Tốt Đẹp Ở Chặng Cuối
Theo Chú Giải, khi thật sự thực hành và thực hành hiệu quả, hành giả
sẽ thành đạt hai loại hạnh phúc: hạnh phúc thiền định,
samatha-sukha, và hạnh phúc minh sát, vipassanā-sukha, cuối
cùng đưa tới hạnh phúc tịch tỉnh, santi-sukha, là loại hạnh
phúc trong sạch thanh cao. Phẩm chất “Khéo Tuyên Giảng” của Giáo Pháp
biểu hiện với ba đặc tính “Tốt Đẹp Ở Chặng Đầu” là 1úc nghe và hiểu
phương pháp thực hành, “Tốt Đẹp Ở Chặng Giữa” là lúc thật sự thực
hành, và “Tốt Đẹp Ở Chặng Cuối” là khi thực hành có kết quả. Hai đặc
tính đầu đã được bàn qua, bây giờ chúng ta nói đến đặc tính cuối “Tốt
Đẹp Ở Chặng Cuối”.
Cũng theo Chú Giải, cần phải thực hành đúng phương pháp theo như Đức
Phật chỉ dạy, không phải theo ý riêng của cá nhân, và phải thực hành
cho đến mức độ nào đó thì hành giả mới kinh nghiệm được hai loại hạnh
phúc đầu tiên: hạnh phúc thiền định và hạnh phúc minh sát. Giống như
khi mới tập viết, cần phải viết trong hai đường kẽ, để giữ cho chữ
viết không bị lên xuống khó coi. Hay giống như khi cưa, muốn đạt đúng
kích thước, phải cưa theo đường chuẩn đã vạch trước trên thanh gỗ.
Cùng thế ấy, muốn đạt được hai loại hạnh phúc trên, cần phải thực hành
tinh cần, đúng phương pháp như Đức Phật chỉ dạy, patipada, và
phải thực hành với phương cách như vậy cho đến khi tẩy sạch tất cả ô
nhiễm nơi tâm, trở thành A La Hán, người hoàn toàn giác ngộ, chứng đạt
tầng thánh cuối cùng. Hành giả khi hành thiền nên nuôi dưỡng ý định
thực chứng được bốn tầng thánh, từ Tu Đà Hườn, sotāpanna, đến
Tư Đà Hàm, sakadāgāmi, A Na Hàm, anāgāmi, và cuối cùng A
La Hán, arahanta, để thành đạt hạnh phúc tịch tĩnh santi
sukha.
Thực hành thiền minh sát qua sự theo dõi liên tục vào đối tượng ngày
qua ngày sẽ giúp chánh niệm mạnh dần, tăng trưởng khả năng chế ngự
phiền não
của tâm. Hành giả thực hành để tiếp tục phát triển những điều thiện
lành cần được phát triển theo đúng ý nghĩa của sự đào luyện ý,
bhāvanā. Khi thành đạt tuệ minh sát, bắt đầu bằng sự phân biệt
tâm và vật chất giúp xóa bỏ tà kiến về bản ngã, tôi, ta. Hiểu được
tương quan nhân quả của các hiện tượng giúp xóa bỏ tà kiến về sự hiện
hữu của một đấng Tạo Hóa, Thượng Đế, hay cho rằng chẳng có nhân quả.
Hành giả không còn tin vào những điều như vậy. Và khi thấy các pháp vô
thường, nên không tin vào thường còn, hiểu được khổ, nên không còn cho
là vui sướng, và hiểu được vô ngã, nên không còn tin vào bản ngã
thường còn. Khi thấy sự sinh diệt của các pháp, hành giả từ bỏ thường
kiến và đoạn kiến. Cho đến khi đạt đến tuệ Diệt, bhanga ñāṇa,
tuệ giác thấy được sự diệt của các pháp, hành giả kinh nghiệm sự diệt
của đối tượng quán sát và tâm ghi nhận đối tượng theo từng cặp đôi một
cách mau lẹ. Khi đạt tuệ minh sát cao hơn nữa, tuệ Xả Hành,
sankhārupekkhā ñāṇa,
tâm trở nên nhu nhuyễn có khả năng chịu đựng những gì tốt xấu, hợp
ý hay trái ý. Dù chưa thành đạt A La Hán, nhưng tâm lúc này có sự an
nhiên tự tại, như tâm của vị A La Hán. Tiếp tục tu tập, cho đến khi
thực chứng Đạo Quả A La Hán, sẽ viên mãn được sức mạnh an nhiên tự
tại, quân bình, thường trực nơi tâm. Đây là kết quả của sự tu tập,
phản ảnh đặc tính “Tốt Đẹp Ở Chặng Cuối”, pariyosāna kalyāṇa.
Khi tâm không được tu luyện, tâm rất non yếu, thường bị chế ngự bởi sự
tốt xấu của đối tượng. Với đối tượng ưa thích, tham phát sinh; với đối
tượng không ưa thích, sân hận phát sinh. Tâm luôn luôn bị phiền não
chế ngự, trở nên mất thăng bằng, dễ nhạy cảm với các đối tượng ưa
ghét. Khi thực hành thiền minh sát, tâm được chánh niệm bảo vệ không
bị phiền não chi phối, tâm trở nên quân bình, thăng bằng. Trong đời
sống phức tạp hàng ngày, con người va chạm, tiếp xúc với các đối tượng
ưa ghét. Tâm hay phản ứng dưới hình thức vui buồn, yêu ghét, tạo nên
sự căng thẳng, lo âu, khủng hoảng, có khi đưa đến quyên sinh. Tất cả
cũng vì sự chế ngự của phiền não. Muốn thoát khỏi phiền não, phải thực
hành thiền Minh Sát. Bằng cách giữ chánh niệm, ghi nhận kịp thời mọi
hiện tượng, làm cho phiền não suy yếu, tâm được chánh niệm bảo vệ trở
nên khỏe mạnh, an tịnh nên có khả năng chịu đựng mọi hoàn cảnh tốt xấu
trong đời. Sự tu tập giúp phát triển trí tuệ xóa bỏ Vô Minh. Tâm được
phát triển, trở nên linh hoạt, lành mạnh không còn tham ái, sân hận,
nhờ kết quả của sức mạnh Chánh Tinh Tấn, Chánh Niệm và Chánh Định
trong nhóm Định học. Tâm con người vốn mang sẵn Vô Minh, và tham ái từ
các kiếp trước. Mặc dù thể xác con người tăng trưởng, nhưng tâm không
bao giờ tăng trưởng. Tuổi có c, nhưng tâm vẫn luôn non yếu, không
chống chọi được phiền não. Giống như khi cây còn non không đủ khả năng
chịu đựng thời tiết, nắng mưa. Đến khi đã lớn mạnh, cây có khả năng
chịu đựng tốt hơn. Tâm khi được phát triển trở nên trưởng thành có khả
năng chống lại phiền não, không còn bị đối tượng ưa ghét làm ảnh hưởng
tâm. Do đó, nếu không tu luyện, tâm sẽ không bao giờ trưởng thành. Như
vậy, bằng sự thực hành thiền minh sát viên mãn, tâm phát triển hoàn
toàn, trở nên an nhiên tự tại, tadhibava. Đây là phẩm tính của
bậc A La Hán. Các ngài không còn bị lay động, ảnh hưởng trước Tám Pháp
Thế Gian. Phẩm chất này biểu hiện của đặc tính “Tốt Đẹp Ở Chặng Cuối”
của Giáo Pháp.
Khi đạt đến tuệ Xả Hành, tâm luôn quân bình không ưa ghét, tâm không
bao giờ rời khỏi đề mục quán sát. Do chánh niệm luôn liên tục, dù có
hướng về đề mục mang tính chất ái dục hay sân hận, tâm cũng không bị
ảnh hưởng, tâm chạy trở về với đề mục đang quán sát Đây là hiệu ứng
thu hồi của tâm. Giống như hiệu ứng thu hồi của thanh boomerang.
Khi được ném trúng mục tiêu, thanh boomerang tự động quay
trở về tay người ném. Ở tuệ Xả Hành, chánh niệm luôn gắn chặt vào đối
tượng một cách tuyệt diệu. Kinh điển diễn tả như sau: “Khi tâm vị Tỳ
Khưu đã hoàn toàn xóa sạch ô nhiễm, không còn vui buồn đối với những
gì nhìn thấy, vị này an trú trong sự quân bình nơi tâm với chánh niệm
và tỉnh giác hoàn toàn.”
Thực hành thiền minh sát thành công sẽ phát triển được các tuệ giác.
Sức mạnh của các tuệ giác tạm thời ngăn chận được phiền não, “tạm
thời” vì chưa phải là vĩnh viễn. Hành giả đạt được sự bình an hạnh
phúc tạm thời, một loại hạnh phúc minh sát. Chỉ đến khi chứng nghiệm
sự diệt tận của danh sắc, hành giả mới thành đạt loại hạnh phúc cuối
cùng, accanta santi, loại hạnh phúc bình an cao tột. Đây là
phẩm tính “Tốt Đẹp Ở Chặng Cuối" của Giáo Pháp.
Trước khi đạt đến giai đoạn kinh nghiệm sự diệt tận của danh sắc, hành
giả kinh nghiệm được trạng thái lục căn xả thọ, chalanguppekhā.
Hành giả thản nhiên nhìn sự diệt tận của các đối tượng qua lục căn.
Tâm trở nên an nhàn trước thế gian pháp. Cho đến khi thành tựu Đạo Quả
A La Hán, mới thật sự có được lục căn xả thọ một cách vĩnh viễn.
Cho dù chưa đạt đến tầng thánh cuối cùng, thành đạt tầng thánh Tu Đà
Hườn cũng đủ bảo đảm không còn đọa vào bốn khổ cảnh. Đây cũng là phẩm
chất Tốt Đẹp Ở Chặng Cuối của Giáo Pháp. .
Bắt đầu từ lúc nghe Giáo Pháp một cách chăm chú, phiền não bị chế ngự,
tâm được thanh tịnh, bạn hiểu được phẩm tính “Tốt Đẹp Ở Chặng Đầu”.
Khi thật sự thực hành, hưởng được hạnh phúc Giáo Pháp tức thời, bạn
hiểu được phẩm tính “Tốt Đẹp Ở Chặng Giữa”. Khi thành tựu tầng thánh
cuối cùng, kinh nghiệm hạnh nhúc Niết Bàn, bạn hiểu được phẩm tính
“Tốt Đẹp Ở Chặng Cuối”.
Và như vậy, qua sự thực hành Tam Học, Giới-Định-Huệ viên mãn, bạn thực
sự hiểu được trọn vẹn ý nghĩa của phẩm tính “Khéo Tuyên Giảng” của
Giáo Pháp.
