Mục đích của sự phát triển tâm là làm cho tâm hoàn
toàn thoát khỏi ô nhiễm. Nếu không hành thiền sẽ không đạt được mục
đích này và như vậy sẽ không thể nào chứng đạt được thánh đạo A La
Hán. Tinh túy của Phật Giáo Nguyên Thủy là sự tu tập Giới Định Huệ.
Giới học là sự kiểm soát và giữ gìn không cho phiền
não tác động ảnh hưởng đến thân khẩu. Nhờ giữ giới, bạn không làm điều
sai trái qua thân khẩu. Nếu thực hành sự giữ giới, bạn sẽ có hành vi
và lời nói trong sạch, hòa nhã, dễ mến và không bị chê trách. Do đó,
Giới Học là sự tu tập theo Phật Pháp. Phạn ngữ samādāna-sīla
dùng để diễn giải ý nguyện quyết tâm không phạm giới như “Tôi sẽ không
làm điều này, điều kia” ,v.v.. Như vậy có tác ý, cetanā, cũng
là sự giữ giới, dù rằng chưa thể hiện ra hành động. Khi bạn giữ giới,
gặp trường hợp có thể gây nên tội lỗi, bạn thật sự kìm hãm để không
làm điều tội lỗi. Do ý muốn giữ giới và có sự giữ giới thật sự tạo
thành thói quen luôn luôn giữ giới.
Có hai loại cư xử bất thiện tạo nên bởi hành động và
lời nói. Hành động bất thiện, kaya-duccarita, như sát sanh,
trộm cắp và tà hạnh. Lời nói bất thiện, vacī-duccarita, như nói
dối, nói chia rẽ, nói lời dữ, và nói nhảm nhí. Bạn phải có sự ghê sợ
và hỗ thẹn đối với hai loại cư xử bất thiện này. Do vậy bạn luôn luôn
có ý muốn giữ giới và có sự giữ giới thật sự. Ghê sợ tội
lỗi, hi ri, và hỗ thẹn tội lỗi, otappa,
là hai tâm sở thiện lành giúp bạn có khả năng không tạo bất thiện
nghiệp qua thân khẩu một cách tròn đầy. Giữ giới cũng do phát xuất tù
sự không muốn bị đau khổ nên không muốn làm người khác đau khổ. Bạn
không muốn bị giết, hay bị mất mát, nên bạn không làm những điều này
cho người khác. Bạn không muốn trở thành đối tượng của các bất thiện
nghiệp, nên bạn hiểu người khác cũng không muốn vậy. Do đó bạn có tâm
bi mẫn, không muốn làm cho người khác đau khổ. Nhờ ghê sợ tội lỗi và
hỗ thẹn tội lỗi giúp bạn giữ gìn được thân khẩu được dễ dàng, và có
lòng bi mẫn đối với người khác.
Trong kinh điển có cho thí dụ về hai thanh sắt. Một
thanh sắt dính phân, và thanh sắt nóng đỏ. Đối với thanh sắt dính
phân, bạn không muốn sờ vào thanh sắt này, vì ghê tởm sự dơ bẩn của
phân. Giống như do sự ghê tởm bất thiện nghiệp nên bạn giữ giới trong
sạch. Đối với thanh sắt nóng đỏ, bạn không sờ vào thanh sắt này, vì sợ
bị phỏng. Giống như do sự sợ hãi tội lỗi nên bạn không làm điều bất
thiện.
Vì sự ghê sợ bất thiện nghiệp, nên bạn giữ gìn thân
khẩu làm cho bạn có sự cư xử hòa nhã, dễ mến. Đây là lợi ích của sự
giữ giới. Vì sự sợ hãi đau khổ, bạn không muốn gây đau khổ cho người
khác. Do đó bạn bảo vệ được người khác. Bạn hưởng được lợi ích của sự
giữ giới và do vậy người khác cũng hưởng được sự ích lợi này. Đức Phật
dạy rằng “attano rakkhanto param rakhati nāma”. Bạn bảo vệ mình
và bảo vệ cho người khác.
Nếu hai tâm sở hỗ thẹn tội lỗi và ghê sợ tội lỗi
được sáng chói trên thế giới, năng lực của chúng sẽ rất lớn. Khi tu
tập thành đạt được hai tâm sở này, tâm có khả năng đẩy lui được phiền
não, không bị phiền não xâm nhập, giống như một vật sáng chói có khả
năng phản chiếu lại sức nóng, nên tâm không bị ảnh hưởng của sức nóng
tạo bởi phiền não. Hai tâm sở thiện này gọi là pháp trắng, hay còn gọi
pháp thanh tịnh, sukka-dhamma, hai pháp này giúp cho hành động
và lời nói trở nên tốt đẹp, trong sạch, dễ mến. Giống như mặc đồ màu
trắng không bị nóng bằng mặc đồ màu đen. Người có hai tâm hỗ thẹn tội
lỗi và ghê sợ tội lỗi sẽ không dám điều sai trái qua thân khẩu, nên
không bị đau khổ, do vậy, người này luôn an vui.
Không hỗ thẹn tội lỗi và không ghê sợ tội lỗi,
ahiri và aotappa, là hai tâm sở bất thiện, là hai pháp đen,
kāla-dhamma, có đặc tính thu hút sức nóng của phiền não, như
một vật đen hấp thụ nhiệt.
Hai tâm sở hỗ thẹn tội lỗi và ghê sợ tội lỗi có khả
năng bảo vệ thế giới riêng của cá nhân và cho thế giới chung quanh. Cá
nhân bảo vệ chính mình bằng sự giữ gìn thân khẩu, làm cho thế giới của
riêng mình bình an và còn làm cho thế giới xung quanh cũng được bình
an. Nhờ vậy, từ cá nhân, xã hội, đến cả thế giới được bình an hạnh
phúc. Do đó, hỗ thẹn tội lỗi và ghê sợ tội lỗi được xem là hai tâm bảo
vệ cho thế giới.
Thế giới hiện nay thật hỗn độn. Thay vì có mặt hỗ
thẹn tội lỗi và ghê sợ tội lỗi thì ngược lại chỉ có không hỗ thẹn tội
lỗi và không ghê sợ tội lỗi. Thế giới loài người khác thế giới loài
vật ở sự khác biệt giữa thiện và ác Nếu con người có khuynh hướng làm
điều ác bằng sự hung bạo, thì có khác chi thế giới loài vật. Đây là
điều rất đáng sợ. Những hành vi bất thiện giữa cha con rất đáng ghê
sợ, nguyên nhân cũng vì không có sự hỗ thẹn tội lỗi và ghê sợ tội lỗi,
làm phát sinh những hành động như thú vật.
Để bảo vệ phẩm giá và danh dự của mình, bạn kiểm
soát sự cư xử của mình bằng hai tâm sở hỗ thẹn tội lỗi và ghê sợ tội
lỗi. Làm như vậy bạn tạo được kết quả là bảo vệ cho chính mình đồng
thời bảo vệ cho người khác. Làm một điều, bạn thành tựu được hai điều
khác.
Bảo vệ mình, là bảo vệ cho người khác. Vì có tâm từ
ái với mọi chúng sanh, mong cho tất cả được khỏe mạnh, an vui, hạnh
phúc, nên bạn giao tiếp tốt đẹp với tất cả mọi người, thể hiện bằng sự
giúp đỡ người khác qua hành động và lời nói. Ảnh hưởng của tâm từ làm
giảm sân hận Bạn chỉ sống với người khác bằng tâm từ ái. Sức mạnh của
tâm từ tạo khả năng nhẫn nại, bao dung và rộng lượng.
Do đó với hai tâm hỗ thẹn tội lỗi và ghê sợ tội
lỗi, bạn kiểm soát được mình và bảo vệ được người khác. Bạn tu tập để
giữ gìn thân khẩu sao cho trong sạch, không bị chê trách. Như vậy mới
là tu tập chân thật. Kết quả lợi lạc tức thời của sự tu tập này là
bình an và dễ mến. Khi suy tưởng đến giới đức tốt đẹp của mình, bạn
cảm thấy hài lòng, không tự trách mình, không bị người khác chê trách,
và không bị luật pháp trừng phạt. Do tác ý thiện lành luôn luôn có mặt
tạo nên kết quả tích cực là không đưa bạn đến cảnh khổ. Chỉ với sự tu
tập giới đức đủ làm cho bạn có được nhân phẩm sáng ngời.
Nếu là tỳ khưu có được hai tâm sở hỗ thẹn tội lỗi
và ghê sợ tội lỗi này, bạn xứng đáng thật sự là tỳ khưu. Nếu là cư sĩ,
bạn xứng đáng thật sự là cư sĩ. Ngược lại, nếu không có hai tâm sở
này, không thể xem là tỳ khưu, hay là con người thật sự. Do đó, nếu
làm người, phải là thật sự một con người, nếu tỳ khưu phải là thật sự
một tỳ khưu. Hiểu được như vậy, nếu là tỳ khưu hay cư sĩ, bạn phải tu
tập giữ gìn thân khẩu trong sạch, thành tựu được hai tâm sở thiện hỗ
thẹn tội lỗi và ghê sợ tội lỗi để sống cho xứng đáng. Đó là ý nghĩa
của Giới Học.
