- ĐẠO PHẬT VỚI CON NGƯỜI
- HT. Thích Tâm Châu
B.- RÈN LUYỆN VỀ THÂN
THỂ
" Sức khỏe là kết quả của
một đời sống biết tuân theo luật sinh lý ".
Paul Carton
Thân thể khoẻ mạnh là yếu tố quan
trọng trong sự tìm hiểu và thực hiện nghiã sống của con người
Chúng ta không ai là không có thân
thể. Có thân thể chúng ta phải biết cách giữ gìn thân thể, làm
nẩy nở thân thể, tất nhiên chúng ta sẽ thấy : " Một tinh thần
minh mẫn, chứa đựng trong một thân thể khỏe mạnh ".
Đức Phật dạy : " Phải làm thế
nào cho ta trở nên tinh tấn, quả quyết, sáng suốt..., thân ta trở
nên mạnh khỏe, nhưng bình tĩnh... "
" Giữ thân tiết độ, ăn uống
đúng giờ và sống một cách trong sạch ".
Căn cứ vào giáo lý trên đây,
chúng ta nhận thấy vấn đề rèn luyện thân thể, đối với đạo
Phật cũng được đặc biệt chú trọng. Nhưng sự chú trọng ấy, nó
hướng về cả hai mặt " động " và " tĩnh ".
" Tĩnh " tức là phải rèn
luyện tâm trí, không cho nó bôn xôn xao động
" Động " là những sự vận
động có liên quan đến sức mạnh của cơ thể, làm cho cơ thể
được tăng tiến, nếu sự vận động ấy được tiết độ và bình
tĩnh.
Tọa Thiền Nghi nói : " Phóng xả
các duyên, dứt nghĩ muôn việc, thân tâm nhất như, động, tĩnh
không gián cách, lựa sức ăn uống vừa đủ không nhiều không ít,
điều hòa ngủ nghỉ, không bắt buộc, không phóng túng ...".
đó là cả một chương trình rèn
luyện thân thể một cách đầy đủ. Nơi đây chúng ta có thể dựa
theo chương trình ấy mà phân tích thành bộ loại, để dễ dàng cho
sự thực hiện :
1.- CẦN BIẾT VẬN ĐỘNG
" Lo cho thể thao và thể dục cũng
ích lợi như lo cho nhà cửa và trò chơi "
Victor Pauchet
Có vận động cuộc sống mới hay !
Bắp thịt có nở nang, chất độc có
bài tiết, tế bào mới được tiến triển, thân thể mới được
khoẻ mạnh. Mà sự khỏe mạnh đều do chúng ta biết vận động điều
hòa.
Hằng ngày phải biết phân chia thì
giờ để tập thể dục, thể thao hay làm việc. Chúng ta nhận thấy
sự vận động rất cần cho cơ thể cũng ngang với sự ăn uống và
ngủ nghỉ. Có vận động máu chạy mới đều, gân, xương, mới mạnh,
tinh thần mới khỏi mỏi mệt. Những nhà chiếm giải vô địch về
thể dục, thể thao của thế giới, không phải là ít vận động mà
có, những người thợ, những bác nông phu được một thân thể
vạm vỡ cũng đều do sự vận động cả.
Đạo Phật với sự vận động
Đạo Phật với người tu hành cũng
không quên sự vận động ấy được. Theo phương pháp " Thường
hành Đạo " ( Pratyutpannasamàdhi ) và phương pháp " Kinh Hành
" thì một ngày một đêm, người tu hành thường thường hành
đạo vào sáu thời : ban sáng, buổi trưa, ban chiều, chập tối, nửa,
đêm và gần sáng. trong khi hành đạo tất nhiên chân tay và mình
mẩy, hơi thở đều được cử động, nhưng cử động có khuôn khổ
và thì giờ quyết định. Thêm vào đấy mỗi ngày lại thường
thường đi khất thực, đi hoằng đạo hay là đi nhàn tản nhiễu
Phật, nghiã là luôn luôn được vận động, vận động có phương
thức và đúng thời.
Nhờ sự vận động ấy, làm cho tâm
trí người tu hành, được bình tĩnh thân thể không xao động, kích
thích đem lại sự quân bình có lợi ích cho mình và có đủ sức
làm những việc lợi ích cho người.
" Sức khoẻ là hạnh phúc "
2.- BIẾT CÁCH HÔ HẤP
" Người nào giữ hơi thở
điều hòa, ý thức minh mẫn, lòng thương rộng lớn... người ấy
đã thanh tịnh vàtự tại ".
Paul Adam.
Sự cần thiết của hô hấp
Hô hấp là sự cần thiết cho sự
sống của chúng ta. Hô hấp được điều hòa và hợp pháp, thì
dòng máu trong thân thể chúng ta được trong sạch và thân thể
chúng ta sẽ nhờ sự cung cấp của máu ấy mà được khỏe mạnh.
Nếu chúng ta không thở hết những thán khí ra, hít những dưỡng
khí vào tất nhiên thân thể chúng ta sẽ dần dần suy yếu. cho nên
Bác sĩ Victor Pauchet cũng công nhận : " Nếu dưỡng khí nhập vào
được các cơ thể, thì làm giảm bớt được nhiều bệnh ".
Phương pháp hô hấp theo Đạo Phật
Trong đạo Phật đối với sự hô
hấp rất cần thiết và cũng có phương pháp. mà phương pháp ấy,
thường gọi là phương pháp đếm hơi thở, sổ tức quán, nghiã là
mỗi một hơi thở ra từ từ, phải niệm ít nhất 10 câu danh hiệu
Phật và khi hít dưỡng khí vào cũng đều đều đếm đủ 10 niệm như
thế. Tức là khi thở ra chừng nào, khi hít vào cũng chừng ấy,
không sai khác, cứ đều đều và liên tiếp mãi, dần dần trở
thành thói quen. Đã thành thói quen thì không cứ là đi, đứng,
ngồi, nằm, ngủ, nghỉ lúc nào cũng thế, khiến thân tâm người tu
hành được bình tĩnh, điều hòa, không xao động và được khỏe
mạnh.
Muốn phải làm, làm sẽ được !
Chúng ta muốn thành công trên
đường đời, chúng ta muốn bình tĩnh, cương quyết trước mọi công
việc khó khăn và phức tạp của đời, chúng ta không thể không
cần sức khoẻ và không thể không biết cách hô hấp. Vì hô hấp
là một phần quan trọng trong sự muốn cho thân thể khỏe mạnh của
chúng ta. Chúng ta cần tập phương pháp đếm hơi thở này bằng cách
đếm con số thay cho niệm danh hiệu Phật, nếu chúng ta không biết
niệm.
Một vị Đại đức phương Tây viết :
" Nhờ phép này ý thức và sinh lực trở nên trong sạch điều
hòa, gây thành một hoàn cảnh thuận tiện, để suy nghiệm kỹ trong
bước đường tu hành, thực hành " .
Nơi đây, chúng ta có thể nói rằng
: " Thêm một lít dưỡng khí tức là bớt được một công Thầy
thuốc ".
3.- CẦN BIẾT CÁCH ĂN UỐNG
" Sức mạnh sinh hoạt của cơ thể
là do sự hấp thụ những sinh lực tinh túy trong các chất ăn uống
mà ra ".
Paul Carton
Ăn để làm gì ?
" Ăn để sống, chứ không phải
sống để ăn ". Đó là câu người ta thường nói để nhắc
nhở những ai ăn quá độ. Ăn để sống, nghĩa là không ăn thì
chết. Chúng ta nên biết rằng thân thể chúng ta tuy bề ngoài thấy
đầu, mình, tay, chân, mặt, mặt, mũi v.v... mỗi mỗi đều hình trạng
khác nhau, nhưng các nhà khoa học phân chất ra biết là có những
chất đạm, chất mỡ, chất bột, chất kim khí và nước hợp lại
thành thân con người. Nhưng các tế bào trong thân chúng ta đây
không phút nào giây nào là không biến đổi, lớp sinh ra, lớp bị
hủy hoại. Vậy chúng ta muốn có tế bào mới luôn luôn để bồi
bổ những tế bào đã bị hủy hoại đó, tất nhiên chúng ta phải
cần thức ăn uống cho trong sạch, hợp vệ sinh nhưng phải có điều
độ.
" Ăn uống vật chi nên coi như
uống thuốc "
Theo quan niệm Phật Giáo thì ăn phải
có chừng, ăn vừa đủ để sống còn, ăn trongsạch, ăn cho người
và vật khỏi oán hận, vừa lợi ích cho thần xác mình và khỏi hại
cho chúng sinh khác. Nói đúng là ăn chay. Ăn chay tức là ăn những
món gì thuộc về loại thực vật, như gạo nếp, đậu, khoai, vừng,
rau, dưav. v...Vì ăn những thứ này có nhiều chất sinh tố do trực
tiếp ánh sáng của thái dương. Nghĩa là ăn chay cũng đủ các chất
đạm, chất mỡ, chất bột, chất kim khí và nước, mà lại còn có
tâm từ bi và hợp vệ sinh là khác. Đức Phật dạy : " Ăn các
món gạo, nếp, bắp, đậu, rau, quả... thân thể khoẻ mạnh, ít đau
ốm, còn dùng những món huyết nhục hay sinh bệnh hoạn ". Thật
thế, 90% các bệnh đều do sự ăn uống các món huyết nhục mà sinh
ra, nó làm cho người ta bị no hơi , chướng bụng, chậm tiêu hóa...,
vì nó có chứa nhiều chất độc, nhất là nó ít chất bổ, do sự
gián tiếp hấp thụ ánh sáng của mặt trời.
Uống sao cho hợp ?
Theo sự quan sát của Đức Phật, thì
trong nước có rất nhiều vi trùng. Mỗi bát nước có thể có tới
84.000 con. Và nó có thể phá hoại cơ thể, một khi nó đã truyền
vào cơ thể chúng ta. Cho nên việc uống chúng ta cũng phải thận
trọng lắm. Chúng ta nên uống những thứ nước gì hợp với chúng
ta, giúp thêm cho sự tiêu hóa được dễ dàng. Nhưng chúng ta nên
nhớ rằng trước khi uống chúng ta cần phải gạn lọc kỹ lưỡng theo
như lời Phật đã dạy các vị tu sĩ, nhất là chúng ta không nên
dùng các thứ rượu, vì rượu có chất mạnh hay kích thích cơ thể,
làm cho cơ thể tiêu hao, tâm thần tán loạn, hay sinh ra các chứng
bệnh và hay làm điều phi pháp.
Chúng ta không nghe một Bác sĩ Tây
Phương thường nói : " Giữa lúc chúng ta mơ tưởng là cường
tráng thì tinh lực chúng ta đã thấy tiêu hao từ đấy rồi ".
Như thế, chúng ta thấy rằng sự ăn uống rất quan hệ đến thân thể
và tâm trí chúng ta. Chúng ta muốn được thân thể và tâm trí
mạnh khỏe, bình bĩnh, chúng ta không nên dùng những món gì có hại
cho chúng ta và lây đến sự đau khổ của muôn loài. Chúng ta chỉ
cần ăn uống để bảo vệ cho sự sống, để làm tròn nghiã vụ cho
chính mình và cho xã hội. Chúng ta hãy nhận lấy lời sau đây cuả
Bác sĩ người Pháp :
" Con người phải y cứ vào bản
năng chân chính, phải dùng trí tuệ sáng suốt mà suy xét, để cung
dưỡng cho thân thể những đồ ăn uống cần dùng ".
4.- CẦN BIẾT NGỦ NGHỈ ĐIỀU HÒA
" Ngủ nghỉ là là một liều
thuốc an định, bổ dưỡng thân thể và tâm thần sau khi làm việc
mỏi mệt ".
Biết điều hòa là hạnh phúc
Chúng ta sống ở đời để hoạt
động, đã hoạt động chúng ta không thể không có mặt ở bao nhiêu
công việc vất vả suốt ngày hoặc về tinh thần cũng như về lao lực
nên chúng ta cần phải có sự ngủ nghỉ. Nhưng chúng ta cần biết
điều khiển cho sự ngủ nghỉ ấy có điều độ. Nghĩa là chúng ta
không nên bắt buộc nó phải chịu đựng một cách quá đáng, nếu
quá đáng, thân thể và tâm thần chúng ta bị mỏi mệt, suy giảm. Suy
giảm và mỏi mệt là một sự nguy hại cho công việc, cho sự nghiệp
của chúng ta trên đường đời. Song, cũng đừng phóng túng quá.
Phóng túng quá, sự tai hại cũng tương tự như sự bắt buộc.
" Chớ vì nhân duyên ngủ nghỉ
khiến cho lỡ cả một đời không được ích chi ! " Bóng sáng
có chờ ai, một ngày được mấy nỗi, một kiếp được bao lâu.
Nếu chúng ta chỉ đắm chìm trong ngủ nghỉ, không có điều độ, thì
còn đâu là thân thể khỏe mạnh. Thân thể, sự nghiệp, giá trị
của chúng ta có được là do ở sự siêng năng, vận động, điều
độ và hiểu biết nơi chúng ta chứ không thể có được ở một
thân hình phì độn, xanh xao, yếu ớt và ngu muội.
Vậy chúng tacần lưu ý : ngủ nghỉ
là lẽ đương nhiên cần có ở nơi chúng ta nhưng nó đòi hỏi
chúng ta phải có điều độ.
" Biết giữ điều độ, thích nghi,
không bao giờ nhu nhược, ủy mị " Kim Thi.
5.- CẦN TẮM GIẶT SẠCH SẼ.
" Thân thể nhơ nhớp tinh thần
khó kiện toàn được ".
Paul Carton
Sạch sẽ thêm khỏe mạnh
Ngủ nghỉ, ăn uống, hô hấp và vận
động được liệt vào hạng phụ tá cho thân thể, thì vấn đề tắm
giặt sạch sẽ cũng không đến nỗi là không có ích lợi cho thân
thể.
Hư không có ánh sáng và bóng tối,
đường đời có ngã thiện và ngã ác, tất nhiên thân thể chúng
ta cũng có hai mặt sạch và bẩn. Bẩn là do các vi trần bên ngoài
bám vào, do những chất độc bên trong tiết ra được sự che đậy
bởi quần áo, khiến cho thân thể chúng ta phải bứt rứt, khó chịu
nặng nề, đôi khi lại do đó mà phát sinh nhiều tật bệnh.
Muốn trút sạch những nỗi khó chịu
ấy không gì bằng sau khi vận động chúng ta cần tắm giặt sạch sẽ,
chúng ta sẽ có những cảm giác như Kinh Ôn Thất nói :
1/ Thân thể được nhẹ nhàng khoan
khoái.
2/ Trừ được những bệnh phong khí.
3/ Trừ được những bệnh thương
hàn.
4/ Trừ được những cấu uế nơi
mình.
5/ Trừ được khí nóng, không bị oi
ngạt.
6/ Trừ được những bệnh tê thấp.
7/ Thân thể được sạch sẽ, mắt
sáng và không bị người khinh bỉ.
Vậy hoặc tắm không khí, tắm nắng,
tắm nước nóng, nước lạnh... tùy ý chúng ta, nhưng vệ sinh bắt
buộc chúng ta phải luôn luôn tắm rửa thân thể và giặt giũ quần
áo cho sạch sẽ, để giúp thêm cho thân thể chúng ta được khỏe
mạnh, tâm trí chúng ta thêm sáng suốt và khỏi đem lại sự khó
chịu cho những người sống bên cạnh chúng ta.
6.- CẦN ĐƯỢC NƠI Ở
" Phải sửa sang nhà cửa cho
sạch sẽ cao ráo ".
Bột Kinh
Sức mạnh sinh hoạt của cơ thể
được hấp thụ ở nơi ăn uống, thì cũng phải được ở nơi
ngoại cảnh đem vào.
Ở sao cho hợp ?
Chúng ta không thể thiếu không khí
mà sống được, không khí là môn thuốc bổ thiên nhiên. Nhưng
không khí trong sạch phải là ở nơi khoáng đãng với những căn
nhà cao rộng, sạch sẽ hợp vệ sinh.
Thật thế, nhà cửa cần làm tại
những nơi cao ráo, rộng rãi thoáng khí, tránh xa những ao đầm tù
hãm và luôn luôn phải được quét tước sạch sẽ. Vì có thế
chúng ta mới hít được những không khí trong sạch, mới có những
điều kiện thuận tiện cho chúng ta làm hợp vệ sinh, mới khỏi
được những tật bệnh do vi trùng gây nên và mới được thân
thể khỏe mạnh.
Nếu hoàn cảnh xã hội không cho
phép chúng ta được như những người giàu sang, thì ít nhất chúng
ta cũng phải cố gắng tạo nên một căn nhà nhỏ bé có cửa rộng
cao ráo, sạch sẽ và đúng phép vệ sinh thì quyết nhiên hoàn cảnh
ấy sẽ đem lại cho chúng ta một kết quả tương đối trong sự mạnh
khỏe và sáng suốt. Nghĩa là mặc dầu hoàn cảnh nào chúng ta cũng
vẫn phải có nhà để ở. Đã có nhà chúng ta cần biết sửa sang
nó cho thích hợp với điều kiện sức khỏe của chúng ta, để chúng
ta nắm được sự may mắn trong đời chúng ta.
Được thế, tất nhiên chúng ta sẽ
không phải cảm thụ lấy những lời khắc trách của Thánh Gandhi đã
nói : " Họ thông thuộc ngọn núi Hy Mã ( Himalaya ) cao bao nhiêu
thước, con sông Hằng ( Gange ) dài bao nhiêu cây số, mà những điều
cần thiết cho sự sống là ăn làm sao, thở làm sao đúng phép vệ
sinh thì họ chưa từng để ý đến bao giờ ".
7.- NÊN SUY NGHĨ VÀ LÀM VIỆC ĐIỀU
ĐỘ
" ... Như người khôn biết đo
lường sức trâu nhiều hay ít mà cho làm đúng mức, chứ không
bắt làm quá độ, kiệt sức ".
Kinh Di Giáo
Hễ quá sức là có hại, mặc dầu
về tinh thần hay thân thể.
Ở đời ai không muốn sống lâu và
mạnh khỏe. Nhưng sự muốn ấy phải hiểu đúng, phải làm đúng theo
tinh thần trung đạo mới có thể đạt tới kết quả được. Suy nghĩ
và làm việc có điều độ, cũng là một phần lớn giúp cho sự
mong muốn ấy.
" Suy nghĩ nhiều, khí huyết suy
"
Trước những sinh hoạt để duy trì
sự sống cho chính mình và làm trọn nghĩa vụ đối với gia đình,
quốc gia, xã hội, chúng ta phải ném vào đấy không biết bao nhiêu
hoạt lực về tinh thần. Hoạt lực ấy sẽ làm suy giảm bao nhiêu sinh
lực của cơ thể, nếu chúng ta không biết giữ gìn điều độ. Chúng
ta thường nghe, xưa kia có một vị tướng trẻ tuổi suy nghĩ về quân
cơ một đêm, sáng mai thấy mái tóc trên đầu bạc trắng. Nhà thi sĩ
Lý Thái Bạch Trung Quốc cũng nói : " Chiêu như thanh ty mộ như
tuyết ". ( Mái tóc, sáng còn như tơ xanh, tối thành ra tuyết bạch
) đủ chứng tỏ sự suy nghĩ quá độ có hại lớn cho thân thể con
người.
Làm quá sức thân sẽ mệt
Suy nghĩ đã thế, thì việc làm cũng
thế. Chúng ta hãy im lặng nghe lời Phật dạy các vị tu sĩ : " Cầu
đạo thái quá, tất nhiên thân phải mệt, thân mệt thì ý phát
buồn bực, ý buồn bực thì chán bỏ cả việc tu hành, chán bỏ cả
việc tu hành, thì tội càng thêm nặng. Cứ trong sạch, yên vui là
không lỗi đạo ".
Với giá trị trên đây, đem áp
dụng vào công việc làm, chúng ta cũng có thể nói được rằng :
" Việc làm mà quá sức thân sẽ mệt, thân mệt thì chán, chán
tất nhiên công việc bỏ và thân thể cũng do đó mà suy yếu thêm
dần. Giữ điều độ là tốt hơn cả ".
Vừa phải là hơn !
Vậy trong phép vệ sinh về ăn uống
cũng như trong phép vệ sinh về tinh thần, đều không nên để cho dục
vọng lấn át mình. Nghĩa là tất cả đều phải giữ điều độ không
nên tham quá. Tham vọng quá, hay tham ăn quá đều có hại. Vì quá
sức tiêu hóa của trí tuệ hay của thân thể việc làm không được
chu tất, kết quả chỉ đem đến sự kiệt lực và hư tổn thân thể
cùng tinh thần mà thôi.
Chúng ta muốn mạnh khỏe, sống lâu
hay thành công trên đường đời, cần phải lượng sức mình.
Nói tóm lại
Thân thể con người do sự tổ hợp
của các tế bào. Các tế bào chuyển biến thân thể sẽ nẩy nở hay
suy giảm tùy theo sự dinh dưỡng của mình và do đó, nó sẽ phản
chiếu thành đời sống vui tươi hay đen tối. Con người có thể cải
thiện được tất cả, một khi con người biết sống một đời sống
hợp lý, biết điều hòa thân thể, tâm trí và hoàn cảnh. Con
người biết cách rèn luyện thân tâm thì sự đi, đứng, nằm,
ngồi, ăn nói không gì chẳng phải là hạnh phúc, là đạo sống
chính đáng.
" Muốn thành công trên đường
đời, điều kiện trước nhất là biết làm một con vật tốt
đã".