- Triết Lý về Nghiệp
- Hòa thượng Hộ Tông
- Thiên III
- VẤN ĐỀ NGHIỆP (tiếp)
2.1 Nghiệp Phân Hạng Người
Thuở kia, Đức Thế Tôn ngự trong Kỳ Viên tịnh xá
của ông Trưởng giả Cấp Cô Độc, gần thành xá Vệ.
Thuở ấy, có gã thanh niên con ông todeyya (Bà-la-môn)
đến lễ Phật rồi bạch hỏi rằng:
- Bạch Đức gotama, cái chi là nhân là duyên làm cho
nhân loại thấp hèn và cao sang khác nhau, nghĩa là cớ sao, có
người:
1- Yểu thọ - 2- Trường thọ
3- Nhiều bệnh - 4- Ít bệnh
5- Có nhan sắc đáng ghét - 6- Có dung mạo đáng yêu
7- Có quyền thế thấp - 8- Có quyền thế cao
9- Nghèo khổ - 10- Giàu có
11- Thấp hèn - 12- Cao sang
13- Ngu dốt - 14- Khôn ngoan
Đức Thế Tôn đáp:
- Này người thanh niên! Chúng sinh đều có nghiệp là
của họ, là người thụ quả, có nghiệp tạo ra, có nghiệp là dòng
dõi, có nghiệp là nơi nương tựa. Nghiệp hằng phân hạng người
hèn, kẻ sang như vậy.
Người thanh niên (subhamaanaba) không thể hiểu
pháp mà Ngài giảng đại khái được, bèn bạch, cầu Ngài thuyết
rọâng thêm. Đức Thế Tôn liền giảng rằng:
1) Này thanh niên! Có hạng người trong thế gian này,
không lòng trắc ẩn, hay sát sinh hại vật, sau khi thác hằng sa trong
ác đạo, bằng không, tái sinh làm người yểu tử. Đấy là pháp
hành làm cho người chết non.
2) Người có tâm từ bi, tránh sát sinh hại mệnh,
chết rồi được sinh lên trời, nếu không, trở lại làm người
trường thọ. Đấy là pháp hành làm cho người được sống lâu.
3) Người hành hạ đánh đập chúng sinh, thác rồi
phải sa trong ác đạo, nếu không, trở lại làm người, thì nhiều
bệnh hoạn. Đấy là pháp hành làm cho người nhiều bệnh tật.
4) Người không hành hạ chúng sinh, thác rồi hằng
đến nhàn cảnh, bằng không, tái sinh làm người thì ít bệnh hoạn.
Đấy là pháp hành làm cho người ít bệnh.
5) Người hay giận, bất bình, chết rồi sinh trong ác
đạo, bằng không tái sinh làm người có dung mạo đáng ghét. Đấy
là pháp hành làm cho người xấu xí.
6) Người ít nóng giận, thác rồi được sinh trong
nhàn cảnh, nếu không, tái sinh làm người có sắc xinh đẹp.
7) Người ganh tị, thác rồi sinh trong ác đạo, nếu
không, trở lại làm người thấp hèn. Đấy là pháp hành làm cho
người ít quyền thế.
8) Người không ganh ghét, chết rồi được sinh trong
nhàn cảnh, bằng không, trở lại làm người có quyền to thế lớn.
9) Người không bố thí, nhất là cơm nước.. . đến
các bậc tu hành.. . thác rồi đọa trong ác đạo, nếu không, sinh lại
làm người ít của cải. Đấy là pháp hành làm cho người ít của.
10) Người hay bố thí, như cho thực phẩm.. . đến nhà
tu hành.. . thác rồi được sinh trong nhàn cảnh, bằng không, trở
lại làm người giàu có. Đấy là pháp hành làm cho người trở
nên phú túc.
11) Người hay ngoan cố, kiêu căng, không lễ bái, tiếp
rước, không mời ngồi, không nhường đường, không cúng dường,
không kính trọng bậc xứng đáng như cha mẹ, thầy tu.. . chết rồi
phải sa trong ác đạo, nếu không trở lại làm người đê hèn thấp
kém. Đấy là pháp hành cho sanh trong dòng dõi đê hạ.
12) Người không hay ngoan cố, không kiêu căng, thường
lễ bái, đón tiếp, mời ngồi, nhường đường, cúng dường đến
bậc xứng đáng, thác rồi được sinh trong nhàn cảnh, nếu không,
tái sinh làm người có gia thế cao sang. Đấy là pháp hành làm cho
người sinh trong quý tộc.
13) Người nào không tìm bậc chân tu, bạch hỏi rằng:
thế nào là lành là dữ.. . chết rồi phải sa trong ác đạo, bằng
không, sinh lại làm người ngu ngốc. Đấy là pháp hành làm cho
người dốt nát.
14) Người nào hay tìm bậc Sa môn, Bà-la-môn để bạch
hỏi rằng: cái chi là phước là tội.. . thác rồi được sinh trong
nhàn cảnh, bằng không, trở lại làm người có trí tuệ.
Chú Thích: Trong kinh có chia các nhân tính ấy ra làm
bảy loại thiện, theo họa đồ dưới đây, để xem cho dễ hiểu.
NHÂN DỮ |
CHO QUẢ KHỔ |
NHÂN LÀNH |
CHO QUẢ VUI |
1- Sát sanh |
Yểu tử |
Không sát sanh |
Trường thọ |
2- Hành hạ
người |
Nhiều bệnh |
Không hành hạ
người |
Ít bệnh |
3- Hay sân |
Dung mạo đáng
ghét |
Ít sân |
Sắc đẹp |
4- Hay ghen tỵ |
Quyền thế nhỏ |
Ít ganh tỵ |
Quyền thế to |
5- Hay keo kiệt |
Ít của cải |
Hay bố thí |
Giàu có |
6- Kiêu căng |
Dòng dõi hèn |
Không kiêu
căng |
Gia thế cao quý |
7- Không tìm
bậc học thức |
Ngu độn |
Hay tìm bậc
học thức |
Có trí thức |
2.2 Nghiệp đen, nghiệp trắng
Thuở kia, Đức Thế Tôn ngự trong xứ Koliya, đến
châu quận Haliddavasana.
Thuở ấy có người Pu.n.nakoliyaputta hành đạo
như loài bò và Seniyaacelaka tu như loài chó, cùng nhau đến hầu
Đức Thế Tôn, rồi Pu.n.nakoliyaputta bạch hỏi rằng:
- Bạch Ngài, Seniyaacelaka đây hành như loài chó,
dùng thực phẩm mà người để trên đất, tu đã lâu không khuyết
điểm như thế, vận mệnh của hắn sẽ ra sao? Cõi mà hắn sẽ thụ sinh
trong kiếp sau sẽ thế nào?
Đức Thế Tôn ngăn không cho Pu.n.nakoliya hỏi
đến ba lần, sau rốt Ngài đoán trước rằng:
- Này Pu.n.na! Có người trong đời này, tu hạnh
như chó lâu ngày, không khuyết điểm, hành như chó và tâm quyết
định như thế, có bộ tịch như chó, hành đạo không thiếu sót, sau
khi chết sẽ sinh trong loài chó, nếu người ấy có ý kiến độc
đoán rằng: ta sẽ làm một vị trời có nhiều quyền thế hoặc một
vị trời nào, do thái độ mà mình đã thọ trì. Như thế sự hiểu
biết của họ là sai lầm, thì số mệnh của họ chỉ có hai, là: địa
ngục hay là cầm thú.
Khi Đức Thế Tôn đã dự đoán như vậy, seniyaacelaka
liền khóc ròng và đồng thời bạch rằng:
- Tôi không phải khóc vì lời dự đoán ấy, nhưng
bởi thấy rằng tu hạnh như loài chó mà tôi đã thực hành từ
lâu, không khuyết điểm, là rỗng không, chẳng có lợi ích chi cả.
Tiếp theo Seniyaacelaka bạch hỏi đến số mệnh
tương lai của Pu.n.nakoliyaputta tu hạnh như loài bò, Đức Thế Tôn
ngăn, không cho hỏi đến ba lần, sau rồi Ngài tiên đoán như đã
giải, khác nhau là người tu hạnh loài bò, sẽ phải sinh trong loài
bò.
Pu.n.nakoliyaputta được nghe xong cũng khóc than như Seniyaacelaka,
rồi cầu Đức Thế Tôn giảng đạo cho hai người dứt bỏ tu hạnh
loài chó và loài bò.
Đức Thế Tôn bèn thuyết rằng:
- Này Pu.n.na! Bốn thứ nghiệp Như Lai giảng đây,
người nên thấy rõ bằng trí tuệ cho thấu chân lý là:
1- Nghiệp đen có kết quả đen
2- Nghiệp trắng có kết quả trắng
3- Nghiệp đen lẫn trắng có kết quả đen lẫn trắng
4- Nghiệp không đen không trắng có kết quả không đen không trắng.
Khi đã thuyết đầu đề như thế rồi, Ngài giảng tiếp
rằng:
- Này Pu.n.na! nghiệp đen có kết quả đen là thế
nào? Này Pu.n.na! Trong đời có hạng người làm hại kẻ khác
bằng thân, khẩu, ý sau khi thác họ sẽ sa trong khổ cảnh, chịu nhiều
nỗi đớn đau rên siết, chỉ phải thọ khổ trăm bề, như chúng sinh
trong địa ngục. Đấy là vì nghiệp ác đã tạo. Họ tạo nghiệp nào
thì chịu khổ vì nghiệp ấy, như thế. Sự kết quả của nghiệp hằng
hình phạt họ.
- Này Pu.n.na! Như lai gọi rằng: chúng sanh là
người kế thừa của nghiệp tức là thụ quả của nghiệp. Cách thụ
quả của nghiệp đến như vậy.
- Này Pu.n.na! Nghiệp trắng có kết quả trắng như
thế nào?
- Này Pu.n.na! Trong đời không có hạng người
không làm hại chúng sinh bằng thân, khẩu, ý, họ sẽ đến cõi ít
khó khăn, như vậy, họ sẽ có sự tiếp xúc tình cảnh không nông
nổi, rồi sẽ được an vui như Chư thiên vậy.
- Này Pu.n.na! Sự động tác của thân, khẩu, ý,
không làm khổ kẻ khác, Như Lai gọi là nghiệp trắng có kết quả
trắng.
- Này Pu.n.na! Nghiệp đen lẫn trắng có kết quả
đen lẫn trắng là thế nào?
- Này Pu.n.na! Trong đời có chúng sinh dùng thân,
khẩu, ý, hãm hại chúng sinh cũng có, không hãm hại cũng có, như
vậy họ sẽ đến cõi khó khăn cũng có, không gặp cảnh khốn khổ
cũng có, họ sẽ chịu khổ cũng có, không mang tai cũng có, nghĩa là
có khổ lẫn vui.
- Này Pu.n.na! Khi có thân, khẩu, ý, ác lẫn
thiện như vậy. Như Lai gọi là nghiệp đen lẫn trắng, có kết quả đen
lẫn trắng.
- Này Pu.n.na! Nghiệp không đen không trắng ra sao?
- Này Pu.n.na! Trong tất cả ba loại nghiệp: nghiệp
đen có kết quả đen, nghiệp trắng có kết quả trắng và nghiệp đen
lẫn trắng có kết quả trắng, và nghiệp đen lẫn trắng có kết quả
đen lẫn trắng, tác ý suy nghĩ ngoài ba nghiệp ấy. Như Lai gọi là
nghiệp không đen không trắng, có kết quả không đen không trắng,
tức là không tạo nghiệp nữa.
- Này Pu.n.na! Bốn loại nghiệp ấy, Như Lai đã
tự mình thực hành phân minh bằng trí tuệ cao siêu, rồi phổ độ
chúng sinh cùng được thấy rõ.
Khi đã thuyết xong Pu.n.nakoliyaputta hoan hỉ tán
dương thời pháp và xin thọ quy giới làm cận sự nam.
Phần Seniyaacelaka cũng thọ quy giới và xin xuất
gia theo Phật giáo. Đức Thế Tôn thuyết tiếp đến Tạng Luật rằng:
những người đã quen tu theo ngoại đạo, trước phải chịu phạt cấm
phòng bốn tháng, rồi mới có thể xuất gia được, nhưng Seniyaacelaka
bạch xin chịu phạt cấm phòng đến bốn năm. Do nhân này, Seniya
mới được xuất gia tại chỗ ngụ của Đức Thế Tôn, không phải
bị phạt cấm phòng.
Không lâu, Seniya cố thực hành Chánh pháp đạt
A-la-hán quả, thoát ly sinh tử luân hồi.
2.3 Năm Pháp Mà Chúng Sinh Khó Được
Thuở kia, Đức Thế Tôn ngự trong Kỳ Viên tịnh xá
của trưởng giả Cấp Cô Độc gần thành Xá Vệ.
Khi ấy ông trưởng giả Cấp Cô Độc vào tịnh xá
hầu Phật, Đức Thế Tôn giảng rằng:
- Này ông trưởng giả! Các pháp mà chúng sinh mong
mỏi, hài lòng, nhưng họ rất khó được trong đời là:
1- Tuổi thọ
2- Sắc đẹp
3- An vui
4- Quyền thế
5- Cõi trời
- Này ông trưởng giả! Như Lai không gọi chúng sinh
được năm pháp ấy bằng sự khẩn cầu, van lơn. Nếu được theo
sự nài xin nguyện vọng, thì ai trong đời này, có sự thất vọng,
thốn thiếu vật chi?
- Này ông trưởng giả! Các hàng thánh thinh văn mong
được sống lâu, sắc đẹp, an vui, quyền thế và cõi trời, họ
không cầu khẩn, vui thích với tuổi thọ, sắc đẹp.. . ấy dù họ có
thực tiễn pháp hành cho sinh sự trường thọ, sắc đẹp an vui, sức
mạnh và cõi Trời.
Đức Thế Tôn giảng tiếp rằng:
- Những bậc minh triết hằng tán dương người mong
được trường thọ, sắc đẹp, quyền cao, danh vọng, cõi trời,
được sinh trong nhà quý tộc, nhưng họ không cẩu thả, trong sự bỏ
dữ về lành. Các hàng minh triết, hằng cẩn thận rồi được hai
lợi ích là:
1- Lợi ích trong kiếp này.
2- Lợi ích trong đời tương lai.
Vì được hai lợi ích ấy, nên bậc trí thức thường
thốt rằng: người có trí tuệ là bậc minh triết.
Chú thích: Trong kinh này, Ngài thuyết về năm pháp:
1- Sống lâu
2- Sắc đẹp
3- An vui
4- Quyền thế
5- Cõi Trời
Tất cả phàm nhân đều mong năm nguyện ước ấy,
nhưng họ nan đắc và sự được ấy cũng không phải được bằng
cách van xin rằng: cho tôi được sống lâu, sắc đẹp.. .vì nếu cầu
mà đắc thì có ai là người thiếu thốn vật gì?
Người được năm pháp ấy, cần phải có tạo nhân
lành, hợp với sự mong muốn. Pháp hành cho phát sinh tuổi thọ...
có thuyết để trong các kinh, như có tích:
1)- Có nàng công chúa sumanaa bạch hỏi Đức Thế
Tôn rằng:
- Hai Thinh văn của Ngài có đức tin ngang nhau, song một
vị được vật dụng theo lẽ đã rồi đem dâng đến Tỳ khưu khác,
còn vị kia không cho chi cả, hai vị này thác rồi sinh lên cõi Trời
hoặc làm Người được hạnh phúc khác nhau hay giống nhau?
Đức Thế Tôn đáp:
- Hai Thinh văn ấy sẽ khác nhau, nghĩa là vị bố thí
vật dụng, khi sinh làm Trời hay Người hằng cao sang hơn vị kia, do năm
quả báo là sống lâu, sắc đẹp, an vui, quyền thế trên cõi Trời
hay trong thế gian.
2)- Trong kệ ngôn anumodana có dạy: Aayudo balado dhiio..
.
Sự cho cơm nước là nhân sinh sống lâu, sắc đẹp, an
vui, sức mạnh.
Tóm tắt rằng: sự bố thí, trì giới là pháp hành
cho quả sống lâu.. . Trong kinh Ngài dạy chớ nên lãnh đạm trong việc
lành, vì sẽ được thụ quả theo sở nguyện, tức là được các
lợi ích: sống lâu, sắc đẹp, an vui, sức mạnh.
1.- Bố thí không sát sinh sẽ được giàu có, sống
lâu. . .
2.- Ít sân, không bất bình sẽ có sắc đẹp.
3.- Phụng dưỡng cha mẹ, cúng dường các bậc tu hành cho đến làm
những việc vô tội sẽ được an vui.
4.- Không thiên vị sẽ được quyền thế.
5.- Hành chánh pháp (thân, khẩu, ý) liêm khiết sẽ được lên
trời.
2.4 Dhammasamadana - Pháp Tạo Bốn Nghiệp
Trong majjhimanakaaya Mulaapa.n.nasaka, Đức Thế Tôn có
giảng thuyết về sự thực hành bốn nghiệp là:
1- Có thứ nghiệp cho quả khổ trong hiện tại và trong
nghiệp kế tiếp.
2- Có thứ nghiệp cho quả khổ trong hiện tại, những quả vui trong
tương lai.
3- Có loại nghiệp cho vui trong hiên tại, quả khổ trong tương lai.
4- Có loại nghiệp cho vui trong hiện tại và vui trong tương lai.
Loại nghiệp MỘT: là tạo nghiệp ác bằng tâm không
thừa nhận (bị động). Khi tạo nghiệp như thế sẽ chịu quả khổ, như
người tạo nghiệp ác bị bắt buộc.
Loại nghiệp HAI: là tạo nghiệp bằng tâm tình nguyện
phải chịu cực nhọc trong lúc làm, nhưng sau sẽ được quả vui, như
người ưa thích hành thiện pháp, cho đến khi được thụ quả, chịu
khổ lúc khởi đầu rồi sẽ hưởng hạnh phúc về sau.
Loại nghiệp BA: là tình nguyện làm nghiệp dữ mà
được thỏa thích trong thuở đầu, sau nghiệp ác cho quả, thì phải
chịu khổ, như người tự ý làm dữ, bắt đầu vui rồi phải chịu
khổ về sau.
Loại nghiệp BỐN: là ưng thuận làm nghiệp lành, thì
hằng được vui theo sở nguyện, như người tự ý làm lành được
thụ quả vui về sau.. .
Lời
nói đầu | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18