QUAN ĐIỂM VỀ ĂN CHAY CỦA ĐẠO
PHẬT
Biên Soạn: Tâm
Diệu - Sửa Chữa Bản In: Liên Hương Và Tâm Linh
Hoa Sen Xuất Bản 10.400 cuốn tại
Hoa Kỳ và 2.000 cuốn tại Việt Nam
HỎI ĐÁP VỀ ĂN
CHAY
Sau khi cuốn THỰC PHẨM
RAU ĐẬU QUA LĂNG KÍNH KHOA HỌC do nhà xuất bản Văn Nghệ phát hành vào
tháng 9-1997, chúng tôi nhận được một số câu hỏi của quý độc giả.
Nhận thấy những câu hỏi đều hữu ích và có tính cách chung nên chúng
tôi ghi ra đây. Phần trả lời không phải là do ý chúng tôi mà là do
chúng tôi thỉnh thị của chư Hòa Thượng tôn đức và các vị Cư Sĩ hay
tham khảo các Ngữ Lục của chư Tổ. Riêng về phương diện dinh dưỡng chúng
tôi cũng tham vấn các giáo sư đại học về khoa dinh dưỡng qua điện thoại
và E-mail. (Lời Soạn Giả)
HỎI Tôi muốn ăn chay, có công đức
chăng?
ĐÁP Các loài có vẩy, có mai, có
lông mao, lông vũ, thể chất tuy khác với người, nhưng sự hiểu biết và
sự đau khổ đâu có khác chi người. Bởi đời trước nghĩ sai, nên đời
này hình hài có khác. Nếu như một lòng tín thành dứt ăn thịt, giữ giới
không sát sanh, thật là bậc "Đại đức quân tử". Có thể bảo
là người nhân từ, người thiện. Nếu quả ông ăn chay, giữ giới suốt
đời không sờn lòng, chẳng những thêm nhiều phúc và thọ mà còn gieo
được chánh nhân giác ngộ. Khá thương cho người đời không trí huệ,
tham đắm vị ngon, mặc tình dồn chứa, ra tay sát hại, tạo tác muôn
ngàn. Chỉ ngon qua ba tấc lưỡi, một ngày kia thay đầu đổi mặt, lần
lượt nuốt ăn. Lúc ấy đau khổ hối hận không người giúp cho. [1]
HỎI Người đời đều cho bò, heo,
dê, gà, vịt, ngỗng, các loài chim, loài cá là trời sanh ra để làm đồ
ăn cho con người. Nếu không giết để ăn, dùng chúng làm gì?
ĐÁP Người đời ăn thịt, buông
lung tâm ý mổ giết để thích khẩu, khoái bụng. Đâu chẳng biết, tất cả
chúng sanh dưới nước, trong đất, trên không, trên bộ, chẳng qua là do
nghiệp lực quả báo mà có thân xác khác nhau. Người đời tuy nhờ phước
nhất thời mà khinh thường sát hại quá nhiều rồi. Tha lực yếu kém làm
sao chống chỏi nổi hận oán kia? Có ngày sẽ báo đền oan trái. Quả thật
nếu heo, dê, gà vịt..v..v.. trời sanh ra làm đồ ăn cho người, còn ở thế
gian những loài sài lang, hổ báo, muỗi mòng, chí rận ..v..v.. vô hạn ác
thú hung cầm đều hay ăn người, đâu không phải trời sanh? Giả sử người
nam kẻ nữ đều làm đồ ăn cho loài vật có nên không? Người đời không
rõ tạo nghiệp sẽ đền mạng lẫn nhau. Không biết cớ sao lại cho việc
sát sanh là việc đáng nên làm, thật quá ngu muội. [2]
HỎI Tôi thường nghe người đời
nói "Người có lòng tốt cũng như người ăn chay rồi". Lý này là
thế nào?
ĐÁP Bậc nhân đức quân tử, người
hiền có lòng nhân từ, làm lợi ích cho người, cứu tế loài vật, nhóm
công chứa đức, cho đến những chỗ động dụng làm việc, thấy sanh linh
rơi vào chỗ chết, lúc ấy đâu không khởi lòng trắc ẩn cứu cho được
sống, có lòng từ bi như thế mới bảo là người tốt. Vô cớ giết nó
cho vào miệng ta, hoặc cầm dao bén mổ bụng, hoặc nắm dao nhọn đâm vào
tim, lóc da, đánh vẩy, cắt cổ, bổ vỏ, hoặc nấu, hoặc kho, hoặc bỏ
vào nồi hầm hay bỏ vào lò nướng, trăm cách tạo tác làm cho ngon miệng
khoái bụng, lòng thương xót hoàn toàn không, như vậy lòng tốt ở chỗ
nào? Mà lại nói lời mê như thế? Tội lỗi kia làm sao có thể sám hối?
Tôi nay nói rõ, ông hãy lắng nghe: Quả như ông một đời giữ giới không
sát sanh, ăn chay suốt đời chẳng chán, dù tâm ông chẳng tốt, phải đọa
vào loài khác, nhưng cũng không rơi vào tay người giết hoặc trong vạc sôi
lò lửa. [3]
HỎI Vì sao hiện nay con người mắc
phải nhiều chứng bệnh quái lạ, ác ôn?
ĐÁP Nói vắn tắt thì đó là do
nghiệp sát sanh mà ra. Bạn giết chúng sanh nào thì chúng sanh đó đến tìm
bạn để đòi nợ máu. Cho nên, trước những bệnh quái dị này, thày thuốc
cũng đành bó tay. [4] (Trong kinh Thập Thiện Nghiệp Đạo, Phật nói
"không sát sinh được 10 thứ lợi ích, trong đó có hai điều là thân
thường mạnh khỏe, không có bệnh tật và thọ mệnh lâu dài, không bị
chết non" - Lời người biên soạn thêm vào)
HỎI Có tôn giáo cho rằng động vật
được sanh ra là để cho loài người ăn, cho nên ăn mạng là một việc hợp
lý lẽ trời đất.
ĐÁP Phật Giáo đề xướng tinh thần
"mọi vật đều cùng một thể, đó gọi là Đại Bi", và xem mọi
loài chúng sanh đều có Phật tánh, đều sẽ thành Phật; cho nên chủ trương
giới không sát sanh và phóng sanh. [5]
HỎI Động vật chết rồi có đầu
thai chăng?
ĐÁP Chúng cũng đầu thai tương tự
như loài người vậy. Thí dụ như có người kiếp này là người Trung Hoa,
kiếp sau là người Mỹ, kiếp sau nữa lại là người Nhật.., thì động vật
cũng thế, cũng "di dân" y như vậy. Động vật cũng có tánh linh,
và tánh linh của chúng cũng có thể luân chuyển; song tùy nơi nghiệp lực,
hành vi và tư tưởng mà có sai biệt. [6]
HỎI Trong nhà tôi có rất nhiều
gián kiến. Đạo Phật dạy không nên sát sanh, vậy tôi phải giải quyết
như thế nào?
ĐÁP Gián kiến thường hay thích chất
ngọt và lui tới nơi ẩm ướt, vì thế trước hết phải giữ bếp núc thật
sạch sẽ và khô ráo. Nếu thấy có chúng xuất hiện nên dùng tâm từ bi
mà đối xử, không nên đập đánh chà xát hay dùng thuốc độc mà giết
chúng; có người dùng mật ong hay chất đường rủ chúng ra ngoài mà ăn và
sinh sống. [7]
HỎI Tôi làm việc ở trại nuôi
gà. Nhất thời chưa có cách đổi nghề, vậy tôi phải làm sao để biến
trại nuôi gà thành đạo tràng cầu siêu độ đàn gà đó.
Đáp Bạn đang ở thế "tiến
thoái lưỡng nan". Phương pháp tốt nhất là đừng nuôi gà nữa, mà
hãy nuôi người. [8]
HỎI Có pháp môn phương tiện gì
để khuyên giải những kẻ chuyên lấy việc giết gà giết vịt làm kế
sinh nhai?
ĐÁP Phàm lẽ, xưa trót tạo tội,
nay đã biết lỗi lầm thì phải lo sửa đổi, không nên tái phạm. Có câu
rằng "Có tội mà biết sửa, Tội liền biến thành không." Chư Bồ
Tát không thấy chúng sinh có tội lỗi. Chính mình phải tự nguyện thọ
trì giới luật. Chư Phật và chư Bồ Tát tuyệt đối chẳng bao giờ bày mưu
thiết kế hãm hại chúng sanh, làm chúng ta đọa địa ngục cả. Khi xưa nếu
bạn đã phạm Ngũ Giới, nay đừng tái phạm nữa là đủ. Có người giải
thích chữ nhục, [9] nghĩa là thịt, như sau: "chính chúng sanh lại ăn
thịt chúng sanh, Ngẫm cho kỹ thì là người ăn người." Tại sao nhất
định phải dựa vào việc sát sanh để duy trì sự sống của mình chứ?
[10]
HỎI Vì sao người Phật tử phải
ăn chay?
ĐÁP Người đời bị ngũ dục làm
mê mờ. Chỉ vì muốn ăn ngon nên sát sanh để nuôi dưỡng thân mạng. Họ
không biết rằng ăn thịt chúng sanh tức là ăn thịt của chính họ! Bởi,
ăn một cân thịt, bạn nhất định phải trả 16 lượng; đây là việc bạn
không thể trốn tránh được. Do đó, cả một đời, người đời cứ phải
trả nợ, đòi nợ; đời đời kiếp kiếp không thể thoát khỏi luân hồi.
Huống chi những miếng thịt họ ăn có khi là thịt của chúng sanh mà xưa
kia đã từng là cha mẹ của họ? Làm sao tâm mình lại có thể bất nhẫn
đến như vậy. [12]
HỎI Tôi thích ăn chay nhưng kẹt một
nỗi là vẫn còn thích và quyến luyến mùi vị thịt, vậy tôi phải làm
sao?
ĐÁP Một nguyên tắc áp dụng để
thay đổi những thói quen sâu dày là phải chuyển hóa từ từ để tránh
phản ứng của của cơ thể. Bạn hãy áp dụng những thói quen tốt mới,
với sự chăm sóc cẩn thận. Chẳng bao lâu thói quen mới sẽ lớn mạnh
và đẩy lui thói quen cũ. Cũng vì vậy chúng tôi yêu cầu bạn ăn chay đều
đặn một ngày trong một tuần, cho đến khi bạn quen sẽ gia tăng lên. Nếu
mọi nỗ lực không làm bạn thay đổi được tập quán ăn thịt, chúng
tôi đề nghị bạn nên đi tham quan lò sát sinh, hy vọng nó sẽ giúp bạn.
HỎI Thỉnh thoảng tôi đi máy bay
nhưng không biết họ có đồ ăn chay không?
ĐÁP Hầu hết các hãng máy bay đều
cung cấp thức ăn chay nếu như bạn yêu cầu. Vì thế ngay khi mua vé bạn
hãy yêu cầu người bán vé order cho bạn thức ăn chay. Cũng nên kiểm lại
với hãng airline trước khi khởi hành xem trong danh sách những hành khách
ăn chay có tên bạn không.
HỎI Cây cỏ hoa lá có cảm giác
đau đớn không khi chúng ta ăn chúng?
ĐÁP Người ta tin rằng cây cỏ
không có khả năng kinh nghiệm đau đớn vì chúng không có hệ thống thần
kinh não bộ.
HỎI Chúng tôi được biết có một
số vị sư ăn trường chay từ khi còn tu ở Việt Nam, nay qua đây lại bị
bệnh tiểu đường và cũng có một số vị khác bị bệnh tim mạch, như vậy
là sao? Sao nói ăn chay chữa được bệnh?
ĐÁP Trước hết phải nói ngay rằng
không một giai cấp hay thành phần xã hội đặc biệt nào, kể cả nhóm người
khác biệt theo chế độ ăn uống hay khác biệt trong lãnh vực nghề nghiệp
chuyên môn hay học vấn mà bệnh tiểu đường hay tim mạch lại tránh né
không xâm phạm tới. Mặc dù ăn trường chay nhưng những nghiên cứu khoa học
cho biết không phải 100% không bị bệnh, bách phân còn lại, dù là thiểu
số, bị bệnh có thể là do những lý do khác mà một trong những lý do
này theo đạo Phật thì có thể là do nghiệp bệnh. Tuy nhiên những nghiên
cứu khoa học gần đây cho hay cơ thể của những nhóm dân tộc thiểu số
người Mỹ gốc da đỏ, da đen và những dân tộc ở các quốc gia chưa phát
triển thuộc loại biến dưỡng chậm (slow metabolizer) nay phải đổi sang một
môi trường sinh sống mới với lối dinh dưỡng quá đầy đủ và sự hoạt
động thể lực lại quá ít, mà cơ thể vẫn thói quen cũ (loại biến dưỡng
chậm) do đó d sinh ra bệnh. [13] Một vài thầy có thể cũng rơi vào trường
hợp này do sự thay đổi môi trường sống tạo nên. Khi còn ở quê nhà
quý thầy làm việc thể chất nhiều, ăn uống đơn sơ, bữa ăn chỉ là
vài miếng đậu hũ chiên, xào hay kho mặn, vài miếng chao nhỏ, hay ăn với
dưa chua, củ cải khô ngâm muối. Chắc chắn dưới con mắt nhìn của các
nhà dinh dưỡng học là không đủ chất bổ dưỡng, nhưng cơ thể thuộc
loại biến dưỡng chậm (slow metabolizer) nên không sao cả. Khi qua đến Hoa
Kỳ, hoạt động thể chất không nhiều bằng ở Việt Nam mà lại ăn uống
nhiều chất bổ dưỡng hơn, mặc dù là ăn chay, nên cơ thể không thích hợp
và do đó d phát sinh ra bệnh tiểu đường và tim mạch.
Tưởng cũng cần nói thêm ở đây
ngoài lý do thay đổi môi trường sống như đã đề cập, ăn chay theo lối
người Việt chúng ta không mấy giúp cho sức khỏe tốt vì dùng quá nhiều
dầu để chiên xào, quá nhiều bột ngọt, đường và các thực phẩm tinh
lọc. Mặc dầu dầu thảo mộc không có chất cholesterol nhưng có lượng
cao chất béo không bão hoà và khi chiên nhiều lần, có độ nóng lâu, dầu
không bão hòa sẽ trở thành loại dầu có đặc tính giống như bão hòa
mà người ta gọi là trans-fatty acids. Chất béo bão hòa (saturated fat) và
trans-fatty acids là những chất béo không tốt, làm gia tăng chất cholesterol
xấu LDL và đồng thời làm giảm cholesterol tốt HDL trong máu, do đó gia tăng
mức nguy hiểm về bệnh tim mạch và đồng thời cũng làm cho chất insulin
giảm hiệu năng hộ tống chất đường vào trong các tế bào. [14] (Xin xem
thêm bài Choesterol và Triglycerides)
Vì những lý lẽ trình bầy trên, tốt
nhất là giảm tối đa các chất béo, không nên chiên đậu hũ, nên luộc
hay nấu canh, hoặc nướng, vừa giản dị lại vừa bổ, hoặc lâu lâu đổi
bữa bằng đậu chiên và chỉ nên dùng lại dầu cũ một lần, rồi đổ
đi, đừng tiếc, vì nó sẽ làm hại sức khỏe, vốn quí của kiếp người.
Nên dùng loại dầu canola, có bách phân chất béo bão hoà thấp nhất (4%)
trong tất cả các loại dầu thảo mộc hiện nay có bán trên thị trường.
Nếu dùng dầu để trộn xà lách thì nên dùng dầu olive hay dầu faxseed
oil, vừa thơm lại vừa tốt cho sức khỏe..
HỎI Có người xem lịch sử Việt
Nam thấy Ngài Tuệ Trung Thượng Sĩ, là một vị giác ngộ, thầy của vua
Trần Nhân Tông, sơ tổ Thiền phái Trúc Lâm cũng ăn mặn nên nói rằng ăn
chay không cần thiết. Lý này là thế nào? Có phải Ngài Tuệ Trung Thượng
Sĩ ăn mặn không?
ĐÁP Theo sách Thiền Sư Việt Nam
[15] thì Tuệ Trung Thượng Sĩ là một cư sĩ thọ Bồ Tát Giới, thầy của
vua Trần Nhân Tông, sáng tổ Thiền Phái Trúc Lâm Yên Tử, do đó không có
ý gì nghi ngờ về việc ngài ăn mặn hay ăn chay vì trong 10 giới trọng và
48 giới khinh của Bồ Tát Giới có giới cấm sát sinh (giới trọng thứ nhất),
giới cấm không được ăn tất cả thịt của mọi loài chúng sinh (giới
khinh thứ 3), và giới cấm cất chứa những khí cụ sát sinh (giới khinh thứ
10).
Việc ngài Tuệ Trung Thượng Sĩ ăn
mặn là nhân một bữa tiệc do em gái ngài, Hoàng Thái Hậu Nguyên Thánh
Thiên Cảm, thiết đãi khách quí trong hoàng cung. Mặc dù trên bàn tiệc có
cả thức ăn chay và thức ăn mặn, nhưng ngài vẫn điềm nhiên ăn thịt cá.
Thái Hậu thấy lạ mới hỏi: "Anh tu thiền mà ăn cá thịt thì thành
Phật sao được?" Ngài cười đáp: "- Phật là Phật, anh là anh.
Anh không cần làm Phật, Phật không cần làm anh.."
Có nhiều nghi vấn và giải thích về
việc nầy. Một trong những lời giải thích cho là hành động ăn thịt cá
của Thượng Sĩ nhằm mục đích phá quan niệm sai lầm rằng ăn chay để
thành Phật của Hoàng Thái Hậu, ý muốn nói sự tu tâm mới là điều quan
trọng. Ngài là bậc giác ngộ, tâm đã bình đẳng, đã thoát ra khỏi qui
luật của thế giới hiện tượng tương đối, mọi sự việc xảy ra trong
đời đối với ngài chỉ còn là câu truyện trong giấc mộng đêm qua, mọi
hành động của ngài đều là tùy duyên phương tiện tháo đinh nhổ chốt
cho chúng sinh còn kẹt mà thôi.
HỎI Tôi nghe nói bên Anh và Đan Mạch
cũng như dân da đỏ Cherokee ở Hoa Kỳ ăn rất nhiều hạt và dầu faxseed
oil vì họ cho rằng nó có thể ngăn ngừa nhiều thứ bệnh, điều này có
đúng không?
ĐÁP Vâng, trong faxseed oil có chứa
nhiều hóa chất thực vật tốt cho sức khỏe, trong số đó có linolenic
omega-3 essential fatty acids, lecithin, beta carotene và vitamin E. [16] Omega-3 acids
là loại dầu thảo mộc có khả năng làm giảm lượng triglyceride trong máu
tức giảm mức nguy cơ về bệnh tim mạch, beta carotene và vitamin E có chức
năng trừ khử độc tố trong cơ thể con người, làm cho con người trẻ lâu
(vitamin E có nhiều nhất trong đậu nành và beta carotene có nhiều nhất
trong cà rốt và khoai lang). Nên dùng faxseed oil hoặc dầu olive để trộn sà
lách, không nên chiên vì độ nóng sẽ làm mất nhiều dược tính.
HỎI Tôi có người bạn trẻ mới
chuyển sang ăn chay được một thời gian. Nhưng rồi anh ta cứ cảm thấy mình
trở nên tự hào, cho là mình đạo đức, cao thượng hơn người khác,
nhìn ai ăn thịt cá thì có vẻ khinh cho là người tàn nhẫn. Do những tư
tưởng ấy, anh ta luôn luôn bị dằn vặt và cuối cùng quay lại ăn thịt,
và thấy tâm hồn thanh thản hẳn lại. Nếu đạo Phật là đạo để tu tâm,
mà ăn chay tâm lại không an lạc bằng ăn thịt, thì có cần phải tiếp tục
ăn chay không?
ĐÁP Cái luận điệu: "Phải làm
giống người khác để khỏi có cảm giác tự cao, tự đại, khinh người
khác", là một luận điệu ngụy biện, đạo đức giả, che dấu cái
ngã vi tế để tiếp tục làm điều sai mà không cần sửa. Nói vậy thì
trên đời này có biết bao nhiêu điều không nên làm, nhưng vì có người
làm nên ta phải làm như họ để tránh được cảm giác khinh họ, để tâm
được an ổn chăng?
Đức Phật là Đại Y Vương, Ngài
có nhiều thuốc để trị mọi loại bệnh. Trường hợp anh bạn này là do
nghiệp chướng sâu dầy, nay muốn chuyển nghiệp nhưng bị cái Ngã nó lôi
lại, để rồi cứ tiếp tục trong vòng nghiệp lực luân hồi, không thoát
ra được. Anh này cần sám hối hằng ngày câu này:
Xưa nay đã tạo bao ác
nghiệp
Đều từ vô thủy tham sân si
Bởi thân miệng ý phát sinh ra
Hết thẩy tôi nay xin sám hối.
Bệnh thèm ăn ngon là
do thói tham ăn từ vô thủy. Nếu nay anh ta đừng nhìn sang người khác để
mà tự hào rằng mình ăn chay, mà chỉ nên nhìn vào chính mình, thấy riêng
trong cái kiếp này mình đã vì thèm ăn ngon, làm chết biết bao sinh mạng,
tự sám hối, như thế bệnh ngã chấp sẽ giảm, nghiệp sẽ chuyển dần,
ăn chay sẽ d dàng hơn. Đồng thời, hằng ngày nên theo các pháp phương tiện
mà tùy ý tu hành, không làm điều ác, làm nhiều điều lành, giữ tâm ý
thanh tịnh. Thanh tịnh bằng cách nào, thì nên tìm đến chư vị Tu Sĩ xin
chỉ dẫn, hoặc theo Thiền Tông, Niệm Phật, Mật Tông, Trì Chú, v..v.. dần
dần nghiệp sẽ chuyển và sẽ thấy:
Tội từ tâm khởi đem tâm sám
Tâm được tịnh rồi tội liền tiêu
Tội tiêu tâm tịnh thẩy đều không
Ấy mới thật là chân sám hối.
Không phải đem nải
chuối đến chùa rồi kỳ kèo với Phật mà sám hối được. Phật không
ăn hối lộ. Bất kể ngồi đâu, nếu không còn bị nghiệp thân khẩu ý
lôi cuốn là tâm đang tịnh, là đang sám hối tội cũ, ngăn ngừa tội mới.
HỎI Tôi thấy một số món ăn chay
trong các tiệm ăn và đôi khi cả trong một vài chùa, có hình thức các con
vật và tên gọi giống y như các món mặn, thí dụ như: "cá chiên, cá
hấp, thịt quay bánh hỏi, tôm xào chua ngọt.. v..v..". Nếu tâm còn
thèm ăn các món mặn thì ăn quách đồ thật còn hơn là giả dối như vậy.
Đạo Phật nói trực tâm là đạo tràng cơ mà?
ĐÁP Đây là một câu hỏi có nội
dung phức tạp, có thể chia ra làm bốn phần: (1) Món ăn chay giả thịt cá
bán tại các chùa (2) Món ăn chay giả thịt cá bán tại các tiệm (3) Ăn
chay vì lý do sức khỏe, và (4) Người ăn chay chỉ vì có lòng thương súc
sinh, không liên quan đến tu tâm theo Phật giáo.
Món ăn giả thịt cá
tại các chùa:
Đức Phật dạy rằng "Tất cả
chúng sinh đều có Phật tánh", "Ta là Phật đã thành, chúng sinh
là Phật sẽ thành", chữ chúng sinh ở đây là chỉ tất cả mọi loài
động vật có cảm giác, chứ không chỉ riêng loài người.
Cửa chùa là nơi truyền bá đạo
Phật, tu sĩ ở chùa là Trưởng tử Như Lai, đem chánh pháp dạy chư Phật
tử. Một trong những lời dạy quan trọng, cốt tủy của Đức Phật là phải
dùng tâm bình đẳng để đối xử với mọi loài, cả người lẫn vật. Vậy
thì chúng ta không nên tạo thói quen xấu là thản nhiên nhìn hình ảnh con
cá con tôm nằm cong queo giữa đĩa nước xốt, hoặc cầm muỗng, đũa xắn
cắt con cua, con gà, dù chỉ là gà giả.
Ngoài ra chư vị nào đã thọ Bồ
Tát Giới thì đừng quên là, khác với giới Thanh Văn, chỉ ràng buộc
trong một kiếp người và chỉ phạm khi có hành động, giới Bồ Tát là
Tâm Giới, chỉ khởi tâm phạm, chưa hành động, là phạm giới rồi. Vậy
thì chư vị Cư Sĩ Bồ Tát Giới chỉ cần nghĩ là : "Ăn con tôm rang muối
này ngon quá", dù là tôm giả, tâm của quý vị khởi niệm muốn ăn, là
phạm giới rồi.
Món ăn giả thịt cá tại các nhà
hàng.
Về các nhà hàng dùng tên giả để
gọi các món ăn chay thì chúng ta nên cảm thông rằng họ làm thương mại,
họ cần có những phương pháp lôi cuốn khách hàng, là những người đã
quen ăn thịt cá nay chuyển sang ăn chay. Nếu món nào cũng chỉ dùng tên vật
liệu để gọi thì chỉ còn là: nấm xào rau, đậu om, rau luộc, rau
kho..v..v.., rất ít món, khó lôi cuốn khách hàng.
Dầu sao, thực khách khi ăn một món
giả, cứ nghĩ đến một con thật đã thoát chết thì lòng từ bi cũng
đang tăng trưởng rồi đó.
Ăn chay vì lý do sức khỏe:
Nhóm người này tránh ăn thịt động
vật vì thấy rằng thịt động vật mang đến nhiều chất độc và bệnh
tật. Đối với họ, lý do ăn chay hoàn toàn vị kỷ. Nếu một mai khoa học
tìm ra rằng ăn vẩy rồng, gân cọp sẽ khỏe mạnh sống lâu, thì họ sẽ
lại hỳ hục đi săn rồng, săn cọp. Tuy nhiên, dù mục tiêu ăn chay của họ
vị kỷ, không vì loài vật, nhưng phó sản của nó lại vô tình cứu loài
vật bớt chết (có nghĩa là bớt bị sản xuất ra để rồi phải sống tù
tội và chết đau đớn), và cũng giúp cho dòng nghiệp lực sinh tử tử
sinh của họ bớt nợ máu. Cho nên, đối với nhóm người này, món ăn giả
nếu có làm cho họ cảm thấy hấp dẫn, thích ăn, bớt thèm thịt, thì vẫn
có ích lợi cho cả phiá người và vật.
Ăn chay vì lòng thương loài vật:
Nhóm này thuộc đủ mọi thành phần
tôn giáo và không tôn giáo. Họ tránh ăn thịt chỉ vì lòng thương xót
loài vật, không nỡ đóng góp thêm vào nỗi thống khổ của cuộc sống đầy
đau thương, bị hành hạ, trà đạp, đánh đập, sống chen chúc, bị ép
cho đẻ nhiều rồi chia rẽ mẹ con, trước khi chết còn bị sống những
ngày kinh hoàng trên những chiếc xe chuyên chở khổng lồ, đói khát, dồn
ép trong một trạng thái thần kinh rất là khủng khiếp, rồi bị lùa vào
hành lang dẫn đến lò sát sinh, để nghe thấy những tiếng thét thất
thanh trong giây phút dẫy chết.
Do được thấy tận mắt, hay coi
phim, hoặc xem sách báo, tâm những người này đã chuyển, họ cảm thấy
ăn thịt là kéo dài những nỗi thống khổ cho loài vật, cũng là những
sinh vật có đầy đủ tình cảm, xúc động v..v.. như con người. Nhóm người
này ăn chay dễ dàng và còn cổ động mọi người ăn chay để toả rộng
lòng nhân từ ra khắp nơi. Điển hình nhóm này là những hội viên hội PETA(People For The Ethical Treatment of
Animals). Đối với họ khi nhìn tôm thịt cá giả trên bàn, thì họ cũng cảm
thông với những người đang từ từ chuyển hướng sang ăn chay, và mừng
rằng một con tôm, con cá, con gà giả trên bàn ăn là đã cứu một con
tôm, con cá, con gà thật khỏi chết. Cho nên, nhóm người này rất ủng hộ
những tiệm ăn chay và hoan nghênh những con tôm cá giả, gà giả trên bàn
ăn. Họ quan niệm rằng: "nếu như tật xấu ăn thịt cá đã bám r sâu
xa trong óc con người, thì những món chay giả mặn đã cứu những con vật
thật".
Sau đây là ý kiến của đạo hữu
Minh Tịnh ở Portland, Oregon về tâm nguyện ăn chay trường:
Ăn uống là một ham muốn trong năm
thứ ham muốn [17] mà đạo Phật luôn luôn nhắc nhở các Phật tử, dù là
hàng xuất gia hay tại gia, cần phải tu sửa hằng ngày để phá phiền
não: tham sân si.
Chiều hướng từ bi tâm: ưa thích
làm mọi điều lành cho mọi người, cho mọi loài và cho mình. Cảm thương
được sự sợ hãi, đau khổ của mọi chúng sinh.
Vì có duyên lành hay thường gọi là
có phước, mà việc ăn chay d dàng, không bị quá ràng buộc vào mùi vị,
ngon dở.
Có lòng tin dũng mãnh: (1) vào Phật
pháp: thuyết nhân quả, gieo nhân nào thì chắc chắn ra quả nấy, (2) vào y
khoa học và kinh nghiệm của những người đã ăn chay trường: (A)
Các loài thịt đều độc hại
(a) vì hiện nay kỹ nghệ chăn nuôi đã dùng các loại chất hóa học, làm
cho phần nhiều các loại thịt bầy bán trên thị trường bị nhiễm độc,
(b) các loại thịt còn bị nhiễm độc do các độc tố tự tiết ra khi con
vật sợ hãi, đau đớn và căm hờn. (B) Các loại ngũ cốc và củ, các loại
rau quả đều có đầy đủ các chất bổ dưỡng, có khả năng phòng ngừa
các bệnh về tim mạch và ung thư cùng nhiều thứ bệnh khác. [18] Ngoài ra
ăn trường chay lâu (trên 7 năm) sẽ có sự thay đổi lớn lao về tâm thần
như giảm thiểu sự nóng nảy. Rượu và thịt có tác dụng làm gia tăng sự
thèm muốn dục vọng.
Không lấy cớ này hay cớ nọ để
tự bào chữa cho thói quen từ nhỏ ăn thịt của mình, mà phải có một ý
chí thật vững vàng: từ bỏ là từ bỏ, không một chút nuối tiếc, như
người cai rượu, cai thuốc lá cà phê.
Phải kiên nhẫn và sáng suốt mà
nhận thức rằng, dòng đời là một xâu chuỗi NHÂN và QUẢ. Mặc dầu tạo
nhân ăn thực phẩm lành mạnh, không làm đau đớn các loài động vật khác,
không có nhiều độc tố, sẽ mang lại kết quả là cơ thể khỏe mạnh,
tinh thần vui vẻ, tuy nhiên, ảnh hưởng của những nhân chúng ta đã gây
ra từ nhiều đời trước vẫn còn có thể tác động vào đời sống hiện
nay, dù đã yếu đi do nhân tốt chúng ta đã tạo. Bởi vậy, chúng ta đừng
nghĩ rằng ăn chay chắc chắn sẽ không bị bệnh tật nữa và sống lâu,
để rồi nếu VÔ THƯỜNG đến từ nhiều nguyên nhân sâu xa khác, lại
làm chúng ta mất niềm tin. Điều chắc chắn rõ ràng nhất là người nào
ăn chay vì lòng từ bi cũng đều thấy tâm hồn trở nên an lạc, dễ dàng
gần gũi thông cảm với loài vật và yêu mến thiên nhiên vô cùng.
Vì những lý do nêu trên mà tôi có
tâm nguyện đời đời kiếp kiếp không dùng thịt các sinh động vật để
làm thực phẩm nuôi sống thân mạng mình. Nguyện cho tất cả mọi người
và mọi loài đều có tâm nguyện này.
HỎI Tôi ăn trường chay, muốn đi
hành hương Việt Nam nhưng không biết có gì trở ngại không, ở Hà Nội
có nhà hàng chay không?
ĐÁP Chúng tôi đã có cơ duyên đi
từ Bắc vào Nam, nhận thấy vấn đề ăn chay không có gì trở ngại. Buổi
sáng ở Hà Nội có bánh bao chay, hoặc khiêm tốn hơn nhưng lại được
người viết thích, nhất là xôi Hà Nội. Ai đã từng ăn thử những hạt
xôi dẻo căng, ngọt và bùi ở đây trong cái gió sớm mai đượm mùi thơm
của nếp hẳn sẽ chẳng bao giờ quên được. Chỉ với 1000 đồng, tức gần
10 cents, người ta đã có thể có được nắm xôi thơm phức kèm theo muỗng
vừng. Ngoài ra, bánh mì nóng buổi sáng ăn với chuối cũng ngon tuyệt. Đó
là chưa kể món bún nóng hổi vừa mới ra lò rao bán trên phố Cầu Gỗ
mà anh bạn tôi thích ăn với tương nêm ớt như tôi thích ăn món xôi Hà Nội
vậy.
Nghe nói trước năm 1980 Hà nội
không có một tiệm ăn chay và dường như người dân miền Bắc không biết
đến từ ngữ chay. Ngày nay có vài tiệm phục vụ ăn sáng, ăn trưa, và
ăn chiều. Đáng kể nhất là nhà hàng chay Nàng Tấm ở 79 A đường Trần
Hưng Đạo, được xem là tiệm chay ngon nhất thủ đô. Chúng tôi đến đây
ăn tối một lần và ăn tại khách sạn một lần do nhà hàng đem đến. Thức
ăn thường không phải là thực phẩm chay biến chế của Đài Loan hay Hồng
Kông nên khẩu vị hơi khác với những thức ăn mà chúng tôi thường ăn
ở nhà hàng chay Ten Ins và Happy Family ở Mỹ, nhưng lại khá ngon miệng.
Ở Bãi Cháy Vịnh Hạ Long, tuy
không có tiệm ăn chay nhưng do yêu cầu của chúng tôi nên cô Chính, chủ
nhân khách sạn Đoan Trang đã nấu cơm chay, như là những đầu bếp chay
chuyên nghiệp, cho chúng tôi ăn trong hai ngày tham quan Vịnh Hạ Long. Mỗi bữa
có sáu món, ít dầu, ít bột ngọt lại ngon.
Trước khi rời Hà Nội xuôi Nam,
chúng tôi đến tham quan Chùa Đình Quán, tọa lạc tại xã Phú din, huyện Từ
Liêm, được Sư Thầy Đàm Nguyện và quý sư cô thường trú tại chùa khoản
đãi một bữa cơm chay thật ngon. Xin cảm ơn Thầy Đàm Nguyện và Sư Cô Hạnh
Châu cùng quý ni cô thường trú tại chùa.
Ở Huế, được mệnh danh là xứ sở
của cơm chay, nơi đây có hơn 400 ngôi chùa lớn nhỏ, gần 300 niệm Phật
đường và đa phần dân số là Phật tử, vì thế mà cơm chay rất thịnh
hành. Cách đây khoảng ba mươi năm, góc sân chùa Tịnh Bình thuộc phường
Thuận Thành đã có quán chay nổi tiếng với các món bún khô, bún nước,
bánh bột lọc. Muốn thưởng thức cơm chay theo đúng nghĩa, bạn phải đến
quán Đồng Tâm ở một con hẻm của đường Lê Lợi. Tuy nhiên bữa ăn
chay ngon nhất của chúng tôi ở Huế lại không phải ở nhà hàng chay mà tại
nhà hàng mặn của khách sạn Hùng Vương nơi chúng tôi lưu ngụ. Một bữa
cơm chay với các món chay do khách tự đặt ra, nhà hàng đi chợ rồi nấu
theo sở thích của khách. Chỉ với một tô canh mít non nấu với nấm rơm,
lá sân, lá lốt, thêm một chút tiêu, và chút ớt Huế cũng đủ nhớ mãi.
Nha Trang có ít nhất là ba tiệm ăn
chay, tiệm Âu Lạc, Thanh Tâm Trai và Thiên ý. Trong số này có lẽ quán ăn
chay Thiên Ý ở số 1B đường Nguyn Du, gần Chợ Đầm là ngon hơn cả. Có
một tiệm khác ở đường Biệt Thự nhưng lại vừa bán chay vừa bán mặn,
dường như phục vụ cho du khách ngoại quốc nên chúng tôi không ghé ăn thử.
Về đến Đà Lạt, các tiệm ăn mặn
trong khu Hòa Bình cũng nấu chay nếu bạn yêu cầu nhưng họ biết khách là
Việt kiều nên cho giá mắc, một bữa ăn chay thường cho sáu người phải
chi trả đến 160.000 thay vì 90.000 như những chỗ khác. Chúng tôi biết có
ít nhất là hai tiệm chay, một tiệm, tên là Giác Ngộ ở gần đầu đường
Phan Đình Phùng và một tiệm khác, tên là Bông Sen ở gần cuối đường
Phan Đình Phùng, đối diện với chùa Linh Sơn. Cả hai tiệm đều ăn được.
Ơ Saigon, so với năm 1992, tiệm cơm
chay mở ra khá nhiều, mỗi quận đều có năm ba tiệm nổi danh, với bảng
hiệu chào hàng cả bằng tiếng Anh lẫn tiếng Pháp. Lắm khi ở mỗi đường
phố cư xá hay đường hẻm lại mở đôi ba tiệm, tiệm nào cũng không lỗ
vốn, không làm giầu nhanh nhưng có vẻ phát đạt.
Theo trí nhớ của người viết, nếu
không lầm, thì tiệm cơm chay đầu tiên ở Saigon là tiệm Tín Nghĩa, đầu
đường Trần Hưng Đạo, dường như do tín đồ Cao Đài điều khiển,
trong tiệm này còn bán nhang thơm, trên vách viết những câu ca dao, câu kinh
khuyên người tránh sát sinh, làm lành tránh dữ. Tiệm cao niên thứ nhì có
lẽ là tiệm Thanh Lạc Trai ở gần góc đường Hiền Vương và Pasteur mà
ngày nay vẫn còn và vẫn đông khách như xưa.
Phía Chợ Lớn, gây sự chú ý của
thực khách đầu tiên có lẽ là quán ăn chay Phật Hữu Duyên, trên bảng
hiệu chưng bầy ông Phật khoẻ mạnh tươi cười trong khung kính. Vùng Bàn
Cờ có quán ăn chay Giác Đức ở 492 đường Nguyn Đình Chiểu. Quận 4 có
quán cơm chay chùa Đức Quang 330 đường Nguyễn Tất Thành. Quận 5 có quán
chay Giác Ngộ số 124 Nguyễn Tri Phương. Quận 11 có Lạc Thanh Trai 243 Tạ
Uyên và tiệm Thanh Nhàn 129 Lãnh Bình Thăng. Quận Tân Bình có quán Diệu
Châu 1025 Hương Lộ 2. Quận Bình Thạnh có hai quán cơm chay Thiên Nhiên 1
và 2 ở đường Lê Quang Định và đường Bạch Đằng.
Trong chợ Saigon, chợ An Đông, và
chợ Bình Tây vẫn có những sạp bán thức ăn chay, ở bến xe miền Tây,
gánh bán cơm chay vẫn hiện diện cũng như bến phà Mỹ Thuận.
Người Hoa ở Saigon nấu chay cũng gần
giống như người Việt, nhưng dùng nhiều dầu mè. Hầu hết các quán chay
đều dùng bột ngọt tuy có nhiều tiệm quảng cáo là không bột ngọt theo
yêu cầu. Chúng tôi ở khách sạn Lê Lê và Linh Linh trên đường Phạm Ngũ
Lão mà xung quanh có rất nhiều quán ăn chay, chỉ riêng một con hẻm 175 mà
có đến ba tiệm cơm chay nằm sát nhau, Zen Restaurant, Bodhi Tree và Như Liên.
Cách đó không xa, là tiệm cơm chay Pháp Hoa số 200 đường Nguyn Trãi do
các Phật tử của thầy Trí Quảng điều hành. Ngoài ra, cũng gần đó là
Tiệm chay Định Ý ở số 171B Cống Quỳnh.
Về giá cả tương đối rẻ, một
bữa ăn cho một người chỉ tốn khoảng 12.000 (gần một dollar). Nghe một
anh tài xế xe taxi nói, ở khoảng giữa đường Cao Thắng, một đĩa cơm
chay bình dân có 3.000, thêm 1.000 đồng nữa có canh.
Trong suốt cuộc hành hương bốn tuần
từ Bắc vào Nam, chúng tôi chỉ có hai lần trở ngaị không có cơm chay, một
lần ở chùa Hương, mặc dầu có gần 100 tiệm cơm nhưng không có đến một
tiệm chay nên chúng tôi nhịn đói luôn, lần khác tại thành phố Vinh,
chúng tôi chỉ mua cơm trắng rồi ăn với muối mè đem saün. Ngoài ra, ngày
lên núi Yên Tử, nếu không tháp tùng theo phái đoàn của thầy Thông Giác
thì chúng tôi cũng nhịn ăn trưa luôn vì không có quán ăn chay, mặc dầu có
rất nhiều hàng ăn dưới chân núi. Vì thế quý vị đi chùa Hương và núi
Yên Tử nhớ đem theo cơm nắm muối vừng, món ăn di hành nổi tiếng của
người miền Bắc.
HỎI Tôi có một cháu trai bốn tuổi.
Từ lúc hiểu biết cháu không chịu ăn thịt cá, mỗi lần cho ăn thịt cá
cháu cứ phun ra. Chồng tôi là một người trọng khoa học nên rất bực
mình vì thấy cháu ăn uống không bổ dưỡng sợ sẽ ngu dốt và chậm lớn,
cứ phàn nàn với tôi là tại mẹ tôi ăn trường chay không khuyến khích
cháu ăn thịt cá và muốn gửi cháu cho người khác trông coi, không cho mẹ
tôi làm baby sitter nữa. Mẹ tôi tuy gần 70 tuổi mà rất khỏe mạnh, hai
bà cháu nô đùa với nhau cả ngày rất vui, nay nếu chia rẽ hai người chắc
cả hai bà cháu buồn lắm. Chính tôi cũng bối rốì không biết nếu cháu
ăn chay trường có ngu dốt và chậm lớn vì thiếu dinh dưỡng như lời chồng
tôi nói không. Vì anh ấy là con người có tinh thần khoa học nên tôi cũng
hơi nghiêng về phía anh ấy.
ĐÁP Trước nhất hãy tìm hiểu
"tinh thần khoa học là gì". Đó là một thái độ sống linh động,
không thành kiến, luôn luôn tìm hiểu thêm về những bí ẩn chưa được
khám phá của đời sống và saün sàng đón nhận để nghiên cứu thêm những
phát minh mới mặc dầu là do kẻ mình không ưa tìm ra. Tinh thần khoa học
là một thái độ sống không thành kiến (vì nếu có thành kiến thì đã
chết cứng với thành kiến đó rồi, không còn cơ hội để tìm hiểu xem
điều phát minh kia là đúng hay sai).
Theo định nghĩa này thì ba của
cháu bé thiếu tinh thần khoa học mà chỉ ôm cứng lấy một số hiểu biết
có saün từ thời cổ đại, con người chỉ biết có một thứ thực phẩm
bổ dưỡng là thịt xác thú vật. Sau này do thói quen xấu lưu truyền, nhiều
người vẫn tưởng rằng chỉ có ăn xác thú vật mới đủ chất bổ dưỡng.
Trái lại, chính các loại thịt thú vật, nhất là thịt thú vật thời nay
được nuôi bằng nhiều chất hóa học mới làm cho con người mang nhiều bệnh,
chóng già và chóng chết. Nếu bà xem xong cuốn sách này thì bà cũng sẽ có
khái niệm về một đời sống lành mạnh, khỏe vui dù chỉ ăn rau đậu mà
vẫn đầy đủ chất bổ dưỡng. Vả lại, có một tấm gương sáng trong
gia đình bà là cụ nhà gần 70 tuổi ăn trường chay mà còn làm baby sitter
nô đùa với cháu được trong khi có biết bao nhiêu cụ mới ngoài 60 đã
mang đủ loại bệnh như bệnh tim, ung thư, tiểu đường..v.v..
Còn về vấn đề sợ cháu ngu dốt
vì ăn chay, xin bà cứ yên tâm, tôi xin đơn cử vài tên người ăn chay
trong giới khoa học để bà nói với ông nhà, như nhà toán học Pythagore,
bác học Albert Einstein, bác sĩ Albert Schweitzer,v..v. qúy vị ấy rất thông
minh.
Thưa bà cháu đã có cái phước báu
được huân tập từ vô lượng kiếp nên kiếp này vừa mới hiểu biết
đã muốn từ chối không đi vào con đường nợ nần sinh mạng ăn nuốt lẫn
nhau, tránh bước vào thói quen xấu ăn thịt chúng sinh. Xin bà nghĩ đến cái
phước báu ấy của cháu mà đừng làm cho kiếp này của cháu lại trở
thành bất hạnh, bị ép phải ăn những thứ độc hại, có thể làm cho
cháu sớm nuôi mầm bệnh, chóng già và làm cho dòng nghiệp của cháu đang
trên đường chuyển hoá tốt đẹp lại trở thành xấu đi.
Bà nên tìm cuốn "Thực Phẩm
Rau Đậu Qua Lăng Kính Khoa Học" để ông nhà tham khảo vì tài liệu
trong cuốn đó đều từ các nguồn khoa học đáng tin cậy.
HỎI Thưa Chú, ông nội cháu bảo:
"nói ăn chay ăn mặn là sai, phải nói ăn chay ăn mạng mới đúng vì đồ
ăn chay bỏ muối vào thì cũng mặn vậy".
ĐÁP Chú cũng có nghe vài bậc trưởng
lão nói rằng: hồi xưa các cụ coi sự ăn rau đậu không giết súc sinh
thì nó thanh tịnh nên gọi là ăn chay. Trước khi có lễ lớn các vị bô
lão trong làng cũng phải ăn chay, không ăn thịt, uống rượu, cho cơ thể
thanh tịnh. Còn ăn thịt cá thì gọi là ăn mạng vì phải chấm dứt mạng
sống của súc sinh, nhưng sau này vì chữ ăn mạng nghe dễ sợ quá nên các
cụ gọi trệch ra là ăn mặn cho nó nhẹ bớt.
Hàng ngàn năm, hàng vạn
năm.
Bếp hồng thơm
phức thịt hầm ai ơi!
Đau thương có
thấu tới trời?
Hờn căm uất hận
biết đời nào nguôi!
Tên bay, đạn bắn,
bom rơi.
Bỗng nhiên ập
xuống cuộc đời vì đâu?
Lắng nghe tiếng
rú đêm thâu.
Lưỡi dao đồ tể
lút đầu ngập chuôi!
HỎI Ở chợ bán đầy thịt cá,
tôi không mua thì người khác cũng mua, đằng nào con vật cũng bị giết rồi,
tôi đâu có bảo họ giết.
ĐÁP Đúng vậy. Bạn không bảo họ
giết. ở chợ có saün bạn không mua thì người khác cũng mua. Ngặt vì bạn
mua nên người khác muốn mua thì lại thiếu, cho nên người bán phải giết
thêm. Đó là luật cung và cầu trong thương trường. Và người mua chính
là lý do để người bán trở thành kẻ sát sanh.
HỎI Chị tôi nghe lời các thầy
khuyên, nên đã ăn chay được vài tháng. Nhưng các cháu tôi phản đối quá,
nói rằng: "Má cứ ăn thịt đi. Dù ăn thịt phải xuống địa ngục
cũng đừng sợ. Để con xuống thay cho." Vậy tôi phải làm sao?
ĐÁP Trước nhất hãy nói về địa
ngục. Đã ai trông thấy địa ngục rồi quay về kể lại chưa? Thế giới
hiện tượng tương đối nầy được nhà Phật gói trọn trong một câu ở
kinh Hoa Nghiêm: "Nhất thiết duy tâm tạo". Tất cả mọi sự đều
chỉ do tâm tạo, không cố định. Tâm thì vô thường. Cho nên khi tâm chuyển
thì thế giới chuyển, địa ngục cũng chuyển luôn. Đó là "nhất thiết
duy tâm tạo". Thế giới hiện tượng được chi phối bởi luật nhân
quả. Ai làm nấy chịu. Không ai vào địa ngục (nếu có) thay người khác
được. Ngay ở thế gian, cha mẹ phạm tội, cha mẹ vào tù, ông Tòa cũng
không cho con ở tù thay. Câu nói: "cứ làm đi, tội vạ đâu tôi chịu",
là một câu nói cho bảnh thôi, ai cũng biết là không ai có thể chịu tội
thay người khác được. Mẹ ăn nhiều chất độc (toxic), mai mốt ung thư
phát ra, đau đớn la khóc thống thiết, con có hiếu đến đâu cũng đành
trơ mắt nhìn, ung thư nó không vì thấy con có lòng hiếu thảo mà nhẩy
qua để con chịu đau dùm đâu.
Không phải ăn chay sẽ lên Thiên
đường, Niết Bàn hoặc ăn mặn thì xuống Địa ngục. Bởi vì trâu, bò,
voi, ngựa cũng ăn chay mà đời vẫn cơ cực xiết bao! Tuy nhiên, ăn chay là
giúp cho các sinh linh đáng thương thoát khỏi cuộc đời khốn khổ, sống
tù tội, chết đau đớn, khỏi bị đầy đọa trong cái Địa ngục trần
gian tạo nên bởi những người thích ăn thịt và những chủ trại chăn nuôi,
chủ lò sát sinh tham tiền.
HỎI Trong những buổi lễ lớn của
Đạo Phật, thường có màn âm nhạc rất ồn ào, huyên náo, mà người ta
giải thích rằng đó là "chuông trống bát nhã" để cúng dường
chư Phật và cung nghinh chư tôn đức giáo phẩm. Chữ "bát nhã"
thì có vẻ đặc biệt Phật giáo quá rồi. Nhưng cái trống da to tướng
kia thì rõ ràng phải được bọc bằng da trâu, da bò gì đó (vì còn thấy
lỗ chân lông và cả lông nữa!). Đạo Phật cấm sát sinh. Tu sĩ không được
dùng đồ làm bằng da loài vật hay tơ do con tầm nhả ra. Liệu Đức Phật
có hoan hỷ khi được cúng dường bằng sự đánh đập tàn bạo lên da con
vật đã chết đau đớn banh da xẻ thịt kia chăng? Hay là Ngài đang nhỏ lệ
xót thương cho cả con vật lẫn người Phật tử hằng ngày đọc tụng
kinh điển của Ngài mà không thọ trì?
ĐÁP Bát nhã là phiên âm từ chữ
Sanscrit "Prajnà" có nghĩa là trí tuệ Bát nhã.
Người Trung Hoa xưa dùng tám loại
nhạc cụ để hòa nhạc gọi là bát âm. Sau nầy, chúng ta vẫn còn nghe
danh từ "phường bát âm" để chỉ ban nhạc dùng tám loại nhạc cụ
cổ điển gồm: 1. tiếng dây đàn (Ty), 2. tiếng ống sáo tre (Trúc), 3. tiếng
chuông đồng (Kim), 4. tiếng đá (Thạch), 5. tiếng sênh (Bào), 6. tiếng trống
đất (Thổ), 7. tiếng trống da (Cách) và 8. tiếng mõ gỗ (Mộc). Người
Trung Hoa xưa rất trọng nhạc. Có "lễ" là phải có "nhạc".
Trong tất cả các buổi tế lễ, từ tế trời cho đến tế ông Thành
hoàng làng, từ lễ Hội cho đến đồng bóng đa thần, tất cả đều có
nhạc đi kèm. Nhạc còn được coi như là một trong năm kinh của nhà Nho
(Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh L, Kinh Nhạc, Kinh Xuân Thu).
Nhạc có vai trò quan trọng vì âm
thanh có sức mạnh chi phối tâm lý con người. Có loại nhạc nghe êm đềm,
truyền cảm, thấm sâu vào lòng người, tâm hồn chơi vơi trong dòng suối
kỷ niệm của dĩ vãng. Có loại nhạc nghe buồn dã dượi như tiếng oan hồn
than khóc vì nước mất nhà tan. Có loại nhạc ồn ào kích động, khiến
người nghe cảm thấy hăng hái, muốn lăng xăng hòa theo sự lôi cuốn của
điệu nhạc. Tiếng trống ồn ào hợp với loại nầy. Từ cổ, loài người
đã biết dùng tiếng trống để thúc quân ra trận, làm hiệu lệnh hành
quyết tử tội tại các buổi lễ. Người lính ra biên cương theo tiếng trống:
[19]
Tùng tùng trống đánh
ngũ liên
Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa.
(Cổ văn)
Người tử tội đầu rơi theo tiếng trống:
Ba hồi trống dục
mồ cha kiếp!
Một nhát gươm đưa mả mẹ đời.
(Cao Bá Quát?)
Ngay cả đến những bộ lạc ăn lông ở lỗ cũng
biết dùng trống để kích động tính hiếu chiến, bản năng sinh tồn của
con người thô sơ.
Đạo Phật truyền đến địa
phương nào thì dùng ngay phương tiện saün có của địa phương đó để
quảng bá giáo lý, tránh gây mâu thuẫn, hài hòa hội nhập trong tinh thần
tùy duyên mà bất biến, hình thức thay đổi theo hoàn cảnh nhưng nội dung
từ bi bình đẳng thì giữ vững. Cho nên ở Trung Hoa, hình thức tế lễ của
đạo Phật nương theo đa thần giáo, ồn ào, nhiều mầu sắc. Ở Tây Tạng
thì hình thức lại ảnh hưởng Lạt Ma giáo. Hiện nay ở Tây phương, thí
dụ hệ thống thiền Tào Động do Sư Bà Kennett ở núi Shasta hướng dẫn
thì lại hành lễ với nhạc cụ Tây phương, dòng nhạc nghe phảng phất như
nhạc lễ nhà thờ Thiên Chúa giáo, nhưng nội dung thì vẫn bất biến, Sư
bà dịch kinh Phật ra tiếng Anh để phổ nhạc, và tất cả hơn sáu chục
tu sĩ tại tu viện đều giữ giới cấm sát sinh và ăn chay rất kỹ, lại
còn làm nghĩa địa cho loài vật, có mộ chí và tượng ngài Quán Thế Âm
hộ trì để nói lên tinh thần từ bi bình đẳng của nhà Phật.
Nhạc cụ chủ yếu của nhà Phật
là chuông và mõ. Tiếng chuông cảnh tỉnh vẳng lên trong đêm khuya, buổi
sáng sớm, lúc chiều về, đã là đề tài của biết bao bài thơ nổi tiếng.
Âm thanh trong trẻo, ngân nga rót xuống, lắng sâu vào tận đáy lòng, dường
như xóa tan được phiền não, tham sân si vướng mắc của kiếp người.
Tuy nhiên, nếu tiếng chuông được đi kèm với tiếng trống, thì những
tác dụng này hầu như biến mất. Tiếng mõ thì có tác dụng điều hòa đại
chúng khi tụng kinh. Mõ tạc theo hình con cá mở to đôi mắt để nhắc nhở
người Phật tử nên tỉnh thức, đừng mê mờ trôi theo dục vọng trong
dòng đời.
Như thế thì rõ ràng cái gọi là
"chuông trống bát nhã" đánh đập tàn bạo vào da trâu, da bò, khó
có thể gán ghép một cách gượng ép vào với tinh thần trí tuệ bát nhã
của nhà Phật. Trí tuệ bát nhã cần sự tĩnh lặng, quán chiếu thâm sâu
vào nội tâm chứ không phải là sự ầm ỹ, ồn ào. Và cũng do đó, việc
đánh trống bọc da trâu, da bò là đi ngược lại tinh thần từ bi bình đẳng
và bất bạo động của Phật Giáo, và lẽ dĩ nhiên không phù hợp với
chính sách ăn chay của nhà Phật.
HỎI Người ta nói: "Ăn mặn nói
ngay còn hơn ăn chay nói dối." Ông nghĩ sao?
ĐÁP Thật ra đây chỉ là một câu
nói mỉa mai của một số người ăn mặn đối với những người ăn chay
mà lại hay nói dối. Xét ra thì câu so sánh nầy có hai vế không cân xứng.
Ăn mặn và nói dối là hai vấn đề hoàn toàn không liên hệ với nhau. Nếu
so sánh ăn mặn với ăn chay, nói dối với nói ngay thì câu trả lời đã
minh bạch quá rồi. Cũng như nếu nói rằng: "Lường gạt để lấy tiền
bố thí còn hơn ngay thẳng mà keo kiệt." thì rõ ràng là sẽ có hai vấn
đề nhân quả báo ứng, không thể lấy chuyện nầy bù truyện kia được.
Lường gạt sẽ bị quả báo xấu về tội lường gạt, bố thí sẽ được
quả báo tốt về phước đức bố thí. Ngoài đời cũng vậy. Không thể
nói với ông Tòa rằng đi lường gạt để tặng người khác thì khỏi bị
tội.
Tốt hơn hết, đừng ăn mặn và đừng
nói dối và nên ăn chay và nói ngay, như thế là đã giữ hai giới trong năm
giới rồi đấy, sẽ thoát mắc nợ máu chúng sinh, sẽ thênh thang bước nhẹ
trên con đường nhân quả, bà ạ.
Tuy nhiên, nếu một người ăn mặn nói ngay còn người
kia ăn chay nói dối mà không thể làm được cả hai điều là ăn chay và
không nói dối thì nên chọn đường lối nào? Có nhiều người cho rằng
ăn chay dễ hơn là giữ giới không nói dối và ăn chay quan trọng hơn là
nói dối vì giết hại chúng sinh là ác nhất, nó tác động mạnh mẽ đến
nhiều đời nhiều kiếp qua quá trình nhân quả. Ăn chay còn có lợi là
nuôi dưỡng và tăng trưởng lòng từ bi trong đời sống hiện tại và
huân tập phước báu cho mai sau. Theo các nhà khoa học xã hội, thì đa phần
những kẻ sát nhân đều có nguồn gốc là những đứa trẻ không có lòng
nhân từ, thường thích hành hạ và chém giết súc vật. Còn nói dối, lẽ
dĩ nhiên, cũng vẫn bị chi phối bởi luật nhân quả, nhưng cũng tùy câu
nói dối mà sẽ gặp quả báo nặng nhẹ khác nhau.