- Chín yếu tố phát triển
thiền quán
- Tác giả: Sayadaw U Kundalàbhivamsa
- Dịch giả: Tỳ kheo Thiện Minh
- Chương VIIIII
- Yếu Tố Thứ Năm
a. Nguyên nhân dẫn tới Định
Các nhà chú giải thích rằng:
"Samàdhisassa
nimittaggahanene"
"Bằng cách nhơ những nguyên
nhân dẫn tới tâm an tịnh, dẫn tới Định, nhớ lại những ấn chứng
trong những lần đắc định trước đây, hành giả sẽ phát triển ngũ quyền
và thành tựu tuệgiác".
Sau mỗi lần ngồi thiền, hành giả밨ải nhớ rằng điều này. Hành giả sẽ nhận ra rằng
trong một buổi nào đó, hoặc một giai đoạn nào đó trước đây, việc
hành thiền có kết quả hơn. Hành giả cố nhớ xem nguyên nhân nào đã khiến
cho những quán niệm tốt hơn trong những lần đó.Có phải là do chỗ ngồi
thích hợp, hay do thời tiết dễ chịu, hay do vật thực phù hợp, hay do oai
nghi thuận tiện, hay do có sự tinh tấn đúng mức của thân và tâm.
Có thể là một hay nhiều yếu tố
đã tạo nên sự thành công trong lần hành thiền đó. Hành giả nên biết
rằng nhờ 讨ững yếu tố thuận lợi đómà
việc hành thiền của mình được tốt đẹp, và mình có được những ấn
chứng của thiền quán. Đây là một trong những yếu tố để phát triển
ngũ quyền.
Cũng có lúc hành giả hành thiền
không có kết quả. Hãy cố tại sao mình không thể quán niệm tốt
trong những lần đó.Co 鰨ải vì ăn quá nhiều
không, vì ăn quá nhiều thì không thể chú niệm tốt như lúc bình thường
được. Hoặc nếu môi trường hành thiền không thích hợp cũng có thể
làm chosự chú niệm bị gián đoạn. Đôi lúc khí hậu khắc nghiệt mà
hành giả không hành thiền tốt.
Nếu biết được lý do của những
thành công và thất bại trong việc hành thiền, hành giả có thể điều chỉnh
có kết quả tốt hơn.
Khi sự hành thiền bị trở ngại,
nếu là do chỗ ngồi không thích hợp, hành giả chỉ cần xắp xếp lại
chỗ ngồi là ổn. Nếu thấy rằng đólà do ăn quá nhiều thì lần sau
hành giả nên ăn bớt lại thì sự chú niệm sẽ tốt hơn. Nếu do tư thế
không thích hợp thì nên đổi oai nghi, hoặc nếu do thiếu tinh tấn thì
nên gia tăng sự tinh tấn quá mức hay do tâm quá trạo cử, hành giả nên
thư giản bớt để cho sự chú niệm có thể trơ 뮦#234;n hoàn hảo.
Vì vậy quan sát và nhớ lại những
ấn chứng và điều kiện liên quan đến những lần hành thiền trước đây
cũng là một yếu tố phát triển ngũ quyền và tiến bộ trong tu tập. Xin
hãy đọc 3 lần:
Yếu Pháp:
Để phát triển thiền định
Những ấn chứng trước đây
Phải được khéo ghi nhớ
Nếu hành giả không quan sát và ghi
nhớ những ấn chứng thì khi sự quán niệm gặp trở ngại, hành giả sẽ
không biết được nguyên nhân và do vậy rất khó điều chỉnh. Khi đó sự
quán niệm sẽ bị gián đoạn và sự đắc pháp sẽ bị chậm lại.
Nhờ sự quan sát, hành giả sẽ biết
được nguyên nhân của những thành công và thất bại trong những lần
hành thiền, do đó có thể điều chỉnh một cách thích hợp, khiến cho sự
quán niệm được nâng cao. Ngũ quyền của hành giả볦#7869; phát triển và sự tu tập tiến bộ nhiều hơn.
b. Mức độ Tuệ giác mà hành giả đạt được
Khi hành thiền, do mức độ tuệ giác
đạt được, mà có khi hành giả ngồi thiền rất tốt, có khi lại không
tốt. Cũng giống như một con chim đang bay giữa bầu trời, đôi lúc nó bay
sát mặt đất, đôi lúc nó bay mãi tận trời cao. Tương tự, hành thiền
có nhiều giai đoạn khác nhau.
Ở mức độ danh sắc phân tích
trí, khi hành giả có thể phân biệt giữa danh pháp và sắc pháp, sự chú
niệm thường là tốt. Với Duyên nhiếp thủ trí, khi hành giả thấy rõ
nhân quả, sự chú niệm cũng khá tốt. Đến Tư duy trí, thì chỗ đang chú
niệm khá tốt, bỗng nhiên hành giả nhận thấy chiều hướng chợt xấu
đi. Hành giả phải chịu đựng những cảm giác đau nhức, buồn nôn, ngứa
ngáy, lúc lắc, dao động, nặng nề, v.v....., đủ các loại thổ.
Hành giả muốn bỏ việc hành thiền.
Khi nghe tiếng chuông báo hiệu giờ hành thiền, hành giả đi vào thiền
đường một cách rất miễn cưỡng.
Hành giả nào thực hành đúng đắn
theo phương pháp sẽ đạt đến Tư duy trí trong khoảng 10 ngày sau. Những
thọ khổ trong giai đoạn này quá nhiều và quá khó chịu nên hành giả đâm
sợ việc hành thiền. Do quá sợ ngồi thiền, hành giả chỉ thích đi kinh
hành để thay thế.
Chính tôi trước đây cũng vậy.
Khi đạt đến Tư duy trí, mỗi lần ngồi thiền, tôi thấy khổ sở đến
đổ婠chỉ muốn hành thiền trong oai nghi đứng
thôi, và thậm chí đã thưa với ngài thiền sư về điều đó.
Một hôm tôi cùng với một vị sư
bạn đến gặp ngài thiền sư để trình pháp. Vừa mới đãnh lễ thầy
xong, vị sư bạn kia đã nói ngay điều mà tôi đang định nói:
"Bạch Ngài, khi ngồi con thấy
quá nhiều thọ khổ, chịu không nổi, xin Ngài cho con được hành thiền
trong oai nghi đứng thôi".
Ngài thiền sư trả lời:
"Sư chỉ hành thiền có 10
ngày, nên tôi không thể cho phép sư điều đó".
Đến Tư duy trí, hành giả phải
nghe theo lời chỉ dẫn của thiền sư, và phải chú niệm hết sức cẩn trọng
và thấu suốt. Một khi sự chú niệm đúng mức hành giả sẽ đạt đến
Sinh diệt trí. Đến đây, cảm thọ chuyển từ khổ sang lạc. Hành giả sẽ
bắt gặp tất cả các trạng thái an lạc:
- Thân và tâm đều nhẹ nhàng
(Kàyaslahutà, cittalahutà)
- Thân và tâm đều nhẹ nhàng
(Kàyamudutà, cittamudutà).
- Thân và tâm đều thuần thục (Kàyapàguĩĩatà,
cittapàguĩĩatà), có vẻ như đối tượng và tâm chú niệm đều làm việc
một cách tự động, hành giả chỉ ngồi và quan sát. Sự chú niệm hết sức
dễ dàng.
Trong các giai đoạn trước, tức là
ở Danh sắc phân tích trí, Duyên nhiếp thủ trí và tư duy trí, hành giả cần
phải thay đổi tư thế một hoặc hai lần trong giờ ngồi thiền, nhưng đến
sinh diệt trí, hành giả không cần thay đổi tư thế nữa. Hoặc trước đây
hành giả chỉ có ngồi một tiếng thì đến Sinh diệt trí hành giả có thể
ngồi một lúc bốn hoặc năm tiếng đồng hồ. Vì khi đạt đến Sinh diệt
trí, thân và tâm đều thích ứng với công việc, nên sự chú niệm của
hành giả trở nên rất tốt.
Như vậy, tùy theo mức độ tuệ giác
mà có những giai đoạn chú niệm tốt hay không tốt. Các thiền sư hiểu rõ
trường hợp như vậy và có thể hướng dẫn để cho thiền sư có thể
phát triển ngũ quyền và tiến bộ trong tu tập.
c. Hoàn cảnh sống mà hành giả đã huân tập trong đời
này và những đời trước
Do hoàn cảnh sống mà hành giả đã
huân tập trong đời này và những đời trước.
Do hoàn cảnh sống mà hành giả đã
huân tập trong đời này và những đời trước, mà sự chú niệm có thể
tốt hay không tốt. Căn cứ vào đó có 4 hạng người.
1. Hạng người khi hành thiền phải
trải qua nhiều khó khăn và đau đớn, mà quá trình đắc pháp cũng chậm
(Dukkhapatipadà - dandha - abhinnà)
2. Hạng người khi hành thiền phải
trãi qua nhiều khó khăn và đau đớn, nhưng đắc pháp nhanh (Dukkha -patipadà
- khippa - abhinnà)
3. Hạng người khi hành thiền,
quán niệm rất dễ dàng thoải mái và quá trình đắc pháp chậm (Sukha
-patipadà-khippa - abhinnà)
4. Hạng người khi hành thiền,
quán niệm rất dễ dàng thoải mái và đắc pháp cũng nhanh (Sukha - patipadà-khippa
- abhinnà)
1- Hạng người thứ nhất là người
trong kiếp hiện tại cũng như trong các quá khứ chưa hề hành thiền chỉ
cũng như thiền quán. Bây giờ khi thực hành thiền quán, người ấy phải
trãi qua khó khăn và đau đớn, và việc đắc pháp cũng hết sức chậm chạp.
2- Hạng người thứ hai là hạng người
kiếp này cũng như kiếp trước, có hành thiền quán mà không thiền chỉ.
Bây giờ khi hành thiền chỉ, thiền quán, người ấy phải trãi qua khó khăn
và đau đớn, tuy nhiên việc đắc pháp lại nhanh chóng.
3- Hạng người thứ hai là hạng người
kiếp này cũng như những kiếp trước có hành thiền chỉ mà không hành
thiền quán . Bây giờ khi hành thiền chỉ, thiền quán, người ấy hành rất
dễ dàng thoải mái nhưng quá trình đắc pháp thì chậm chạp.
4- Hạng người thứ tư hạng người
kiếp này cũng như những kiếp trước đã có hành cả thiền chỉ lẫn thiền
quán. Bây giờ khi hành thiền quán, việc đắc pháp của người ấy rất
nhanh chóng.
Các hành giả có thể tự mình xem
xét mình thuộc hạng người nào. Quý vị có thể xác định được mình
thuộc một trong bốn hạng người nói trên.
Lẽ dĩ nhiên ai cũng muốn thuộc hạng
người thứ tư - quán niệm dễ dàng thoải mái và đắc pháp nhanh. Tuy
nhiên không phải mọi thứ đều như mình muốn, mà nó tùy thuộc vào những
gì mình đã tạo tác trong quá khứ.
d. Hai hạng người đắc pháp chậm
1. Khó hành đắc chậm với hạng
người khi hành thiền phải trải qua nhiều khó khăn và đau đớn, và đắc
pháp chậm, thì phải tinh tấn chú niệm hơn nữa để vượt qua thọ khổ.
Chỉ khi đó mới diệt được sân tùy miên và thấy được pháp.
Sân tùy miên sẽ khởi lên nếu với
cảm giác đau như ngứa ngáy, tâm hành giả liền cảm thấy khó chịu, bực
bội. "Thật là đau đớn ! Thật là khủng khiếp ! Sự đau đớn này
có chịu biến mất không? Tôi sợ là nó sẽ không bao giờ biến mất
cho!" Trạng thái khổ sở đó gọi là sân tùy miên đi kèm với khổ thọ.
Xin hãy đọc 3 lần.
Yếu Pháp:
Đi liền với khổ thọ
Chính là sân tùy miên
Là pháp cần đoạn diệt.
Chỉ khi diệt tận sân tùy miên
hành giả mới có thể thấy pháp và tiến bộ trong pháp. Phải làm như thế
nào? Đức Phật dạy:
"Dukkhà vedanà sallato
dathabbà".
"Khi khổ場họ phát sinh trong ngũ uẩn, hành
giả phải chú niệm cho đến khi thấy khổ thọ như một cái gai."
Chẳng hạn có người đang làm việc
trong một khu rừng bị gai đâm vào tay hay vào chân, người đó chỉ có thể
tiếp tục hay làm việc sau khi đã lấy cái gai ra. Nếu người đó thấy
công việc quan trọng hơn nên cứ tiếp tục làm mà không nhổ cái gai ra.
Cũng vậy, khi khổ thọ phát sinh
trong ngũ uẩn , hành giả phải chú niệm để vượt qua khổ thọ, tương tự
như vậy phải lấy cái gai ra trước tiên. Một khi hành giả đã vượt qua
cảm thọ, cũng như khi đã lấy được cái gai ra, hành giả đã hoàn thành
phận sự đoạn diệt sân tùy miên nương náu nơi khổ thọ. Nhờ vậy hành
giả sẽ thấy pháp và tiến bộ trong pháp. Xin hãy đọc 3 lần:
Yếu Pháp:
Khi khổ thọ phát sinh
Phải chú niệm tức thì
Như việc nhổ gai đâm.
Tôi đã nói nhiều về phương pháp
vượt qua khổ thọ bằng sự chú niệm. Nhưng vì lợi ích của những hành
giả mới, tôi sẽ nhắc lại lần nữa. khi những cảm giác đau nhức, buồn
nôn phát sinh, đầu tiên và trên hết, hành giả phải biết được rằng mình
sẽ chịu đựng. Phương châm "Nhẫn nại dẫn đến Niết-bàn" rất
lợi ích cho việc hành thiền . Hành giả không nên chán nản nghĩ rằng mình
phải đương đầu với khổ thọ này suốt cả buổi ngồi thiền. Hà讨
giả nên tự nhắc nhở rằng "cảm thọ sẽ
gây đau đớn theo cách riêng của nó, tuy nhiên phận sự của ta là phải
chú niệm".
Và hành giả để cho tâm buông xả.
Khi khổ thọ càng bức bách khó chịu, hành giả thường bị căng thẳng lẫn
tâm và thân một cách vô ý thức. Hành giả phải cẩn thận đừng để
cho điều đó xảy ra.
Khi khổ thọ quá mãnh liệt, hành
giả nên buông xả tâm và thư giản thêm một ít. Sau đó hành giả đặt tâm
ngay trên cảm thọ. Hành giả nên quan sát thêm hiện giờ cơn đau nhức
như thế nào, nó đang ở trên da, trong gân, trong xương hay thậm chí trong tủy?
Hành giả quán niệm một cách thấu
suốt và chú tâm bất cứ cảm thọ nào phát sinh lên Sau bốn hoặc năm chú
niệm liên tục , hành giả thấy khổ ngày càng gia tăng . Nhưng khi đạt đến
cao điểm thì nó bắt đầu giảm cường độ. Tuy vậy hành giả không nên
lời bớt sự quán niệm mà phải duy trì sự tinh tấn như trước đây.
Thấy rõ sự tăng và giảm của cảm
thọ tức là thấy được thực tánh của cảm thọ.
Sau đó, khi định tâm vững vàng hơn,
hành giả thấy rõ rằng:
- Trong một niệm, cảm thọ gia tăng.
- Trong một niệm khác, cảm thọ giảm xuống.
- Trong một niệm khác nữa, cảm thọ chuyển sang nơi khác.
Như vậy là hành giả đã thấy rõ
hơn nữa thực tánh của cảm thọ. Hành giả nghiệm ra rằng cảm thọ
không phải luôn luôn là đau nhức mà nó thay đổi hoài.
Khi định tâm mạnh mẽ hơn nữa,
niệm một cảm giác đau, hành giả thấy rằng cảm giác đau sanh lên rồi
diệt, sau đó lại sanh lên rồi diệt.
Thấy được sinh diệt thì đau không
còn là vấn đề quan trọng, mà hành giả cố gắng hết sức để bắt kịp
tất cả sự sinh và sự diệt. Và chú niệm một cách thấu suốt là mối
quan tâm chính yếu của hành giả . Sự chú niệm bắt đầu lấn áp khổ
thọ.
Tiếp tục chú niệm, nếu hành giả
đạt đến Diệt trí , khi niệm "đau... đau..." sự sinh khởi của
cơn đau không rõ ràng mà chỉ có sự diệt, mới nổi bật. Ngay khi vừa
chú niệm cảm giác đau thì nó liền diệt mất. Do tâm mãi lo bắt kịp sự
diệt nên cảm giác đau không còn quan trọng nữa mà nhận biết cảm giác
là quan trọng hơn. Như vậy khổ thọ đã bị áp đảo bởi tâm chú niệm.
Định tâm phát triển hơn, hành giả
thấy rằng khi chú niệm cơn đau, không chỉ cơn đau diệt mà tâm chú niệm
cơn đau đó cũng diệt.
Với những hành giả thông tuệ,
khi chú niệm cơn đau, họ thấy 3 loại diệt:
- cơn đau diệt.
- tâm nhận biết cảm giác đau diệt.
- tâm quán niệm cảm giác đau diệt.
Do thấy được sự diệt, hành giả
nghiệm ra rằng:
- cơn đau là vô thường.
- tâm nhận biết là vô thường.
- tâm chú niệm cũng là vô thường.
Vô thường tiếng Pàli gọi là
Anicca.
Do sự chú niệm đã áp đảo khổ
thọ nên hành giả đã hoàn thành phận sự đoạn diệt sân tùy miên nương
náu trong khổ thọ. Nhờ vậy hành giả sớm đắc pháp và tiến bộ trong
pháp.Xin hãy đọc 3 lần:
Yếu Pháp:
"Tất cả các khổ thọ
Phát sinh lúc quán niệm
Đều cần phải vượt qua"
Nếu hành giả đã vượt qua được
khổ thọ phát sinh trong lúc quán niệm, thì những cảm thọ cũ đã có trước
lúc hành thiền cũng sẽ được khắc phục, và những bệnh tật trước đây
của hành giả sẽ được chữa lành.
Hướng dẫn cách quán niệm khổ thọ
như vậy rõ ràng.
2. Hạng người khi hành thiền
quán niệm rất dễ dàng thoải mái nhưng đắc pháp chậm.
Lý do là vì hành giả dính mắc với
thọ lạc khiến cho quá trình đắc pháp bị chậm đi. Do đó hành giả phải
đoạn diệt tham tùy miên nương náu trong thọ lạc. Xin hãy đọc 3 lần:
Yếu Pháp:
Tham trú trong thọ lạc
Cầ讠phải trì tận gốc
"Khi quán niệm dễ dàng
Tham ái thường sinh khởi
Biết cách dừng lại ngay
Là hành có tiến bộ"
Khi sự chú niệm tốt đẹp, thọ lạc
sẽ phát sinh. Nếu hành giả vô tình đề cho tham ái (dính mắc) sinh khởi
do bởi thọ lạc đó, thì việc đắc pháp sẽ dừng lại mà không tiến
triển thêm. Vì vậy hành giả phải đoạn trừ tham tùy miên mới có thể
đắc pháp.
Làm thế nào để vượt qua thọ lạc?
Đức Phật dạy rằng:
"Sukhà bhikkhave vedanà
dukkhàto dathabbà".
"Khi thọ lạc phát sinh, hành giả phải chú niệm cho đến khi thấy nó
như là thọ khổ".
Chú niệm như thế nào? Hành giả
chỉ chú niệm thọ lạc nổi bật nhất. Nếu thọ lạc của thân nổi bật,
hành giả niệm "an lạc..., an lạc..., an lạc...". Nếu thọ lạc của
tâm nổi bật, hạnh giả niệm "an lạc..., an lạc...".
Tiếp tục chú niệm cho đến khi đạt
Diệt trí, khi niệm "an lạc... an lạc..." trạng thái an lạc sau khi
sinh lên liền diệt mất. Tốc độ sanh diệt quá nhanh đến nỗi hành giả
cảm thấy bức bách . Hành giả nhận ra rằng đó là Khổ. Do thấy khổ
mà hành giả đã hoàn thành phận sự đoạn diệt tùy miên nương náu trong
thọ lạc. Xin hãy đọc 3 lần:
Yếu Pháp:
Tham trú trong thọ lạc
Cần phải được đoạn diệt
Khi an lạc phát sinh
Thấy nó như đau khổ
Là chú niệm đúng cách
Khi thọ lạc được xem như thọ khổ,
phận sự đoạn diệt tùy miên dính mắc với thọ lạc đã hoàn thành
hành giả sẽ thấy pháp và tiến bộ trong pháp.
Giới thiệu
| I |
II | III | IV | V
| VI | VII
| VIII |
IX | X | XI | Lời bạt
| Từ vựng