- Chính
tôi nghe chuyện như vầy:
- Một
thời Đức Phật đủ đầy người theo.
- Hai
trăm năm chục Tỳ-kheo,
- Ở
Kỳ-xà-quật thành La-duyệt-kỳ.
- Trước
giờ thọ thực thường thì,
- Thế
Tôn mang bát, khoác y vào thành.
- Khi
Ngài đi đến vườn cây,
- Thấy
con trưởng giả là chàng Thiện Sanh.
- Hàng
ngày mỗi sáng ra vườn,
- Đê
đầu đảnh lễ sáu phương chí thành.
- Hướng
về Nam Bắc Đông Tây,
- Hướng
về Trên Dưới chắp tay lễ thần. O
- ***
- Bấy
giờ Đức Phật Thế Tôn,
- Thấy
người lễ lạy sáu phương chân thành.
- Ngài
liền thăm hỏi Thiện Sanh:
- Vì
sao mới sáng một mình ra đây,
- Vì
sao ra giữa vườn này,
- Vì
sao tắm rửa hình hài mới xong,
- Tỏ
niềm cung kính một lòng,
- Đã
liền đảnh lễ khắp cùng sáu phương?
- Thiện
Sanh trước Phật tỏ tường,
- Lúc
cha con chết, người luôn dạy rằng:
- Nếu
con muốn đáp thâm ân,
- Phải thường mỗi sáng lễ thần
sáu phương. O
- *
- Thế
Tôn giảng giải pháp lành,
- Cho
người nhân nghĩa tín thành hiếu trung.
- Nhân
vì cách lễ sáu phương
- Phật
nói diệu nghĩa tỏ tường thâm sâu.
- Thiện
Sanh lạy Phật mong cầu,
- Xin
Ngài chỉ dạy trước sau ghi lòng.
- Cho
con hiểu rõ cội nguồn,
- Cho
trí con sáng tâm buông mê lầm.
- *
- Phật
liền ban dạy lời rằng:
- Lắng
nghe ! Con hãy ân cần lắng nghe !
- Nghe
rồi suy xét, hành trì,
- Chuyên cần chánh niệm luôn khi không dừng. O
- I.
- 1.
Thực hành mười bốn pháp thường,
- Để
mà che chở sáu phương an lành.
- Gọi
là khéo sống, khéo hành,
- Không
cho bốn nghiệp phát sanh não phiền.
- Tiêu
trừ bốn nghiệp trước tiên,
- Dối
gian, trộm cướp, sát sinh, dâm loàn.
- Bốn
nhân sinh nghiệp hung tàn,
- Tham
lam, sân hận, kinh hoàng, ngu si.
- Sáu
nhân xui khiến tài suy:
- “Rong
chơi lêu lỏng; rượu chè buông lung,
- La
cà đàn hát tiệc tùng;
- Đam
mê cờ bạc; rối tung cửa nhà;
- Giao
du bè bạn xấu xa;
- Trây
lười biếng nhác, sanh ra đủ điều.” O
- *
- 2.
Sáu nhân phá sản hại nhiều,
- Mỗi
nhân còn có sáu điều hiểm nguy.
- 2.1
Sáu điều hại của rượu chè,
- Tiềm
tàng trong cái đam mê rượu nồng:
- Làm
cho tốn của hao tài;
- Dễ
sinh gây gỗ; người ngoài miệt khinh;
- Dễ
dàng bệnh tật nảy sinh;
- Tổn
thương danh dự thật tình đâu hay;
- Xấu
danh mất nết thẹn thay;
- Lại
còn trí lực mỗi ngày một suy. O
- *
- 2.2
Rong chơi lêu lỏng thường thì,
- Tự
mang sáu nghiệp hiểm nguy vô mình:
- “Tự thân không thể giữ gìn;
- Vợ
con đâu dễ được mình chở che;
- Bảo
trì tài sản dễ gì;
- Xảy
ra việc ác, người nghi cho liền;
- Nạn
nhân: miệng tiếng huyên thuyên;
- Tự
mình chuốt lấy lụy phiền thương đau;
- Du
hành đường phố trái thời,
- Sáu điều tai hại xin người tránh xa.” O
- *
- 2.3
La cà tửu điếm phòng trà,
- Tự
mình chuốc lấy ác tà đấy thôi:
- “Tâm
bị đàn hát cuốn lôi,
- Tâm
bị điệu múa gọi mời đắm say.
- Tâm
mê tiếng chúc tụng hay,
- Tâm
theo tiếng nhạc quên ngày trôi qua.
- Tâm
mê tiếng ngọt lời ca.
- Vui theo tay nhịp tâm xa pháp lành.” O
- *
- 2.4
Đam mê cờ bạc đỏ đen,
- Sáu
điều nguy hại thường xuyên đó là:
- “Thắng
thì kẻ oán hận ta;
- Thua
thì cay cú thành ra muộn phiền;
- Hiện
thời suy sụp của tiền;
- Những
điều mình nói ai thèm tin đâu;
- Hãy
tránh loại bạn ấy mau;
- Gần chuốc tai hoạ, xa nhau an bình.” O
- *
- 2.5
Sáu điều nguy hại thường rình,
- Giao
du bạn ác mất mình dễ thay:
- “Chỉ
vì cờ bạc chuyền tay;
- Chỉ
vì đàn điếm tâm nay đổi màu;
- Chỉ
vì trục lợi tham tàn;
- Chỉ vì lường gạt, mưu toan hại người.” O
- *
- 2.6
Sáu điều tai hại cho người,
- Cũng
vì biếng
nhác trây lười sinh ra:
- “Lạnh
không làm việc, nệ hà;
- Nắng
thì nực nội rồi ra không làm;
- Trễ
thì sợ việc không kham;
- Sớm
thì ngại khó không làm được đâu;
- Đói
thì thấy việc càu nhàu;
- No thì tức bụng không sao mà
chìu.” O
- *
- II.
- 1.
Những người tham muốn đủ điều,
- Những
người làm ít nói nhiều, nịnh ta.
- Những
người hoang đãng tiêu pha,
- Đó
là bốn loại phải xa chớ gần.
- *
- 1.1
Loại
người cho ít xin nhiều,
- Vật
gì cũng lấy, đặt điều mưu toan,
- Loại
người vì sợ mà làm
- Bốn
loại người ấy chớ ham đến gần. O
- *
- 1.2
Loại người quỳ lụy thường là:
- “Mọi
điều mới cũ làm ra thân tình.
- Khéo
lời cốt lợi cho mình,
- Khi
mà đến việc lộ hình ra thôi.
- Vô
tài bất lực hỡi ôi !
- Bấy giờ mới rõ lòng người
trắng đen.” O
- *
- 1.3
Loại người nịnh hót sợ thay:
- “Gặp
điều bất chính vỗ tay đồng tình.
- Loại
người tâm thiện không sinh,
- Khen
mình trước mặt, đâm mình sau lưng.” O
- *
- 1.4
Loại người hoang đãng khốn cùng,
- Bốn
điều vẫn khiến họa chung đó là:
- “Bạn
khi chè rượu la cà;
- Bạn
khi đình đám xa hoa tiệc tùng;
- Bạn
khi đàn hát buông lung;
- Bạn khi cờ bạc chung cùng không xa.” O
- *
- 2.
Bạn nên gần gũi đó là:
- “Bạn
từng giúp đỡ cho ta rộng đường;
- Bạn
khi cùng cực tìm nương;
- Bạn
khi sung sướng cũng thường vui lây;
- Bạn
cùng vui sướng hôm nay;
- Bạn
khi đau khổ vơi đầy thương ta.” O
- *
- Bạn
bè cần chỗ thật thà,
- Suy
cùng bốn hạng để mà kết thân:
- “Một
là chung thuỷ thật tâm;
- Hai
là nhân hậu quên thân chí tình;
- Ba
là lợi lạc hết mình;
- Bốn là nhân ái tận tình với ta.” O
- *
- 2.1
Bạn bè chung thuỷ đó là:
- “Những
điều thầm kín đưa ra tâm tình.
- Giữ
gìn bí mật bạn mình,
- Không
hề bỏ bạn mặc tình khó khăn.
- Xả
thân vì nghĩa kim bằng.”
- Đó là bốn việc bạn hằng cho ta. O
- *
- 2.2
Bạn bè nhân hậu thường là:
- “Thấy
bạn lêu lổng, thiết tha khuyên về.
- Giữ
dùm của cải chẳng nề,
- Là
nơi nương tựa những khi hãi hùng.
- Nguy
nan giúp đỡ đến cùng,
- Đó là bạn hữu thực lòng giúp ta.” O
- *
- 2.3
Bạn bè lợi lạc thường là:
- “Cản
ngăn việc ác khi ta thực hành.
- Động
viên khuyến khích làm lành,
- Nói
những việc lợi mà mình chưa nghe.
- Chỉ
đường sinh cõi trời kia.”
- Đó là bốn việc thực thi bạn hiền. O
- *
- 2.4
Bạn bè nhân ái thường quen:
- “Thấy
người hoạn nạn vực lên không cười.
- Thấy
người hạnh phúc thì vui,
- Cản
ngăn lời ác dắt lui bạn mình.
- Ai
ca ngợi bạn thực tình,
- Lại
càng khuyến khích đồng thanh thêm vào.” O
- *
- III
- Sáu
phương cần hiểu như sau:
- Mẹ
cha ơn nặng hàng đầu: Phương Đông.
- Phương
Nam thầy dạy mở lòng,
- Phương
Tây là hướng vợ chồng đấy thôi.
- Bạn
bè phương Bắc rõ rồi,
- Người
làm: phương Dưới dễ thời không thông.
- Phương
Trên là hướng Sa-môn,
- Bà-la-môn
cũng được tôn phương này.
- Sáu
phương yên ổn đủ đầy,
- Tinh tấn hộ niệm chớ hay biếng lười. O
- *
- 1.
Năm điều con cái phải ghi:
- “Dưỡng
nuôi cha mẹ hộ trì phương Đông;
- Mẹ
cha cung phụng hết lòng;
- Mọi
điều gánh vác, đề phòng chuyện xa;
- Giữ
gìn truyền thống của nhà;
- Đó
mới thật xứng hưởng gia tài Người
- Cúng
dường hiếu thảo mẹ cha,
- Lúc còn tại thế hay qua đời rồi.” O
- *
- 2.
Được con cư xử thế thời,
- Năm
điều cha mẹ khôn nguôi thực hành.
- Những
gì năm việc trọng khinh ?
- “Ngăn
con những việc dễ sinh ác tà.
- Dạy
con tâm thẳng, thật thà ,
- Thương
con chân thật, bao la bể trời.
- Thương
con vô tận ngàn khơi,
- Gả
chồng dựng vợ yên đời cho con.
- Phương
Đông sẽ được bình an,
- Mọi điều an ổn vô vàn lo chi.” O
- 3.
Năm điều đệ tử thường ghi,
- “Phụng
thờ thầy giáo hộ trì phương Nam.
- Cung
nghinh chào kính đàng hoàng,
- Đi
theo phụng sự đảm đang đúng thì.
- Mọi
điều lo liệu chẳng vì,
- Chú tâm thâu đạt những khi học hành. O
- *
- 4.
Được trò tôn trọng thật tình,
- Năm
điều thầy giáo dặn mình nên theo:
- “Dạy
điều đã hiểu thật nhiều,
- Bảo
ban mọi thứ, thường theo hộ trì.
- Dạy
trò không dấu điều gì,
- Ngợi
khen những việc đáng thì ngợi khen.
- Thầy
cần dạy dỗ trò nên,
- Trò
thì nương bóng thầy trên đường đời.”
- Phương
Nam được chở che rồi,
- Không còn kinh hoảng, hẳn thời
sợ chi.
O
- *
- 5.
Năm điều chồng phải khắc ghi,
- Để
mà đối đãi hộ trì phương Tây.
- “Ngọt
ngào yêu mến vợ hoài,
- Không
thường phiền nhiễu hay bày miệt khinh.
- Đặt
niềm tin tưởng chân thành,
- Giao
quyền cho vợ “tự mình nội gia”,
- Sửa
sang trang điểm vợ ta,
- Những
điều hợp lý thì ta nên chìu.” O
- *
- 6.
Được chồng đối xử tin yêu,
- Vợ
dùng năm cách noi theo tỏ lòng:
- “Luôn
luôn thành tín với chồng,
- Hai
bên thân quyến coi đồng như nhau.
- Giữ
gìn tài sản chồng giao,
- Khéo
làm tròn phận nâng cao gia đình.
- Siêng
năng tháo vát tận tình,
- Thông
minh thu vén gia đình yên vui.”
- Phương
Tây được chở che rồi,
- Không còn kinh hoảng yên vui sợ gì. O
- *
- 7.
Họ hàng bè bạn tốt nhau,
- Năm
điều cư xử làm đầu nhớ ghi.
- “Là
giúp đỡ lúc hàn vi,
- Đó
là chỗ dựa những khi nguy nàn.
- Đó
là tôn trọng họ hàng,
- Đó
là sướng khổ kinh hoàng có nhau.
- Đó
là giữ của bạn giao,
- Mọi
điều chân thật chớ nào giấu chi.” O
- *
- 8.
Được người đối xử vậy thì,
- Năm
điều phải giữ hộ trì Bắc phương.
- “Đó
là chia sẻ vui buồn,
- Đó
là lời nói thân thương ngọt ngào.
- Đó
là lợi lạc cho nhau,
- Đó
là thành thật trước sau rõ ràng.” O
- *
- 9.
Năm điều chủ phải nên làm,
- Hộ
trì phương Dưới thương hàng công nhân.
- “Việc
thì tuỳ sức chia phân,
- Công
lao sòng phẳng, uống ăn đủ đầy.
- Bệnh
thời chạy chữa tìm thầy,
- Tận
tâm thương mến tiếp tay giúp người.
- Mệt
thì cho phép nghỉ ngơi.”
- Đó
là năm việc chủ thời khắc ghi. O
- *
- 10.
Đấy là trách nhiệm chủ nhân,
- Còn
người giúp việc cũng cần hành theo.
- “Dậy
thường trước chủ ít nhiều,
- Ngủ
thời sau chủ là điều dĩ nhiên.
- Bằng
lòng của cải hiện tiền,
- Siêng
năng khéo léo, thường xuyên chuyên cần.
- Với
bè bạn khách tương lân,
- Thực
tâm khen chủ, ân nhân của
mình.”
- Được
vầy phương Dưới yên bình,
- Còn
gì phải sợ phải gìn giữ luôn. O
- *
- 11.
Thiện Sanh: Phải khắc tâm thường,
- Năm
điều luôn giữ cúng dường Sa-môn.
- Hộ
trì như vậy phương Trên,
- “Hết
lòng từ thiện thường xuyên tinh cần.
- Có
lòng từ thiện nói năng,
- Có
lòng từ thiện ý căn bảo tồn.
- Có
lòng tiếp đón Sa-môn,
- Một
lòng tha thiết chí tôn cúng dường.
- Thiện
nam, tín nữ hãy thường,
- Trọn
lòng cung kính cúng dường Sa-môn.” O
- *
- Bậc
Sa-môn dạy năm điều,
- Khuyên
người lánh ác tạo nhiều phước duyên.
- Pháp
môn vi diệu vô biên
- Tâm
từ nhắc nhở dạy khuyên từng lời.
- Dạy
điều chưa biết để tường,
- Dạy
điều đã biết để thường trau tâm.
- Giúp
người hiểu pháp thậm thâm,
- Chân
tình giúp họ gieo mầm sanh thiên.”
- Làm
tròn năm pháp dạy khuyên
- Phường
Trên an ổn cửa thiền lạc bang. O
- *
- Thế
Tôn giảng dạy vừa xong,
- Ngài
liền tóm tắt mấy dòng kệ sau:
- Phương
Đông: cha mẹ đứng đầu,
- Phương
Nam là hướng bấy lâu cho thầy.
- Vợ
chồng là chính phương Tây,
- Bạn
bè: phương Bắc xưa nay đấy mà.
- Người
làm: phương Dưới đâu xa,
- Phương
Trên đức cả chính là Sa-môn. O
- Dù
bậc trưởng giả sang giàu
- Hay
con trưởng giả tâm đâu khác gì,
- Giáo
pháp vi diệu cao nghì
- Một
lòng tôn kính đương khi ở đời.
- Chết
thì sanh được cõi trời,
- Sống
thì an tịnh làm người vui thay.
- Những
ai đức hạnh đủ đầy,
- Lời
thường hòa nhã, tỏ bày thanh tao.
- Lợi
người đừng nệ chút nào,
- Cân
phân lợi lộc làm sao cho đồng.
- Của
mình cho họ hưởng cùng,
- Rõ
ràng bốn việc này không dễ làm.
- Như
xe chở nặng khó kham,
- Nếu
không bốn việc lại càng khó hơn.
- Những
ai hiếu dưỡng song đường,
- Pháp này trong cõi vô thường
nhân gian. O
- Khiến
người có trí vui làm,
- Được
thì quả lớn, danh càng lan xa.
- Cúng
dường những bậc xuất gia,
- Chỗ
ngồi, tứ sự cùng là thức ăn.
- Những
gì thiết yếu cúng dâng,
- Nhờ
vào phước cúng, tiếng tăm lan truyền. O
- Không
vì tư lợi nhỏ nhen,
- Thấy
điều lợi lạc thì khuyên nên làm.
- Dưới
trên hoà thuận hợp bàn,
- Ắt
là danh dự lại càng tăng thêm.
- Học
nghề là việc trước tiên,
- Rồi
sau mới nghĩ thu thêm lợi vào.
- Khi
nào tiền của dồi dào,
- Bảo
trì cẩn thận trước sau giữ gìn.
- Tiêu
xài phung phí không nên,
- Chọn
người kết bạn trước tiên cũng cần.
- Hạng
người gây sự xảo tâm,
- Thà
rằng không bạn, chứ đừng giao du.
- Của
tiền tích lũy từ từ,
- Như
ong làm mật cần cù siêng năng.
- Cũng
như của báu góp dần,
- Trước
còn ít ỏi, lần lần có dư.
- Một
là ăn uống đủ thôi,
- Hai
là làm việc ở đời siêng năng.
- Ba
là tích trữ khi cần,
- Dự
phòng những lúc khó khăn khỏi buồn.
- Bốn
là buôn bán làm vườn,
- Cấy
cày chọn đất để thường tốt luôn.
- Năm
là xây dựng chùa chiền,
- Sáu
là nhà cửa cúng dường chư tăng.
- Tại
gia sáu việc ấy cần,
- Thường
xuyên chú ý thật tâm đúng thời.
- Ai
làm như vậy được rồi,
- Cửa
nhà vững chắc yên vui ai bằng. O
- *
- Thiện
Sanh lúc ấy thưa rằng:
- Điều
này quá chỗ còn hằng mong đây.
- Pháp
Thế Tôn vi diệu thay,
- Nhờ
Ngài giảng giải lời này cho con.
- Xưa
con úp mặt chưa khôn,
- Nay
con ngước mặt đã trông thấy rồi.
- Như
điều đậy kín bao đời,
- Bây
giờ đã rõ nhờ Ngài mở ra.
- Như
mê vừa tỉnh vậy mà,
- Như
trong nhà tối người ta lên đèn.
- Để
người có mắt được nhìn,
- Rõ
ràng những thứ đắm chìm xung quanh. O
- *
- Thế
Tôn thuyết pháp tài tình,
- Ngài
dùng phương tiện tùy duyên diễn bày.
- Thế
Tôn thuyết pháp kỳ tài
- Ngài
dùng phương tiện để khai ngộ người.
- Phàm
phu ngu muội rối bời,
- Được
nghe thời pháp sáng soi tâm hồn.
- Vì
sao ai đã biết không ?
- Bởi
vì Phật vốn tương đồng Thế Tôn.
- Vốn
là chánh đẳng xưa nay,
- Vốn
là chánh giác thường khai mở đường.
- Để
người ngu muội náu nương,
- Như
là nương ánh thái dương rạng ngời. O
- ***
-
- Con
xin kính cẩn vâng lời,
- Nương
Phật, nương Pháp đồng thời nương
- Tăng.
- Xin
Ngài thương kiếp nhiễu nhương,
- Cho
con xin được về nương pháp lành.
- Trọn
đời tự nguyện lòng mình,
- Các
điều trộm cắp, sát sinh không gần.
- Xa
lìa gian dối, tà dâm,
- Một
lòng thanh tịnh, tinh cần siêng năng.
- Nghe
lời Phật dạy ân cần,
- Thiện Sanh
hoan hỉ thành tâm phụng hành. O