- Những Hạt Ngọc Trí
Tuệ Phật Giáo
- Gems of
Buddhist Wisdom
Buddhist
Missionary Society, Malaysia, 1983, 1996
11
SỰ THẬT CỦA CUỘC ÐỜI
Hòa Thượng Narada Mahathera
Chúng ta sống trong một thế giới chao đảo không quân
bình. Nó không đầy hoa hồng mà cũng chẳng hoàn toàn gai góc. Hoa hồng mềm
mại, đẹp đẽ và thơm ngát, nhưng trên cọng cây hoa mọc thì đầy gai. Vì
hoa hồng, ta quảng đại với gai. Tuy nhiên, ta không coi rẻ hoa hồng về
chuyện hoa hồng có gai.
Với người lạc quan, thế giới này
tuyệt đối là tươi vui như hoa hồng; với người bi quan, thế giới này
hoàn toàn gai góc. Nhưng với người thực tế, thế giới không hoàn toàn tươi
vui như hoa hồng mà cũng chẳng hoàn toàn gai góc. Nó đầy dẫy hoa hồng đẹp
và gai nhọn.
Một người hiểu biết không say đắm
bởi cái đẹp của hoa hồng, nhưng nhìn nó như đúng nó là như vậy. Biết
rõ bản chất của gai, người đó nhìn chúng đúng là như vậy, và cẩn thận
để khỏi bị gai làm đau.
Giống như quả lắc nó luôn luôn chuyển
động từ phải sang trái, bốn hoàn cảnh thuận tiện và bốn hoàn cảnh
không thuận tiện lan tràn trong thế giới này. Bất kể ai, không chừa một
người nào, đều phải trực diện vói các hoàn cảnh ấy trong dòng đời.
Những hoàn cảnh ấy là:
* được (labha), và thua (alabha)
* danh dự (yasa) và mất danh dự (ayasa)
* thưởng (pasamsa) và phạt (ninda)
* hạnh phúc (sukha) và khổ cực (dukkha)
Ðược và Thua
Các doanh nghiệp, theo nguyên tắc, phải
lệ thuộc vào cả hai lỗ và lãi. Ðương nhiên thấy thỏa mãn nếu được
hay có lãi. Trong điều này tự nó không có gì sai cả. Lợi nhuận như vậy
sinh một lô ý thích mà một người bình thường hay săn tìm. Không có những
giây phút lạc thú, tuy chỉ là tạm thời, cuộc đời không đáng để sống.
Trong thế giới tranh đua và chao đảo này, người ta phải được vui hưởng
một loại hạnh phúc nào đó làm con tim sung sướng. Hạnh phúc như vậy, dù
là vật chất, dẫn đến khỏe mạnh và sống lâu.
Vấn đề phát sanh trong trường hợp
thua lỗ. Lời thì cười, nhưng thua lỗ thì không. Thua lỗ làm cho tinh thần
thống khổ và đôi khi có khuynh hướng tự tử phát sanh khi thua lỗ không
thể chịu đựng được. Trong trường hợp trái ngang như vậy, ta phải tỏ
ra có tinh thần mạnh, can đảm, duy trì tinh thần quân bình thích hợp. Tất
cả chúng ta đều lúc lên lúc xuống trong khi tranh đấu với đời. Ta phải
sẵn sàng chấp nhận điều tốt cũng như điều xấu. Như vậy ta sẽ ít
thất vọng.
Trong thời Ðức Phật, một mệnh phụ
quý phái cúng dường đồ ăn cho Ngài Xá Lợi Phất và một số chư tăng.
Trong khi đang dâng thực phẩm cúng dường, bà nhận được giấy báo tin bất
hạnh đã xẩy ra cho gia đình bà. Không chút rối loạn, bà bình tĩnh bỏ lá
thư vào túi rồi vẫn tiếp tục dâng thức ăn đến quý thầy như không
có chuyện gì xẩy ra. Một nữ tỳ mang một bình quý sữa để dâng quý thầy,
vô ý trượt té và làm vỡ bình sữa. Nghĩ rằng bà này sẽ không khỏi
phiền não vì bình sữa quý bị vỡ, Ngài Xá Lợi Phất liền khuyên giải
bà và nói rằng tất cả những gì có thể vỡ được thì một ngày nào
đó cũng sẽ bị vỡ. Bà nói: "Thế nào là cái mất không đáng kể?
Tôi vừa nhận được tin bất hạnh đã xẩy ra cho gia đình tôi. Tôi chấp
nhận, tôi vẫn bình tĩnh. Tôi vẫn tiếp tục hầu hạ quý Ngài mặc dù nhận
được tin buồn". Sự dũng cảm của người đàn bà can đảm này đáng
được ca ngợi.
Một lần, Ðức Phật đi khất thực
tại một làng. Do sự can thiệp của Mara, ma vương tội lỗi, Ðức Phật
không nhận được chút đồ ăn nào cả. Khi Mara hỏi Ngài khá châm biếm,
"Ngài có đói không?". Ðức Phật vui vẻ giải nghĩa thái độ tinh
thần của những ai thoát khỏi mọi chướng ngại, Ngài đáp: "Sung sướng
thay, chúng ta sống không bị điều gì chướng ngại. Ta thường sống an
vui như các vị thần ở cõi trời Quang Âm".
Một dịp khác, Ðức Phật và các đệ
tử của Ngài an cư vào mùa mưa tại một làng theo lời mời của một người
Bà La Môn, người này quên hẳn bổn phận tiếp tế vật thực cho Ðức Phật
và Tăng Già. Trong suốt ba tháng, Ngài Mục Kiền Liên đã phải xung phong
dùng thần thông đi xin đồ ăn, thế mà Ðức Phật không hề có một lời
phàn nàn và chịu dùng cỏ khô của ngựa do một ông lái ngựa cúng dường.
Thua lỗ ta phải vui vẻ cam chịu với
cái hùng của đấng nam nhi. Bất hạnh ta phải đối đầu với chúng, và
thường là cả nhóm chứ không một mình. Ta phải trực diện với chúng với
bình thản và lấy nó làm một cơ hội để trau dồi đức hạnh cao siêu
này.
Danh Dự và Mất Danh Dự
Danh dự và mất danh dự là một cặp
hoàn cảnh trần thế không thể tránh được mà ta phải đương đầu trong
đời sống hàng ngày.
Danh dự hay nổi tiếng, chúng ta thích
thú, mất danh dự chúng ta ghét. Danh dự làm tim ta vui sướng; mất danh dự
làm tim ta buồn đau. Chúng ta ham thích trở nên nổi tiếng. Nhiều người
ao ước thấy hình ảnh của mình trên tạp chí bằng bất cứ giá nào.
Chúng ta hết sức vui mừng, khi thấy những hoạt động của chúng ta tuy
không nghĩa lý gì, lại được đem ra quảng bá. Ðôi khi chúng ta đã tìm sự
quảng bá quá mức.
Nhiều người lại lo lắng khi thấy hình
của mình trên các báo chí. Muốn có danh dự, nhiều người sẵn sàng lo
lót hay cho các món tiền lớn lao cho những người có quyền hành để làm
cho thiên hạ biết đến, một số người trưng bày lòng hảo tâm bằng
cách cúng dường cả trăm thầy tu hay nhiều hơn nữa; nhưng họ lại hoàn
toàn lạnh nhạt trước sự đau khổ của người nghèo, kẻ thiếu thốn nơi
xóm giềng.
Ðó là những nhược điểm của con
người. Ða số có những động cơ kín đáo. Những người vị tha hành động
không vụ lợi rất hiếm trên thế giới này. Hầu hết người trần tục
đều giữ bí mật để dùng khi cần đến. Vậy thì, ai là người hoàn
toàn tốt? Có bao nhiêu người thật tâm trong sạch về những động cơ của
họ? Có bao nhiêu người thật sự có lòng vị tha?
Chúng ta không cần đi săn tìm danh tiếng
hay danh dự. Nếu chúng ta đáng được danh dự, danh dự sẽ đến chẳng cần
phải tìm cầu. Con ong bị thu hút bởi hoa nặng trĩu mật. Hoa không mời
ong.
Quả là đúng, chúng ta tự nhiên cảm
thấy hạnh phúc, và còn hơn thế nữa, cực kỳ sung sướng khi danh của ta
lan xa lan rộng khắp. Nhưng chúng ta phải nhận thức rằng sự nổi danh,
danh dự và vinh quang ấy sẽ qua đi. Chúng tiêu tan và loãng trong không khí.
Về mất danh dự thì ra sao? Mất danh
dự không khoan khoái gì cho tai nghe và tâm ý. Chắc chắn chúng ta xao xuyến
khi những lời thô lỗ hay bất kính chọc vào tai ta. Cái đau của tâm ý
còn to lớn hơn khi cái gọi là báo cáo bất công và sai hoàn toàn.
Thường phải mất nhiều năm mới xây
được một tòa nhà lộng lẫy. Trong một hay hai phút, với vũ khí phá hoại
hiện đại dễ dàng làm tòa nhà đó tiêu tan. Phải mất nhiều năm hay suốt
cả đời mới xây dựng được sự trọng vọng. Trong nháy mắt tên tuổi
khó khăn mới tạo nên có thể bị hư hoại. Không ai có được miễn trừ
trước lời nhận xét tàn phá bắt đầu với cái "nhưng". Phải,
ông ta rất tốt, ông ta làm cái này cái kia, nhưng toàn bộ hồ sơ tốt của
ông ta bị nhuộm đen bởi cái gọi là "nhưng". Bạn có thể sống
một đời như Ðức Phật nhưng không được miễn trừ những lời phê
bình, tấn công và lăng mạ.
Ðức Phật là người nổi tiếng nhất,
nhưng cũng là người bị nói xấu nhất thời bấy giờ. Một số người
chống đối Ðức Phật phao tin một phụ nữ thường ngủ đêm trong tu viện.
Thất bại trong vụ mưu toan hèn hạ này, chúng phao tin đồn trong dân chúng
là Ðức Phật và các đệ tử của Ngài giết chết người đàn bà đó
và chôn xác trong đống rác hoa tàn héo trong tu viện. Những kẻ âm mưu sau
này xác nhận chính chúng là thủ phạm.
Khi sứ mạng lịch sử của Ngài
thành công, và khi nhiều người đến xin thọ giáo với Ngài, những kẻ
thù phỉ báng Ngài nói Ngài cướp mẹ của những đứa con, chia lìa vợ chồng,
và cản trở sự tiến bộ của quốc gia.
Thất bại trong tất cả âm mưu làm tổn
thương đặc tính cao thượng của Ngài, người anh em họ với Ngài, Ðề
Bà Ðạt Ða, một đệ tử ganh ghét Ngài, âm mưu giết Ngài bằng cách lăn
một tảng đá từ trên cao nhưng thất bại trong mưu toan này.
Nếu đó là số phận buồn phiền của
Ðức Phật không tỳ vết, toàn bích, vậy số phận sẽ thế nào với một
con người bình thường chưa hoàn hảo?
Bạn càng trèo cao bao nhiêu, bạn càng
làm cho người khác để ý đến. Sau lưng bạn để lộ ra nhưng mặt bạn
bị che lấp. Thế giới soi mói sẽ phô bày những nhược điểm và lo âu của
bạn nhưng phớt lờ đức hạnh nổi bật của bạn. Gió thổi cái vỏ đi
nhưng giữ lại hạt, cái lọc, trái lại giữ lại phần thô nhưng để thoát
đi nước. Người văn hóa lấy cái tinh tế và bỏ đi cái thô, người không
văn hóa lấy cái thô nhưng bỏ đi cái tinh tế.
Khi bạn bị xuyên tạc một cách cố
ý hay không, hãy nhớ đến lời khuyên của Epictetus để nghi hay nói như
sau "Ồ, bởi sự hiểu biết hời hợt của họ và cái kiến thức yếu
ớt của tôi, tôi bị phê bình chút ít. Nếu tôi biết nhiều hơn nữa, ắt
hẳn tôi sẽ bị buộc tội nghiêm trọng hơn và lớn hơn nhiều."
Không cần thiết phải phí phạm thì
giờ để cải chính những báo cáo sai lầm trừ phi những hoàn cảnh bắt
buộc bạn cần thiết sự sáng tỏ. Kẻ địch sẽ hài lòng khi nhìn thấy
bạn bị đau. Ðó là điều kẻ địch mong muốn. Nếu bạn dửng dưng, những
xuyên tạc như vậy sẽ rơi vào những lỗ tai điếc.
* Thấy lỗi người khác, ta nên cư xử
như một người mù.
* Khi nghe thấy những lời bình phẩm
bất công của người khác, chúng ta nên xử sự như một người điếc.
* Nói xấu về người khác, ta nên cư
xử như người ngu.
* Không thể nào có thể ngăn chận những
lời buộc tội, tin đồn và rỉ tai sai lầm.
Thế giới đầy rẫy chông gai và sỏi
đá. Không thể nào chuyển chúng hết đi được. Nhưng nếu chúng ta phải
bước vào những chướng ngại ấy, thay vì cố gắng loại bỏ chúng đi là
không thể được, hãy theo lời khuyên nên mang một đôi giày để bước
cho khỏi bị đau.
Giáo pháp dạy:
*Giống như sư tử không run sợ trước
những tiếng động
*Giống như luồng gió không bám víu
vào mắt mắt lưới.
*Giống như hoa sen không bị hôi tanh bởi
bùn nơi nó mọc lên.
* Ði lang thang một mình như con tê
giác.
* Như chúa sơn lâm, sư tử không hề
biết sợ. Do bản chất chúng không sợ hãi trước những tiếng rống của
các con vậy khác. Trong thế giới này, chúng ta có thể nghe những báo cáo
trái ngược, lời kết tội sai lầm, lời nhận xét đê hèn của những giọng
lưỡi buông lung. Giống như sư tử, ta không nên nghe. Giống như cái bu mơ
rang (đòn bẩy) ném ra rồi sẽ quay về chỗ cũ, tin đồn sai lầm sẽ chấm
dứt nơi chúng phát sanh.
* Chó sủa, nhưng khách lữ hành vẫn
tiến bước.
Chúng ta đang sống trong một thế giới
vẩn đục bùn nhơ. Nhiều đóa hoa sen mọc từ đó nhưng không nhiễm bùn
nhơ, chúng tô điểm thế giới. Giống như hoa sen, ta cố gắng sống cuộc
đời cao thượng không ai chê trách được, không quan tâm tới bùn nhơ có
thể ném vào chúng ta.
* Chúng ta nghĩ sẽ bị ném bùn nhơ
thay vì hoa hồng. Như vậy chúng ta không bị thất vọng.
* Dù khó khăn chúng ta nỗ lực trau dồi
không luyến chấp. Một mình chúng ta đến, một mình chúng ta đi. Không luyến
chấp là hạnh phúc trên thế giới này.
* Không quan tâm dến những mũi tên độc
phóng ra bởi giọng lưỡi buông lung, một mình chúng ta lang thang phục vụ
người khác với hết khả năng.
* Thật là lạ lùng những vĩ nhân bị
phỉ báng, nói xấu, đầu độc, hành xác và bị bắn. Nhà hiền triết vĩ
đại Socrates bị đầu độc. Jesus Christ cao thượng bị đóng đinh tàn nhẫn
trên thập tự giá. Mahatma Gandhi không hại ai bị bắn.
Vậy thì, nguy hiểm là một người
thiện? Ðúng! Trong khi còn sống họ bị công kích, tấn công và bị giết.
Sau khi chết họ được tôn sùng như thần thánh và vinh danh.
Ðại trượng phu không màng tới danh
dự hay mất danh dự. Họ không rối trí khi bị công kích hay phỉ báng vì
họ làm không phải muốn có tên tuổi hay danh dự. Họ không màng tới người
khác công nhận hay không công nhận sự phục vụ của họ. Làm việc, họ
có toàn quyền nhưng không phải là để hưởng cái quả của việc làm ấy.
Khen và Chê
Khen và chê là hai hoàn cảnh trần thế
có ảnh hưởng nhân loại. Ðiều tự nhiên là ta hãnh diện khi được khen
và buồn phiền khi bị chê. Về khen và chê, Ðức Phật dạy, người trí
thờ ơ trước khen và chê. Giống như tảng đá vững chắc, không bị lung
lay bởi gió, người đó vẫn đứng vững không lay chuyển.
Khen, nếu đáng giá rất bùi tai. Nếu
không đáng giá, như trường hợp nịnh bợ, tuy thích thú mà là lừa bịp.
Nhưng có tất cả những vang vọng không tạo ảnh hưởng gì nếu chúng
không đến tai chúng ta.
Từ quan điểm trần thế, lời khen
bay xa. Bằng cách khen một chút, một đặc ân có thể dễ dàng đạt được.
Một lời khen đạo đức đủ để lôi cuốn thính giả khi ta nói. Nếu,
lúc bắt đầu, diễn giả ca ngợi thính giả, diễn giả sẽ được thính
giả lắng tai nghe. Ngay lúc ban đầu nếu diễn giả phê bình thính giả, sự
đáp ứng sẽ không được toại nguyện.
Người có văn hóa không cần đến nịnh
bợ, và cũng không mong muốn được người khác nịnh bợ. Cái đáng khen,
họ khen không đố kÿ. Cái đáng trách, họ trách không khinh thường mà vì
muốn sửa đổi người.
Nhiều người biết Ðức Phật rất
thân, tán dương đức hạnh của Ngài theo đường lối riêng của họ. Một
U Ba Li, một nhà triệu phú, một tín đồ mới rất tường tận, tán dương
Ðức Phật theo cách ứng khẩu kể ra hàng trăm đức hạnh tùy hứng. Chín
đức hạnh về chân giá trị ở thời Ngài vẫn được tụng niệm bởi tín
đồ nhìn vào hình ảnh của Ngài. Những đức hạnh ấy là đề tài thiền
định cho người sùng đạo. Những đức hạnh đáng ca ngợi này vẫn là một
cảm hứng vĩ đại cho tín đồ.
Về chê thì ra sao?
Ðức Phật nói: "Người nói nhiều
bị chê. Người nói ít cũng bị chê. Người im lặng cũng bị chê. Trong thế
giới này không ai là người không bị chê!"
Chê dường như là một di sản chung của
nhân loại. Ða số người trên thế giới nhận xét Ðức Phật là vô kỷ
luật. Giống như con voi lâm trận phải chịu tất cả những mũi tên bắn
vào nó, cũng vậy, Ðức Phật chịu đau khổ với tất cả những lời chửi
rủa.
Kẻ lừa dối và ác độc chỉ chực
tìm kiếm cái xấu mà không bao giờ tìm cái tốt và cái đẹp của người
khác.
Trừ Phật ra không có ai hoàn toàn tốt.
Không một ai hoàn toàn xấu. Có cái xấu trong cái tốt nhất của chúng ta.
Có cái tốt trong cái xấu nhất của chúng ta.
Người tự giữ được lặng thinh giống
như một cái chuông nứt rạn khi bị tấn công, chửi bới, và lạm dụng,
Ðức Phật tán thán: "Người đó đang ở ngay tại Niết Bàn dù rằng
chưa đạt được Niết Bàn".
Ta có thể làm với những động cơ tốt
đẹp nhất. Nhưng thế giới bên ngoài thường hiểu sai người đó và đổ
cho người đó lý do mà người đó chưa từng bao giờ nghĩ tới.
Ta có thể phục vụ và tận tình
giúp đỡ người khác với tất cả khả năng, đôi khi mang công lãnh nợ
hay phải bán đồ vật hoặc tài sản để cứu một người bạn gặp khó
khăn, nhưng sau này, cái thế giới lừa đảo được tạo thành với những
người đã được giúp đỡ lại tìm lỗi người giúp, hăm dọa, làm nhơ
nhuốc lòng tốt và vui mừng trước sự suy sụp của người ấy.
Trong những câu chuyện trong Jataka có
nói đến Guttila, một nhạc sĩ đã hết lòng dạy bảo đệ tử không mảy
may dấu giếm, nhưng người đệ tử trẻ tuổi vô ơn này đã thất bại
không cố gắng thi đua với thầy mà làm hại thầy.
Có lần, Ðức Phật được một người
Bà La Môn mời về nhà để cúng dường. Ðược mời nên Ðức Phật đến
nhà ông ta. Thay vì làm cho Ngài vui, hắn dã thóa mạ Ðức Phật bằng những
lời hết sức thô tục.
Ðức Phật từ tốn hỏi: "Này
ông Bà Là Môn, có phải khách đến thăm nhà ông không?"
"Phải" hắn trả lời.
"Ông làm gì khi khách đến?"
"Ồ, tôi sửa soạn một bữa tiệc
thịnh soạn."
"Nhưng nếu khách không tới được?"
"Chúng tôi phải vui vẻ chia nhau
ăn ."
"Tốt, này ông bạn Bà la môn,
ông mời ta đến đây để cúng dường mà ông lại đối xử với ta bằng
những lời thóa mạ. Ta không nhận chút nào cả. Làm ơn nhận lại."
Ðức Phật không trả thù. "Không
trả thù", Ðức Phật khuyến khích. "Hận thù không thể chấm dứt
được hận thù mà chỉ có tình thương yêu mới chấm dứt được hận thù".
Không có một vị đạo sư nào được
hết sức ngợi khen mà cũng bị kịch liệt công kích, chửi rủa và chê
trách như Ðức Phật. Số phận của vĩ nhân là như vậy.
Ðức Phật bị buộc tội giết một
phụ nữ với sự giúp đỡ của các đệ tử của Ngài. Những người không
phải là Phật Tử phê bình Ngài và các đệ tử Ngài rất thậm tệ đến
nỗi Ngài A Nan (thị giả của Ngài) thưa với Ngài nên di chuyển tới một
làng khác.
"Này A Nan, nếu những người dân
làng ấy cũng ngược đãi chúng ta thì sao?"
"Thưa Thế Tôn, chúng ta lại di
chuyển tới một làng khác nữa".
"Này An Nan, tất cả xứ Ấn Ðộ
này cũng không có chỗ cho chúng ta dung thân. Hãy kiên nhẫn. Những ngược
đãi, chửi mắng đó sẽ tự động chấm dứt".
Magandinya, một cung nữ có sự bất
bình với Ðức Phật vì nói xấu đến bộ mặt hấp dẫn của mình khi cha
nàng, vì vô minh, mong muốn gả nàng cho Ðức Phật. Cung nữ này thuê những
người say rượu đi thóa mạ Ðức Phật trước công chúng. Với một sự
bình thản hoàn toàn, Ðức Phật chịu đựng những lời chửi bới.
Chửi bởi là một sự thường tình
trong nhân loại. Bạn càng làm việc bao nhiêu, càng trở nên vĩ đại, bạn
càng phải chịu đựng chửi bới và sỉ nhục.
Socrates bị chửi rủa rầy la bởi
chính vợ của ông. Bất cứ lúc nào ông ra ngoài để giúp đỡ người khác
thì người vợ hẹp hòi này trách mắng ông. Một hôm bà không được khỏe
nên không làm được nhiệm v? ngỗ nghịch thường lệ này. Hôm ấy
Socrates ra khỏi nhà với một bộ mặt buồn thảm. Bạn bè hỏi tại sao
hôm nay ông buồn. Ông trả lời ngày hôm nay vợ ông không trách mắng ông
vì không được khỏe.
"Ông phải vui sướng vì không bị
rầy la ngày hôm nay chứ " Bạn ông nhận xét.
"Ồ, không phải thế. Khi vợ tôi
rầy la tôi, tôi có dịp thực hành kiên nhẫn. Hôm nay tôi mất dịp tốt
đó. Ðó là lý do tại sao tôi buồn". Nhà triết lý này trả lời như
vậy.
Ðó là những bài học đáng nhớ cho
tất cả mọi người.
Khi bị chửi bới, chúng ta nên nghĩ rằng
đây là những dịp để chúng ta thực hành kiên nhẫn. Thay vì bực mình,
chúng ta nên biết ơn kẻ thù.
Hạnh Phúc và Khổ Ðau
Hạnh phúc và khổ đau là cặp cuối
cùng về sự đối nghịch. Chúng là những yếu tố mạnh mẽ nhất ảnh hưởng
đến nhân loại.
Cái gì mang thoải mái là hạnh phúc (sukkha),
cái gì mang khó khăn là khổ đau (dukkha).
Hạnh phúc bình thường là thỏa mãn
sư khao khát. Ngay khi điều mong muốn đạt được, thì ta lại mong muốn một
loại hạnh phúc khác. Cho nên lòng thèm muốn ích kỷ của chúng ta không
bao giờ thỏa mãn.
Sự vui hưởng lạc thú nhục dục là
thứ hạnh phúc cao nhất và duy nhất chỉ thấy nơi những người bình thường.
Chắc chắn có những lúc hạnh phúc trong lúc mong đợi đạt được, thỏa
mãn và những kỷ niệm về lạc thú. Loại hạnh phúc này ước vọng bởi
người theo chủ nghĩa nhục dục, nhưng chỉ là ảo ảnh và phù du.
Có thể sở hữu vật chất đem hạnh
phúc thực sự hay không? Nếu đúng như vậy, hẳn các nhà triệu phú không
bao giờ cảm thấy chán nản trong đời. Trong một số quốc gia đã đạt
được đến đỉnh cao trong tiến bộ vật chất, nhưng một số đông lại
đau khổ vì bệnh tinh thần. Tại làm sao lại như thế nếu tích lũy vật
chất có thể đem hạnh phúc?
Quyền lực thống trị thế giới có
thể đem hạnh phúc thực sự không? Alexander tiến quân chiến thắng vào
Ấn Ðộ, thôn tính đất đai trên đường tiến quân, đã thở dài vì
không có nhiều đất đai hơn nữa để chinh phục.
Nhiều đời sống của các chính
khách sử dụng quyền lực bị lâm nguy. Trường hợp bi thiết của (Thánh)
Mahatma Gandhi và (Tổng Thống) John F. Kennedy là những thí dụ điển hình.
Hạnh phúc thực sự tìm thấy trong nội
tâm chứ không phải tìm thấy nơi của cải, quyền thế, danh vọng, hay chiến
thắng.
Nếu những của cải chiếm hữu bằng
vũ lực hay sử dùng vào mục đích sai lầm, hay được nhìn bằng luyến chấp,
chúng chỉ là nguyên nhân của đau đớn và phiền não cho sở hữu chủ.
Cái hạnh phúc với người này có thể
không hạnh phúc với người khác. Thịt và rượu với người này có thể
là thuốc độc với người kia.
Ðức Phật nêu lên bốn loại hạnh
phúc cho người cư sĩ. Hạnh phúc có sức khỏe, của cải, sống lâu, đẹp
đẽ, vui vẻ, sức mạnh, tài sản và con cái. vân vân...
Nguồn suối hạnh phúc thứ hai là
tìm thấy sự vui mừng về những của cải đó.
Bình thường, nam nữ mong muốn hưởng
thụ. Ðức Phật không khuyên tất cả phải từ bỏ trần tục và rút lui
sống cô đơn.
Sự vui hưởng của cải không những
nằm trong việc sử dụng cho riêng mình mà cũng đem phúc lợi cho người khác.
Cái mà chúng ta ăn chỉ là tạm bợ. Cái mà chúng ta gìn giữ, chúng ta cũng
bỏ lại rồi đi. Cái gì ta cho mới có thể mang theo được. Chúng ta được
nhớ mãi vì những việc làm lương thiện mà chúng ta đã xử xự bằng của
cải trần thế.
Không nợ nần là một nguồn hạnh
phúc khác. Nếu chúng ta bằng lòng với cái chúng ta có, và nếu chúng ta tần
tiện, chúng ta không mắc nợ ai. Người mắc nợ sống trong tình trạng lo
âu và phải chịu ơn người cho vay. Tuy nghèo, nhưng không nợ nần, chúng
ta cảm thấy an tâm và tinh thần sung sướng.
Sống một cuộc đời không bị chê
trách là nguồn hạnh phúc tốt nhất cho người cư sĩ. Một người không bị
chê trách là phúc lành cho chính mình và cho người khác. Người đó được
mọi người ngưỡng mộ và cảm thấy sung sướng hơn, truyền cảm làn
sóng hòa bình sang người khác. Tuy nhiên phải nói rằng rất khó khăn để
được tiếng tốt từ mọi người. Người trí cao thượng chỉ quan tâm đến
một đời sống không bị chê trách và dửng dưng với sự tán dương bên
ngoài.
Phần đông trong thế giới này thích
thú hưởng lạc thú trong khi những người khác tìm sự thích thú bằng
cách từ bỏ chúng. Không-luyến-ái hay vượt qua lạc thú vật chất là hạnh
phúc cho tinh thần. Hạnh phúc Niết Bàn là hạnh phúc giải thoát khổ đau,
dạng thức hạnh phúc tối thượng.
Bình thường chúng ta đón chào hạnh
phúc, nhưng không vui vẻ với sự đối nghịch của nó - phiền não, rất
khó khăn để chịu đựng.
Phiền não hay khổ đau đến trong nhiều
lốt vỏ khác nhau.
Chúng ta đau khổ khi chúng ta đến tuổi
già, đó là điều tự nhiên. Bằng bình thản chúng ta chịu đựng cái đau
khổ của tuổi già.
Ðau đớn nhiều hơn đau khổ do tuổi
già gây ra là bệnh tật. Chỉ đau răng hay nhức đầu nhẹ đôi khi cũng không
chịu đựng nổi.
Khi chúng ta bị bệnh tật, đừng lo lắng,
chúng ta có thể chịu đựng được với bất cứ giá nào. Vậy thì chúng
ta phải tự an ủi nghĩ rằng chúng ta đã thoát được một bệnh nặng
hơn nhiều.
Rất thông thường chúng ta phải xa
lìa những người thân. Sự xa lìa gây nên đau đớn nặng nề cho tâm.
Chúng ta nên hiểu rằng tất cả có hợp thì phải có tan. Ðây là dịp tốt
cho chúng ta thực hành bình thản.
Thông thường hơn nữa là chúng ta phải
bắt buộc hợp nhất với điều mà chúng ta không thích, điều chúng ta
ghét. Chúng ta nên gắng chịu đựng chúng. Có lẽ chúng ta đang gặt hái hậu
quả của Nghiệp riêng của mình ở quá khứ hay hiện tại. Chúng ta nên cố
gắng tự thích nghi với hoàn cảnh mới hoặc cố gắng vượt qua các trở
ngại bằng một số phương tiện khác.
Thậm chí Ðức Phật, Người hoàn hảo
đã loại bỏ được tất cả ô trược, vẫn phải chịu đựng đau khổ vật
chất gây ra bởi bệnh tật và tai nạn.
Ðức Phật luôn luôn bị đau đầu. Bệnh
cuối cùng làm cho Ngài đau đớn nhiều về thể xác. Do kết quả của việc
lăn tảng đá từ trên cao xuống bởi Ðề Bà Ðạt Ða để giết Ngài,
chân Ngài bị thương bởi một mảnh vụn cần phải được giải phẫu.
Ðôi khi Ngài phải nhịn đói. Vì các đệâ tử không tuân lời Ngài, Ngài
đã phải rút lui sống trong rừng ba tháng. Trong rừng lấy lá làm nệm
trên nền đất cứng, đối đầu với gió rét lạnh buốt, Ngài vẫn bình
thản. Giữa cái đau đớn và hạnh phúc, Ngài sống với một tâm tư quân
bình.
Chết là cái phiền não lớn nhất mà
ta phải đương đầu trên nẻo đường luân hồi. Thường thường chỉ có
một người chết nhưng đôi khi có nhiều người chết làm cho ta rất khó
khăn chịu đựng.
Khi một bà được hỏi tại sao bà
không khóc trước cái chết bi thảm của người con, bà trả lời: "Chẳng
mời nó đến. Chẳng báo trước nó đi. Vì nó đến như vậy thì nó cũng
đi như vậy. Tai sao ta phải khóc chứ? Khóc có ích lợi gì chứ?"
Như trái rơi từ trên cây - có trái
non, trái chín hay trái già- cũng vậy chúng ta chết non, lúc tuổi thanh xuân
hay lúc già. Mặt trời mọc ở phía Ðông và chỉ lặn về phía Tây. Hoa nở
buổi sáng để rồi tàn vào buổi chiều.
Cái chết không tránh được đến với
tất mọi người, nó không chừa ai, chúng ta phải đương đầu bằng sự bình
thản hoàn toàn.
"Giống như ném vào mặt đất
Dù cho thơm tho hay hôi thối
Ta vẫn dửng dưng trước tất cả
Chẳng hận thù, chẳng thân thiện
Cũng vậy người đó tốt hay xấu
Ta bao giờ cũng giữ vững thăng bằng"
Ðức Phật dạy: "Khi tiếp xúc với
hoàn cảnh trần tục, tâm của một vị A La Hán không bao giờ nao
núng". Giữa được và thua, danh dự và ô danh, khen và chê, hạnh phúc
và phiền não, hãy cố gắng giữ tâm quân bình.
Mục lục | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31