- Kinh Trường bộ
31. KINH
GIÁO THỌ THI-CA-LA-VIỆT
Như vậy tôi nghe.
1. Một thời Thế Tôn sống ở
Ràjagaha (Vương Xá thành), tại Veluvana (Trúc Lâm), Kalandakanivàpa (chỗ tìm
ăn của loài sóc). Lúc bấy giờ, Singàlaka (Thi-ca-la-việt), gia chủ tử, dậy
sớm, ra khỏi thành Vương Xá, với áo thấm nước, với tóc thấm nước,
chấp tay đảnh lễ các phương hướng, hướng Đông, hướng Nam, hướng tây,
hướng Bắc, hướng Hạ, hướng Thượng.
2. Rồi Thế Tôn buổi sáng đắp y,
cầm y bát vào thành Vương Xá khất thực. Thế Tôn thấy Singàlaka, gia chủ
tử, dậy sớm, ra khỏi thành Vương Xá, với áo thấm nước, với tóc thấm
nước, chấp tay đảnh lễ các phương hướng, hướng Đông, hướng Nam,
hướng Tây, hướng Bắc, hướng hạ, hướng Thượng. Thấy vậy Ngài nói
với Singàlaka, gia chủ tử:
- Này Gia chủ tử, vì sao Ngươi dậy
sớm, ra khỏi thành Vương Xá, với áo thấm ướt, với tóc thấm ướt chấp
tay đảnh lễ các phương hướng, hướng Đông... hướng Thượng?
- Bạch Thế Tôn, thân phụ con khi gần
chết có dặn con: "Này con thân yêu, hãy đảnh lễ các phương hướng".
Bạch Thế Tôn, con kính tín, cung kính, tôn trọng, đảnh lễ lời nói của
thân phụ con, buổi sáng dậy sớm, ra khỏi thành Vương Xá, với áo thấm
ướt, với tóc thấm ướt, chấp tay đảnh lễ các phương hướng, hướng
Đông... hướng Thượng.
- Này Gia chủ tử, trong luật pháp
của bậc Thánh, lễ bái sáu phương không phải như vậy.
- Bạch Thế Tôn, trong luật pháp của
bậc Thánh, thế nào là lễ bái sáu phương? Bạch Thế Tôn, trong luật
pháp của bậc Thánh, đảnh lễ sáu phương phải như thế nào? Lành thay!
Thế Tôn hãy giảng pháp ấy cho con!
- Này Gia chủ tử, hãy nghe và suy
nghiệm kỹ, Ta sẽ giảng.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Singàlaka, gia chủ tử vâng lời Thế
Tôn. Thế Tôn giảng như sau:
3. - Này Gia chủ tử, đối với vị
Thánh đệ tử, bốn nghiệp phiền não được diệt trừ, không làm ác nghiệp
theo bốn lý do, không theo sáu nguyên nhân để phung phí tài sản. Vị này,
nhờ từ bỏ mười bốn ác pháp, trở thành vị che chở sáu phương; vị này
đã thực hành để chiến thắng hai đời, vị này đã chiến thắng đời
này và đời sau. Sau khi thân hoại mạng chung, vị này sanh ở thiện thú,
Thiên giới.
Thế nào là bốn nghiệp phiền não
đã được diệt trừ? Này Gia chủ tử, đó là nghiệp phiền não sát sanh,
nghiệp phiền não trộm cắp, nghiệp phiền não tà dâm, nghiệp phiền não
nói láo. Bốn nghiệp phiền não này đã được trừ diệt.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
4. Thiện thệ thuyết giảng xong, bậc
Đạo Sư lại giảng thêm:
- Sát sanh và trộm cắp,
- Nói láo, lấy vợ người,
- Kẻ trí không tán thán,
- Những hạnh nghiệp như vậy.
5. Thế nào là không làm ác nghiệp
theo bốn lý do? Ác nghiệp làm do tham dục, ác nghiệp làm do sân hận, ác
nghiệp làm do ngu si, ác nghiệp làm do sợ hãi. Này Gia chủ tử, vì thị
Thánh đệ tử không tham dục, không sân hận, không ngu si, không sợ hãi,
nên không làm ác nghiệp theo bốn lý do.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
6. Thiện Thệ thuyết giảng xong, bậc
Đạo Sư lại giảng thêm:
- Ai phản lại Chánh pháp,
- Vì tham, sân, bố, si,
- Thanh danh bị sứt mẻ
- Như mặt trăng đêm khuyết.
- Ai không phản Chánh pháp,
- Vì tham, sân, bố si,
- Thanh danh được tròn đủ,
- Như mặt trăng đêm đầy.
7. Thế nào là không theo sáu nguyên
nhân phung phí tài sản? Này Gia chủ tử, đam mê các loại rượu là nguyên
nhân phung phí tài sản. Du hành đường phố phi thời là nguyên nhân phung
phí tài sản. La cà đình đám hí viện là nguyên nhân phung phí tài sản.
Đam mê cờ bạc là nguyên nhân phung phí tài sản. Giao du ác hữu là nguyên
nhân phung phí tài sản. Quen thói lười biếng là nguyên nhân phung phí tài
sản.
8. Này Gia chủ tử, đam mê các loại
rượu có sáu nguy hiểm: Tài sản hiện tại bị tổn thất, đấu tranh
tăng trưởng, bệnh tật dễ xâm nhập, thương tổn danh dự, để lộ âm
tàng, và thứ sáu là trí lực tổn hại. Này Gia chủ tử, đam mê các loại
rượu có sau nguy hiểm như vậy.
9. Này Gia chủ tử, du hành đường
phố phi thời có sáu nguy hiểm: Tự mình không được che chở hộ trì, vợ
con không được che chở hộ trì, tài sản không được che chở hộ trì, bị
tình nghi là tác giả các ác sự, nạn nhân các tin đồn thất thiệt, tự
rước vào thân nhiều khổ não. Này Gia chủ tử, du hành đường phố phi
thời có sáu nguy hiểm như vậy.
10. Này Gia chủ tử, la cà đình đám
hý viện có sáu nguy hiểm: Luôn luôn tìm xem chỗ nào có múa, chỗ nào có
ca, chỗ nào có nhạc, chỗ nào có tán tụng, chỗ nào có nhạc tay, chỗ
nào có trống. Này Gia chủ tử, la cà đình đám hý viện có sáu nguy hiểm
như vậy.
11. Này Gia chủ tử, đam mê cờ bạc
có sáu nguy hiểm: Nếu thắng thì sanh oán thù, nếu thua thì tâm sanh sầu
muộn, tài sản hiện tại bị tổn thất, tại hội trường (pháp đình) lời
nói không hiệu lực, bằng hữu đồng liêu khinh miệt, vấn đề cưới gả
không được tín nhiệm vì người đam mê cờ bạc không xứng để có vợ.
Này Gia chủ tử, đam mê cờ bạc có sáu nguy hiểm như vậy.
12. Này Gia chủ tử, thân cận các
ác hữu có sáu nguy hiểm: Những kẻ cờ bạc, loạn hành, nghiện rượu,
những kẻ trá ngụy, lường gạt, bạo động là những người bạn, là những
thân hữu của người ấy. Này Gia chủ tử, thân cận ác hữu có sáu nguy
hiểm như vậy.
13. Này Gia chủ tử, quen thói lười
biếng có sáu nguy hiểm: "quá lạnh", không làm vịê; "quá
nóng", không làm việc; "quá trễ" không làm việc; "quá sớm",
không làm việc; "tôi đói quá", không làm việc; "tôi quá
no", không làm việc. Trong khi những công việc phải làm lại không
làm. Tài sản chưa có không xây dựng lên, tài sản có rồi bị tiêu thất.
Này Gia chủ tử, quen thói lười biếng có sáu nguy hiểm như vậy. Thế Tôn
thuyết giảng như vậy.
14. Thiện Thệ thuyết giảng xong, bậc
Đạo Sư lại giảng thêm:
- Có bạn gọi bạn rượu,
- Có bạn, bạn bằng mồm,
- Bạn lúc thật hữu sự,
- Mới xứng danh bạn bè.
- Ngủ ngày, thông vợ người,
- Ưa đấu tranh, làm hại,
- Thân ác hữu, xan tham,
- Sáu sự não hại người.
- Ác hữu, ác bạn lữ,
- Ác hạnh, hành ác xứ,
- Đời này cả đời sau,
- Hai đời, người bị hại.
- Cờ bạc và đàn bà,
- Rượu chè, múa và hát
- Ngủ ngày, đi phi thời
- Thân ác hữu, xan tham,
- Sáu sự não hại người.
- Chơi xúc xắc, uống rượu
- Theo đuổi đàn bà người,
- Lẽ sống của người khác,
- Thân cận kẻ hạ tiện,
- Không thân cận bậc trí,
- Người ấy tự héo mòn,
- Như trăng trong mùa khuyết.
- Rượu chè không tiền của,
- Khao khát, tìm tửu điểm,
- Bị chìm trong nợ nần,
- Như chìm trong bồn nước,
- Mau chóng tự hại mình,
- Như kẻ mất gia đình.
- Ai quen thói ngủ ngày,
- Thực trọn suốt đêm trường,
- Luôn luôn say sướt mướt,
- Không thể sống gia đình.
- Ở đây ai hay than:
- Ôi quá lạnh, quá nóng,
- Quá chiều, quá trễ giờ,
- Sẽ bỏ bê công việc.
- Lợi ích, điều tốt lành,
- Bị trôi dạt một bên.
- Ai xem lạnh và nóng,
- Nhẹ nhàng hơn cỏ lau,
- Làm mọi công chuyện mình,
- Hạnh phúc không từ bỏ.
15. Này Gia chủ từ, có bốn hạng
người phải xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn: Người vật gì cũng
lấy phải được xem không phải bẹn, dầu tự cho là bạn; người chỉ biết
nói giỏi phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn; người khéo
nịnh hót phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn; người tiêu
pha xa xỉ phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn.
16. Này Gia chủ tử, có bốn trường
hợp người vật gì cũng lấy phải được xem không phải bạn, dầu tự
cho là bạn: Người vật gì cũng lấy, cho ít xin nhiều, vì sợ mà làm,
làm vì mưu lợi cho mình. Này Gia chủ tử, như vậy là bốn trường hợp
người vật gì cũng lấy phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là
bạn.
17. Này Gia chủ tử, có bốn trường
hợp, người chỉ biết nói giỏi phải được xem không phải bạn, dầu tự
cho là bạn: Tỏ lộ thân tình việc đã qua; tỏ lộ thân tình việc chưa
đến; mua chuộc cảm tình bằng sáo ngữ; khi có công việc, tự tỏ sự bất
lực của mình. Này Gia chủ tử, như vậy là bốn trường hợp, người chỉ
biết nói giỏi phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn.
18. Này Gia chủ tử, có bốn trường
hợp, kẻ nịnh hót phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn:
Đồng ý các việc ác; không đồng ý các việc thiện; trước mặt tán
thán; sau lưng chỉ trích. Này Gia chủ tử, như vậy là bốn trường hợp kẻ
nịnh hót phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn.
19. Này Gia chủ tử, có bốn trường
hợp, người tiêu pha xa xỉ phải được xem không phải bạn, dầu tự cho
là bạn: Là bạn khi mình đam mê các loại rượu; là bạn, khi mình du hành
đường phố phi thời; là bạn khi mình la cà đình đám hý viện; là bạn
khi mình đam mê cờ bạc. Này Gia chủ tử, như vậy có bốn trường hợp,
người tiêu pha xa xỉ phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
20. Thiện Thệ thuyết giảng xong, bậc
Đạo Sư lại giảng thêm:
- Người bạn gì cũng lấy,
- Người bạn chỉ nói giỏi,
- Người nói lời nịnh hót,
- Người tiêu pha xa xỉ.
- Cả bốn, không phải bạn,
- Biết vậy, người trí tránh,
- Như đường đầy sợ hãi.
21. Này Gia chủ tử, bốn loại bạn
này phải được xem là bạn chân thật: Người bạn giúp đỡ phải được
xem là bạn chân thật; người bạn chung thủy trong khổ cũng như trong vui
phải được xem là bạn chân thật; người bạn khuyên điều lợi íchhphải
được xem là bạn chân thật; người bạn có lòng thương tưởng phải
được xem là bạn chân thật.
22. Này Gia chủ tử, có bốn trường
hợp, người bạn giúp đỡ phải được xem là bạn chân thật: Che chở
cho bạn khi bạn vô ý phóng dật, che chở của cải cho bạn khi bạn vô ý
phóng dật, là chỗ nương tựa cho bạn khi bạn sợ hãi, khi bạn có công
việc sẽ giúp đỡ cho bạn của cải gấp hai lần những gì bạn thiếu.
Này Gia chủ tử, như vậy có bốn trường hợp, người bạn giúp đỡ phải
được xem là người bạn chân thật.
23. Này Gia chủ tử, có bốn trường
hợp, người bạn chung thủy trong khổ cũng như trong vui phải được xem là
người bạn chân thật: Nói cho bạn biết điều bí mật của mình; giữ
gìn kín điều bí mật của bạn; không bỏ bạn khi bạn gặp khó khăn; dám
hy sinh thân mạng vì bạn. Này Gia chủ tử, như vậy có bốn trường hợp,
người bạn chung thủy trong khổ cũng như trong vui phải được xem là người
bạn chân thật. 24. Này Gia chủ tử, có bốn trường hợp, người bạn
khuyên điều lợi ích phải được xem là người bạn chân thật: Ngăn chận
bạn không làm điều ác; khuyến khích bạn làm điều thiện; cho bạn nghe
điều bạn chưa nghe; cho bạn biết con đường lên cõi chư Thiên. Này Gia
chủ tử, như vậy có bốn trường hợp, người bạn khuyên điều lợi
ích phải được xem là người bạn chân thật. 25. Này Gia chủ tử, có bốn
trường hợp, người bạn thương tưởng phải được xem là người bạn
chân thật: Không hoan hỷ khi bạn gặp hoạn nạn; hoa hỷ khi bạn gặp may
mắn; ngăn chận những ai nói xấu bạn; khuyến khích những ai tán thán bạn.
Này Gia chủ tử, có bốn trường
hợp, người bạn thương tưởng phải
được xem là người bạn chân thật.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
26. Thiện thệ thuyết giảng xong, bậc
Đạo Sư lại giảng thêm:
- Bạn sẵn sàng giúp đỡ,
- Bạn chung thủy khổ vui,
- Bạn khuyến kích lợi ích,
- Bạn có lòng thương tưởng.
- Biết rõ bốn bạn này,
- Người trí phục vụ họ,
- Như mẹ đối con ruột.
- Người trí giữ giới luật,
- Sáng như lửa đồi cao.
- Người tích trữ tài sản,
- Như cử chỉ con ong.
- Tài sản được chồng chất,
- Như ụ mối đùn cao,
- Người cư xử như vậy,
- Chất chứa các tài sản,
- Vừa đủ để lợi ích
- Cho chính gia đình mình.
- Tài sản cần chia bốn
- Để kết hợp bạn bè:
- Một phần mình an hưởng,
- Hai phần dành công việc,
- Phần tư, phần để dành,
- Phòng khó khăn hoan nạn.
27. Này Gia chủ tử, vị Thánh đệ
tử hộ trì sáu phương như thế nào? Này Gia chủ tử, sáu phương này cần
được hiểu như sau: Phương Đông cần được hiểu là cha mẹ. Phương Nam
cần được hiểu là sư tưởng. Phương Tây cần được hiểu là vợ con.
Phương Bắc cần được hiểu là bạn bè. Phương Dưới cần được hiểu
là tôi tớ, lao công. Phương Trên cần được hiểu là Sa-môn, Bà-la-môn.
28. Này Gia chủ tử, có bốn trường
hợp, người con phải phụng dưỡng cha mẹ như phương Đông: "Được
nuôi dưỡng, tôi sẽ nuôi dưỡng lại cha mẹ; tôi sẽ làm bổn phận đối
với cha mẹ; tôi sẽ gìn giữ gia đình và truyền thống; tôi bảo vệ tài
sản thừa tự; tôi sẽ làm tang lễ khi cha mẹ qua đời". Này Gia chủ
tử, được con phụng dưỡng như phương Đông, theo năm cách như vậy, cha
mẹ có lòng thương tưởng đến con theo năm cách: Ngăn chận con làm điều
ác; khuyến khích con làm điều thiện; dạy con nghề nghiệp, cưới vợ xứng
đáng cho con; đúng thời trao của thừa tự cho con. Này Gia chủ tử, như vậy
là cha mẹ được con phụng dưỡng như phương Đông theo năm cách và cha mẹ
có lòng thương tưởng con theo năm cách.
Như vậy phương Đông được che chở,
được trở thành an ổn và thoát khỏi các sự sợ hãi.
29. Này Gia chủ tử, có năm cách,
đệ tử phụng dưỡng các bậc sư trưởng như phương Nam: Đứng dậy để
chào, hầu hạ thầy, hăng hái học tập, tự phục vụ thầy, chú tâm học
hỏi nghề nghiệp. Này Gia chủ tử, được đệ tử phụng dưỡng như
phương Nam theo năm cách như vậy, các bậc sư trưởng có lòng thương tưởng
đến các đệ tử theo năm cách: Huấn luyện đệ tử những gì mình đã
được khéo huấn luyến; dạy cho bảo trì những gì mình được khéo bảo
trì; dạy cho thuần thục các nghề nghiệp; khen đệ tử với các bạn bè
quen thuộc; bảo đảm nghề nghiệp cho đệ tử về mọi mặt. Này Gia chủ
tử, như vậy là bậc sư trưởng được đệ tử phụng dưỡng như
phương Nam theo năm cách và sư tưởng có lòng thương tưởng đến đệ tử
theo năm cách. Như vậy phương Nam được che chở, được trở thành an ổn
và thoát khỏi các sự sợ hãi.
30. Này Gia chủ tử, có năm cách,
người chồng phải đối xử với vợ như phương Tây: Kính trọng vợ,
không bất kính đối với vợ; trung thành với vợ; giao quyền hành cho vợ;
sắm đồ nữ trang với vợ; Này Gia chủ tử, được chồng đối xử như
phương Tây theo năm cách như vậy, người vợ có lòng thương tưởng chồng
theo năm cách: Thi hành tốt đựp bổn phận của mình; khéo tiếp đón bà
con; trung thành với chồng; khéo gìn giữ tài sản của chồng; khéo léo và
nhanh nhẹn làm mọi công việc. Này Gia chủ, người vợ được người chồng
đối xử như phương Tây theo năm cách. Như vậy phương Tây được che chở,
được trở thành an ổn và thoát khỏi các sự sợ hãi. 31. Này Gia chủ tử,
có năm cách vị thiện nam tử đối xử với bạn bè như phương Bắc: Bố
thí, ái ngữ, lợi hành, đồng sự, không lường gạt. Này Gia chủ tử,
được vị thiện nam tử đối xử như phương Bắc theo năm cách như vậy,
bạn bè có lòng thương kính vị thiện nam tử thưo năm cách: Che chở nếu
vị thiện nam tử phóng túng; bảo trì tài sản của vị thiện nam tử nếu
vị này phóng túng; trở thành chỗ nương tựa khi vị thiện nam tử gặp
nguy hiểm; không tránh xa khi vị thiện nam tử gặp khó khăn; kính trọng
gia đình của vị thiện nam tử. Như vậy các bạn bè được vị thiện
nam tử đối xử như phương Bắc theo năm cách và bạn bè có lòng thương
vị thiện nam tử theo năm cách. Như vậy phương Bắc được che chở, được
trở thành an ổn và thoát khỏi các sự sợ hãi.
32. Này Gia chủ tử, có năm cách một
vị Thánh chủ nhân đối xử với hạng nô bộc như phương Dưới: Giao việc
đúng theo sức lực của họ; lo cho họ ăn uống và tiền lương; điều trị
cho họ khi bệnh hoạn; chia xẻ các mỹ vị đặc biệt cho họ; thỉnh thoảng
cho họ nghỉ phép. Này Gia chủ tử, các hàng nô bộc được Thánh chủ
nhân đối xử như phương Dưới với năm cách như kia, có lòng thương đối
với vị chủ nhân theo năm cách như sau: Dậy trước khi chủ dậy; đi ngủ
sau chủ; tự bằng lòng với các vật đã cho; khéo làm các công việc; đem
danh tiếng tốt đẹp cho chủ. Này Gia chủ tử, các hàng nô bộc được vị
Thánh chủ nhân đối xử như phương Dưới với năm cách, có lòng thương
đối với Thánh chủ nhân theo năm cách. Như vậy phương Dưới được che
chở, được trở thành an ổn và thoát khỏi các sự sợ hãi.
33. Này Gia chủ tử, có năm cách vị
thiện nam tử đối xử với các vị Sa-môn, Bà-la-môn như phương Trên: Có
lòng từ trong hành động về thân; có lòng từ trong hành động về khẩu;
có lòng từ trong hành động về ý; mở rộng cửa để đón các vị ấy;
cúng dường các vị ấy các vật dụng cần thiết. Này Gia chủ tử, các vị
Bà-la-môn, Sa-môn được vị thiện nam tử đối xử như phương Trên theo năm
cách như vậy, có lòng thương vị thiện nam tử ấy theo năm cách sau đây:
Ngăn họ không làm điều ác; khuyến khích họ làm điều thiện; thương xót
họ với tâm từ bi, dạy họ những điều chưa nghe; làm cho thanh tịnh điều
đã được nghe; chỉ bày con đường đưa đến cõi Trời. Này Gia chủ tử,
các vị Sa-môn, Bà-la-môn được thiện nam tử đối xử như phương Trên với
năm cách, có lòng thương thẹien nam tử theo năm cách. Như vậy phương Trên
được che chở, được trở thành an ổn và thoát khỏi các sự sợ hãi.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
34. Thiện thệ thuyết giảng xong, bậc
Đạo Sư lại giảng thêm:
- Cha mẹ là phương Đông,
- Sư trưởng là phương Nam,
- Vợ chồng là phương Tây,
- Bạn bè là phương Bắc,
- Nô bộc là phương Dưới,
- Sa-môn, Bà-la-môn,
- Có nghĩa là phương Trên.
- Cư sĩ vì gia đình,
- Đảnh lễ phương hướng ấy.
- Kẻ trí giữ giới, Luật,
- Từ tốn và biện tài,
- Khiêm nhường và nhu thuận,
- Nhờ vậy được danh xưng.
- Dậy sớm không biếng nhác,
- Bất động giữa hiểm nguy,
- Người hiền, không phạm giới,
- Nhờ vậy được danh xưng.
- Nhiếp chúng, tạo nên bạn,
- Từ ái, tâm bao dung,
- Dẫn đạo, khuyến hóa đạo,
- Nhờ vậy được danh xưng.
- Bố thí và ái ngữ,
- Lợi hành bất cứ ai,
- Đồng sự trong mọi việc,
- Theo trường hợp xử sự.
- Chính những nhiếp sự này,
- Khiến thế giới xoay quanh,
- Như bánh xe quay lăng,
- Vòng theo trục xe chính.
- Nhiếp sự này vắng mặt,
- Không có mẹ hưởng thọ,
- Hay không cha hưởng thọ,
- Sự hiếu kính của con.
- Do vậy bậc có trí,
- Đối với nhiếp pháp này,
- Như quán sát chấp trì,
- Nhờ vậy thành vĩ đại,
- Được tán thánh, danh xưng.
35. Khi được nghe vậy, Singàlaka,
gia chủ tử bạch Thế Tôn: "Thật vi diệu thay, bạch Thế Tôn! Như
người dựng đứng lại những gì bị quăng xuống, phơi bày ra những gì bị
che kín, chỉ đường cho người bị lạc hướng, đem đèn sáng vào trong
bóng tối để những ai có mắt có thể thấy sắc. Cũng vậy, Chánh pháp
đã được Thế Tôn dùng nhiều phương tiện trình bày, giải thích. Bạch
Thế Tôn, nay con xin quy y Thế Tôn, quy y Pháp và chúng Tỷ-kheo. Mong Thế
Tôn nhận con làm đệ tử, từ này trở đi cho đến mạng chugn, con trọn
đời quy ngưỡng.
-