong thành của ngoại đạo kia, có một pháp đường nội giáo. Nơi đó có một vị Du Già Mẫu. Ông nên đến đó mà thỉnh hỏi.

Hôm sau, Tôn Giả tìm đến thành quách đó, và trần thiết cúng dường. Bấy giờ, đột nhiên từ đâu đi lại, có một Du Già Mẫu, tóc dài chấm đất. Cúng dường xong, Tôn Giả bèn hỏi về việc sang Tây Tạng. Du Già Mẫu bảo:

- Đến Tây Tạng có lợi ích lớn, khiến cho tâm nguyện của vua Tây Tạng được mãn nguyện, và Phật pháp cũng được xiển dương. Nơi đó có Chủng Đôn Ba, một đại đệ tử của Ông. Về sau, người này sẽ tiếp nối sự nghiệp hoằng dương chánh pháp của Ông. Lợi ích tuy nhiều, nhưng thọ mạng lại giảm.

Tôn Giả hỏi:

- Mạng giảm bao năm ?

- Không đến Tây Tạng thì sẽ thọ đến chín mươi hai tuổi. Đến Tây Tạng thì chỉ thọ bảy mươi ba tuổi.

Tôn Giả suy nghĩ: "Làm lợi ích cho chúng sanh, có bị đoản mạng thì chẳng sao (60)."

Ngày nọ, Tôn Giả gọi luật sư Giới Thắng ra bảo:

- Hãy cùng Ta đến Kim Cang Tọa.

Vừa đến nơi, Tôn Giả thấy một đồng tử, tay cầm cung tên, quỳ bạch:

- Nay cầu thỉnh Tôn Giả qua Tây Tạng để làm nơi nương tựa cho dân chúng Tây Tạng. Những người Tây Tạng như Cụ Thọ đây, thật rất đáng thương !

Nói xong, đồng tử bèn biến mất. Bấy giờ, luật sư Giới Thắng hỏi:

- Vị này là ai, từ đâu đến ?

Tôn Giả đáp:

- Ngày mai tại phía bắc của Kim Cang Tọa có một Du Già Mẫu vừa đi vừa ca múa mà đến đây. Ông có thể thỉnh hỏi.

Sáng hôm sau, Giới Thắng ngồi chờ đợi, rồi thấy một Du Già Mẫu mặc y bằng da nai, tóc dài xỏa đến vai, tay cầm một cái trống nhỏ, nhảy múa mà đến. Giới Thắng thỉnh hỏi về việc của ngày hôm qua. Bà ta đáp:

- Người Tây Tạng các ông sao hỏi ngược lại người Ấn Độ chúng tôi ?

Nói xong, bà ta bèn bỏ đi.

Lần nọ, Giới Thắng theo Tôn Giả sang chùa Na Lan Đà. Lúc Tôn Giả ngồi dưới cây đại Bồ Đề, thì bên phải có đồng tử thuở trước hiện đến, còn bên trái thì có một đồng nữ thân màu xanh biếc. Chúng đồng chống khủy tay trên đầu gối của Tôn Giả, nhìn nhau mà cười. Giới Thắng tự nhủ: "Tôn Giả bị thế pháp hỗ tương làm não loạn, sao lại trụ nơi đây ?"

Bấy giờ đồng nữ kia bảo:

- Thắng Tiền, Thắng Tử hiệu Giới Hộ; đã trụ nơi thắng địa mà hiện thắng hạnh. Cứu cánh thắng hạnh khiến chúng sanh nương y. Cha con bậc thắng giả (61), Ta đều đảnh lễ.

Đồng nam bảo:

- Nơi nào hộ thắng sự, thì đồng nữ ngươi nên đến nhà của Ta, để tăng thêm thọ dụng và phước lạc; hoan hỷ cùng trụ, trừ tai hoạn. Ha ha ! Nay Tôn Giả sẽ đến Tây Tạng !

Nói xong, chúng bèn biến mất.

Giới Thắng tự nhủ: "Hai vị này chính là hóa thân Bồ Tát."

Suy nghĩ xong, Giới Thắng thỉnh hỏi Tôn Giả:

- Thuở trước, trên đường sang Ấn Độ con đã gặp đồng tử này, cho đến hôm nay cũng gặp lại. Vậy đồng tử này là ai ?

Tôn Giả đáp:

- Tại phía nam cổng thành Tỷ Trát Ma, có một đồng nữ chuyên dệt vải, Ông hãy đến đó mà hỏi.

Giới Thắng nghe theo lời của Tôn Giả, liền qua đến đó thỉnh hỏi. Đồng nữ bèn xướng ca:

- Nơi phương bắc thị hiện đản sanh. Ông biết danh tánh và xứ sở, chớ tự khi dối mà hỏi tôi; đây là hóa thân của người đó.

Giới Thắng nghe qua bèn biết rõ rằng vị Không Hành, vị cứu tinh ở Trúc Thất, vị lái đò bên sông Hằng, vị đồng tử giữ cửa chùa Tỳ Trát Ma Thi La, vị Tinh Tấn Sư Tử đứng bên cửa chùa Tỳ Trát Ma Thi La, vị đồng tử người Tây Tạng, vị tiên nhân trên đường cái, vị đồng tử khất thực, vị đồng tử mang cung, vị đồng nam đồng nữ hôm qua, đều là hóa thân của Bồ Tát Quán Thế Âm.

Giới Thắng lại biết rằng có Tinh Tấn Sư Tử thường đi theo cầu thỉnh Tôn Giả, nên rất an tâm.

Khi xưa, vị sư trưởng của Tôn Giả là Đô Ha La đã từng ban cho Tôn Giả một Huyễn Kính Quán Địa, và bảo:

- Sau này Ông sẽ đến Tây Tạng ở phương bắc. Tại đó có một thắng địa; phía bắc có Y Sơn; phía nam có bình nguyên. Nơi đó sẽ có một Du Già Nữ (62) chỉ dạy rõ ràng. Sự nghiệp hoằng dương Phật pháp của Ông ở Tây Tạng sẽ được hưng thạnh. Nơi đó, Ông sẽ xây cất chùa chiền, độ rất nhiều tín chúng. Song, đây là một sứ mạng cam go, vì hiện tại xứ biên địa đó vốn là nơi hoang dã, chẳng có chánh pháp. Ông cũng chẳng trở về lại Ấn Độ.

Lúc giảng kinh ở chùa Tô Ma Phú Lê (Somapuri), Tôn Giả cũng từng dự đoán rằng sẽ xả bỏ nhục thân ở Tây Tạng.

Tôn Giả chỉ vì đại sự của Phật giáo, nhưng lại sợ thượng tọa La Na A Ca La (thân tín) biết được, và các quốc vương lưu giữ, nên âm thầm đi chiêm bái các thánh tích, mà hành trụ không định xứ.

Lúc Tôn Giả đến Kim Cang Tòa, Giới Thắng và Tinh Tấn Sư Tử đảnh lễ dưới chân, và rơi lệ, cùng tiếp tục chân thành cầu thỉnh Tôn Giả sang Tây Tạng hoằng pháp. Tôn Giả bèn hứa khả, rồi đem chức vụ trọng trách ở tất cả chùa chiền, giao lại cho các vị phụ tá. Sau khi làm xong hết tất cả Phật sự, Tôn Giả quyết định đến Tây Tạng. Trước nhất, Tôn Giả muốn đi chiêm bái tất cả thánh tích. Song, nếu chuẩn bị nhiều hành trang, thì sợ rằng thượng tọa La Na A Ca La biết được. Nếu không chuẩn bị thì ba mươi mốt kiện kinh điển và tượng Phật không có cách gì để mang sang Tây Tạng được. Giới Thắng cũng lo buồn. Vào một buổi tối nọ, đột nhiên có hai cha con (63) dẫn ba mươi mốt cỗ xe bò đến. Tất cả kinh tượng của Tôn Giả đều được lên xe hết, rồi đến giữa đêm thì đoàn người lên đường. Hôm sau, Tôn Giả đến từ biệt thượng tọa La Na A Ca La:

- Nay Ta sẽ dẫn Cụ Thọ đi chiêm bái các thánh tích để hành pháp cúng dường. Lúc Ta chưa trở về, cầu mong Ông được cư trú an lạc.

Thượng tọa La Na A Ca La thưa:

- Thật hay lắm thay ! Con cũng muốn đi chiêm lễ, để hầu cận Tôn Giả vài ngày.

Thế nên, tất cả đồng đến Kim Cang Tọa. Cúng dường xong, Tôn Giả lại bảo các chư tăng đồng hành:

- Nước Chi Na Đế Lê (C'indilla Krama) ở gần biên giới Ấn Độ, có một đại thần muốn kiến lập chùa chiền, nên cầu thỉnh Ta sang đó mà gia trì. Năm xưa vì bận rộn, Ta chưa qua đó, nên nay muốn đi. Các ông có thể quay về.

Có rất nhiều tăng chúng nghe thế bèn cùng nhau trở về tự viện, nhưng thượng tọa La Na A Ca La cùng hơn sáu mươi người vẫn đi theo Tôn Giả. Lễ bái các thánh tích như thế xong, cuối cùng họ đến chùa Chi Na Đế Lê ở vùng biên giới. Khi ấy, tất cả chư tăng trong chùa đều vui mừng, đồng bước ra đảnh lễ cung nghinh Tôn Giả. Viếng thăm chùa xong, Tôn Giả bảo thượng tọa La Na A Ca La:

- Này Trưởng Lão ! Nay Ta sẽ qua chiêm bái chùa Mật Đa La (Mitra). Đường đi rất xa; Ông không sợ khổ nhọc sao ?

Thượng tọa La Na A Ca La biết rằng Tôn Giả sẽ qua Tây Tạng, nên bảo Giới Thắng:

- Này Cụ Thọ ! Ông nói rằng đến đây để cầu học Phật pháp. Hôm nay mới biết rõ rằng vua Tây Tạng sai ông qua đây để đoạt lấy vị đại đức của Ta. Xưa kia, các ông đã từng đến đây cầu thỉnh, mà Ta chẳng xả bỏ Tôn Giả. Nay xả hay chẳng xả, Ta cũng tự tại. Song, do ý lạc thanh tịnh muốn đi của Tôn Giả, nếu không xả thì Ta làm chướng ngại cho hạnh lợi tha của Tôn Giả. Riêng ông chắc cũng không được vui. Hơn nữa, ông vốn là đệ tử của Ta. Nếu lòng không được vui thì Ta đã làm trở ngại cho việc nhập tam ma địa (thiền định). Vua Tây Tạng của ông cũng thật đáng thương. Nhà vua đã từng đem hết của cải tài bảo để cung thỉnh Tôn Giả mà không kết quả. Ta cũng tự thấy xấu hổ. Nay cho ông vai mượn Tôn Giả ba năm, sau đó phải đưa Tôn Giả trở lại Ấn Độ. Nếu không thì Ta cũng chẳng nhập được tam ma địa.

Giới Thắng tự nhủ: "Ấn Độ và Tây Tạng xa cách muôn trùng. Chỉ có ba năm ngắn ngủi, thì khó lòng khiến cho người Tây Tạng đạt được lợi lạc. Sau ba năm nếu đưa Tôn Giả trở lại Ấn Độ, thì cũng chẳng có lợi ích lớn. Nếu không đưa Tôn Giả trở lại, thì vi bội Tam Muội Da (64). Nay phải làm sao ?"

Giới Thắng vừa suy nghĩ vừa rơi lệ. Bấy giờ, Giới Thắng thấy xa xa có một đồng tử cầm cương cỡi ngựa đi đến hỏi:

- Thầy có hình tướng xuất gia, sao lại rơi lệ thống khổ như thế ?

Giới Thắng bèn thuật lại việc đó. Đồng tử bảo:

- Kẻ thiếu học ở thế gian được lợi lạc do có tâm thâm tín. Nay tôi sẽ chỉ Thầy một việc, chẳng hay có làm được chăng ?

Giới Thắng suy nghĩ: "Xưa kia, Bồ Tát Quán Âm hiện thân cứu giúp mà mình chưa từng đảnh lễ. Nay phải đảnh lễ để thỉnh hỏi."

Nghĩ xong, Giới Thắng liền đảnh lễ đồng tử. Đồng tử ngăn lại, bảo:

- Thầy đang đắp y Như Lai, chớ nên lễ người thế tục. Hôm nay tôi chỉ cho Thầy cách không vi bội Tam Muội Da, mà có thể khiến cho tôn giả A Để Sa được trường thọ, ở lại Tây Tạng luôn. Ngày mai lúc khởi hành, Thầy nên đảnh lễ vị Thượng Tọa kia, cầu xin từ bi nhiếp niệm, cùng cầu xin Thượng Tọa dùng bàn chân mà xoa đỉnh đầu, rồi bạch:

- Xin cầu nguyện Thượng Tọa tu hành an lạc.

Bấy giờ, Thượng Tọa kia quyết sẽ bảo:

- Như lời của Ta hôm qua, trong ba năm Ông hãy đưa Tôn Giả trở về Ấn Độ. Trong thời gian đó, hãy mau học hết tất cả công đức thiện xảo của Tôn Giả. Nguyện cho Tôn Giả cùng quý vị đều được bình an, chẳng bịnh hoạn. Lúc trở về Tỳ Trát Ma Thi La, Ông có thể tiếp tục ở lại mà tu học.

Thượng Tọa kia dạy xong, Thầy hãy bạch:

- Con kính cẩn y giáo phụng hành, nhưng có lời xin cáo bạch rằng lúc con thỉnh vấn các bậc sư trưởng ở Tây Tạng, các ngài cũng có lời dạy bảo như thế thì làm sao con đưa Tôn Giả trở về Ấn Độ được ? Bấy giờ, hai vị thắng giả phụ tử (65) nếu hiển hiện điềm lành, và bảo phải nên đưa Tôn Giả trở về Ấn Độ thì con sẽ đưa Tôn Giả đi. Nếu bảo phải lưu giữ Tôn Giả ở lại Tây Tạng thì con xin thỉnh Tôn Giả ở lại. Nếu hai vị thắng tử không thọ ký cho lời gì, con cũng đưa Tôn Giả trở về Ấn Độ. Việc này xin Thượng Tọa từ bi mà hứa khả.

Khi ấy, mọi việc sẽ nằm trong tầm tay của Thầy.

Giới Thắng nghe lời này, nên vui mừng vô lượng. Sáng hôm sau, Giới Thắng y theo lời chỉ dẫn của đồng tử mà khải bạch với thượng tọa La Na A Ca La. Thượng Tọa nói:

- Thật đúng như thế ! Này Cụ Thọ ! Phải cầu thỉnh với chư Phật và chư Bồ Tát. Chư Phật và chư Bồ Tát chẳng điên đảo. Các Ngài nếu hiện điềm lành, và bảo phải đưa Tôn Giả trở lại Ấn Độ thì phải làm theo. Ngược lại, nếu bảo rằng nên giữ Tôn Giả lại Tây Tạng thì có thể giữ Tôn Giả. Nếu không thọ ký thì phải đưa Tôn Giả trở về Ấn Độ. Này Cụ Thọ ! Nếu không có tôn giả A Để Sa thì Ấn Độ tất sẽ bị ám chướng vì ngoại đạo phá hoại. Hiện tại, quân Hồi giáo đang xâm chiếm miền tây Ấn Độ; ngôi nhà Phật pháp sắp chịu bao thảm họa. Việc này làm cho Ta đau lòng khôn xiết. Cầu nguyện cho Tôn Giả cùng quý vị đều được bình an, chẳng bị tổn hại khổ não, và thường làm lợi ích cho loài hữu tình (66).

Tôn Giả bèn dạy Giới Thắng rằng hãy đem vàng mà chia làm bốn phần: 1/ Cúng dường cho các bậc sư trưởng; 2/ Cúng dường cho Kim Cang Tòa; 3/ Cúng dường cho tăng chúng chùa Tỳ Trát Ma Thi La; 4/ Giao cho quốc vương, cúng dường tất cả tăng chúng trong vương quốc.

Thượng tọa La Na A Ca La vui vẻ chúc lành Tôn Giả và Giới Thắng rồi quay trở về chùa.

Tôn Giả cùng hai mươi bốn đồ đệ; Tinh Tấn Sư Tử cùng hai đồ đệ; Giới Thắng cùng sáu người khác. Trong số đó, có ngài Địa Tạng (Ksitigarbha, hay Bhumigarbha), vốn là một trong năm vị đại để tử của Tôn Giả. Vị này là bào huynh của ngài Kim Cang Thủ (67). Trong quyển Đại Vương Tạng Tăng (tức tiểu sử của các vị quốc sư) có ghi lại tiểu sử của ngài Địa Tạng. Lại nữa, có ngài Tinh Tấn Nguyệt (68), vốn là bào đệ của Tôn Giả. Tất cả là ba mươi lăm người. Tôn Giả cùng đoàn người tiến dần về vùng biên giới Ấn Độ-Ni Bạc Nhĩ (India-Nepal).

Lúc Tôn Giả và đoàn người đến chiêm bái chùa Mật Đa La (Mitra), chư tăng trong chùa đều vui mừng, bước ra cung nghinh. Sau đó, Tôn Giả cùng đoàn người tiến dần đến vùng biên thùy. Trên đường đi, thấy ba chó con đang nằm run rẩy vì trời lạnh, Tôn Giả khởi lòng thương xót, mang chúng đi sang Tây Tạng. Theo truyền thuyết, giống chó đó hiện vẫn còn ở Tây Tạng. Bấy giờ, trên đường đi, Tôn Giả thuyết phục được rất nhiều luận sư ngoại đạo. Song, có một số ngoại đạo khác lại oán ghét, mướn mười tám tên cướp đón đường định hãm hại Tôn Giả. Tôn Giả biết ác tâm của họ, nên dùng pháp sanh khởi thứ lớp của Độ Mẫu mà trói họ, khiến họ bị tê liệt đứng yên như tượng đá. Lúc vào nội địa nước Ni Bạc Nhĩ (Nepal), Tôn Giả tự bảo: "Ác ma ngoại đạo vì có tâm ác, nên tự tổn hại !"

Lúc gặp các thương gia, Tôn Giả bèn tụng mật chú vào đá sỏi, rồi đưa cho họ mà bảo:

- Trên đường đi, các ông sẽ gặp mười tám tên cướp đang bị tê liệt đứng yên như tượng đá. Các ông hãy dùng các viên đá sỏi nầy rải lên thân hình chúng thì chúng sẽ tỉnh trở lại. Xin các ông đừng sợ hãi vì Ta đã dùng thần chú để trói chúng đấy !

Các thương gia y theo lời dạy của Tôn Giả mà hành. Lúc tỉnh trở lại, bọn cướp hỏi các thương gia:

- Sao chúng tôi lại như thế này ?

Các thương gia đáp:

- Vì các ngươi muốn hãm hại tôn giả A Để Sa, nên Tôn Giả trói buộc các ngươi lại nơi đây. Nay Tôn Giả vì lòng từ bi mà giải mở cho các ngươi.

Nghe lời này, bọn cướp rất kinh hãi rồi bỏ đi. Kế tiếp, Tôn Giả cùng đoàn người tới một vùng sa mạc, rồi cắm trại trong khu vườn của một người chăn dê để nghỉ qua đêm.

Lúc vào địa phận của nước Ni Bạc Nhĩ, một tiểu vuơng thấy chiếc giường nhỏ làm bằng gỗ chiên đàn của Tôn Giả, bèn khởi tâm tham luyến, nên cầu xin. Tôn Giả bảo:

- Đây là giường của người Tây Tạng mang đi cho Ta.

Tôn Giả chẳng chịu cho chiếc giường đó. Ngày khác, tiểu vương đó sai thích khách đến chận lấy. Tôn Giả bèn đọc thần chú, trói buộc chúng, rồi sau này lại thả ra. Lần khác, lúc đến vùng Hưởng Duyệt ở Ni Bạc Nhĩ, họ gặp sáu người do vua Bồ Đề Quang sai đến nghinh đón. Nơi tàng cây Đa La, họ cắm trại, dựng lều, thiết lập một tòa ngồi lớn. Tôn Giả ngồi trên đó; bên phải có người Tây Tạng ngồi và Tinh Tấn Sư Tử làm thượng thủ; bên trái có chư sư người Ấn Độ ngồi, và Tinh Tấn Nguyệt làm thượng thủ. Phái đoàn cung nghinh Tôn Giả từ vùng Nga Nhật đến, dùng toàn chén bát quý báu bằng vàng ròng chứa sữa và trà để dâng lên cúng dường Tôn Giả. Lúc Tôn Giả muốn biết gốc tích loại trà vừa uống, thì được Giới Thắng thưa trình:

- Bạch Tôn Giả ! Đây là loại Trà Thần của Tây Tạng.

Tôn Giả bảo:

- Do công đức của chư tăng Tây Tạng mà mới có loại trà này.

Nói xong, Tôn Giả viết kệ tán thán Trà Thần; kệ nầy được lưu truyền trong dân gian cho đến ngày nay.

Phái đoàn do vua Bồ Đề Quang phái đến lại dâng cúng ngựa trắng quý báu, được trang nghiêm bằng các loại trân bảo. Họ lại tự cúng dường một cuộn tơ lụa trắng. Tôn Giả đều vui vẻ tiếp thọ.

Xưa kia, ở Ấn Độ, quốc vương của toàn vùng Tây Ấn, vốn là một vị đại vương tài trí vẹn toàn, có quyền thế oai hùng, và là vua của các vì vua. Nhà vua này cũng thường lễ bái Tôn Giả. Ngoài ra, Tôn Giả cũng được các vì vua ở Nam Ấn như vua Krsna thường cung kính cúng dường. Thế nên oai đức của Tôn Giả lan truyền khắp chốn. Vì vậy, khi nghe tin Tôn Giả trên đường từ Ấn Độ sang Tây Tạng, vua nước Ni Bạc Nhĩ (Nepal) là Vô Biên Xưng (Anantakirti) liền kịp thời dẫn quan quân đến ngưỡng thỉnh, và cung nghinh Tôn Giả vào vương cung để cúng dường.

Lúc trước, ngài Tinh Tấn Sư Tử vốn bị cảm bịnh tại tu viện Na Lan Đà, trước khi theo Tôn Giả lên đường sang Tây Tạng. Lúc theo đoàn người hộ tống Tôn Giả đến vùng biên giới Ấn Độ-Ni Bạc Nhĩ, ngài Tinh Tấn Sư Tử lại bị cảm nhiệt nặng. Tại vương thành Ni Bạc Nhĩ, sau đêm thứ ba Tôn Giả cùng phái đoàn được quốc vương Vô Biên Xưng cúng dường các phẩm vật và thức ăn trọng thể xong, Tinh Tấn Sư Tử bạch Tôn Giả và chúng tăng:

- Nay con phải trở về tự tánh giới của mình.

Nói xong, đêm đó Tinh Tấn Sư Tử nhuốm bịnh nặng; mọi cách chữa trị đều vô hiệu quả. Vì vậy ngài Tinh Tấn Sư Tử thị tịch vào giữa đêm khuya đó. Bấy giờ, đoàn người ai nấy cũng đều buồn bã; Tôn Giả cũng thị hiện ưu sầu mà bảo:

- Nay Ta đến Tây Tạng thật vô ích (69). Người Tây Tạng thật vô phước vì Tinh Tấn Sư Tử đã sớm thị tịch (70).

Nghe lời này, Giới Thắng tác bạch với Tôn Giả:

- Xin Tôn Giả chớ ưu tư vì sự ra đi của Tinh Tấn Sư Tử. Con sẵn sàng làm người dịch giả cho Tôn Giả. Vã lại, ở Tây Tạng cũng có vài dịch sư sẵn sàng làm người phiên dịch.

Tôn Giả nói:

- Ông vốn là dịch giả giỏi nhất; Ta sẽ học nói tiếng Tây Tạng với ông.

Lo sợ quan quân địa phương điều tra về cái chết của Tinh Tấn Sư Tử thì sẽ làm chậm trễ cuộc hành trình hộ tống Tôn Giả vào Tây Tạng, nên đoàn người đã âm thầm giữ kín việc tẩm liệm và mai táng thi thể Tinh Tấn Sư Tử bên cạnh dòng sông vào đêm khuya. Sáng hôm sau, áo quần và đồ vật của Tinh Tấn Sư Tử được đặt lên kiệu để chứng tỏ rằng vị này đang lâm bịnh và được chu cấp thuốc men.

Lần nọ, lúc đến một bình nguyên, Tôn Giả tặng con voi đang cỡi cho vua nước Ni Bạc Nhĩ (Nepal) là Vô Biên Xưng rồi bảo:

- Con voi này, nếu Ta tiếp tục cỡi đến Tây Tạng thì nó sẽ chết. Nay Ta giao nó cho Đại Vương. Nếu Đại Vương cỡi con voi này thì tất cả oán địch đều tự nhiên tiêu tán. Đại Vương nên dùng con voi này vào việc chuyên chở kinh kệ, tượng Phật, mà chớ dùng nó vào những việc khác. Tại nơi đây, Ta muốn kiến lập một ngôi chùa Tỳ Ha La (Tham vihara). Xin Đại Vương hãy để cho chư tăng Ấn Độ và Tây Tạng tạm dừng chân nghỉ ngơi nơi ngôi chùa này, và cúng dường bốn vật cần thiết cho các vị đó.

Nhà vua nghe lời dạy, tâm sanh vui mừng vô hạn, nên lễ bái Tôn Giả, lại bảo hoàng tử là Liên Hoa Quang (Padmabhadra), đi theo hầu và làm đệ tử của Tôn Giả. Trên đường đến Tây Tạng, Liên Hoa Quang là người đệ tử đầu tiên của Tôn Giả. Tôn Giả liền bảo dịch sư Bảo Hiền dạy chữ Phạn và chỉ bày phương thức phiên dịch kinh điển sang chữ Tây Tạng cho hoàng tử Liên Hoa Quang. Kế đến, Liên Hoa Quang lại y theo Giới Thắng học các công đức thiện xảo của Tôn Giả. Về sau, Liên Hoa Quang làm trụ trì chùa Tỳ Ha La ở Ni Bạc Nhĩ, lấy danh hiệu là Thiên Vương.

Bấy giờ, Tôn Giả viết thơ gởi về cho vua Nayapala (1040-55) của vương triều Ba La (Pala) ở Ấn Độ. Lá thơ đó được dịch sang tiếng Tây Tạng, và hiện còn tồn giữ trong đại tạng kinh Đơn Châu Nhĩ.

Khi ấy, Tôn Giả gặp lại một pháp hữu có pháp danh là Lung Thanh Văn (71). Lúc Tôn Giả thuyết pháp Bát Nhã suốt sáu ngày liền, vị này chợt nghe lại được. Vì vị này chẳng tín phục Mật pháp, nên Tôn Giả giải thích rằng nếu muốn chứng đắc quả vị Phật thì phải tu viên mãn Mật pháp và trí huệ Bát Nhã. Để chuyển hóa tâm vị này, Tôn Giả viết quyển Hành Tập Đăng (Carya-samgraha-pradipa), và được Giới Thắng dịch sang Tạng văn.

Một năm sau, vua Vô Biên Xưng cùng cả trăm quần thần đồng nghinh tống Tôn Giả đến vùng biên giới Ni Bạc Nhĩ-Tây Tạng. Vua Bồ Đề Quang sai bốn đại thần dẫn ba trăm kỵ mã, cỡi bạch mã đến vùng biên giới để nghinh đón. Họ lại mang tràng phan bảo cái cùng khởi tấu các loại âm nhạc vi diệu để nghinh đón Tôn Giả. Vừa đến nơi, các đại thần đồng thanh tán thán công đức của Tôn Giả. Tôn Giả cũng lấy làm hoan hỷ mà tán thán:

- Chánh pháp thật nương y nơi những vị đại thần này. Quốc vương Bồ Đề Quang thật cùng Thiên Đế Thích chẳng khác biệt.

Lần đó, đại thần Thiên Tự Tại cúng dường cho Tôn Giả một thánh tượng Bồ Tát Quán Âm. Tôn Giả vui mừng, rồi lập tức làm lễ khai quang, tán thán:

- Quán Âm Tự Tại là vị mà chúng sanh trong ba đời đều nương theo. Ngài là đấng đại bi tự tánh chẳng cấu nhiễm, trừ diệt khổ não cho chúng sanh. Nay con cung kính đảnh lễ. Đã đến thế giới của Ngài, xin nguyện từ bi gia hộ cho con làm việc lợi sanh.

Các đại thần cũng đồng dâng cúng tơ lụa trắng lên cho Tôn Giả. Bấy giờ, Tôn Giả bảo:

- Nay Ta đến vùng đất này, trong rừng sanh tử tuy chưa được an lạc, nhưng đã được bốn việc thuận lợi. Quyến thuộc của quốc vương có được an lạc chăng ?

Các đại thần đều thưa:

- Đại Thiên (72) nay nhờ sự gia hộ của Tam Bảo mà được siêu thoát. Vua Bồ Đề Quang cùng quyến thuộc đều được an lạc.

Lúc đến bên hồ Vô Năng Thắng, dân chúng trong vùng đổ xô ra cúng dường Tôn Giả cả bảy ngày liền. Khi đến bên hồ nước, Tôn Giả bố thí nước cam lồ. Giới Thắng cũng đi theo, và thấy trong hồ có một tượng Quán Âm, trên tay có cầm một sợi dây màu trắng kết thành chữ Lý. Từ chữ đó lưu xuất ra dòng nước cam lồ. Có vô số ngạ quỷ, vây quanh mà uống nước cam lồ, khiến trừ tất cả nhiệt não (73).

Lần đó, đại thần Đại Huệ cùng mười kỵ mã đầu tiên trở về, bẩm tấu vua Bồ Đề Quang:

- Thưa Đại Vương ! Vị Nhất Thiết Trí (74) lúc đến vùng Ni Bạc Nhĩ, quốc vương đại thần thừa sự cúng dường, ca ngợi tán thán, nghinh tống đến tận biên thùy. Chúng thần chưa từng nghe những chuyện như thế vào thời đức Phật còn tại thế. Hoàng tử của nước Ni Bạc Nhĩ đã xuất gia, hiệu là Thiên Vương. Quốc vương và hoàng tử cùng cả trăm kỵ mã đồng hộ tống Tôn Giả. Con voi lớn của Tôn Giả được lưu giữ lại đấy. Quốc vương Ni Bạc Nhĩ còn cho xây chùa Tỳ Ha La và cung cấp những vật dụng cần thiết cho chư tăng Tây Tạng và Ấn Độ thường trú. Có ba vị đại đức cao tăng vốn là quyến thuộc của vị Nhất Thiết Trí. Tổng cộng, có bốn trăm hai mươi lăm người đi theo nghinh tống. Hiện tại, vị Nhất Thiết Trí đang trú gần bên hồ Vô Năng Thắng mà làm lợi ích cho loài hữu tình, và chẳng bao lâu sẽ đến Kim Điện.

Vua Bồ Đề Quang nghe thế, vui mừng vô hạn, nên sai quần thần vội vã lấy xe ngựa, đến Kim Điện (Tho-lin) nghiêm tịnh đường lộ, trang nghiêm đạo tràng, cùng ban sắc lịnh cho quan quân ở bốn phương đồng tụ hợp tất cả dân chúng để nghinh tiếp Tôn Giả. Dân chúng khắp nơi cho rằng: "Nay vua Bồ Đề Quang ân cần triệu tập chúng ta đến đây, chắc có việc hy hữu, hãy đến xem sao !"

Lúc Tôn Giả đến Kim Điện (thuộc Tây Tạng) vào năm 1042, dân chúng khắp nơi kéo đến chật cả đường phố. Họ thấy vua nước Ni Bạc Nhĩ như vị trời thứ ba mươi ba. Các vị tam tạng pháp sư, những bậc đại thiện xảo, vây nhiễu xung quanh Tôn Giả. Đặc biệt, đi bên phải của Tôn Giả là đại thiện xảo Lợi Tha Hiền, và đi bên trái là Tinh Tấn Nguyệt. Vua xứ Tang Ca đi ủng hộ đằng sau Tôn Giả. Có hơn bốn trăm kỵ mã vây nhiễu chung quanh. Tôn Giả ngồi trên lưng ngựa, tướng hảo trang nghiêm, oai nghi rạng rỡ như vầng thái dương, trên gương mặt luôn nở nụ cười hoan hỷ, và miệng luôn tụng niệm hồng danh Phật Thích Ca Mâu Ni, Độ Mẫu. Do oai đức của Tôn Giả, khiến mọi người ngắm nhìn đức tướng của Tôn Giả mãi không thấy chán. Dẫu tín căn như thế nào, khi nhìn thấy Tôn Giả liền sanh khởi tín tâm, mà không cần nghe lời chỉ dạy. Thấy việc hy hữu này, dân chúng đồng tác bạch:

- Chúng con nay quy y, nương tựa nơi đức Phật, Bạc Già Phạm, Ấn Độ Pháp Vương, tôn giả A Để Sa, năm mươi hai vị đại thiện xảo. Xin nguyện từ bi giáo hóa, độ thoát chúng con, người dân Tây Tạng đầy nghiệp chướng, khiến mau chóng được thành tựu đạo nghiệp !

VớI niềm hân hoan, Tôn Giả nguyện cầu:

- Dân chúng Tây Tạng có tâm tín phụng thâm sâu đối với con, có chủng tánh đại tín. Xin nguyện cầu Tam Bảo từ bi gia hộ cho con có đủ khả năng để giáo hóa họ.

Nói xong, Tôn Giả bèn làm lễ gia trì cho dân chúng.

Bấy giờ sư cô Pháp Ức (75) cúng dường cho Tôn Giả một quả thông làm bằng năm mươi lạng vàng, rồi chấp tay thưa:

- Xin Tôn Giả từ bi tiếp nạp báu vật này. Xưa kia, con thấy sư huynh Trí Quang, vì theo pháp thức của các bậc tiên sư, mà hoằng dương Phật pháp trong đời năm trược ác thế. Sư huynh Trí Quang lại xả thân mạng và các thọ dụng để hoằng truyền chánh giáo, nhưng chẳng may bị lọt vào tay của kẻ ác. Nay cung thỉnh Tôn Giả từ bi trụ mãi ở đất Tây Tạng, để diệt trừ các ác ngoại đạo, ác tà kiến.

Lại nữa, có hai hoàng tôn của vua Bồ Đề Quang cung thỉnh Tôn Giả trụ lâu lại Tây Tạng để hoằng dương Phật pháp, khiến chánh giáo được trường tồn. Tôn Giả an ủi, bảo:

- Này chư thiện nam và tín nữ ! Vị pháp vương đến Tây Tạng để hoằng dương chánh giáo, chính là Ta. Này chư thiện nam tín nữ ! Nay đến đất Tây Tạng mà Ta không kiến lập nền tảng cho Phật giáo thì quả tình rất xấu hổ đối với tám trăm tự viện ở Ấn Độ (76). Đại đức Trí Quang tuẫn tiết vì pháp, sao Ta không lo đền đáp ! Này chư thiện nam tín nữ ! Tất cả lời thỉnh cầu của quý vị, Ta sẽ thực hiện chu toàn viên mãn.

Lúc tới Liên Hoa Châu, Tôn Giả bảo vua nước Ni Bạc Nhĩ:

- Nay xin Đại Vương hãy trở về bổn quốc, và sớm lo xây cất chùa Tỳ Ha La cho trang nghiêm, lại nên đúc tượng Như Lai lúc sơ sanh (77), khắc tượng Độ Mẫu, tượng Bất Động Minh Vương, đắp tượng Quán Tự Tại bằng bột trầm hương, cùng tượng Vô Cấu Đảnh Kế. Lại nữa, xin Đại Vương hãy cung thỉnh hơn năm mươi thánh tượng vốn hiện đang tôn thờ trong cung điện, mà đem an trí trong ngôi chùa đó. Xây cất trong chín tháng xong, trước khi làm lễ khai quang, xin Đại Vương hãy báo cho tôi biết.

Bấy giờ vua nước Ni Bạc Nhĩ thọ lời chỉ dạy của Tôn Giả xong, bèn theo ba vị đại thiện xảo, trở về bổn quốc.

Khi ấy, đại thần Thiên Tự Tại vội viết thơ cấp báo cho vua Bồ Đề Quang: "Tôn giả A Để Sa hiện nay đã đến Liên Hoa Châu. Vua nước Ni Bạc Nhĩ cùng ba vị đại thiện xảo trở về bổn quốc để xây cất chùa chiền. Xin nhà vua hãy mau nghinh tiếp Tôn Giả, và cung kính tạ ơn vua nước Ni Bạc Nhĩ."

Vua Bồ Đề Quang nghe qua, liền cùng năm trăm kỵ mã đồng đến Liên Hoa Châu, thỉnh vấn an ủi và tạ ơn luật sư Giới Thắng, cùng cung kính đáp lễ và dâng nhiều tặng phẩm như ba mươi hai con ngựa quý cho vua Ni Bạc Nhĩ. Vị vua này vui mừng vô hạn, bèn nhờ đại đức Thiên Vương (78) mang hai trăm lượng vàng dâng tặng cho vua Bồ Đề Quang, và gởi gắm đại đức Thiên Vương lưu học lại Tây Tạng.

Lúc vua nước Ni Bạc Nhĩ và ba vị đại thiện xảo trở về cố quốc, vua Bồ Đề Quang tiễn đưa họ cả một do tuần. Khi chia tay, vua Bồ Đề Quang cúng dường cho mỗi vị đại thiện xảo một cành hoa bằng vàng, và cầu thỉnh họ rằng sau khi xây cất chùa chiền xong, thì xin hãy qua Tây Tạng. Vua Bồ Đề Quang lại sai chín trăm người, mang tràng phan bảo cái, rước Tôn Giả về chùa Vương Tự Tại, rồi thay mặt toàn thể dân chúng Tây Tạng, cúng dường lên Tôn Giả bảy loại châu báu (79), và tác bạch:

- Kính bạch Tôn Giả ! Tôn Giả đã nhọc nhằn đi từ Ấn Độ sang Ni Bạc Nhĩ, rồi đến đây, thì chắc hẵn là Tôn Giả mệt mỏi lắm. Song, Tôn Giả là bậc sư trưởng mà không ai sánh bằng. Tôn Giả thật đại từ bi đến đây dẫn dắt tín chúng ở miền biên địa này. Kính xin Tôn Giả niệm tình hỷ xả cho lễ đón rước lôi thôi này. Kính xin Tôn Giả hỷ xả ban bố Phật pháp cho xứ Tây Tạng, nơi dân chúng đang ngóng lòng mong muốn được có chánh pháp sau bao năm bị hủy diệt.

Kế đến, Giới Thắng lại tác bạch:

- Kính xin Tôn Giả hãy hỷ xả cho những lỗi lầm ngu muội của con (80). Kính xin Tôn Giả từ bi hỷ xả việc chúng con làm rộn Tôn Giả phải lặn lội đường xá xa xôi để đến đất Tây Tạng từ Ấn Độ. Tôn Giả đến đất Tây Tạng thật là điềm vinh hạnh và niềm vui tột bậc cho dân chúng Tây Tạng.

Kế tiếp, vua Bồ Đề Quang rơi lệ thưa lại việc ba vị vua đời Tiền Truyền Phật Giáo đã gian khổ thiết lập và hộ trì chánh pháp, việc vua Lãng Đạt Mã hủy hoại Phật pháp, việc đại đức Trí Quang đã bỏ công sức để chấn chỉnh Phật giáo và bỏ thân mạng vì sự cung thỉnh Tôn Giả, việc tà sư ngoại đạo thuộc phái Thượng Sư Đỏ cùng Thượng Sư Xanh truyền tà chú hành ác hạnh khiến cho dân chúng bị lầm lạc, v.v... Cuối cùng, vua Bồ Đề Quang tác bạch lên Tôn Giả:

- Nơi xứ Tây Tạng nầy, con cầu mong Tôn Giả hãy dùng diệu pháp thậm thâm để giải trừ nghiệp chướng cho dân chúng được nhờ.

Tôn Giả bảo:

- Vốn vì nghiệp chướng thậm thâm nên phải ban pháp thậm thâm. Xưa kia, có một Du Già Sư, tên là Diệm Mạn Đức Ca, thấy được hóa thân của Bổn Tôn, bèn tự nhủ: "Nhờ duyên này mà mình không bị đọa lạc."

Song, vì nhân duyên làm ô nhiễm đồ dùng của tăng chúng nên vị Du Già Sư đó bị tái sanh vào loài ngạ quỷ, hình tướng đồng với Diệm Mạn Đức Ca. Lại nữa, tại chùa Tỳ Trát Ma Thi La có một vị tăng chấp sự, lấy đồ cúng dường ngày nay mà đổi thành đồ cúng dường ngày trước; vì nhân duyên đó, đến tối thì bị chết, tái sanh vào loài ngạ quỷ. Một vị thượng tọa nọ, do ỷ có thế lực, nên tự dùng riêng nửa thặng gạo, khiến bị tái sanh vào loài ngạ quỷ yếu hèn.

Tôn Giả thuyết những nghiệp duyên nhân quả để giáo hóa người Tây Tạng, và ban truyền rất nhiều giáo pháp cho vua Bồ Đề Quang cùng chư quyến thuộc.

Lần khác, vua Bồ Đề Quang cúng dường Tôn Giả thâm hậu xong, bèn thưa:

- Bạch Tôn Giả ! Nay tại đất Tây Tạng, chẳng có vị thiện tri thức nào đạt được nghĩa thậm thâm của chánh giáo; mọi người chỉ tự vọng sanh phân biệt, tranh luận hơn thua với nhau. Thế nên, hiện tại ở Tây Tạng, có rất nhiều giáo pháp kỳ lạ, nhưng lại mang danh là Phật giáo. Xin Tôn Giả hãy dựng tràng chánh pháp, để diệt trừ những nỗi nghi ngờ của tín chúng. Về sau, xin Tôn Giả hãy y theo hai mối nghi về cộng giáo và thừa giáo, hai mối nghi về Hiển giáo, ba mối nghi về Mật giáo, và gom hết giáo nghĩa do Bồ Tát Di Lặc và Long Mãnh truyền lại, cùng tất cả thâm nghĩa Đại Thừa, văn sao nghĩa cú, mà các bậc sư trưởng thường tu hành, để biên thành một quyển luận. Lại nữa, xin Tôn Giả hãy dùng giáo pháp Tập Mật do ngài Phật Trí Túc mà trước tác một quyển Đà La Ni Chú Quán Âm Tu Hành Nghi Quỹ. Ngoài ra, xin Tôn Giả từ bi đừng giảng dạy những pháp thậm thâm vi diệu cho những đệ tử Tây Tạng ngu muội. Xin Tôn Giả hãy dạy về những pháp chân chánh dễ hiểu dễ hành bao gồm mọi pháp môn và ba tạng giáo điển của đức Thế Tôn, để làm lợi ích cho loài hữu tình.

Tôn Giả bảo:

- Đất Tây Tạng đã có quyển Bảo Man Luận của Bồ Tát Long Mãnh, thật rất thù thắng.

Song, theo sự cầu thỉnh của nhà vua, Tôn Giả trước tác quyển Bồ Đề Đạo Cự (81) để giải đáp hết mọi nghi vấn. Tôn Giả cũng trước tác quyển Quán Âm Nghi Quỹ.

Bấy giờ vua Lạp Đắc (82) cũng xuất gia. Tôn Giả an lập tất cả chúng xuất gia nơi giới luật, an lập tất cả người tu mật chú nơi tam muội da (thiền định), an lập tất cả người tại gia nơi trì năm giới. Các thánh tượng chưa khai quang đều được khai quang. Các thánh tượng hư hoại đều được tu bổ sửa chữa. Tất cả thiện nghiệp đều được kiến lập. Vua Bồ Đề Quang tự thấy hiện thân của Bồ Tát Quán Âm. Thượng tọa Kim Hải y theo lời dạy của Tôn Giả mà đạt đại thần thông.

Bấy giờ, chư tam tạng pháp sư ở Tây Tạng, y theo thánh giáo Phật pháp, đem những lời nghi vấn chưa được giải tỏa, mà cầu thỉnh Tôn Giả giải đáp. Tôn Giả dùng giáo lý của Trung Quán và Duy Thức mà giải thích những chỗ nghi ngờ của họ. Lần nọ, vị tăng Huệ Minh thỉnh hỏi Tôn Giả:

- Sao Tôn Giả không giảng thuyết kiến giải của mình mà chỉ giải thích tùy thuận theo lời người khác ?

Tôn Giả bảo:

- Ta vốn tùy theo sở kiến của chư tỳ kheo mà đối đáp để thuận theo ý họ.

Vị tăng Đức Huệ thỉnh hỏi:

- Tôn Giả có kiến lập tông chăng ?

Đáp:

- Chẳng có.

- Thắng nghĩa tuy chẳng có kiến lập tông, nhưng nếu y theo thế đế thì sao ?

- Tất cả pháp đều trụ như thế (83).

- Hiện cảnh là thật có hay chẳng thật có ?

- Ông hãy tự quán sát.

- Bàn về lý trí, có pháp hiển hiện chăng ?

- Chẳng hiện ! Song, chẳng hiện có hai: Một là vô cớ chẳng hiện (84); hai là không do cảnh chẳng hiện (85).

- Đạt đến quả vị Phật thì có trí hay chẳng có trí (86) ?

Tôn Giả cười đáp:

- Ta chưa thành Phật, nên chẳng biết. Ví như các nhà ảo thuật làm mê hoặc người ngu, ông hãy tự hiểu lấy.

Bấy giờ các vị thiện tri thức người Tây Tạng đều im lặng, chẳng còn lời đối đáp. Tôn Giả lại bảo:

- Người Tây Tạng các ông chẳng kham nổi giáo lý Trung Quán và Duy Thức. Theo lý Trung Quán, các ông dùng ví dụ nào để rõ sự huyễn hóa ?

Họ thưa:

- Ví như chú thuật vào cây đá, khiến chúng hiện giống như voi ngựa.

Tôn Giả chẳng vui, bảo:

- Người Tây Tạng các ông thua rồi ! Đó là quy thức thấp nhất của Duy Thức.

Họ thỉnh hỏi:

- Dùng lý Trung Quán như thế nào ?

Tôn Giả đáp:

- Như chú thuật vào hư không, khiến voi ngựa hiển hiện tán loạn. Sự hiển hiện như thế (87) chỉ là huyễn tướng mà thôi. Song, y theo Phật pháp thì các pháp thế tục đế thật chẳng có (88). Sự thành lập của hai đế (89), nếu chấp rằng thật có, chẳng phải huyễn chẳng phải là Tánh Không, thì cũng không thể được.

Lúc Tôn Giả chưa đến Tây Tạng, chư tăng đều thích lý luận về thuyết Trung Quán. Song, khi đến Tây Tạng, Tôn Giả chẳng thấy ai thông đạt được lý Trung Quán. Lần nọ, Tôn Giả kể một ví dụ về màng che con mắt: "Ở Ấn Độ, bà lão nọ có một người con rất chí hiếu. Song, vì phải đi buôn bán ở xa, nên người con này dặn dò vợ mình ở nhà phải lo chăm sóc bà mẹ kỹ càng. Người vợ nghe theo lời của chồng mà phụng dưỡng mẹ chồng rất chí hiếu. Bà lão này do ăn uống quá độ, khiến đôi mắt bị lu mờ. Lần nọ, bà lão thấy trong thức ăn có một cọng tóc, nghi rằng đã nuốt tóc xuống bụng, nên tự sanh bịnh hoạn. Lúc người con trở về, bà lão bèn trách móc nàng dâu. Cô vợ bèn bảo ông chồng:

- Thiếp thật hết lòng cung phụng mẹ già. Vì mắt mẹ mờ, nên nhìn lầm lẫn. Chàng hãy thử dùng thức ăn đó xem sao.

Người con bèn đem thức ăn ngon cho bà lão. Bà lão cũng thấy trong đó có các sợi tóc. Người con mới biết là vợ mình nói đúng, nên thưa:

- Mẹ nhìn lầm rồi ! Không có tóc đâu. Xin mẹ hãy dùng thức ăn này.

Về sau, người con tìm thầy thuốc để trị bịnh mắt cho bà lão. Lành bịnh xong, bà lão sáng mắt trở lại, chẳng thấy có tóc trong thức ăn, nên bịnh đau bụng tự nhiên được lành (90). Ba tạng giáo pháp trị nghiệp bên ngoài. Lời chỉ dạy của các bậc sư trưởng trị bên trong tâm bịnh. Mắt huệ tỏ sáng thì chẳng còn thấy lông tóc huyễn hóa."

Chư sư Tây Tạng nghe những lời biện tài vô ngại của Tôn Giả, nên đều sanh tâm thâm kính hy hữu, và giải trừ được hết các mối nghi ngờ.

Tôn Giả có thói quen là thường lễ bái trong những ngôi chùa trống không. Chư đệ tử hỏi:

- Chẳng biết Tôn Giả đang lễ bái vị nào trong những ngôi chùa trống không đó ?

Tôn Giả đáp:

- Các ngôi chùa trống không vốn nhắc cho Ta về nghĩa lý của tánh Không.

Trong những lúc giảng dạy cho đồ đệ, Tôn Giả thường nhấn mạnh chính vào chánh kiến của Bồ Tát Long Thọ và Vô Trước. Tôn Giả cũng thường nhắc chư đệ tử về tầm quan trọng tối cực của lòng từ bi đối với việc phát khởi những chánh kiến của tánh Không đó.

Dịch sư Bảo Hiền kiến lập ba tầng mật điện, tự cảm thấy mình cao siêu, vượt hơn tất cả chư tăng; các pháp Hiển-Mật, đều tự thông đạt thiện xảo. Tuy biết Tôn Giả đến, nhưng Dịch Sư chẳng màng tới thỉnh pháp, vì cho rằng oai đức và sự tu hành của Tôn Giả chẳng bằng mình. Song, Dịch Sư cũng như các bậc đại thiện xảo Tây Tạng, vốn đều xuất thân từ hệ phái của các bậc đại thiện xảo Ấn Độ. Xưa kia, lúc còn trẻ, Dịch Sư cùng hai mươi pháp hữu khác, đã từng được đại đức Trí Quang gởi sang Ấn Độ và Ca Thấp Di La tu học. Lúc đó, tuy còn trẻ, nhưng Dịch Sư mau chóng trở thành một vị học giả và dịch giả. Thật vậy, Dịch Sư vốn là một đại học giả và dịch giả chân thật đầu tiên sau thời vua Lãng Đạt Mã hủy hoại Phật pháp (91). Dịch Sư dịch rất nhiều kinh điển và Mật chú (92), cùng ban truyền các loại quán đảnh. Dịch Sư vốn tham học và nghe giảng giải kinh luận dưới tòa của bảy mươi lăm vị đại thành tựu ở Ấn Độ. Vua Bồ Đề Quang tôn kính Dịch Sư như một vị quốc sư với pháp danh "Kim Cang Thượng Sư". Dịch Sư lại xây cất rất nhiều chùa chiền, và ở Tây Tạng chẳng có ai phiên dịch hay khắc hình tượng Phật nhanh bằng. Chùa Kim Điện do đại đức Trí Quang xây, cũng được sự hỗ trợ cố vấn của Dịch Sư. Vào thời Phật Giáo Hậu Truyền, Dịch Sư đóng góp công lao rất lớn trong việc phiên dịch Tân Mật Chú. Khi Tôn Giả vào Tây Tạng (1042), Dịch Sư đã được tám mươi lăm tuổi, và lớn hơn Tôn Giả hai mươi lăm tuổi. Do hai hoàng tôn của vua Bồ Đề Quang yêu cầu, nên Dịch Sư suy nghĩ: "Vì vua Bồ Đề Quang cung thỉnh tôn giả A Để Sa, nên Ta cần phải đến cung nghinh."

Suy nghĩ xong, Dịch Sư bèn đến cung nghinh Tôn Giả. Đêm hôm đó, Dịch Sư mộng thấy một người nọ bảo:

- Ta vốn sanh khởi tâm ngã mạn đối với chúng sanh về lý và sự, nên khiến cho việc cung thỉnh Tôn Giả (A Để Sa) rất khó khăn. Ông nay sao chẳng biết đến cầu thỉnh pháp dưới tòa của Tôn Giả ? Tất cả công đức tu hành của các bậc đại thiện xảo ở Ấn Độ và Tây Tạng, đều chẳng bằng công đức tu hành của Tôn Giả. E rằng lúc người Tây Tạng chưa có thể tiếp thọ hết tất cả giáo pháp, thì Tôn Giả đã quy hóa rồi.

Tỉnh dậy, Dịch Sư tự nhủ: "Đây là giấc mộng lành. Người đó thật là vị đại thiện tri thức, đại từ bi."

Lúc ra cung nghinh, thấy tướng hảo và oai đức của Tôn Giả, tâm ngã mạn của Dịch Sư bèn dứt sạch.

Khi đến ba tầng mật điện của Dịch Sư, tại tầng dưới, nơi chuyên thờ các thánh tượng Tiểu Thừa, Tôn Giả bèn tụng bảy bài kệ tán bằng tiếng Phạn, rồi tụng mỗi bài kệ cho mỗi thánh tượng. Tầng chính giữa, nơi chuyên thờ phụng các thánh tượng Đại Thừa Hiển-Mật, Tôn Giả cũng tác pháp như thế. Đến thượng tầng, nơi chuyên thờ phụng các thánh tượng Mật giáo, Tôn Giả cũng y theo nghi thức và kinh điển mà tác pháp. Dịch Sư thấy thế, bèn hỏi Tôn Giả:

- Những bài kệ mà Tôn Giả vừa tụng đọc đó, vốn xuất sanh từ đâu ?

Tôn Giả đáp:

- Những bài kệ này chẳng xuất phát từ kinh luận nào cả, mà do lòng cảm kích, nên Ta tự sáng tác ra để cúng dường.

Nghe lời này, biết rõ Tôn Giả vốn đã thông đạt thiện xảo pháp Hiển-Mật, tức chính thật là vị Pháp Vương, nên Dịch Sư càng thêm cung kính, cúng dường thâm hậu, và thỉnh hỏi về lịch sử Phật giáo Ấn Độ. Tôn Giả y theo ý muốn của dịch sư Bảo Hiền mà giải thích tường tận; lời lời lưu loát như dòng suối chảy. Dịch Sư lại hỏi:

- Bạch Tôn Giả ! Công đức của một vị đại thiện xảo như thế nào ?

Tôn Giả hỏi lại:

- Ông hỏi về công đức cộng hay công đức bất cộng ?

- Bạch Tôn Giả ! Công đức cộng vốn thật là thiện xảo, còn công đức bất cộng thì như thế nào ?

- Cũng giống như thế. Ta vốn có hết tất cả thiện xảo công đức cộng cùng bất cộng.

Dịch Sư chưa từng nghe ai dám nói lời này, nên tâm ngã mạn liền dứt bặt.

Lần nọ, Tôn Giả y theo luật tạng, kinh tạng, luận tạng, và kinh điển Mật giáo mà vấn nạn Dịch Sư. Dịch Sư đều nhất nhất đối đáp được. Tôn Giả vui mừng bảo:

- Nếu biết ở Tây Tạng có người như ông, thì Ta không cần đến đây !

Đêm hôm đó, tại thượng trung hạ tầng, Dịch Sư phân làm ba nơi mà tu tập. Tôn Giả biết dịch sư Bảo Hiền chưa dung hợp được hết tất cả sự và lý. Hôm sau, Dịch Sư thưa hỏi về nhiều Mật pháp. Tôn Giả bèn cật vấn:

- Kiến giải của Dịch Giả rất thâm sâu, nhưng nhiếp nơi một tòa, thì tu như thế nào ?

Dịch Sư thưa:

- Bạch Tôn Giả ! Y theo nghi thức mà tu.

Tôn Giả chẳng vui, bảo:

- Dịch Giả thua rồi. Đất Tây Tạng vẫn cần đến Ta.

- Bạch Tôn Giả ! Thế thì phải tu bằng cách nào ?

- Dẫu trụ nơi nào, cùng tu với ai, đều phải lấy giới luật làm nền tảng căn bản.

Dịch Sư nghe thế bèn vui mừng vô hạn, tán thán:

- Đấng thiện xảo Thiên Trung Thiên, tịnh thắng thân giới uy nghiêm, tự lợi lợi tha đều viên mãn, xin hãy dạy đạo giải thoát cho con. Con dùng đuốc huệ giáo lý, quán thấy mật đức của Ngài. Xưa kia vi bội ngôn giáo, nay mới biết y theo giáo mà tu hành.

Nói kệ tán thán xong, Dịch Sư cung kính cúng dường và cầu thỉnh Tôn Giả ban pháp Thắng Lạc Luân theo thứ lớp, và cầu nguyện Độ Mẫu gia trì. Lúc được Tôn Giả gia trì, tâm của Dịch Sư sanh thắng giải, bèn cúng dường cho Tôn Giả hết mọi sở hữu. Dịch Sư tuy tham học với hơn bảy mươi vị đại thành tựu và thông đạt kinh điển, nhưng thọ giáo mà tu hành, thì khởi đầu từ lời dạy của Tôn Giả.

Bấy giờ, Tôn Giả trước tác quyển Nhiếp Tam Muội Da Luận; Dịch Sư dịch ra chữ Tây Tạng rất hay. Tôn giả bảo:

- Từ nay, Ông hãy theo Ta mà phiên dịch kinh luận.

Dịch Sư chỉ đầu bạc trắng của mình, rồi thưa:

- Bạch Tôn Giả ! Đầu con tóc bạc trắng như vầy, chỉ nguyện chuyên tu ! Xin Tôn Giả hãy ban truyền Mật chú thần bí.

Tôn Giả bảo:

- Này Bảo Hiền ! Nhờ tích tụ bao công đức trong tiền kiếp, nên Ông được biết đến Phật pháp, và đã được bao sư trưởng chỉ dạy chân nghĩa của Phật pháp. Dòng suối cam lồ đó cũng đủ để chữa trị bao loại bịnh tật trên thế gian này. Ông đã có ngọn đuốc chánh pháp chiếu tan đêm tối. Hãy giữ tâm chân chánh đó. Chớ chạy theo những thần chú vô ích, và chớ bỏ mất vật sở hữu vi diệu của Ông. Nỗi thống khổ của chúng sanh thật nhiều vô lượng. Phải phát tâm lợi tha, tu hành vì lợi ích của chúng sanh. Hãy đi thiền quán về những lời dạy cuối cùng này của Ta.

Dịch Sư y giáo phụng hành, cho xây một am thất với ba cánh cửa. Nơi cánh cửa bên ngoài, Dịch Sư viết: "Trong cánh cửa này, nếu khởi một tâm niệm đắm chấp vào pháp thế gian, xin chư hộ pháp hãy chặt đầu thành trăm mảnh."

Trên cánh cửa ở chính giữa, Dịch Sư viết: "Nếu có một tâm niệm ích kỷ nào khởi lên, xin chư hộ pháp hãy chặt đầu thành trăm mảnh."

Trên cánh cửa ở bên trong, Dịch Sư viết: "Nếu chỉ khởi một vọng niệm như phàm phu, xin chư hộ pháp hãy chặt đầu thành trăm mảnh."

Viết xong, Dịch Sư bèn đóng cửa thất, chuyên tu nhất tâm bất loạn suốt mười năm, và đạt thành tựu.

Lần nọ, luật sư Giới Thắng bảo vua Bồ Đề Quang:

- Tôn Giả chỉ trụ lại Tây Tạng trong một thời gian ngắn. Xin Bệ Hạ hãy ban truyền sắc lịnh rằng nếu ai muốn thỉnh pháp thì hãy mau đến cầu thỉnh.

Tôn Giả trú tại chùa Vương Tự Trụ hơn sáu tháng, khiến mãn nguyện tâm ý của vua Bồ Đề Quang. Bấy giờ, vua nước Ni Bạc Nhĩ và ba vị đại thiện xảo kiến lập chùa Tỳ Ha La xong, nên cầu thỉnh Tôn Giả đến làm lễ khai quang. Tôn Giả bèn tới chùa Kim Điện. Bấy giờ, Giới Thắng định cung thỉnh Tôn Giả trở về lại Ấn Độ, nhưng chưa thấy điềm thọ ký của Bổn Tôn và chư sư trưởng, nên đành đình hoãn lại.

Sự cung thỉnh Tôn Giả sang Tây Tạng hoằng pháp được thành tựu phần lớn nhờ công lao thiện xảo của đại sư Chủng Đôn Nhân Ba Khanh (93). Đại sư Chủng Đôn Nhân Ba Khanh (94) vốn là đại đệ tử tiếp thọ tâm ấn của Tôn Giả. Đại Sư sanh năm 1004; mẹ qua đời sớm, nên sống vớI bà mẹ ghẻ. Ngày nọ, bà mẹ ghẻ đang vắt sữa bò. Đại Sư bị lãnh một trận đòn nhừ tử vì vô ý để bò đá ngã bình sữa. Tuy còn nhỏ tuổi, nhưng Đại Sư đã biết suy nghĩ: "Tranh đấu với người thật chẳng thích thú gì."

Do nhân duyên đó, Đại Sư quyết định bỏ nhà ra đi để tìm thầy học đạo giải thoát. Đến Tiền Tạng, Đại Sư xin thọ ngũ giới với ngài Dạng Cần Ba. Tuy mới mười lăm tuổi, Đại Sư đã muốn theo hầu ngài Bồ Đề Đồng Tử (95) nhưng bị Ngài từ chối, hen hai năm sau đến gặp lại tại Tây Khương.

Vừa đúng mười bảy tuổi, Đại Sư theo các thương gia để đến Tây Khương, theo hầu ngài Bồ Đề Đồng Tử suốt mười chín năm để tu học thâm sâu tất cả các pháp về Hiển giáo và Mật giáo.

Thường nhật Đại Sư phải làm những công việc nặng nhọc như bửa củi, giã gạo, gánh nước, chăn dê, v.v...; những lúc giã gạo, Đại Sư vẫn không rời các quyển kinh luận mà vẫn luôn tinh tấn tu hành.

Đại Sư cũng thường theo tam tạng pháp sư Thanh Lặt người Ấn Độ (96) để học chữ Phạn. Nhờ sự nỗ lực tu hành không ngừng, chẳng bao lâu Đại Sư trở thành vị học giả và dịch giả uyên thâm.

Đến năm Đại Sư được ba mươi tám tuổi, ngài Bồ Đề Đồng Tử bảo:

- Nay ông có thể đến gặp người cha của ông (97) được rồi !

Nói xong, ngài Bồ Đề Đồng Tử ban cho Đại Sư kinh thư, ngựa, v.v... Chủng Đôn Ba liền từ biệt thầy mình, đi về hướng Tây, rồi âm thầm dùng thiện xảo phương tiện hỗ trợ Giới Thắng cung thỉnh Tôn Giả. Khi biết Tôn Giả đã đến Tây Tạng, Đại Sư mau chóng đi về hướng bắc. Lúc đến Tiền Tạng, Đại Sư dùng Phật pháp mà hóa độ được một vị quan ở đó. Ông quan này bèn cung thỉnh Đại Sư và ngài A Lan Nhã (98) ở lại để thọ sự cúng dường. Đại Sư bảo:

- Ông nên bỏ ác làm lành, kiến lập chùa chiền để hoằng pháp. Sang năm sẽ có dịch sư Thiện Huệ đến. Ông hãy thỉnh vị này ở lại truyền pháp. Nay Ta chẳng được rảnh rỗi. Ông nên gấp rút đến vùng Nga Nhật, cung thỉnh chư đại thiện xảo đến đây hoằng pháp. Đợi lúc trở về, Ta sẽ thọ sự cúng dường của ông.

Kế đến, Đại Sư sang yết kiến ngài Dạng Cần Bạc ở Tiền Tạng, rồi thưa:

- Nay do lời thỉnh cầu của vua Bồ Đề Quang mà tôn giả A Để Sa đã đến Tây Tạng. Con sẽ cung thỉnh tôn giả A Để Sa đến đây. Xin Đại Đức hãy cung nghinh Tôn Giả.

Đại Sư lại đến gặp Thích Ca Tự Tại, thưa:

- Khi tôi thỉnh tôn giả A Để Sa đến, xin Ngài hãy xếp đặt đạo tràng, và khuyên dân Tây Tạng hãy sang vùng Lạp Đóa (99) để ngưỡng đón tôn giả A Để Sa.

Thích Ca Tự Tại bảo:

- Ông hãy tận lực mà cung thỉnh Tôn Giả. Tôi sẽ khuyên đại chúng sang đó mà ngưỡng tiếp.

Vào năm 1044, Tôn Giả đang trú tại vùng Bổ Nhượng (Spu Rans), Độ Mẫu hiện ra bảo:

- Ba bốn ngày sau, sẽ có một người nọ tìm đến. Ông hãy gia trì cho người ấy.

Tôn Giả bèn chuẩn bị bình nước quán đảnh gia trì, và để ngay đầu giường. Tới ngày đó, Tôn Giả sai người ra ngoài chùa nghinh đón, nhưng gần tới trưa mà vẫn chưa thấy ai đến. Do có lời cầu thỉnh, Tôn Giả rờI chùa để vào thôn xóm thuyết pháp. Lúc đại sư Chủng Đôn Ba đến, liền được đưa vào chùa. Đại sư Chủng Đôn Ba bảo:

- Ta phải mau kíp đến yết kiến bậc tôn sư Đại Thừa !

Nói xong, đại sư Chủng Đôn Ba vội đi vào thôn xóm, và gặp được Tôn Giả, rồi lập tức đảnh lễ. Tôn Giả lấy tay xoa đảnh đầu, thuyết nhiều bài chú nguyện kiết tường để gia trì. Kế đến, Tôn Giả dẫn đại sư Chủng Đôn Ba trở về chùa, làm lễ quán đảnh gia trì, và ban cho thánh tượng Kim Cang Diệu Kiết Tường. Bấy giờ đại sư Chủng Đôn Ba thỉnh hỏi:

- Bạch Tôn Giả ! Chư đại đức cao tăng ở Ấn Độ có nhiều chăng ? Con có thể dùng sở học khi trước mà nhập vào đạo được chăng ? Nếu y theo Tôn Giả, thì phải học như thế nào ?

Tôn Giả đáp:

- Chư đại đức cao tăng ở Ấn Độ có rất nhiều. Lúc Ta rời Ấn Độ để sang Tây Tạng, tại vùng Đông Ấn có ngài Bang Gia La, mỗi ngày đào tạo ra được một vị đại thành tựu. Sở học trước kia của ông, chưa có thể nhập đạo, chỉ phải thừa sự theo bậc tôn sư thì mới nhập đạo được. Nay ông nên y theo Ta mà ở lại đây. Ông là đệ tử mà Bổn Tôn Độ Mẫu của Ta đã thọ ký. Thế nên, nay Ta mới ban truyền giáo pháp và pháp quán đảnh cho ông (100).

Hôm đó, có vị thí chủ cúng dường cho đại sư Chủng Đôn Ba một chén dầu tô lạc; đại sư Chủng Đôn Ba nhận lấy rồi cúng dường lại cho Tôn Giả. Từ đó, cho đến lúc Tôn Giả viên tịch, hằng đêm đại sư Chủng Đôn Ba thường thắp sáng ngọn đèn dầu tô lạc ở trên đầu giường của Tôn Giả.

Kế đến, đại sư Chủng Đôn Ba hành trì theo bộ luật của Đại Chúng Bộ, và được Tôn Giả ban truyền Mật pháp.

Trú tại Tây Tạng gần mãn ba năm, Tôn Giả bèn định ngày giờ trở lại Ấn Độ. Đại sư Chủng Đôn Ba tuy cầu thỉnh Tôn Giả lưu trú lại, nhưng chưa được hứa khả. Dịch sư Giới Thắng vì lúc trước đã từng thệ nguyện với thượng tọa La Na A Ca La, nên cũng muốn ngưỡng thỉnh Tôn Giả trở về Ấn Độ. Vua Bồ Đề Quang tuy muốn Tôn Giả ở lại Tây Tạng, nhưng chưa dám cầu thỉnh. Bấy giờ, thấy Tôn Giả chuẩn bị trở lại Ấn Độ, vua Bồ Đề Quang thưa:

- Xin Tôn Giả hãy ban cho con thêm một giáo pháp cuối cùng.

Tôn Giả bảo:

- Vì tri thức cạn cợt của Ta, nên chẳng dám ban truyền giáo pháp cho nhà vua, một vị thông minh tài trí vẹn toàn. Song, vì sự khích lệ của Bệ Hạ, Ta có đôi lời nhắc nhở. Ước mong Bệ Hạ ghi nhớ ! Để thành tựu đạo quả giác ngộ viên mãn thì vai trò sư trưởng là tối cần thiết để Bệ Hạ có nơi nương tựa và học hỏi. Nếu chỉ có tri thức về Phật pháp thì chẳng đạt được Phật quả mà cần phải tích lũy nhiều công đức thì đạo mới thành. Phải nên tránh xa những nơi gây chướng ngại cho việc tu tập tâm tánh và an trú những nơi có lợi lạc cho việc tích tụ công đức...

Sau này, do trí lực thù đặc, nên đại sư Chủng Đôn Ba dùng phương tiện, xưng tán các đạo tràng thù thắng ở Tiền Tạng như Lạp Tát, Tang Da, v.v... có các thánh tượng của đức Như Lai, và tăng chúng rất đông. Kế tiếp, đại sư Chủng Đôn Ba thưa rằng tăng chúng ở những nơi ấy đều ước muốn Tôn Giả đến đó hoằng pháp. Tôn Giả nghe qua, lòng thấy vui nên bảo:

- Tăng chúng đông đảo như thế, những nơi khác khó bì kịp. Đức Thế Tôn đã từng thọ ký cho chư A La Hán trụ trì, thật là điều chẳng nghi ngờ.

Nói xong, Tôn Giả liền hướng về Lạp Tát mà đảnh lễ, và bảo:

- Chư tăng nơi đó ước muốn Ta đến, thì Ta cũng nguyện rằng sẽ vì họ mà đến.

Nghe lời này, đại sư Chủng Đôn Ba liền cầu thỉnh Tôn Giả quay trở lại Tây Tạng, và được Tôn Giả hứa khả. Dịch giả Giới Thắng lại bạch với Tôn Giả:

- Con không thể xuống địa ngục. Con đã từng thệ hứa với thượng tọa Na La A Ca La là phải đưa Tôn Giả trở về Ấn Độ kia mà !

Đại sư Chủng Đôn Ba chẳng màng đến lời này, liền gởi thơ tới Tiền Tạng báo tin cho A Lan Nhã về ý định lưu lại Tây Tạng của Tôn Giả, và hối thúc A Lan Nhã mau đến nghinh đón. Kế tiếp, đại sư Chủng Đôn Ba theo Tôn Giả tới nước Ni Bạc Nhĩ làm lễ khai quang chùa Tỳ Ha La. Bấy giờ, dịch giả Giới Thắng càng muốn đi gấp thì đại sư Chủng Đôn Ba lại càng muốn trì hoãn lại. Những kinh tượng của Tôn Giả không được mang theo. Có hơn hai mươi người đi theo Tôn Giả như dịch giả Giới Thắng, đại sư Chủng Đôn Ba. Khi đến nước Ni Bạc Nhĩ, họ liền xây bốn cái tháp đen; đại sư Chủng Đôn Ba xây một cái tháp trắng lớn, gọi là tháp Kiết Tường; Giới Thắng cúng dường cho Tôn Giả và đại sư Chủng Đôn Ba một thánh tượng Phật; đại sư Chủng Đôn Ba vẽ chân dung lớn của Tôn Giả, Giới Thắng, vua Bồ Đề Quang, rồi giao cho vua nước Ni Bạc Nhĩ, để tặng cho tăng chúng trong nước.

Lễ khai quang được kéo dài trong vòng hai mươi hai ngày. Lúc trở về chùa Kim Điện, Tôn Giả vì chúng hữu tình mà thuyết pháp. Dịch giả Giới Thắng nóng lòng muốn đưa Tôn Giả trở về Ấn Độ, nhưng vừa tới biên giới thì gặp nạn binh đao, nên không thể thực hành theo dự định khiến lòng không vui. Tôn Giả thấy vậy liền an ủi:

- Con đừng lo lắng ! Chiến tranh đã cản đường Ta trở lại Ấn Độ thì con đâu có tội gì !

Giới Thắng vui mừng thưa:

- Vậy hôm nay con xin thỉnh Tôn Giả trở về lại Tây Tạng.

- Đệ tử của ngài Nõa Nhiệt Bạt (Naropa) là Trí Sanh Thiện Xảo (Jnanakara) có tu một pháp của Bồ Tát Long Mãnh. Ta chưa thỉnh cầu được, thật tiếc thay !

Giới Thắng nghe thế bèn ghi lại việc này. Bấy giờ, Tôn Giả ở lại vùng Mang Mãnh, và gởi người sang Ấn Độ báo tin rằng chẳng thể trở về được vì chiến sự diễn ra ở vùng biên giới. Ngoài ra, Tôn Giả cũng gởi về Ấn Độ quyển luận Bồ Đề Đạo Đăng cùng vàng bạc được vua quan và quần chúng Phật tử Tây Tạng cúng dường.

Đương thời, tại Ấn Độ, mỗi khi vị luận sư nào trước luận giải xong, thì trình cho các vị luận sư khác khảo nghiệm quyết đoán. Sau khi xét thấy quyển luận có nội dung chân chánh và chẳng sai lỗi chánh tả, thì chư luận sư bèn trình quyển luận đó lên cho quốc vương để được khảo sát rồi cho ấn tống ra ngoài. Vị luận sư trước tác quyển luận đó sẽ được nhà vua ban thưởng. Những quyển luận nào có nội dung tà vạy, sẽ bị buộc vào đuôi chó. Kéo theo quyển luận và tên của vị luận sư, con chó chạy khắp làng xóm. Thế nên, quyển luận và luận sư đó bị dân chúng khắp nơi chế riễu. Nhà vua cũng được cầu thỉnh là chẳng nên phát hành quyển luận đó.

Lúc quyển luận Bồ Đề Đạo Đăng của Tôn Giả được gởi về Ấn Độ, chư luận sư hội họp với nhau để kiểm duyệt quyển luận đó. Tất cả luận sư đều kinh ngạc và rất khâm phục vì nội dung của quyển luận này hàm chứa hết giáo nghĩa của ba tạng kinh điển. Họ đồng tán thán:

- Chẳng những tôn giả A Để Sa vào Tây Tạng làm lợi ích cho dân Tây Tạng, mà cũng là điều tốt cho người Ấn Độ. Nếu vẫn ở lại Ấn Độ, tôn giả A Để Sa có lẽ sẽ không viết quyển luận ngắn nhưng rất có giá trị và hữu ích này.

Về sau, thượng tọa La Na A Ca La viết thư và kể rõ những lời tán thán của chư luận sư về quyển luận đó, cho chư đệ tử của Tôn Giả: "...Ta đồng ý việc Tôn Giả ở lại Tây Tạng để làm lợi ích cho chúng sanh tại nơi đó. Ta chỉ thỉnh cầu Tôn Giả hãy viết lời chú thích về quyển luận đó."

Lúc sống tại vùng Mang Mãnh trong một năm, Tôn Giả cho xây chùa Bạch Tự, và đợi người Tây Tạng đến nghinh đón. Bấy giờ, lúc nghe Tôn Giả giảng kinh, trong đại chúng có người chớm nghĩ rằng Tôn Giả đã dùng chữ sai. Song, Tôn Giả khoát tay bảo:

- Chẳng đúng ! Ta chẳng hề có sai lầm. Có hay chăng, chính là các ông.

Điều này chứng minh rằng Tôn Giả đã chứng đắc Tha Tâm Thông.

Đại sư Chủng Đôn Ba nói với đại chúng:

- Vâng ! Chúng con nhận thấy đó là sự sai lầm của mình. Tôn Giả có tha tâm thông biết được tâm của người khác.

Khi ấy, Thích Ca Tự Tại nhận được thơ của đại sư Chủng Đôn Ba xong, liền y theo trong thơ mà thỉnh những vị đại đức đến bàn việc ngưỡng thỉnh Tôn Giả. Trong thơ chưa nhắc đến tên của Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung, vị thượng tọa của tất cả tăng chúng ở vùng Lô Mai (101); vị này rất giỏi về các bộ luận Đối Pháp Câu Xá, và là bậc học giả vào đương thời, danh vang đồng với dịch giả Thiện Huệ cùng đại sư Chủng Đôn Ba. Người đương thời xưng tán là Khô (102), Nga (103), Chủng (104). Thấy tên mình không có trong thơ của đại sư Chủng Đôn Ba, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung chẳng vui, bèn đi ngưỡng tiếp Tôn Giả trước. Đại chúng thấy Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung đã đi trước, nên cũng khởi hành vào lúc buổi họp chưa tan. Cuối cùng họ đều đến chùa Bạch Tự, khiến Tôn Giả vui mừng. Khi đó, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung hỏi đại sư Chủng Đôn Ba:

- Sao trong thơ của Ngài lại không có tên của tôi ?

Đại sư Chủng Đôn Ba đáp:

- Đại thiện xảo thanh tịnh, như dịch giả Thiện Huệ thảy, trong thư đều có.

Bấy giờ người Tây Tạng thỉnh Tôn Giả ban pháp Phát Tâm. Họ lại trần thiết cúng dường rất nhiều đồ vật. Tôn Giả xem thế, bảo:

- Cúng nhiều tức hạ liệt, thật chẳng có lợi ích, khiến không thể phát tâm.

Thế nên, dịch giả Giới Thắng liền thiết lập lại lễ vật cúng dường thượng diệu rồi cầu thỉnh Tôn Giả truyền pháp Phát Tâm.

Lần nọ, đoàn người đi qua Tiền Tạng, đến vùng Bạt Ma Bạt Đường, gặp thầy A Lan Nhã Giả (105); vị này vốn muốn qua vùng Ni Bạc Nhĩ, để triều bái lạt ma Bàng Đình Bạt Cẩn, nhưng lại gặp Tôn Giả, bèn đảnh lễ cúng dường, và thưa:

- Con vốn muốn đến yết kiến lạt ma Bàng Đình Bạt Cẩn. Xin Tôn Giả từ bi gia trì, để trên đường không gặp hoạn nạn.

Tôn Giả bảo:

- Hoạn nạn tất có, nên chớ đi ! Ông hãy ở lại đây với Ta.

- Những sự thọ dụng chưa hết, nên không dám thọ thực, mà chỉ muốn thỉnh pháp.

- Thức ăn của Ta cũng có pháp. Nếu không dùng thì không có pháp.

A Lan Nhã Giả liền dâng cúng hết mọi tư lương cho Tôn Giả, rồi nhận chức hương đăng; chẳng bao lâu A Lan Nhã Giả xin nhập chúng để thỉnh pháp chuyên tu.

Lúc đến vùng Lạp Đóa Ráng, sáu dịch sư như Cúng Đôn Vĩnh Trung, Ca Cách Ngõa, Cách Ngõa Cần Bạc, Ca Ngõa Thích Ca Tự Tại, Khô Đôn Chủ Vĩnh Trung, Thiện Huệ đồng nghị luận bốn việc, và đem các việc đó mà thỉnh hỏi Tôn Giả như:

1/ Nơi phương tiện và huệ tùy dùng một chi (106) thì thành Phật được chăng ?

2/ Nơi nương y của luật nghi Bồ Tát có phải là giới biệt giải thoát chăng (107) ?

3/ Chưa được sự quán đảnh của Kim Cang A Xà Lê thì có thể làm vị Kim Cang Sư, giảng thuyết kinh điển Mật Thừa được chăng ?

4/ Chưa được pháp quán đảnh, có thể tu hành Mật chú được chăng ?

Tôn Giả bảo:

- Các ông không đủ tâm trí. Xưa kia vua Bồ Đề Quang đã thỉnh hỏi, và Ta đã viết rõ ràng trong quyển Bồ Đề Đạo Cự Luận. Trong đó cũng có những giải đáp về các câu hỏi của các ông.

Nhờ thỉnh quyển luận đó để xem, họ mới hiểu rõ tường tận hết mọi lẽ cùng được biện tài vô ngại. Thật ra, Tôn Giả đã từng tuần tự giảng giải hay viết luận trước rõ ràng hết mọi giáo nghĩa Phật pháp trong ba tạng kinh điển. Tôn Giả giảng dạy rất nhiều kinh luận để tín chúng hiểu rõ Phật pháp. Tôn Giả dạy chư cư sĩ làm cách nào để chân chánh quy y Tam Bảo, giữ năm giới cấm. Tôn Giả dạy chư tỳ kheo làm thế nào để hộ trì giới pháp. Đối với những người tu Mật Thừa, Tôn Giả chỉ dạy họ tôn thủ tam muội da giới. Đối với người thường hành việc lành, Tôn Giả chỉ dạy họ cách thức tích lũy và hồi hướng công đức. Tôn Giả chỉ dạy cách thức tụng kinh cầu vãng sanh cho người vừa qua đời, cách thức phục vụ chúng sanh, và cách thức phụng dưỡng người già yếu, bịnh hoạn. Tôn Giả trải lòng từ bi đến với mọi loài cả cao lẫn thấp.

Về sau, A Lan Nhã Giả tán thán:

- Trước khi Tôn Giả đến đây, Phật giáo Tây Tạng rất quái lạ; tăng chúng đắp y ca sa ba màu khác nhau. Song, nhờ lòng từ bi của Tôn Giả, chư tăng mới biết rõ đường hướng nghiêm trì giới luật một cách chân chánh; từ nay chúng ta phải tiến bước hành trì theo đường hướng đó.

Đến Ninh Thác, đoàn người dừng chân và an cư tại nơi đó trong ba tháng. Bấy giờ, Tôn Giả giảng quyển Hiện Quán Trang Nghiêm Luận và giảng về pháp tu của Tác Bộ trong Mật Thừa, cùng pháp tu của Bồ Tát Quán Âm. Duyệt Pháp Tự Tại tu trì trong sáu tháng, bèn thấy Bồ Tát Quán Âm mười một mặt hiện thân thuyết pháp, rồi cầu thỉnh Tôn Giả truyền pháp tu Quán Âm tướng phẫn nộ (108), cùng các pháp thủ hộ thậm thâm; Tôn Giả truyền sáu câu thần chú. Vị này thưa rằng chưa đủ. Tôn Giả lại truyền pháp Bất Động Tôn.

Đại sư Chủng Đôn Ba cầu thỉnh Tôn Giả ban pháp đại gia trì; Tôn Giả ban truyền pháp Quán Âm mười một mặt. Dịch sư Giới Thắng thỉnh Tôn Giả truyền pháp có thế lực; Tôn Giả truyền pháp Diệm Mạn Đức Ca. Giới Thắng lại cầu thỉnh các vị gần thành tựu truyền pháp Độ Mẫu.

Du Già Sư Bồ Đề Bảo (1015-1078) sanh tại Tây Khương; lúc vị này gần trưởng thành, người mẹ bảo:

- Mẹ sanh ra con hầu mong con trở thành tăng sĩ; nay con nên đi xuất gia.

Do đó, Bồ Đề Bảo vâng lời mẹ mà xuất gia, thân cận các vị giáo thọ sư, nhưng lại bận làm công quả không rảnh để tu hành. Thấy tu hành như thế không mấy lợi lạc nên bà mẹ đã khuyên Thầy đến Tiền Tạng để cầu pháp cũng như cúng dường Thầy nhiều vải tơ trân quý. Sau ba ngày tiễn đưa, bà mẹ thành tâm cầu nguyện:

- Nguyện cầu Thầy vào Tiền Tạng gặp được thiện tri thức để được nhiếp thọ và được giáo huấn, rồi y theo đó mà tu hành; mẹ nguyện tìm đến để cùng Thầy tu đạo nhất thiết chủng trí.

Nói xong, bà mẹ liền trở về nhà. Lúc đi về hướng tây, Bồ Đề Bảo gặp Tôn Giả. Biết vị nầy là bậc pháp khí, nên Tôn Giả truyền pháp Kiến Lập Tam Muội Da Vương.

Bồ Đề Bảo tu tập, tụng niệm đến 1800 lần thì thấy vị Bổn Tôn hiện thân, nên từ đó hết lòng làm đệ tử hầu cận Tôn Giả. Tôn Giả sang Hậu Tạng, làm lợi sanh không thể kể xiết.

Ngoài ra, tại nơi ấy, một sư cô đến lễ bái và cúng dường lên Tôn Giả một tượng người kỵ mã bằng đá cẩm thạch đang cỡi một con ngựa bằng vàng. Tôn Giả bảo:

- Hãy phụng dưỡng những người yếu đuối bịnh hoạn. Hãy phụng dưỡng cha mẹ và người già yếu. Đấy là Phật pháp. Nhờ hạnh lành này, sẽ tích tụ mọi công đức để tu tâm Bồ Đề và tánh Không.

Chưa đến Căn Ba Ráng Đường, Tôn Giả biết rằng có một nữ đệ tử vừa qua đời. Thế nên, vừa đến nơi, Tôn Giả vội tới nhà bà ta và làm lễ an táng cho bà ta.

Lúc đoàn người đến một ngọn núi ở Căn Ba Ráng Đường, Tôn Giả chỉ tay hỏi:

- Trên đó có gì vậy ?

Theo hướng ngón tay, mọi người đều thấy ba đuờng cầu vòng chiếu trên đảnh núi; cảnh vật trông đẹp tuyệt vời. Họ thưa:

- Đó là núi Lạp Tát !

Tôn Giả bảo:

- Ở núi Lạp Tát, trên các cành cây có cờ phướng, lại còn có gì chăng ?

Người Tây Tạng tường thuật rõ ràng về sự tích của Lạp Tát. Tôn Giả bảo:

- Thật là một ngọn núi hùng vĩ ! Nơi ba tầng trời trên vùng núi này, có rất nhiều Thiên Tử và Thiên Nữ đang cúng dường Tam Bảo không dừng.

Lúc đến vùng Văn Trà Na, Tôn Giả lấy y che đầu mà đi; khi đại chúng hỏi han cớ sự, Tôn Giả bảo:

- Núi này thuần là bảy loại châu báu làm thành; nếu nhìn xem thì sẽ sanh tâm tham luyến.

Lúc đến vùng Khâm Như, đoàn người gặp một cô dâu; cô ta vừa gặp Tôn Giả thì khởi tâm tín phụng, nên dâng cúng hết tất cả đồ trang sức; lúc cô ta trở về, người trong nhà nói lời dị nghị:

- Sao cô lại đem hết mọi đồ vật quý báu để cho ông thầy Ấn Độ tham lam, thường chạy theo tiền tài và danh vọng kia ?

Nghe lời này, cô ta chẳng chịu nổi, nên nhảy xuống sông tự tử.

Khi đến vùng Dung, nghe tin cô ta trầm mình tự tử, Tôn Giả than:

- Thật thương thay cho đệ tử của Ta !

Tôn Giả trú lại nơi đó năm đêm, thiết lập gia trì ấn tháp Tịnh Ác Thú Mạn Đà La; hành xong, Tôn Giả bảo:

- Đệ tử của Ta đã mãn nguyện rồi !

Lúc Tôn Giả trú tại vùng Khâm Như, thầy Đức Thắng đến dâng cúng một chén dầu tô. Tôn Giả thấy vị này có luân tướng, nên truyền pháp tụng niệm Đại Bi; vị này tu hành chẳng bao lâu thì thấy Bổn Tôn hiển hiện. Lúc đến vùng Đóa, trụ nơi Bắc Cương, Tôn Giả bảo:

- Nơi đây sẽ xuất hiện một vị Bồ Tát có diệu tướng hy hữu.

Khi Tôn Giả trụ tại vùng Tang Da, đại chúng thường vây nhiễu xung quanh. Lần nọ, Tôn Giả muốn rửa tay, Du Già Sư nhìn diện mạo của Tôn Giả thì biết ý, nên vội xuống ngựa đi lấy nước. Những người khác đều cười bảo:

- Này Bồ Đề Khương (biệt hiệu của Du Già Sư) ! Không còn vật gì để cúng dường mà phải lấy nước cúng dường chăng ?

Đáp:

- Bồ Đề tựa như bảo châu, có đại huệ !

Tôn Giả vui mừng bảo:

- A Mai (109) thật là một người Ấn Độ.

Đến vùng Tang Da, Tôn Giả trú tại Bắc Ca Châu (110), vua Bồ Đề Quang làm thí chủ; Tôn Giả viết quyển Thứ Đệ Nghi Quỹ. Lúc Tôn Giả đến vùng Ca Khúc, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung và Thiện Huệ thỉnh Tôn Giả giảng sáu bộ luận về Trung Quán; Tôn Giả cũng truyền rất nhiều giáo pháp Mật Thừa bất cộng cho đại sư Chủng Đôn Ba.

Lần nọ, đang đi ngoài đường, Tôn Giả chợt nhìn lên bầu trời, bảo:

- Chư Thiên đến lễ bái và cúng dường Ta.

Bấy giờ có hai tỳ kheo đồng niên, đến trước mặt Tôn Giả; một tỳ kheo thưa:

- Tôn Giả muốn xem nước biến hiện nơi tam ma địa chăng ?

Tôn Giả đáp:

- Muốn.

Vị đó liền phóng luồng nước từ giữa chặng lông mày, rồi từ từ toàn thân biến thành nước. Vị thứ hai thưa:

- Tôn Giả muốn xem màu trắng biến xứ tam ma địa chăng ?

Tôn Giả đáp:

- Muốn.

Vị đó cũng phóng luồng hào quang sáng trắng từ giữa chặng lông mày, rồi từ từ toàn thân biến thành màu trắng. Họ lại xuất định, thu thần nơi chặng giữa đôi mi. Tôn Giả tán thán:

- Tam muội này thật hay !

Lúc đến Khâm Phác, hai vị đó bảo nhau:

- Có muốn thấy tượng Phật như huyễn chăng ?

Đáp:

- Muốn.

Vị nọ liền hóa hiện trên hư không có mười phương chư Phật, đủ ba mươi hai tướng tốt.

Vị thứ hai bảo:

- Có muốn thấy tam ma địa như huyễn chăng ?

Vị thứ nhất đáp:

- Muốn.

Vị thứ hai liền hóa thân tượng Độ Mẫu, hiển hiện như thật. Khi ấy chỉ có Tôn Giả và thầy Cầu Tịch là thấy rõ mọi sự việc.

Vào buổi cơm sáng, Cầu Tịch nhìn trong đại chúng mà chẳng thấy hai vị tỳ kheo đồng niên kia, nên thỉnh hỏi Tôn Giả:

- Không biết hai vị này đi đâu mất rồi ?

Tôn Giả bảo:

- Chẳng bao lâu họ sẽ nhập vào đại chúng mà dùng cơm. Đây là thọ thần và địa thần.

Lần khác, Tôn Giả lên chánh điện ở thượng tầng mà đi nhiễu Phật; một ni sư già thấy Tôn Giả đi trên hư không, nên nói với Du Già Sư. Du Già Sư kể lại cho Thiện Huệ nghe. Khi Thiện Huệ đến hỏi han, Tôn Giả bảo:

- Mắt của ni sư già kia nhìn lầm lộn rồi !

Vào một buổi tối nọ, đang trú với Chủng Đôn Ba và Du Già Sư, Tôn Giả bảo:

- Có nghe chăng ?

Họ thưa:

- Chúng con chẳng nghe gì cả ! Kính xin Tôn Giả nói cho chúng con hay !

- Âm thanh rung linh cầu nguyện của chư đệ tử Ta tại Ấn Độ.

Bấy giờ Chủng Đôn Ba chú tâm, nhưng vẫn chưa nghe.

Lần khác, có rất nhiều vị ở chùa Tang Da cầu thỉnh Tôn Giả truyền pháp Phát Tâm. Vào buổi chiều đó, các thiện tri thức đến thưa:

- Hôm nay có rất đông chư Bồ Tát.

Tôn Giả bảo:

- Nếu bảo rằng Phát Tâm Bồ Đề, thì trong đây chẳng có ai phát tâm Bồ Đề được.

Họ lại cầu thỉnh Tôn Giả giải thích. Tôn Giả bảo:

- Vì chưa quy y và cúng dường Tam Bảo.

Họ thưa:

- Nếu như thế thì không thể truyền pháp sao ?

- Không thể truyền.

Người Tây Tạng sanh tâm dị nghị. Thật ra, Tôn Giả muốn dạy họ về tầm quan trọng của việc quy y cúng dường Tam Bảo và lý nhân quả. Vì thế, dân Tây Tạng xưng tán Tôn Giả là vị Lạt Ma Quy Y và Nhân Quả. Nghe lời xưng tán này, Tôn Giả bảo:

- Những lời xưng tán đó giúp cho thánh giáo được lưu truyền mãi.

Khi ấy, trong tăng chúng có các thiện tri thức cầu thỉnh Tôn Giả giảng Hiện Quán Trang Nghiêm Luận và Nhị Vạn Tụng Hợp Thích. Kế đến, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung cầu thỉnh Tôn Giả sang vùng Nhã Lông, và xưng tán vùng đất phước đức đó: Sự nghiệp lợi sanh rất lớn; mùa hạ an cư tại chùa Lạp Đảnh; mùa đông trú tại chùa Đường Ma Già. Tôn Giả hứa khả. Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung liền tuyên bố trước đại chúng:

- Nay cung thỉnh Tôn Giả đến vùng Nhã Lông. Ai muốn nghe giảng Nhị Vạn Tụng, hãy đến vùng đó.

Bấy giờ, đại sư Chủng Đôn Ba biết tâm ngã mạn của Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung rất lớn, và chẳng thể dùng đồ thượng diệu để cúng dường Tôn Giả. Thế nên, đại sư Chủng Đôn Ba nói riêng với các thiện tri thức ở Tây Tạng:

- Nay tuy Tôn Giả đến vùng Nhã Lông, nhưng Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung do tâm ngã mạn quá lớn, nên chẳng thể thừa sự cúng dường Tôn Giả chu đáo. Sau này, tôi sẽ thiết phương tiện mà ngưỡng thỉnh Tôn Giả trở lại chùa Tang Da. Các vị nên mau kíp tới đó mà cung thỉnh Tôn Giả đến Nhiếp Tạng.

Các vị thiện tri thức ấy biết rõ nên chấp thuận.

Khi Tôn Giả vừa đến vùng Nhã Lông thì Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung thưa;

- Nơi đây có một gã tự xưng là bậc đại trí, nhưng thật ra đang bị ma vương câu thúc. Xin Tôn Giả hãy chiết phục gã ta để tránh việc tổn hại Phật pháp.

Tôn Giả bảo:

- Được !

Kế đến, theo lời chỉ dạy đơn giản của Tôn Giả, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung gặp gã đó, bảo:

- Hãy nói cho tôi biết rõ về những đời tiền kiếp và vị lai của tôn giả A Để Sa.

Để đáp lời, gã nọ chẳng ngập ngừng nói một tràng. Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung hỏi tiếp:

- Xin hãy nói rõ rằng tôi đang ngậm vật gì trong miệng ?

Gã đó chẳng thể trả lời; điều này chứng minh rằng gã ta vốn là kẻ ngu si dối trá. Tại vùng đó, Tôn Giả chiết phục được rất nhiều tà sư ngoại đạo và những tăng sĩ cống cao ngã mạn.

Khi Tôn Giả trụ tại chùa Đường Ma Già ở Nhã Lông, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung đến cúng dường hai lượng vàng, rồi cung thỉnh Tôn Giả giảng các pháp Hiển giáo như Hiện Quán Trang Nghiêm, Nhị Vạn Tụng Hợp Thích, Biện Pháp Pháp Tánh Luận, và cầu thỉnh thọ pháp tu hành Mạn Đà La cùng các Mật pháp khác. Kế đến, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung không cùng trú tại chùa Đường Ma Già với Tôn Giả mà rời nơi đó để tự trú tại chùa Lạp Đảnh, và quả nhiên thiếu sự ân cần hầu hạ Tôn Giả, lại ghen ghét Chủng Đôn Ba, phỉ báng Du Già Sư. Khi ấy, Du Già Sư bạch Tôn Giả:

- Nay Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung đã hủy báng, nên con không muốn thân cận Tôn Giả.

Tôn Giả chẳng cho. Du Già Sư lại cầu từ biệt ba lần. Tôn Giả liền lấy chiếc mũ xuống (111), rồi đặt trên tay của Du Già Sư, bảo:

- Ta sanh tại miền đông Ấn Độ. Ông sanh nơi miền Tây Khương. Do nghiệp lực đời trước mà gặp lại nhau. Hôm nay đầu Ta trắng xóa như thế này; ông sao đành bỏ đi mà không muốn sống gần Ta ! Du Già Sư rơi lệ thưa:

- Nếu như thế thì con xin nguyện hầu hạ Tôn Giả suốt đời này !

Tôn Giả bảo Chủng Đôn Ba:

- Này Chủng Đôn Ba ! Ta thật có người đệ tử rất xứng đáng !

Bấy giờ, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung có cả ngàn đồ chúng; thầy trò Tôn Giả chỉ có dưới ba trăm người, nên đồ cúng dường rất ít oi thiếu kém. Tôn Giả bảo:

- Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung như Chuyển Luân Thánh Vương, còn Ta như gã dân hèn. Thọ dụng của Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung như vua trời Đao Lợi; thọ dụng của Ta không khác loài ngạ quỷ.

Đại Sư Chủng Đôn Ba thưa:

- Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung không vui, nên con có thể trở về Tây Tạng được không ?

Tôn Giả bảo:

- Cận sự (112) đi thì Ta cũng đi. Cận sự ở thì Ta cũng ở.

Thấy Tôn Giả chẳng cho đi, nên đại sư Chủng Đôn Ba lại bạch:

- Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung quyết chẳng để Tôn Giả đi, nên phải lập phương tiện hầu mong Tôn Giả đến vùng Nhiếp Đường; nơi đó núi có rừng cây; đất có hoa tươi; tuy vào mùa đông giá lạnh, mà vẫn có hoa nở. Xin thỉnh Tôn Giả đến đó.

Tôn Giả cười bảo:

- Nay Ta chẳng để Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Ba có thiện xảo phương tiện. Hãy mau khởi hành !

Tối hôm đó, thầy trò Tôn Giả sắp xếp hành lý chuẩn bị khởi hành. Tôn Giả lại sai người sang chùa Lạp Đảnh, bảo với Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung rằng Ngài đã trở lại Tây Tạng rồi. Tôn Giả dùng định lực mà gia trì cho họ. Y theo lời dạy của Tôn Giả, họ đến chùa Lạp Đảnh. Lúc họ chưa lên núi, thì những người trong chùa đã biết tin, nên muốn báo cho Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung biết. Song, ngày đó Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung vì có việc bận rộn, nên đóng cửa phòng. Họ liền đứng bên ngoài kêu lớn:

- Nay Thầy tự ý sống biệt lập; Thầy có hay Tôn Giả đã bị Chủng Đôn Ba cướp mất rồi không ?

Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung nghe thế, nên kinh hoàng vội vàng cỡi ngựa chạy đuổi theo. Đồ chúng của Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung cũng chạy đuổi theo kịp. Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung bảo đồ chúng:

- Bắt được Chủng Đôn Ba thì hãy đánh !

Đến bến đò cửa sông Văn, Tôn Giả sợ Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung tạo những việc bất lợi, nên bảo Chủng Đôn Ba hãy đi trước, rồi cùng với đồ chúng từ từ lên thuyền mà sang sông. Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung chạy đuổi đến, rồi kêu gấp:

- Sao Tôn Giả không cáo từ với đệ tử ? Tôn Giả không niệm tình đệ tử sao ?

Tôn Giả cười đáp:

- Ngươi có niệm tình Ta đâu ?

Ngựa của Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung bị trượt chân xuống nước mà chết. Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung muốn phỉ báng Du Già Sư nhưng không nói được, lại nóng lòng muốn thỉnh Tôn Giả trở về. Tôn Giả bảo:

- Này vị đại Thiện Xảo ! Chớ nói lời đó !

Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Ba thưa:

- Con xin nguyện thừa sự cúng dường Tôn Giả.

Tôn Giả lấy mũ xuống quăng đi. Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung chẳng còn lời nào để nói, chỉ còn biết nhặt mũ dâng lên Tôn Giả rồi quay về.

Tối hôm đó, Chủng Đôn Ba trú tại vùng Ca Khúc; Tôn Giả trú tại vùng Văn Địa.

Lúc đến chùa Tang Da, Tôn Giả đọc duyệt lại các kinh luận chữ Phạn, rồi bảo:

- Do nạn binh lửa, tại Ấn Độ chẳng còn các quyển kinh luận này. Trái lại, nơi đây còn có rất nhiều. Điều này chứng minh rằng Phật pháp đã từng hưng thịnh một thời.

Về sau, Tôn Giả sao chép lại các quyển kinh luận như Minh Hiển Trung Quán Luận, kinh Hoa Nghiêm, v.v... gởi về Ấn Độ. Lúc trú tại chùa Tang Da, có A Khách làm thí chủ, Tôn Giả giảng Bát Thiên Tụng.

Bấy giờ, có những ngoại đạo đến quấy rầy Tôn Giả bằng cách đọc tụng những lời bẩn thỉu. Một gã nọ bảo:

- Ông tỳ kheo (113) này chẳng dạy được điều gì cả. Các dịch giả của ông ta chẳng dịch được gì cả. Ông ta chẳng có thời giờ để giảng dạy. Nhà vua cũng chẳng hiểu biết gì cả.

Một gã khác bảo:

- A Để Sa chẳng có thời giờ để cầu khẩn thánh thần. Vị vua trẻ suốt ngày bận rộn hành những nghi lễ phiền toái, nên chẳng có chút thời giờ để suy nghĩ.

Một gã khác viết: "Từ khi đến Tây Tạng, A Để Sa chỉ gieo bao tai họa chứ chẳng truyền bá đạo pháp gì cả."

Tôn Giả nghe những lời này bảo:

- Phải tránh xa những lời thách thức hèn hạ đó cả trăm do tuần.

Lúc được thính chúng hỏi về đời vị lai, Tôn Giả đáp:

- Ta phải nói gì đây ? Song, điều chắc chắn là Ta sẽ không tái sanh ở Tây Tạng.

Khi họ hỏi lý do tại sao như thế, Tôn Giả đáp:

- Người Tây Tạng các ông chẳng biết lễ kính bậc sư trưởng, và chẳng biết cách chân thật cúng dường Tam Bảo.

Lần nọ, Tôn Giả cũng bảo Chủng Đôn Ba:

- Người Tây Tạng các ông chẳng biết tôn trọng cung kính bậc sư trưởng. Các ông nghĩ rằng sư trưởng chỉ là người phàm phu !

Khi ấy, vị quan ở Tiền Tạng lúc trước được đại sư Chủng Đôn Ba hóa độ, nay sai người đến nghinh đón Đại Sư. Đại Sư bảo:

- Nay Ta chẳng có thời giờ rảnh rỗi. Tôn Giả còn trụ thế, nên việc thừa sự Tôn Giả là trọng yếu nhất. Đến khi nào Tôn Giả viên tịch, và nếu không gặp hoạn nạn, Ta sẽ thọ sự cúng dường.

Đại Sư lại viết ba mươi sáu bài kệ tụng, và gởi cho Diệu Kiết Tường Kim Cang Tượng để làm chứng tín.

Kế đến, đại sư Chủng Đôn Ba đem hai trăm con ngựa tới, cung thỉnh Tôn Giả đến Lạp Tát. Bấy giờ, dân chúng thấy trâu ngựa đi theo Tôn Giả rất đông, nên bàn tán dị nghị cho là quá tham lam. Chư đệ tử thưa:

- Bạch Tôn Giả ! Sao không bán các con ngựa đó ?

Tôn Giả bảo:

- Các ngươi có bán được cha mẹ chăng ?

Lúc đi đến gần vùng núi Tang Da, thầy trò trú qua đêm. Tôn Giả bảo:

- Con ngựa già thật đáng thương !

Nói xong, Tôn Giả đi ra xem thấy một con ngựa già bị té quỵ xuống một hang hố, bèn bảo đồ chúng cứu nó lên. Mỗi khi gặp trâu dê, Tôn Giả đều bảo chúng:

- Nguyện cho các ngươi được an lạc !

Có người hỏi Tôn Giả:

- Sao Tôn Giả có những cử chỉ thương mến súc vật như thế ?

Tôn Giả đáp:

- Ta có lòng thương trải đến súc vật cũng như loài người.

Đến bất cứ nơi nào, Tôn Giả đều vuốt ve lo lắng chăm sóc cho súc vật, bảo:

- Cầu nguyện đời sau các ngươi sẽ tái sanh vào những cõi lành hơn.

Đối với quan niệm của dòng quý tộc Tây Tạng, những cử chỉ vưốt ve và nói chuyện với súc vật như thế thật chẳng có phẩm cách. Thế nên, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung thưa:

- Kính xin Tôn Giả hãy hành như người thuộc dòng quý tộc. Xin chớ vuốt ve hay nói chuyện với súc vật như thế.

Tôn Giả bảo:

- Đối với Ta, niềm thương súc vật được xếp hàng đầu, còn lòng thương dòng quý tộc Tây Tạng chỉ là thứ yếu. Ta rải tâm từ bi mạnh mẽ hơn đến với những loài yếu đuối.

Xưa kia, lúc ở chùa Tỳ Trát Ma Thi La, Tôn Giả thường lo lắng chăm sóc một con chó nằm dưới cầu thang mà Tôn Giả thường bước qua lại. Kết quả, con chó đó sau này tái sanh thành một họa sĩ, rồi theo Tôn Giả xuất gia làm tỳ kheo. Vị thầy này có lần yêu cầu Kim Cam Thủ:

- Xin hãy đoán về tương lai của tôi.

Ngài Kim Cang Thủ đáp:

- Ông thân cận gần gũi với tôn giả A Để Sa, vậy hãy hết lòng cung kính hầu hạ Tôn Giả. Hãy cố gắng vẽ chân dung của Tôn Giả càng nhiều càng tốt để tạo phước báo.

Lúc đến chùa Cổ Bì, Tôn Giả trú qua nửa tháng. Kế đến, dịch giả Thiện Huệ cung thỉnh Tôn Giả tới Lạp Tát. Bấy giờ, Bổn Tôn Đại Bi hóa hiện thân phàm phu, cung ngưỡng và tán thán Tôn Giả:

- Lành thay ! Lành thay ! Vị Đại Thiện Xảo !

Nói xong, vị này liền biến mất. Tôn Giả vội xuống ngựa, nhưng chẳng gặp. Khi chư đệ tử hỏi han cớ sự, Tôn Giả bảo:

- Các ông có thấy vị đó không ?

Họ thưa:

- Bạch Tôn Giả ! Thấy ai vậy ?

- Vị đó chính là Bổn Tôn Đại Bi. Ta muốn đảnh lễ mà chẳng kịp.

Khi Tôn Giả vừa đến chùa Đại Chiêu, thì một người đàn ông râu dài cao lớn hiện trước cổng chùa hoan nghinh:

- Cung nghinh vị đại sĩ ! Nguyện Ngài chóng đạt quả vị tối thượng.

Tôn Giả thấy vị này, bèn bước đến. Song, vị đó quay đầu lại đi trở vào chùa và nhập vào thánh tượng Bồ Tát Quán Âm. Thế nên Tôn Giả bảo:

- Nơi đây, Ta được đảnh lễ các tôn tượng và được gặp Bồ Tát Quán Âm. Lúc lễ bái thánh tượng Phật Thích Ca, Tôn Giả bảo:

- Đây chính là hóa thân chân thật của đức Phật.

Nói xong, Tôn Giả bảo các họa sĩ người Ấn Độ họa vẽ lại chân dung của thánh tượng đó. Họ vẽ xong, Tôn Giả bảo:

- Chẳng giống.

Họ vẽ lại bảy lần, Tôn Giả mới bảo:

- Nay mới phảng phất giống thánh tượng Thích Ca.

Tôn Giả giữ lại bản vẽ rồi tự thân cúng dường; bổn ý Tôn Giả muốn gởi về Ấn Độ nhưng không được, nên đành để bức tranh đó lại Nhiếp Tạng.

Lúc đi ngắm xem cảnh chùa Đại Chiêu, Tôn Giả kinh ngạc:

- Làm sao người Tây Tạng có thể xây được một ngôi chùa trang nghiêm tráng lệ như thế !

Vừa suy nghĩ xong, Tôn Giả chợt thấy một bà lão rách rưới điên khùng; có khi bà ta thị hiện tánh tham dục không chán; đôi khi bà ta thị hiện bố thí đồ vật tùy theo sở thích của người; bà ta bảo Tôn Giả:

- Ông có muốn biết về lịch sử của ngôi chùa này chăng ?

Tôn Giả biết đây là Tự Tại Du Già Mẫu, nên quán tưởng đảnh lễ cúng dường, và đáp:

- Thật đúng như ý nguyện !

Bà ta bảo:

- Quyển sách ghi về lịch sử của ngôi chùa này được chôn sâu độ hai ba khỷu tay ở ngay cổng chùa. Ông chớ nói việc này với người khác.

Tôn Giả bèn đến nơi đó, đào lên được quyển sử đó. Bấy giờ, một vị đại thiện thần hộ pháp của ngôi chùa đó, báo mộng rằng Tôn Giả chỉ được sao chép trong vòng một ngày. Thức dậy, Tôn Giả bảo Chủng Đôn Ba, Thiện Huệ, Du Già Sư sao chép lại. Song, họ chỉ sao chép lại được phân nửa, vì chữ viết trong quyển đó không rõ. Quyển này Tôn Giả giao cho Du Già Sư cất giữ; đến thời Đạt Lai Lạt Ma đời thứ năm, vị này y theo quyển đó mà viết thành quyển Đại Chiêu Chí.

Lúc đến chùa Hoan Hỷ Quang Huy Châu (114), Tôn Giả giảng vô lượng giáo pháp Hiển-Mật cho chư thiện tri thức ở khắp bốn phương. Bấy giờ, dịch giả Thiện Huệ làm thượng thủ, cung thỉnh Tôn Giả giảng Trung Quán Tâm Luận (115), và tự ghi chép lại lời giảng giải của Tôn Giả mà viết thành hai loại luận quảng và lược, rồi trình lên cho Du Già Sư xem. Du Già Sư bảo:

- So với lời giảng dạy mà Tôn Giả ban truyền riêng cho tôi, thì những lời này thật rất thâm sâu.

Lúc Tôn Giả trú tại Lạp Tát, dân chúng Tây Tạng tin rằng nhờ phước đức của Tôn Giả mà họ được trúng mùa cũng như có rất nhiều điềm lành xuất hiện.

Khi hoằng pháp tại Lạp Tát, Tôn Giả thấy có rất nhiều hiện tướng hy hữu. Tôn Giả lại gặp vô lượng Du Già Mẫu, và cũng gặp một vị đại A La Hán; vị A La Hán đó bảo rằng Lạp Tát là một khu rừng hoang dã lớn, và đặc biệt là nơi tu hành Mật pháp thù thắng. Bấy giờ, Tôn Giả hoan hỷ trú trong chùa Đại Chiêu, ngày tháng tu hành, tâm không thấy chán.

Khi ấy, dịch sư Thiện Huệ nhớ lại việc xưa ở chùa Tang Da, nên đặc biệt chú ý, và thật thấy Tôn Giả đi trên hư không, chân chẳng chạm đất, bèn bạch Tôn Giả:

- Xưa kia, tại chùa Tang Da, ni sư già thanh tịnh thấy rõ việc Tôn Giả đi trên hư không. Nay con cũng thật thấy việc này !

Tôn Giả bảo:

- Lúc trước, tại Ấn Độ, chư sư cũng thường nói lời này (116).

Đại sư Chủng Đôn Ba cũng thường thấy Tôn Giả hiển hiện thần thông như đi trên hư không, biến hình vào lỗ của một cây tre nhỏ.

Bấy giờ, Chủng Đôn Ba làm thượng thủ; chư thiện tri thức ở Tây Tạng cung thỉnh Tôn Giả dạy pháp đi nhiễu Phật. Tôn Giả bảo:

- Thiện căn của chư hữu tình được phát triển, không gì lớn bằng việc đi nhiễu Phật.

Tôn Giả lại giảng về lịch sử của các vị hành giả Ấn Độ; do đi nhiễu thành quách, tự viện, thánh tượng Phật và Bồ Tát mà đắc đại thành tựu.

Vào buổi sáng nọ, Tôn Giả bảo Du Già Sư:

- Có một Du Già Mẫu đang đến.

Du Già Sư hỏi:

- Sao Tôn Giả biết ?

- Chư Thiên đang cung nghinh ở trên hư không.

- Du Già Mẫu đó là ai ?

- Là bà lão nghèo cùng, có lúc cười, có lúc khóc.

Du Già Sư bèn vội chạy ra xem, nhưng bà ta đã đi mất.

Trú tại Lạp Tát qua một mùa đông, thì có Bồ Đề Bổn cùng bảy thiện tri thức đến cung thỉnh Tôn Giả tới vùng Da Bạt để giảng Mật pháp.

Khi ấy, Dạng Tôn A Khuyếch Bạt tới thừa sự cúng dường, cầu thỉnh Tôn Giả ban giáo pháp. Tôn Giả bảo:

- Này Thiện Nam Tử ! Thọ mạng của ông rất ngắn, sở tri lại rối rắm, chỉ nên nghe ít lời giảng giải; ông nên cố gắng tu hành thiền quán, thì kéo dài tuổi thọ, và tự thắp sáng ngọn đuốc trí huệ trên con đường cầu đạo giác ngộ.

Lần nọ, có một ni sư đem lễ vật đến cúng dường Tôn Giả và thị tịch cùng ngày. Hôm sau, Tôn Giả bảo Du Già Sư:

- Ni sư kia đã tịch mất.

Du Già Sư thưa:

- Hôm qua vừa mang lễ đến cúng dường, sao nay đã tịch mất ?

- Bà ta đã vãng sanh lên cõi trời. Nay lại đến cúng dường cảm tạ.

Đương thời, đại sư Chủng Đôn Ba đi khắp nơi tìm lễ vật cúng dường, được tài vật rất nhiều, rồi cúng dường hết cho Tôn Giả, như 108 lạng vàng ròng, hai mươi mốt con ngựa, cùng cả 108 loại lễ vật khác. Từ khi đến Tây Tạng, chưa bao giờ trong một ngày Tôn Giả được cúng dường nhiều tài vật như thế (117). Bấy giờ Chủng Đôn Ba thỉnh hỏi về công đức của Tôn Giả, rồi ghi chép thành truyện, cùng tạo kệ tụng tán thán. Tôn Giả lại lược thuật về các việc khổ hạnh chuyên tu hành xưa kia của mình, và bảo:

- Các ông đã không lao nhọc tu hạnh khó hành, mà lại được nghe pháp thậm thâm, đạt nhiều lợi ích lớn. Do nhân duyên may mắn như thế, hãy nên cố gắng tu trì.

Tôn Giả lại lược thuyết sự tích của Thiện Tài Đồng Tử, Tát Đà Ba Lôn, Bồ Tát Pháp Thượng, và bảo:

- Các bậc sư trưởng chẳng còn tham dục, nên khiến người thừa sự cúng dường được nhiều phước đức duyên lành.

Lần nọ, Ca Ngõa Thích Ca Tự Tại cung thỉnh Tôn Giả đến vùng Lăng Bạt ở một tháng. Lần khác, đang giảng kinh, Tôn Giả chợt bước xuống tòa. Chủng Đôn Ba hỏi:

- Vì việc gì mà Tôn Giả bước xuống pháp tòa ?

Tôn Giả niệm: "Nam mô Phật Đà Da; nam mô Đạt Ma Da; nam mô Tăng Già Da", rồi bảo Chủng Đôn Ba:

- Này Cận Sự ! Nơi đây có một đại "Phi Nhân", phải nên hàng phục !

Bấy giờ có "Phi Nhân" tên là Chẩn Ca, muốn ám hại Tôn Giả nhưng không thành. Tôn Giả dùng pháp Mã Đầu Minh Vương mà hàng phục "Phi Nhân" đó.

Trở về Da Bạt, Tôn Giả lại được Bảng Đôn thỉnh đến Nhiếp Đường. Khi ấy, có các vị đại nhân Tây Tạng đến Nhiếp Đường thỉnh Tôn Giả ban pháp, khiến đoạn trừ nghi hoặc; tất cả cư sĩ đều giữ gìn giới cấm; tất cả Mật Sĩ đều trụ nơi tam muội da. Tóm lại, Tôn Giả đã an lập chư tăng và kẻ phàm quay về quy y Tam Bảo; vì vậy, mọi người đều xưng tán Tôn Giả là Tam Quy Y Giả (118). Lúc đến vùng Nga Nhật, Tôn Giả tuyên thuyết các loại pháp về nghiệp quả; thế nên, mọi người lại xưng tán Tôn Giả là Nghiệp Quả Giả.

Lần khác, có bốn đại thiện tri thức như Dạng Na Khung Đôn thảy, đến cung thỉnh Tôn Giả thuyết pháp. Khi ấy, Tôn Giả đang ngồi thiền quán. Sau khi đứng dậy, Tôn Giả nhìn họ rồi thốt lời:

- Dường như trước mặt Ta là những vị đại thiện tri thức của Tây Tạng.

Họ thưa:

- Chúng con đến đây để cầu thỉnh Tôn Giả giảng giải về các phương pháp nhiết tâm thiết yếu.

Tôn Giả bèn giải thích cho họ nghe về sự khác biệt giữa Phật giáo và ngoại đạo, và bảo:

- Nói chung, có rất nhiều phương pháp nhiếp tâm. Song, quý vị nên có chánh kiến về một phương pháp nhiếp tâm chính yếu. Đối với những phương pháp nhiếp tâm khác, chỉ cần biết rõ cốt tủy của chúng là đủ rồi.

- Xin Tôn Giả hãy giảng giải cho chúng con về phương pháp nhiếp tâm chính yếu đó. Lại nữa, làm thế nào để chúng con tu học ngắn gọn về những phương pháp nhiếp tâm khác ?

Tôn Giả bảo:

- Phương pháp nhiếp tâm chính yếu vốn là phát khởi tâm từ bi. Phải dùng tâm từ bi, trải rộng khắp tất cả năm loài hữu tình; do không đành lòng nhìn xem sự thống khổ của họ, nên phải phát tâm Bồ Đề; được như thế thì hành giả mới đầy đủ hai tư lương Phước Huệ; nhờ đó mà sanh thiện căn, rồi hồi hướng tất cả công đức đến mọi loài hữu tình. Kế đến, tu nội ngoại giáo pháp, như huyễn như mộng. Phải nhiếp tất cả tâm yếu như thế...

Bấy giờ có một vị tên là Bảo Sư thỉnh hỏi Tôn Giả về pháp phương tiện chẳng gia công thêm sự tu hành mà thành Phật. Tôn Giả bảo:

- Ta cũng muốn giảng về việc này. Song nếu chưa đủ hai tư lương phước huệ mà cũng đạt được Phật quả thì điều đó Ta chưa từng biết đến.

Khi ấy, các vị thiện tri thức muốn cầu thỉnh Tôn Giả ban truyền giáo pháp. Dạng Na Khung bảo:

- Dẫu thỉnh cầu pháp gì, Tôn Giả chỉ dạy tu phát tâm Bồ Đề mà thôi.

Tôn Giả nghe lời này, bảo:

- Dạng Na Khung nói đúng. Chẳng những người Tây Tạng mà người Ấn Độ cũng thường thích được ban truyền giáo pháp, nhưng lại chẳng muốn thực hành. Những người như các ông chẳng tin vào sự cao thượng lớn lao của tâm Bồ Đề.

Tôn Giả cũng thường nhấn mạnh chính vào tâm Bồ Đề. Trong một quyển luận, Tôn Giả viết: "Con kính lễ tâm Bồ Đề. Chỉ có tâm Bồ Đề mới diệt trừ bao nỗi thống khổ và cứu giúp chúng sanh ra khỏi biển sanh tử luân hồi. Tâm Bồ Đề mang chúng sanh lên quả vị Phật."

Lúc Tôn Giả còn ở lại vùng Nhiếp Đường, có một vị đại thành tựu người Ấn Độ đến viếng thăm. Tôn Giả cùng vị này vui vẻ đàm đạo suốt đêm. Sáng hôm sau, đại sư Chủng Đôn Ba thỉnh hỏi:

- Tôn Giả chắc rất vui mừng khi gặp vị pháp hữu từ cố hương đến viếng thăm. Chúng con nghe Tôn Giả vui cười rất nhiều. Vậy vị này mang tin gì đến ?

Tôn Giả bảo:

- Đúng ! Có một việc rất đáng buồn cười ở Ấn Độ. Một Du Già Sư tu pháp Hô Kim Cang tuyên bố rằng đã chứng quả Tu Đà Hoàn (119). Dẫu người này thực đã chứng quả Tu Đà Hoàn, thì điều này chứng minh rằng ông ta chẳng phát tâm Bồ Đề cầu giác ngộ, mà chỉ hành theo giáo pháp Tiểu Thừa.

Lần nọ, đại sư Chủng Đôn Ba tự trình kiến giải của mình về chánh nghĩa của phái Trung Quán-Nguyệt Xưng cho Tôn Giả nghe:

- Thật khó lòng hiểu hết tám mươi bốn ngàn pháp môn. Vì vậy, con chỉ thiền quán thâm sâu về lý giải của Tánh Không.

Tôn Giả liền hướng về phía đông, chắp tay mà nói:

- Hiện tại ở miền đông Ấn Độ cũng còn duy trì kiến giải này. Đất Tây Tạng có đại hữu tình như ông, nên phước báo thật chẳng tệ bạc; nếu biết như thế, Ta cũng chẳng cần đến đây.

Nói xong, Tôn Giả lại ban truyền giáo pháp về chánh kiến của phái ngài Nguyệt Xưng cho đại sư Chủng Đôn Ba.

Ngày nọ, Tôn Giả chợt hỏi đại sư Chủng Đôn Ba:

- Xưa kia ông bảo rằng vào mùa đông hoa vẫn nở; vậy hoa đó ở nơi đâu ?

Đại sư Chủng Đôn Ba liền thỉnh mời Tôn Giả đến một vùng bình nguyên ấm áp. Nơi đó, đại sư Chủng Đôn Ba nhặt lấy một cành hoa cỏ nhỏ, rồi dâng lên cho Tôn Giả. Tôn Giả hoan hỷ bảo:

- Ông thật giỏi phương tiện, nên chẳng thành vọng ngữ !

Nhân dịp đó, Tôn Giả giảng về phước đức cúng hoa, và răn nhắc rằng không được cúng dường Tam Bảo các loài hoa độc. Tôn Giả lại nói về loại hoa sen xanh; lúc có gió lớn thì không thể khai nở. Tôn Giả bảo:

- Ông thích hoa như thế này, thì phải gia trì cho vùng này, khiến hoa được khai nở.

Lần nọ, Tôn Giả bảo:

- Hôm nay Ta không muốn tiếp khách. Chớ cho người vào đây.

Ngày đó có một kẻ lạ mặt, tự xưng là đem lễ vật cúng dường từ Ấn Độ sang để dâng cho Tôn Giả. Khi chư đệ tử Tôn Giả đang thâu nhận lễ vật cúng dường thì kẻ lạ mặt vội lấy từ sau lưng ra bàn tay sắt, rồi phóng nhanh vào phòng Tôn Giả ở để ám hại, nhưng không đạt kết quả. Tôn Giả bảo đại chúng rằng kẻ đó là ngoại đạo ở Ấn Độ, vì muốn ngăn trở sự hoằng dương Phật pháp của Tôn Giả mà định ám hại.

Ngày khác, hai vị tỳ kheo Tiểu Thừa Ấn Độ, có đủ mười hai loại phước đức, đến tham bái, thỉnh hỏi pháp nghĩa. Lúc Tôn Giả giảng giải về pháp Bổ Đặc Già La Vô Ngã, rồi đến pháp Vô Ngã, thì hai vị tỳ kheo đó bịt tai bảo:

- A Để Sa chớ nói lời đó. Kinh sợ thay ! Kinh sợ thay !

Tôn Giả bảo:

- Chưa tích tụ và tu tập đủ tư lương thù thắng thì không thể kham nghĩa Chân Không. Song, hộ giới thanh tịnh không ai sánh bằng (120).

Lần nọ, có người do các đệ tử Tôn Giả ở Ấn Độ phái đem đồ cúng dường đến, Tôn Giả hỏi:

- Gần đây Ấn Độ có việc hy hữu gì mới chăng ?

Họ thưa:

- Có một vị Du Già Sư kiến lập một ngôi am thất nhỏ tại một cung thành lớn; qua mười hai năm tu hành, thì đắc đại thành tựu. Hiện tại hóa thân vô lượng, y theo lòng từ bi mà thuyết pháp. Lại có một vị Du Già Mẫu cúng dường năm Mạn Đà La; từ các Mạn Đà La đó, xuất hiện hoa sen; hoa sen nở trong bảy ngày mà không tàn, v.v...

A Lan Nhã Giả tu hành tại Ngưỡng Ca Ma; vào đêm nọ chợt nghe một tiếng nổ to, rồi thấy một con bò cạp lớn, bò đến định chích. Lúc A Lan Nhã Giả cầu nguyện Tôn Giả cứu giúp, thì con bò cạp đó chợt biến mất. Sáng hôm sau, Tôn Giả hỏi A Lan Nhã Giả:

- Đêm hôm qua ông kêu Ta làm gì ?

A Lan Nhã Giả chợt giật mình, và thuật lại sự tình. Tôn Già bèn ban truyền hết pháp Thủ Hộ Du Già Hành Giả, Bất Động Tôn Minh Vương cho A Lan Nhã Giả.

Cũng như A Lan Nhã Giả, một người đệ tử của Tôn Giả ở Ấn Độ gặp trở ngại khó khăn trong lúc hành thiền quán. Song, khi vị này cầu nguyện Tôn Giả gia hộ thì hành thiền được dễ dàng.

Kế đến, dịch sư Giới Thắng nhờ đại sư Chủng Đôn Ba cầu thỉnh Tôn Giả dạy pháp chuyên tu và dịch kinh, v.v... Ba tháng sau, có các thiện tri thức như Nhung Đôn Cách Ngõa thảy, cầu thỉnh Tôn Giả ban pháp Hiển-Mật. Đại sư Chủng Đôn Ba lại mời các dịch sư đồng cộng sự dịch những kinh luận mà Tôn Giả đang giảng như Tập Bồ Tát Học Luận, Tập Kinh Luận, Nhập Hạnh Luận, Bồ Đề Đạo Đăng Luận (121), v.v...

Kế tiếp, chư dịch sư thỉnh Tôn Giả ban pháp thượng, trung, hạ căn. Tôn Giả bảo:

- Những pháp đó, các ông nên tự thiện xảo học lấy.

Nói xong, Tôn Giả vẫn chưa truyền.

Từ đó, trong năm tháng, Tôn Giả không còn giảng kinh luận; mỗi lần giảng giải chỉ dùng thi ca mà diễn dịch. Theo Hiển Giáo, Tôn Giả giảng bài Pháp Giới Ca, Xuất Ly Lưu Chuyển Ca, Lục Lạc Ca, Bồ Đề Tâm Ca, v.v... Những bài ca này đa số Tôn Giả y theo Không Hành Mẫu tu tập Mật Thừa thậm thâm mà viết thành; trong đó, có Kim Cang Ca, Hành Kim Cang Ca, Tu Kim Cang Ca, Kim Cang Pháp Ca, v.v... Các dịch sư cũng được phép phiên dịch những bài ca đó. Dịch sư Giới Thắng lại cầu thỉnh pháp chuyên tu. Lúc ấy, Tôn Giả hiển hiện tướng có chút bịnh; do cúng dường Bổn Tôn, và sự xuất hiện của Bổn Tôn, nên bịnh của Tôn Giả được thuyên giảm.

Lúc Tôn Giả trú tại Nhiếp Đường, Bổn Tôn hiển hiện rất nhiều lần; có khi trong một tháng các ngài hiển hiện cả mười lăm đêm; ba đời chư Phật, chư Bồ Tát đều hiển hiện thân khác nhau vào mỗi buổi tối. Vào đêm nọ, trong giấc mộng, nghe âm thanh trong trẻo của một phụ nữ dáng hình đoan trang mỹ miều, Tôn Giả tự nhủ rằng không nên lắng nghe, nên nhắm mắt chẳng nhìn. Vị kia bảo:

- Ta là mẹ của ông đây, sao không muốn nhìn ?

Trong mộng Tôn Giả bảo:

- Mẹ của Ta chẳng còn sống.

- Độ Mẫu của mẫu thân mà không muốn nhìn sao ?

Tôn Giả bừng tỉnh dậy, thấy vị Độ Mẫu đang trụ trên hư không, có bao loại châu báu trang nghiêm thân tướng.

Ngày nọ, một Du Già Sư nổi tiếng đến viếng thăm Tôn Giả. Sau khi đàm đạo với Tôn Giả xong, vị Du Già Sư đó cáo từ. Lúc được hỏi rằng vị đó là ai, Tôn Giả đáp:

- Vị đó là một pháp hữu quen biết của Ta.

Trong ngày đó, lúc Du Già Sư đang mang cơm đến cúng dường, chợt thấy Tôn Giả ngửa mặt lên hư không, hô to:

- Di Lặc ! Di Lặc !

Thế nên, Du Già Sư chưa đem cơm vào phòng của Tôn Giả được mà thối lui. Lần thứ hai, định đem cơm vào, thì Du Già Sư cũng thấy Tôn Giả hô lên như thế, nên cũng phải thối lui.

Bấy giờ, đại sư Chủng Đôn Ba bảo:

- Này A Mai ! Chớ để phần cơm của Tôn Giả nguội lạnh.

Du Già Sư bèn nói:

- Tôn Giả thấy đức Từ Thị (122), mà chúng ta chưa từng được thấy.

Du Già Sư lại đem cơm vào dâng cho Tôn Giả lần thứ ba, nhưng cơm đã nguội lạnh. Tôn Giả bảo:

- Hãy để đó ! Ta sẽ dùng sau.

Chốc lát sau, Du Già Sư thỉnh hỏi nhân duyên cớ sự; Tôn Giả bảo:

- Hôm nay có Bồ Tát Văn Thù và Từ Thị đến trụ trên hư không, và giảng luận pháp nghĩa Đại Thừa; Kim Cang Thủ đứng bên cạnh hộ trì ngăn ma chướng; chư Thiên Tử trụ trên hư không mà ghi chép. Nay Ta phải ghi lại những lời giảng dạy, và vẽ lại bức tranh đó.

Tôn Giả tự pha mực, viết lại những lời giảng dạy của Bồ Tát Văn Thù và Di Lặc, cùng tự vẽ chân dung của chư Bồ Tát. Tôn Giả lại triệu vời chư đại thiện tri thức Ấn Độ đến vẽ thêm sắc thái về tôn tượng của Bồ Tát Di Lặc và Văn Thù. Những bức tượng đó vẫn được giữ ở Nhiếp Đường. Khi ấy, Tôn Giả bảo:

- Chân thân của chư Phật và chư Bồ Tát đều là màu vàng kim.

Chư đệ tử thỉnh hỏi:

- Chư Phật và chư Bồ Tát sao lại có hình tướng khác biệt ?

- Vì để hàng phục loài hữu tình, nên hiện bao hình tướng khác biệt.

Lần nọ, mọi người đều thấy chư Thiên rải hoa cúng dường Tôn Giả. Tôn Giả cũng bảo:

- Những cánh hoa trời đó do vua trời Phạm Thiên rải xuống.

Ngài Bảo Hiền cũng từng tán thán Tôn Giả:

- Bậc sư trưởng của trời người ! Ứng Thân của Tôn Giả được trang nghiêm bằng giới đức.

Lần khác, một người đệ tử thấy có vị thần đầu ngựa đang đứng chấp tay cung kính trước mặt Tôn Giả, bèn hỏi:

- Vị thần đó là ai !

Tôn Giả đáp:

- Đó là Thiên Vương Khẩn Na La (123).

- Tôn Giả chẳng sợ sao ?

- Tại sao Ta phải sợ ! Ông ta cũng như loài người, nhưng có hình tướng khác biệt.

Lần nọ, Tôn Giả bảo Chủng Đôn Ba:

- Tất cả kinh nghĩa Đại Thừa, hết thảy pháp quỹ của ngài Long Mãnh (Long Thọ), Vô Trước thảy, cùng đại đạo của ba đời chư Phật chư Bồ Tát, nay Ta đem phó chúc cho ông.

Đại sư Chủng Đôn Ba thưa:

- Kính xin Tôn Giả hãy truyền trao cho những vị khác. Bao loại giáo nghĩa Mật Chú Đại Thừa, sao Tôn Giả lại ban truyền cho con hết ? Đối với tri thức cạn cợt của con như vầy, thì làm sao gánh vác nổi trọng trách Phật sự to lớn như thế được !

- Trừ ông ra, chẳng ai xứng đáng được phó chúc. Hãy đảm đang trọng trách này. Ta sẽ thường gia trì cho ông.

Ngày nọ, đại sư Chủng Đôn Ba đóng cửa phòng của Tôn Giả rồi lui ra. Tôn Giả cũng bước ra, bảo:

- Thời giờ đã đến !

Lúc Tôn Giả sắp viên tịch, mọi hành vi cử chỉ của Tôn Giả, đại chúng đều thấy rõ. Ngày nọ, Tôn Giả bảo:

- Chư Thiên khải nhạc cúng dường Ta, vậy các ông có nghe chăng ?

Đại sư Chủng Đôn Ba thưa rằng chẳng nghe.

Ngày khác, Tôn Giả bảo:

- Chư sư trưởng của Ta từ cõi trời Đâu Suất đến nghinh đón. Nay Ta cũng sẽ sang cõi trời Đâu Suất.

Đại sư Chủng Đôn Ba nghe thế chẳng vui, và vội đi báo tin cho Giới Thắng. Giới Thắng liền đến hầu Tôn Giả. Bấy giờ có đệ tử của ngài Nõa Nhiệt Bạt (Naropa) là Trí Sanh (Jnanakara) đang giáo hóa dân chúng ở vùng Ni Bạc Nhĩ; sau đó chẳng bao lâu sẽ trở về Ấn Độ. Tôn Giả nghe việc này, bèn bảo Giới Thắng:

- Hiện tại, chúng ta cùng chung sống nơi đây, nhưng đến tháng mười Ta sẽ lên cung trời nộI viện Đâu Suất của đức Từ Tôn (Bồ Tát Di Lặc) để nghe Ngài thuyết pháp. Ông phải nên biết kể từ vô thủy cho đến ngày nay chỉ có một mình mình đến và một mình mình đi mà không có ai làm bạn lâu dài; chúng ta không thể sống gần nhau mãi. Ông đừng bịn rịn mà hãy nên đến Ni Bạc Nhĩ yết kiến ngài Trí Sanh mà cầu học pháp của Bồ Tát Long Mãnh (hay Long Thọ).

Giới Thắng nghe lời này liền rơi lệ, rồi tự bảo: "Ân Sư vốn do mình cung thỉnh sang đây; mình đã thọ học tất cả pháp yếu Hiển-Mật, nay bỏ đi sao đành !"

Tôn Giả biết tâm niệm như thế của Giới Thắng, nên bảo:

- Ông đưa Ta sang đây. Tất cả pháp của Ta, ông đều thông đạt hết. Tuy ông đi vào lúc Ta sắp tịch thì dường như chẳng hợp lý, nhưng người tu Mật giáo Đại Thừa thường phải tầm cầu tu học hết tất cả giáo lý Hiển-Mật. Vậy ông hãy nên đi ! Có điều trước khi đi ông nên cúng dường cầu nguyện.

Giới Thắng liền quảng thiết cúng dường, ân cần cầu nguyện cả một tháng. Đạt Mã Bồ Đề và Thích Ca Huệ Giả đến, thuật lại về sự thiện xảo của Trí Sanh, vị đang trú tại vùng Ni Bạc Nhĩ, và sắp trở về Ấn Độ. Giới Thắng bẩm bạch với Tôn Giả việc này. Tôn Giả bảo:

- Ta sẽ sang cõi trời Đâu Suất, với danh hiệu là Hư Không Vô Cấu Thiên Tử. Ông nên đắp vẽ tượng của Ta, rồi hoặc giữ lại hoặc gởi sang Ấn Độ. Từ cõi trời Đâu Suất, Ta sẽ hiện xuống gia trì. Ông nên thường cúng dường cầu nguyện. Trong tháng này, có thể cúng dường.

Giới Thắng thưa:

- Vâng ! Con cũng cầu nguyện sẽ được vãng sanh lên cung trời Đâu Suất. Xin Tôn Giả từ bi quán đảnh gia trì cho những tôn tượng đó. Từ cung trời Đâu Suất, xin Tôn Giả từ bi gia hộ cho chúng con.

Giới Thắng liền thiết lễ cúng dường thêm nửa tháng. Khi ấy, các đệ tử của Tôn Giả đều tụ về và cùng nghị luận:

- Nay sư trưởng chẳng bao lâu sẽ không còn trụ thế. Trong số chúng ta đây, ai có khả năng đảm nhiệm giáo pháp của sư trưởng ?

Chẳng có ai ứng đáp. Giới Thắng bảo:

- Trong tất cả giáo pháp, đều thuyết rằng công đức do sư trưởng mà sanh; thừa sự sư trưởng, trong số chúng ta, chẳng ai bằng Chủng Đôn Ba. Đảm nhậm trì giáo pháp của Tôn Giả, cũng chỉ có Chủng Đôn Ba.

Khi ấy, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung bảo:

- Chủng Đôn Ba làm sao đảm nhậm giáo pháp của Tôn Giả ? Giáo pháp của Tôn Giả, chỉ có Ta nhậm trì được thôi !

Thật ra, như lời của Giới Thắng, chỉ có Chủng Đôn Ba là có khả năng nhậm trì được.

Lần nọ, Du Già Sư nhủ thầm: "Do có chút ít phước đức, được thừa sự sư trưởng, nhưng chẳng thể tu hành."

Tôn Giả biết tâm niệm của Du Già Sư, nên bảo:

- Nếu dùng ba nghiệp thân miệng ý mà thừa sự sư trưởng, thì không cần tu pháp nào khác.

Về sau, A Lan Nhã Giả bảo:

- Chủng Đôn Ba A Xà Lê vốn là dịch giả. Du Già Sư vốn là vị hầu cận Tôn Giả; chỉ có Ta thường chuyên tu, nên chứng đắc công đức cao hơn hai vị đó.

Bấy giờ, Giới Thắng lo lắng đại thiện xảo Trí Sanh trở về Ấn Độ, lại sợ Tôn Giả mau chóng nhập Niết Bàn, nên buồn rầu thảm thiết, khiến thân thể gầy mòn. Tôn Giả bảo Giới Thắng:

- Hôm nay ông có thể đi.

Giới Thắng buồn thương, cầu nguyện Tôn Giả gia hộ cho, rồi cáo biệt.

Lúc ấy, các thiện tri thức ở Tây Tạng chê bai việc Giới Thắng bỏ Tôn Giả mà đi. Đại sư Chủng Đôn Ba bảo:

- Ân lớn của Giới Thắng, ai có thể sánh bằng (tức chỉ cho công lao cung thỉnh Tôn Giả sang Tây Tạng) ?

Lúc sắp viên tịch, Tôn Giả tùy theo căn khí của mỗi đệ tử mà phó chúc. Khi ấy, Du Già Sư và A Lan Nhã Giả muốn nhập thất tĩnh tu, nên bạch:

- Từ nay về sau, chúng con phải nên tu hành như thế nào ?

Tôn Giả bảo:

- Tâm xả thế gian (124); ngay nơi đó, trước sau chớ rời Chủng Đôn Ba.

Hai vị này nghe lời này khiến tâm chẳng an, bạch:

- Đồng y sư trưởng mà thỉnh pháp, sao Tôn Giả lại bảo chúng con phải y theo Chủng Đôn Ba ?

- Là do sự gia trì của Ta !

Lần khác, Tôn Giả đem hết tất cả tài vật, bảo Du Già Sư mang trở lại Ấn Độ (125), và thuyết bài kệ:

"Chẳng bịnh là thắng lạc

Vui thí là thắng thí

Niết Bàn là thắng lạc

Y tâm là thắng bạn."

Du Già Sư nghe bài kệ này thì lãnh ngộ, nên bảo Chủng Đôn Ba:

- Hiện nay, Tôn Giả bảo phải mang vàng bạc sang Ấn Độ, nhưng chỉ sợ rằng không còn dịp để diện kiến Tôn Giả. Xin sư huynh hãy cầu thỉnh Tôn Giả chớ sai tôi đi.

Chủng Đôn Ba bảo:

- Tôi sẽ cầu thỉnh với Tôn Giả về điều này.

Lần khác, đang lúc đàm luận, Chủng Đôn Ba bạch:

- Du Già Sư và con có việc phải làm, nên lần này xin Tôn Giả chớ sai Du Già Sư đi.

Tôn Giả bảo:

- Ý của Du Già Sư thật hiền thiện; sự việc sẽ được hoàn thành, nên phải đi.

Sau đó, Chủng Đôn Ba bèn bảo Du Già Sư:

- Tôn Giả muốn sư đệ đi, thì xin hãy y theo lời dạy.

Du Già Sư y lời dạy bảo, chọn ngày lành khởi hành. Đêm trước ngày khởi hành, Du Già Sư tự nhủ rằng sẽ không còn dịp để gặp lại Tôn Giả, nên rơi lệ mà cầu nguyện, khiến đôi mắt bị sưng vù. Lúc Du Già Sư khởi hành, Tôn Giả gia trì, bảo:

- Chớ xúc chạm đến số vàng này. Trên đường tuy gặp hoạn nạn, nhưng không bị hại chi.

Du Già Sư y theo lời dạy của Tôn Giả, đồng kết giao với các thương gia mà lên đường. Lần nọ, bọn cướp biết Du Già Sư đang mang vàng, nên đứng chận bên bờ sông. Lúc Du Già Sư đi qua sông, bọn cướp ngủ mê chẳng thấy. Lần khác, Du Già Sư đến nước Ni Bạc Nhĩ, cư trú trong nhà dân làng. Khi nghe tin Tôn Giả viên tịch, Du Già Sư liền để tang. Bọn cướp trong vùng đó nghe tin Tôn Giả đã viên tịch, và biết Du Già Sư là người do Tôn Giả sai đi, nên biết chắc có mang tài bảo. Sợ Du Già Sư sẽ tự bỏ đi, nên đêm đó chúng bao vây ngôi nhà Du Già Sư đang cư trú. Du Già Sư thương cho những kẻ ngu si, muốn cướp đoạt tài vật của Tam Bảo, nên đêm ấy đã cầu nguyện Tôn Giả từ bi gia hộ. Sáng sớm hôm sau, lúc sắp khởi hành, Du Già Sư lấy vàng ra, bỏ vào quần áo. Khi bọn cướp chạy vào lục soát túi vải, thì Du Già Sư đã đi xa. Khi Du Già Sư gặp sứ giả của quốc vương Ấn Độ, liền giao số vàng đó cho người ấy mang sang Ấn Độ, rồi một mình trở về Tây Tạng (126).

Lần nọ, đại sư Chủng Đôn Ba bạch:

- Trong tương lai, con phải y theo ai ?

Tôn Giả bảo:

- Ta chưa thấy có ai làm thiện tri thức cho ông. Vậy hãy y theo kinh tạng mà làm bậc thiện tri thức. Lúc chưa đắc được thần thông, chỉ như người mù bắn cung tên, nên chớ làm sự nghiệp gì cả. Sau khi đạt được thiện xảo, nên làm sự nghiệp lợi ích cho Phật pháp. Thánh giáo y nơi tăng chúng. Tăng chúng y nơi giới luật. Thế nên, phải khiến nhiều người thường trì giới luật; hoằng dương giới luật tức là khiến tăng đoàn được phát triển; có chư tăng tức có lợi ích cho thánh giáo. Thánh giáo trụ thế dài lâu thì làm lợi ích cho loài hữu tình. Chư Bồ Tát khi chưa đắc thần thông mà muốn làm lợi ích cho loài hữu tình, cũng phải khởi đầu bằng sự trì giới luật. Ngược lại, nếu không nghiêm trì giới luật thì hành giả chỉ như người mù bắn cung tên.

Tôn Giả lại bảo Chủng Đôn Ba kiến lập chùa chiền,v.v... Chủng Đôn Ba phát nguyện rằng đời sau sẽ gặp lại Tôn Giả. Song, Tôn Giả bảo rằng từ đời nay trở đi, sẽ không còn gặp nhau nữa (127), nhưng sẽ có cơ hội tương kiến.

Lời di huấn cuối cùng của Tôn Giả cho chư đệ tử:

- Ta truyền trao giáo pháp lại cho Chủng Đôn Ba. Phải tôn kính Chủng Đôn Ba như tôn kính Ta. Chớ để thế pháp làm nhiễu loạn. Ta sẽ thường ban phước lành cho các ông.

Tôn Giả tuy chứng đắc quả vị Kim Cang, vĩnh viễn xa rời phần đoạn sanh tử và biến dịch sanh tử, nhưng vì muốn hóa độ chúng sanh, nên hiển hiện thân phàm sanh ra trong loài hữu tình hoặc loạn.

Cuối cùng, vào ngày hai mươi tháng chín năm 1054, tại Nhiếp Đường, Tôn Giả bỏ sắc thân giả tạm, mà thọ hóa thân tri túc. Tổng cộng, Tôn Giả hoằng pháp lợi sanh ở Tây Tạng hơn mười bảy năm.

Sau khi Tôn Giả viên tịch, các thiện tri thức đều hỏi Chủng Đôn Ba rằng di thể của Tôn Giả phải an táng như thế nào. Đại sư Chủng Đôn Ba đáp:

- Như chư đại Thánh nhập Niết Bàn, phải làm lễ trà tỳ.

Lúc đại chúng đang dùng cơm, Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung tự nhủ: "Nay Chủng Đôn Ba chủ trì buổi lễ trà tỳ Tôn Giả, khiến tâm mình hoàn toàn bất an."

Lễ trà tỳ xong, đại sư Chủng Đôn Ba dùng sữa rưới lên linh cốt của Tôn Giả, rồi thâu nhặt lấy, và hòa với bột trầm hương. Sau này, tại chùa Nhạ Trân, đại sư Chủng Đôn Ba lại đặt một phần lớn xá lợi của Tôn Giả vào một linh tháp bằng bạc. Bấy giờ, Đại Sư tự nhủ: "Nếu được ít phần linh cốt và kinh thư của Tôn Giả, cùng ít phần thánh tượng thì mãn nguyện lắm rồi."

Người khác cũng muốn tranh giành; Đại Sư tâm tuy không vui, nhưng trí thâm độ lượng. Đêm đến, trong mộng Đại Sư thấy Độ Mẫu bảo:

- Sở cầu của ngươi, Ta sẽ giúp cho.

Sang ngày thứ tư, Ca Ngõa Thích Ca Tự Tại cỡi một con lừa, rơi lệ sướt mướt mà đến. Đại sư Chủng Đôn Ba biết Ca Ngõa Thích Ca Tự Tại có thể phân chia linh cốt và kinh thư của Tôn Giả, nên giao chìa khóa và mọi vật sở hữu của Tôn Giả cho Ca Ngõa Thích Ca Tự Tại. Ca Ngõa Thích Ca Tự Tại vốn là người mà cả ba Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung, Chủng Đôn Ba, Thiện Huệ tin tưởng, nên đều hoan hỷ y theo sự phân chia của vị này. Ca Ngõa Thích Ca Tự Tại y theo ý của đại sư Chủng Đôn Ba mà hành. Trong giữa đại chúng, Ca Ngõa Thích Ca Tự Tại nói với đại sư Chủng Đôn Ba:

- Trưởng tử phải thâu lấy hài cốt của người cha. Linh cốt của Tôn Giả phải do Thầy thâu lấy. Kinh điển chữ Phạn cũng phải đưa cho Thầy giữ lấy.

Ca Ngõa Thích Ca Tự Tại lại lấy các thánh tượng của đại sư Kim Châu, cùng các đồ vật mà Tôn Giả rất mực tôn trọng quý mến, đem giao hết cho đại sư Chủng Đôn Ba. Kế đến, vị này đưa cho Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung tượng Phật Thích Ca của đại sư Kim Châu đã từng ban cho Tôn Giả, khiến cho Khô Đôn Tôn Chủ Vĩnh Trung vui mừng vô hạn. Vị này lại đem tượng Lục Tự Minh Vương giao cho Du Già Sư; đem tượng Bất Động Tôn giao cho A Lan Nhã Giả; đem tám ngôi thánh tháp, giao cho Thiện Huệ. Thể theo lời di chúc của Tôn Giả, tất cả tài vật của Tôn Giả đều được dùng vào việc xây cất chùa chiền.

Cuối năm đó, đại sư Chủng Đôn Ba giảng Bát Thiên Tụng; các thiện tri thức khác cũng giảng giải kinh luận. Họ lại kiến lập điện đường để làm nơi cúng dường Tôn Giả.

---

| Lời giới thiệu | 1 | 2 | 3 | 4 | phụ lục | A | B | C | Chú thích & Tham khảo |

Trở về mục "Phật giáo năm Châu"

Đầu trang