- Một ông quan lớn thời xưa
- Giữ vai cố vấn cho vua một vùng
- Trên đường đi đến hoàng cung
- Cùng vua, quan hội họp chung bữa này
- Ông già liếc mắt qua đây
- Thấy con chuột chết vứt ngay bên đường
- Ông bèn bảo đám tùy tùng:
- "Với con chuột chết cũng đừng coi khinh
- Một người trẻ tuổi nhiệt tình
- Nếu đầy nghị lực cũng thành công ngay
- Tạo ra của cải trong tay
- Nếu mà chăm chỉ đêm ngày làm ăn
- Và dùng cái trí khôn ngoan
- Khởi đầu tính toán bán buôn chân thành
- Sẽ nuôi được bản thân mình
- Và nuôi thêm cả gia đình dễ sao!"
- Một chàng trẻ tuổi chợt đâu
- Đi ngang nghe nói cúi đầu nghĩ suy
- Biết rằng người nói câu kia
- Là ông cố vấn quyền uy thạo đời
- Nên chàng quyết định theo lời
- Nhặt con chuột chết ở nơi vệ đường
- Cầm đuôi chuột, sách theo luôn
- Nhủ lòng: "Ta thử đi buôn chuột này!"
- Khởi đầu sự nghiệp thật may
- Mới đi một quãng qua ngay cửa hàng
- Một ông chủ tiệm chặn chàng
- Than rằng suốt buổi sáng đang bực mình
- Con mèo quấy nhiễu thực tình:
- "Bán tôi con chuột, trả anh hai đồng!"
- Bán xong chuột chàng hài lòng
- Lấy tiền mua nước ngọt cùng bánh ngon
- Anh chàng tiếp tục bán buôn
- Ra ngồi chờ đợi ở luôn lề đường.
- Một đoàn người chợt đi ngang
- Họ là người hái hoa đang trở về
- Đều cùng đói khát kể chi
- Nên mua bánh với nước kia hết liền
- Trả bằng hoa thay cho tiền
- Anh chàng mua bán quả nhiên lời nhiều.
- Thế rồi cho đến buổi chiều
- Chàng vào thành phố mang theo hoa này
- Bán hoa ra lấy tiền ngay
- Lại mua bánh, nước bán ngày hôm sau
- Cho đoàn khách lúc ban đầu,
- Mua đi rồi bán lại bao nhiêu lần
- Vốn, lời cứ thế tăng dần
- Chàng lo buôn bán chuyên cần mãi thôi.
- *
- Một hôm gặp buổi xấu trời
- Cơn giông gầm thét tơi bời xảy ra
- Sấm vang, gió táp, mưa sa
- Đến khi trời tạnh thật là tan hoang
- Khu vườn thượng uyển thênh thang
- Cành cây gãy đổ ngổn ngang bộn bề
- Chàng đi ngang thấy cảnh kia
- Bèn dừng chân lại nghĩ suy mọi đường
- Sau khi tính toán thiệt hơn
- Xin vào gặp kẻ làm vườn của vua
- Nói rằng chàng sẽ chăm lo
- Cây cành dọn dẹp giúp cho ông này
- Chỉ xin được giữ cành cây,
- Ông làm vườn vốn lâu nay đã lười
- Nghe xong đồng ý tức thời
- Thân mình được khỏe, lòng người được vui.
- Chàng nhìn thấy trẻ con chơi
- Ở bên kia phố phía ngoài công viên
- Bèn nhờ chúng lượm cây liền
- Chất thành đống củi ở bên lối vào,
- Trẻ con cả đám lao xao
- Giỡn đùa làm việc ồn ào chóng xong,
- Mỗi em một bánh trả công
- Chúng vui đón nhận và cùng rất ưa.
- Người làm đồ gốm của vua
- Đang đi tìm củi cũng vừa tới đây
- Tráng men lò cần củi ngay
- Nên khi thấy củi chất đầy một bên
- Ông ta ngỏ ý mua liền
- Trả cho chàng một số tiền lớn lao
- Tặng thêm đồ gốm! Vui sao!
- Bạc tiền bỗng chốc đã vào đầy tay.
- *
- Tiền hoa, tiền củi sẵn đây
- Chàng bèn tính toán dùng ngay tiền lời
- Đem ra mở tiệm tức thời
- Chuyên lo giải khát cho người địa phương.
- Người cắt cỏ, kẻ làm vườn
- Một hôm rộn rã trên đường đi xa
- Ghé vào trong tiệm chàng ta
- Chàng hào phóng biếu họ quà xã giao
- Bánh thơm ngon, nước ngọt ngào
- Ngạc nhiên họ mới cùng nhau hỏi chàng:
- "Chúng tôi giúp được gì chăng?"
- Chàng ôn tồn đáp ngay rằng: "Giờ đây
- Thời chưa có việc nhờ ngay
- Tương lai tôi sẽ cho hay biết liền!"
- Tuần sau chàng bỗng nghe tin
- Có người buôn ngựa đang đem nhiều hàng
- Năm trăm ngựa, cả một đoàn
- Bán buôn sẽ ghé mau sang tỉnh này,
- Thế là chàng liên lạc ngay
- Với đoàn cắt cỏ quen đây bữa nào
- Nhờ đoàn giúp có là bao
- Mỗi người một bó cỏ đâu đáng gì,
- Còn bao nhiêu họ giấu đi
- Chờ chàng bán trước cỏ kia kiếm lời
- Xong xuôi mới đến mọi người
- Cỏ đem ra bán tức thời tiếp theo,
- Nghĩ suy tính toán thuận chiều
- Anh chàng bán cỏ lời nhiều biết bao.
- *
- Thời gian lặng lẽ trôi mau
- Bên trong cửa tiệm bỗng đâu một ngày
- Vài ông khách chợt cho hay
- Có tàu buôn nọ tới ngay cảng này
- Bỏ neo, buôn bán tại đây
- Chàng mừng rỡ nói: "Vận may đến rồi
- Đây là cơ hội của tôi!"
- Chàng ngồi nghĩ cách kiếm lời khôn ngoan
- Vạch ra kế hoạch kỹ càng
- Thoạt tiên mua một nhẫn vàng đeo tay
- Cẩn hồng ngọc quý vào đây
- Mua nơi chủ tiệm vùng này, bạn thân
- Nên tiền mua hạ vô ngần,
- Nhẫn làm quà tặng kết thân cùng người,
- Biết rằng tàu ở nước ngoài
- Nơi không hồng ngọc, vàng thời giá cao
- Chàng nhờ đưa chiếc nhẫn vào
- Biếu ông thuyền trưởng bước đầu kết thân
- Coi như ứng trước một phần
- Tiền hoa hồng trả cho lần về sau,
- Riêng phần thuyền trưởng con tàu
- Thời bao hành khách gửi mau tới chàng
- Chàng làm một kẻ trung gian
- Đưa hành khách tới cửa hàng quanh đây
- Nơi buôn bán tốt vùng này
- Tiệm thêm đông khách, mỗi ngày lời thêm
- Ơn chàng họ sẽ chẳng quên
- Trả công môi giới bằng tiền bạc ngay!
- Làm trung gian theo cách này
- Tàu sau vài chuyến ghé đây bán hàng
- Chàng đưa đón khách rộn ràng
- Tiền vào đầy túi, chàng càng giàu lên.
- *
- Thành công kiếm được nhiều tiền
- Anh chàng nào có dễ quên bước đầu
- Nhớ lời cố vấn từ lâu
- Khôn ngoan, sáng suốt mới giàu thêm ra
- Cho nên chàng chẳng nề hà
- Nhủ lòng quyết định tặng quà cho ông
- Tiền vàng một trăm ngàn đồng
- Nửa phần gia sản chàng không tiếc gì,
- Nhờ người dàn xếp mọi bề
- Một ngày ước nguyện trên kia đạt thành
- Ông già cố vấn tiếp anh
- Chàng mang quà tặng chân thành kính dâng
- Ngỏ lời cảm tạ ân cần
- Khiến ông cố vấn vô ngần ngạc nhiên
- Tò mò lên tiếng hỏi liền:
- "Làm sao anh kiếm được tiền nhiều thay
- Để đưa ta món quà này
- Món quà hậu hĩnh như ngày hôm nay?"
- Chàng lần lượt kể lại ngay,
- Đầu đuôi sự việc trước đây thế nào
- Lời ông cố vấn khởi đầu
- Chàng nghe lóm được vội mau theo liền
- Từ con chuột chết đầu tiên
- Đến con mèo đói gây phiền chủ gia,
- Rồi bánh, rồi nước, rồi hoa
- Cành cây gãy bởi phong ba trong miền
- Rồi con trẻ trong công viên,
- Người làm đồ gốm lành hiền của vua,
- Cửa hàng giải khát khách ưa
- Năm trăm con ngựa cỏ vừa đủ ăn,
- Nhẫn hồng ngọc quý vô vàn
- Rồi giao kèo tốt lời mang về nhiều,
- Sau cùng quý biết bao nhiêu
- Một gia tài lớn sớm chiều dựng gây.
- *
- Sau khi nghe rõ chuyện này
- Ông già cố vấn nghĩ ngay trong lòng:
- "Thanh niên nghị lực vô cùng
- Tài năng như vậy đáng mừng lắm thay
- Đừng nên bỏ phí người này,
- Phần ta tài sản trong tay nhiều rồi
- Gái yêu chỉ có một thôi
- Anh thời chưa vợ, đẹp đôi vô cùng
- Gả cho anh xứng vợ chồng
- Gia tài anh sẽ hưởng chung sau này
- Gồm phần tài sản ta đây
- Thêm phần gia sản trong tay anh chàng
- Con ta sẽ được an nhàn
- Được chồng chăm sóc lo toan tận tình."
- *
- Mọi điều lần lượt tiến hành
- Chàng và cô gái kết thành lứa đôi.
- Khi ông cố vấn qua đời
- Chàng trai được hưởng gia tài của ông
- Trở nên giàu có nhất vùng
- Lại thêm được tuyển vào trong triều đình
- Thay chân bố vợ của mình
- Giữ vai cố vấn nổi danh có tài.
- Thế rồi trong suốt cuộc đời
- Chàng lo hạnh phúc cho người vợ yêu
- Tận tình giúp đỡ dân nghèo
- Hạt mầm phúc đức mãi gieo kiếp này.
- (phỏng dịch theo bản văn xuôi
- THE MOUSE MERCHANT
- của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)