- Kinh Tương Ưng Bộ
- HT. Thích Minh Châu dịch
- Phần 3
- Chương III : Tương Ưng
Kosala
- I. Phẩm Thứ Nhất
I. Tuổi Trẻ۠(S.i,68)
1) Như vầy tôi nghe.
Một thời Thế Tôn trú ở Sàvatthi
(Xá-vệ), Jetavana (Thắng Lâm), tại vườn ông Anàthapindika (Cấp Cô Độc).
2) Rồi vua Pasenadi (Ba-tư-nặc) nước
Kosala (Kiều-tát-la) đi đến Thế Tôn, sau khi đến, nói lên với Thế Tôn
những lời chào đón hỏi thăm, sau khi nói lên những lời chào đón hỏi
thăm thân hữu, rồi ngồi xuống một bên.
3) Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Tôn giả Gotama có tự cho mình đã
chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác không?
4) -- Thưa Đại vương, nếu có ai
có thể nói một cách chơn chánh là mình đã chứng Vô Thượng Chánh Đẳng
Chánh Giác, thời người ấy phải chính là Ta. Thưa Đại vương, Ta đã chứng
Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác.
5) -- Thưa Tôn giả Gotama, có những
vị Sa-môn, Bà-la-môn là vị hội chủ, vị giáo trưởng, vị sư trưởng
giáo hội, có tiếng tốt, có danh vọng, khai tổ giáo phái, được quần chúng
tôn sùng. Như ngài Purana Kassapa, Makkali Gosàla, Nigantha Nàtaputta, Sanjaya
Belatthiputta, Kakudha Kaccàyana, Ajita Kesakambala. Khi con hỏi các vị ấy:
"Có tự xem là đã chứng Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác
không?", thời họ đã trả lời, không tự xem mình đã chứng Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác. Vậy làm sao Tôn giả Gotama, trẻ tuổi, sanh sau đẻ
muộn, và chỉ mới xuất gia lại tự cho mình như vậy?
6) -- Thưa Đại vương, có bốn loại
trẻ tuổi không nên khinh thường, hay không nên miệt thị vì họ là trẻ.
Thế nào là bốn?
-- Thưa Đại vương, Khattiya trẻ tuổi
không nên khinh thường hay không nên miệt thị vì họ là trẻ. Thưa Đại
vương, con rắn trẻ tuổi không nên khinh thường hay không nên miệt thị
vì chúng là trẻ. Thưa Đại vương, ngọn lửa trẻ tuổi không nên khinh thường
hay không nên miệt thị vì chúng là trẻ. Thưa Đại vương, Tỷ-kheo trẻ
tuổi không nên khinh thường hay không nên miệt thị vì họ là trẻ.
Thưa Đại vương, bốn loại trẻ
tuổi này không nên khinh thường hay không nên miệt thị vì chúng là trẻ.
7) Thế Tôn nói như vậy. Nói xong,
bậc Thiện Thệ lại nói thêm như sau:
- 8) Sanh dòng Sát-đế-lỵ,
- Thuộc quý tộc, danh xưng,
- Chớ khinh thường là trẻ,
- Chớ miệt thị là nhỏ.
- Vị Sát-đế-lỵ ấy,
- Đến thời lên ngôi vua,
- Làm chúa tể loài Người,
- Trị vì cả quốc độ.
- Vị ấy nếu phẫn nộ,
- Dùng vương phạt gia hình,
- Ai bảo tồn mạng mình,
- Hãy tránh né vị ấy.
- 9) Ở làng hay là rừng,
- Có thấy rắn bò qua,
- Chớ khinh thường rắn trẻ,
- Chớ miệt thị rắn nhỏ,
- Cao thấp hình sai biệt.
- Rắn sống đầy nhiệt khí,
- Bị tấn công, nó cắn,
- Kẻ ngu cả nam nữ,
- Ai bảo tồn mạng mình,
- Hãy tránh né loài rắn.
- 10) Lửa cháy đầy khát vọng,
- Lửa đốt thiêu, đốt cháy,
- Chớ khinh thường lửa trẻ,
- Chớ miệt thị lửa nhỏ.
- Lửa được đồ bén cháy,
- Liền cháy to, cháy lớn,
- Bị tấn công, lửa đốt,
- Kẻ ngu cả nam nữ,
- Ai bảo tồn mạng mình,
- Hãy tránh né lửa cháy.
- 11) Khu rừng bị lửa đốt,
- Lửa đốt thiêu, đốt cháy,
- Sau nhiều đêm và ngày,
- Rễ mầm lại mọc lên.
- 12) Còn Tỷ-kheo trẻ giới,
- Nồng cháy với nhiệt tình,
- Nhưng không con, không cái,
- Không của cải truyền thừa,
- Không con, không thừa tự,
- Như thân cây tala.
- 13) Do vậy, người hiền trí,
- Tự thấy hạnh phúc mình,
- Đối với rắn và lửa
- Danh xưng Sát-đế-lỵ,
- Vị Tỷ-kheo trì giới,
- Với bốn vị kể trên,
- Hãy biết cách cư xử,
- Chơn chánh và tốt đẹp.
14) Khi nghe nói vậy, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Thật vi diệu thay, bạch Thế
Tôn! Thật vi diệu thay, bạch Thế Tôn! Như người dựng đứng lại những
gì bị quăng ngã xuống, phơi bày ra những gì bị che kín, chỉ đường cho
người bị lạc hướng, đem đèn sáng vào trong bóng tối để những ai có
mắt có thể thấy sắc. Cũng vậy, Chánh pháp đã được Thế Tôn dùng nhiều
phương tiện trình bày, giải thích. Bạch Thế Tôn, con xin quy y Thế Tôn,
quy y Pháp, quy y chúng Tăng. Mong Thế Tôn nhận con làm đệ tử, từ nay trở
đi cho đến mạng chung, con trọn đời quy ngưỡng!
II. Người (S.i,70)
1) Tại tịnh xá ở Sàvatthi.
2) Rồi vua Pasenadi nước Kosala, đi
đến Thế Tôn, sau khi đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
3) Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Có bao nhiêu loại pháp, bạch Thế
Tôn, khi khởi lên trong nội tâm của một người, sẽ đưa lại bất lợi,
khổ não và bất an cho người ấy?.
4) -- Thưa Đại vương có ba loại
pháp khi khởi lên trong nội tâm của một người, sẽ đưa lại bất lợi,
khổ não và bất an cho người ấy. Thế nào là ba? Tham pháp, thưa Đại
vương, khi khởi lên trong nội tâm của một người, sẽ đưa lại bất lợi,
khổ não và bất an cho người ấy. Sân pháp, thưa Đại vương, khi khởi lên
trong nội tâm của một người, sẽ đưa lại bất lợi, khổ não và bất
an trú cho người ấy. Si pháp, thưa Đại vương, khi khởi lên trong nội
tâm của một người sẽ đưa lại bất lợi, khổ não và bất an cho người
ấy. Ba pháp ấy, thưa Đại vương, khi khởi lên trong nội tâm của một người,
sẽ đưa lại bất lợi, khổ não và bất an cho người ấy.
5) Tham, sân, si ba pháp,
- Là ác tâm cho người,
- Chúng di hại tự ngã,
- Chúng tác thành tự ngã,
- Như vỏ và lõi cây,
- Tự tác thành trái cây.
-
III. Vua (S.i,71)
1) Ở tại Sàvatthi.
2) Ngồi một bên, vua Pasenadi nước
Kosala bạch Thế Tôn:
-- Bạch Thế Tôn, có cái gì sanh
mà không già và không chết không?
3) -- Thưa Đại vương, không có
cái gì sanh mà không già và không chết.
4) Thưa Đại vương, dầu cho những
vị Sát-đế-lỵ là những bậc đại phú, phú hào, có tiền của lớn, có
tài sản lớn, có nhiều vàng và bạc, có nhiều tài sản vật dụng, có
nhiều tiền của, ngũ cốc. Các vị ấy có sanh cũng không thoát khỏi già
và chết.
5) Thưa Đại vương, dầu cho những
vị Bà-la-môn là những bậc đại phú, dầu cho những gia chủ là những bậc
đại phú, phú hào, có tiền của lớn, có tài sản lớn, có nhiều vàng bạc,
có nhiều tài sản vật dụng, có nhiều tiền của, ngũ cốc, các vị ấy
có sanh cũng không thoát khỏi già và chết.
6) Thưa Đại vương, cho đến các vị
Tỷ-kheo, những bậc A-la-hán, đã đoạn tận các lậu hoặc, Phạm hạnh đã
thành, những việc nên làm đã làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt
được mục đích tối hậu, đã đoạn được hữu kiết sử, đã được
giải thoát nhờ chánh trí, cho đến thân này của các vị ấy cũng phải bị
hủy hoại, cũng phải bị từ bỏ.
- 7) Xe vua dầu mỹ diệu,
- Rồi cũng phải hư hoại,
- Thân thể này cũng vậy,
- Rồi cũng phải già yếu.
- Chỉ thiện pháp không già,
- Bậc thiện nhân nói vậy.
-
IV. Thân Ái (S.i,71)
1) Ở tại Sàvatthi.
2) Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Bạch Thế Tôn, ở đây khi con
đang ngồi yên tịnh một mình, tư tưởng này khởi lên nơi con: "Đối
với những ai, tự ngã là thân ái? Đối với những ai, tự ngã là kẻ
thù?" Và rồi bạch Thế Tôn, con suy nghĩ như sau:
3) "Những ai sống thân làm ác,
sống miệng nói ác, sống ý nghĩ ác; đối với người ấy, tự ngã là kẻ
thù. Dầu họ có nói: "Tự ngã là thân ái của chúng tôi", nhưng tự
ngã đối với họ là kẻ thù. Vì sao vậy? Những gì kẻ thù làm cho kẻ
thù, tự ngã của họ làm cho tự ngã của họ như vậy. Do vậy, đối với
họ, tự ngã là kẻ thù.
4) Những ai sống thân làm thiện, sống
miệng nói thiện, sống ý nghĩ thiện, đối với họ, tự ngã là thân ái.
Dầu cho họ có nói: "Tự ngã là kẻ thù của chúng tôi", nhưng tự
ngã đối với họ là thân ái. Vì sao vậy? Những gì kẻ thân ái làm cho kẻ
thân ái, tự ngã của họ làm cho tự ngã của họ như vậy. Do vậy, đối
với họ, tự ngã là kẻ thân ái."
5) -- Như vậy là phải, thưa Đại
vương. Như vậy là phải, thưa Đại vương. Thưa Đại vương, những ai sống
thân làm ác... Do vậy, đối với họ, tự ngã là kẻ thù. Thưa Đại
vương, những ai sống thân làm thiện... Do vậy, đối với họ, tự ngã
là kẻ thân ái.
- 6) Nếu những ai biết được,
- Tự ngã là thân ái,
- Họ sẽ không liên hệ,
- Với các điều ác hạnh.
- Kẻ làm điều ác hạnh,
- Khó được chơn hạnh phúc,
- Bị thần chết cầm tù,
- Từ bỏ thân làm người.
- Kẻ có nghiệp như vậy,
- Cái gì là của mình?
- Lấy cái gì đem đi?
- Cái gì theo dõi họ,
- Như bóng theo dõi hình?
- Ở đây kẻ bị chết,
- Làm các nghiệp công đức,
- Làm các nghiệp ác đức,
- Lấy cả hai đem đi.
- Cả hai của kẻ ấy,
- Như bóng theo dõi hình.
- Cả hai theo kẻ ấy,
- Do vậy hãy làm lành,
- Tích lũy cho đời sau,
- Công đức cho đời sau,
- Là hậu cứ cho người.
-
V. Tự Bảo Hộ (S.i,72)
1) Ngồi một bên, vua Pasenadi nước
Kosala bạch Thế Tôn:
2) -- Ở đây, bạch Thế Tôn, trong
khi con đang ngồi yên tịnh một mình, tư tưởng này khởi lên nơi con:
"Đối với những ai, tự ngã được bảo vệ? Đối với những ai, tự
ngã không được bảo vệ?" Và rồi bạch Thế Tôn, con suy nghĩ như
sau:
3) "Những ai thân làm ác, miệng
nói ác, ý nghĩ ác, những người ấy không bảo vệ tự ngã. Dầu cho họ
được tượng binh bảo vệ, hay được mã binh bảo vệ, hay được xa binh
bảo vệ, hay được bộ binh bảo vệ; đối với những người ấy, tự ngã
không được bảo vệ. Vì cớ sao? Vì sự bảo vệ như vậy là bảo vệ
ở ngoài, không phải sự bảo vệ bên trong. Cho nên đối với những người
ấy, tự ngã không được bảo vệ.
4) Và những ai thân làm thiện, miệng
nói thiện, ý nghĩ thiện, những người ấy bảo vệ tự ngã. Dầu cho họ
không được tượng binh bảo vệ, hay không được mã binh bảo vệ, hay
không được xa binh bảo vệ, hay không được bộ binh bảo vệ; đối với
những người ấy, tự ngã được bảo vệ. Vì cớ sao? Vì sự bảo vệ như
vậy là sự bảo vệ bên trong, không phải sự bảo vệ ở ngoài. Cho nên
đối với những người ấy, tự ngã được bảo vệ."
- 5) Lành thay bảo vệ thân!
- Lành thay bảo vệ lời!
- Lành thay bảo vệ ý!
- Lành thay tổng bảo vệ!
- Kẻ liêm sĩ bảo vệ,
- Tổng quát và cùng khắp,
- Vị ấy có tên gọi,
- Là vị được bảo vệ.
-
VI. Thiểu Số (S.i,73)
1) Ở tại Sàvatthi.
2) Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Ở đây, bạch Thế Tôn, trong khi
con đang ngồi yên tịnh một mình, tư tưởng này khởi lên nơi con: "Ít
thay là những người trong đời này, sau khi được tài sản phong phú, dồi
dào lại có thể không bị lôi cuốn, không bị chìm đắm, không bị say
mê trong các dục và không có những hành vi không tốt đẹp đối với các
người khác. Trái lại, thật là nhiều thay, những người trong đời này,
sau khi được tài sản phong phú, dồi dào, có thể bị lôi cuốn, bị chìm
đắm, bị say mê trong các dục và có những hành vi không tốt đẹp đối
với các người khác.
3) -- Thật sự là vậy, thưa Đại
vương. Thật sự là vậy, thưa Đại vương. Ít thay là những người trong
đời này, sau khi được tài sản phong phú, dồi dào, lại có thể không bị
lôi cuốn, không bị chìm đắm, không bị say mê trong các dục và không có
những hành vi không tốt đẹp đối với người khác. Trái lại, thật là
nhiều thay những người trong đời này, sau khi được tài sản phong phú, dồi
dào, có thể bị lôi cuốn, bị chìm đắm, bị say mê trong các dục và có
những hành vi không tốt đẹp đối với các người khác.
- 4) Loài người bị đắm say,
- Trong tài sản, trong dục,
- Họ tham lam, điên dại,
- Trong các dục ở đời,
- Không ý thức rõ ràng,
- Đã quá độ say mê,
- Chẳng khác gì con nai,
- Không thấy đặt bẫy sập,
- Về sau họ khổ đau,
- Chịu quả báo ác nghiệp.
-
VII. Xử Kiện (S.i,74)
1) Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
2) -- Ở đây, bạch Thế Tôn, con ngồi
trong pháp đường (để xử kiện), con thấy chính các vị Sát-đế-lỵ đại
phú, các Bà-la-môn đại phú, các gia chủ đại phú, phú hào, có tiền của
lớn, có tài sản lớn, có nhiều vàng và bạc, có nhiều tài sản vật dụng,
có nhiều tiền của, ngũ cốc; vì nhân các dục, vì duyên các dục, vì
nguyên nhân các dục, đã dụng ý nói lời vọng ngôn. Bạch Thế Tôn, con
suy nghĩ như sau: "Nay ta đã chán ngấy xử kiện. Nay hãy để cho vị hiền
diện (bhadramukha) được có danh tiếng nhờ tài xử kiện."
3) -- Thưa Đại vương, các vị
Sát-đế-lỵ đại phú, các vị Bà-la-môn đại phú, các vị gia chủ đại
phú, phú hào có tiền của lớn, có tài sản lớn, có nhiều vàng và bạc,
có nhiều tài sản vật dụng, có nhiều tiền của, ngũ cốc; vì nhân các
dục, vì duyên các dục, vì nhân duyên các dục, đã dụng ý nói lên lời
vọng ngôn. Do vậy họ sẽ gánh chịu bất lợi, đau khổ trong một thời
gian dài.
- 4) Loài Người bị đắm say,
- Trong tài sản, trong dục,
- Họ tham lam, điên dại,
- Trong các dục ở đời.
- Không ý thức rõ ràng,
- Đã quá độ say mê,
- Chẳng khác gì con cá,
- Không thấy đặt bẫy sập.
- Về sau họ khổ đau,
- Chịu quả báo ác nghiệp.
-
VIII. Mallikà : Mạt-lỵ (S.i,75)
1) Tại Sàvatthi.
2) Lúc bấy giờ vua Pasenadi nước
Kosala có mặt với hoàng hậu Mallikà, trên lầu thượng (hoàng cung).
3) Rồi vua Pasenadi nước Kosala nói
với hoàng hậu Mallikà:
-- Này Mallikà, có ai khác thân ái với
hoàng hậu hơn là tự ngã của hoàng hậu.
4) -- Thưa Đại vương, không có ai
khác thân ái với thiếp hơn là tự ngã của thiếp. Nhưng thưa Đại
vương, có ai khác thân ái với Đại vương hơn là tự ngã của Đại
vương?
5) -- Này Mallikà, không có ai khác
thân ái với ta hơn là tự ngã của ta.
6) Rồi vua Pasenadi nước Kosala bước
xuống lầu và đi đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn, rồi ngồi
xuống một bên. Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi nước Kosala bạch Thế Tôn:
7) -- Ở đây, bạch Thế Tôn, con
đi lên lầu thượng (của hoàng cung) với hoàng hậu Mallikà và con nói với
hoàng hậu Mallikà:
" -- Này Mallikà, có ai khác
thân ái với hoàng hậu hơn là tự ngã của hoàng hậu?".
Khi được nói vậy, bạch Thế
Tôn, hoàng hậu Mallikà trả lời với con:
" -- Thưa Đại vương, không có
ai khác thân ái với thiếp hơn là tự ngã của thiếp. Nhưng thưa Đại
vương, có ai khác thân ái với Đại vương hơn là tự ngã của Đại
vương?". Được nói vậy, bạch Thế Tôn, con trả lời cho hoàng hậu
Mallikà:
" -- Này Mallikà, không có ai
khác thân ái với ta hơn là tự ngã của ta".
8) Rồi Thế Tôn, sau khi biết rõ ý
nghĩa này, trong lúc ấy liền nói lên bài kệ này:
- Tâm ta đi cùng khắp,
- Tất cả mọi phương trời,
- Cũng không tìm thấy được,
- Ai thân hơn tự ngã.
- Tự ngã đối mọi người,
- Quá thân ái như vậy.
- Vậy ai yêu tự ngã,
- Chớ hại tự ngã người.
IX. Tế Đàn (S.i,75)
1) Tại Sàvatthi.
2) Lúc bấy giờ, vua Pasenadi nước
Kosala tổ chức một đại tế đàn. Năm trăm con bò đực, năm trăm con bò
con đực, năm trăm con bò con cái, năm trăm con dê, và năm trăm con cừu
(urabbha) được dắt đến trụ tế lễ để làm lễ tế đàn.
3) Và có những người nô tỳ, hay
những người phục dịch, hay những người lao động, bị hình phạt thúc
đẩy, bị sợ hãi thúc đẩy,với nước mắt đầy mặt, than khóc và làm
các công việc chuẩn bị (cho lễ tế đàn).
4) Rồi rất nhiều Tỷ-kheo, vào buổi
sáng đắp y, cầm bát đi vào Sàvatthi để khất thực; khất thực xong, sau
bữa ăn, trên con đường đi khất thực trở về, đi đến Thế Tôn, sau
khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một
bên, các Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
5) -- Ở đây, bạch Thế Tôn, vua
Pasenadi nước Kosala tổ chức một đại lễ tế đàn. Năm trăm con bò đực,
năm trăm con bò con đực, năm trăm con bò con cái, năm trăm con dê, năm trăm
con cừu được dắt đến trụ tế lễ để làm lễ tế đàn. Và có những
người nô tỳ, hay những người phục dịch, hay những người lao công, bị
hình phạt thúc đẩy, bị sợ hãi thúc đẩy, với nước mắt đầy mặt và
than khóc, làm các công việc chuẩn bị cho lễ tế đàn.
6) Rồi Thế Tôn, sau khi hiểu rõ ý
nghĩa này, ngay trong lúc ấy, nói lên bài kệ:
- Lễ cúng ngựa, cúng người,
- Quăng cọc, rượu chiến thắng,
- Không chốt cửa, đại lễ,
- Chúng không phải quả lớn.
- Chỗ nào có giết hại,
- Dê, cừu và trâu bò,
- Lễ tế đàn như vậy,
- Bậc Đại Thánh không đi.
- Tế đàn không rộn ràng,
- Cúng dường được thường hằng,
- Không có sự giết hại,
- Dê, cừu và trâu bò,
- Lễ tế đàn như vậy,
- Bậc Đại Thánh sẽ đi.
- Bậc trí tế như vậy,
- Tế đàn vậy, quả lớn.
- Ai tế lễ như vậy,
- Chỉ tốt hơn, không xấu,
- Là tế đàn vĩ đại,
- Được chư Thiên hoan hỷ.
-
X. Triền Phược (S.i,76)
1) Lúc bấy giờ, vua Pasenadi nước
Kosala đang bắt trói một số đông người. Một số người bị trói bằng
dây, một số người bị trói bằng dây chuyền, một số người bị trói
bằng kềm kẹp.
2) Rồi một số đông Tỷ-kheo vào
buổi sáng đắp y, cầm bát, đi vào Sàvatthi để khất thực. Đi khất thực
xong, sau bữa ăn, trên con đường khất thực trở về, họ đi đến Thế Tôn,
sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
3) Ngồi xuống một bên, các Tỷ-kheo
ấy bạch Thế Tôn:
-- Ở đây, bạch Thế Tôn, vua
Pasenadi nước Kosala bắt trói một số đông người. Một số người bị
trói bằng dây, một số người bị trói bằng dây chuyền, một số người
bị trói bằng kềm kẹp.
Rồi Thế Tôn sau khi hiểu biết ý
nghĩa này, ngay trong lúc ấy nói lên bài kệ:
- Bậc có trí nói rằng
- Trói vậy không vững chắc,
- Trói bằng sắt, dây gai,
- Kềm kẹp bằng gỗ mộc;
- Đam mê các dục lạc,
- Với châu báu, trang sức,
- Và tâm tư tưởng vọng,
- Hướng về con, về vợ.
- Bậc có trí nói rằng
- Trói vậy thật vững chắc.
- Dầu trói buộc trì xuống,
- Tế nhị và khó thoát,
- Các vị chơn xuất gia,
- Cắt đứt chúng làm đôi,
- Không ước vọng mong cầu,
- Từ bỏ mọi dục lạc.
-
II. Phẩm Thứ Hai
I. Bện Tóc (S.i,77)
1) Một thời Thế Tôn ở tại
Sàvatthi, Pubbàràma (Đông Viên), tại lâu đài Migàramàtu (Lộc Tử Mẫu giảng
đường)
2) Lúc bấy giờ, Thế Tôn vào buổi
chiều, từ chỗ Thiền tịnh độc cư đứng dậy, và đến ngồi tại mái
hiên phía cửa ngoài.
Rồi vua Pasenadi nước Kosala đi đến
Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
3) Lúc bấy giờ, bảy vị bện
tóc, bảy vị Niganthà, bảy vị lỏa thể, bảy vị mặc một y và bảy vị
du sĩ với thân đầy lông, với móng tay dài, lớn như cây lau, mang các dụng
cụ khất sĩ đang đi ngang qua, cách Thế Tôn không xa bao nhiêu.
4) Rồi vua Pasenadi nước Kosala, từ
chỗ ngồi đứng dậy, đắp y vào phía một bên vai, quỳ xuống trên đầu
gối tay mặt, chấp tay hướng về bảy vị bện tóc, bảy vị Niganthà, bảy
vị lỏa thể, bảy vị mặc một y và bảy vị du sĩ ấy và nói lên ba lần
tên của mình: "Thưa chư Tôn, con là vua Pasenadi nước Kosala".
5) Rồi vua Pasenadi nước Kosala, khi
bảy vị bện tóc, bảy vị Niganthà, bảy vị lỏa thể, bảy vị mặc một
y và bảy vị du sĩ ấy đã đi qua không lâu liền đi đến Thế Tôn, đảnh
lễ Ngài và ngồi xuống một bên.
6) Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Bạch Thế Tôn, có phải những
Tôn giả ấy là những vị A-la-hán trên đời này, hay là những vị đang
đi trên con đường hướng đến đạo quả A-la-hán?
7) -- Thưa Đại vương, khi Đại
vương còn là cư sĩ, trong khi còn sống thọ hưởng các dục, bị con cái
trói buộc, quen dùng các loại chiên đàn ở xứ Kàsi, trang sức với vòng
hoa, hương thơm, dầu sáp, sử dụng vàng và bạc, thời Đại vương thật
khó biết được các vị ấy là bậc A-la-hán hay là bậc đang đi con đường
hướng đến A-la-hán quả.
8) Thưa Đại vương, chính phải cọng
trú mới biết được giới đức của một người, và phải trong một thời
gian dài không thể khác được, phải có tác ý, không phải không có tác
ý, phải có trí tuệ, không phải với ác tuệ.
9) Thưa Đại vương, chính phải
cùng chung một nghề mới biết được sự thanh tịnh của một người, phải
trong một thời gian dài không thể khác được, phải có tác ý, không phải
không tác ý, phải có trí tuệ, không phải với ác tuệ.
10) Thưa Đại vương, chính trong thời
gian bất hạnh mới biết được sự trung kiên của một người, phải
trong một thời gian dài không thể không khác được, phải có tác ý,
không phải không tác ý, phải có trí tuệ, không phải với ác tuệ.
11) Thưa Đại vương, chính phải đàm
đạo mới biết được trí tuệ của một người, và phải trong một thời
gian dài không thể khác được, phải có tác ý, không phải không tác ý,
phải có trí tuệ, không phải với ác tuệ.
12) -- Thật vi diệu thay, bạch Thế
Tôn! Thật hy hữu thay, bạch Thế Tôn, khi Thế Tôn đã khéo nói như sau:
" Thưa Đại vương, khi Đại vương còn là cư sĩ... ... không phải
không với ác tuệ"!
13) Bạch Thế Tôn, có những người
trinh thám này của con, những người trinh sát, sau khi đi trinh sát một nước,
họ đến con. Trước hết họ báo cáo rồi con mới đúc kết.
14) Bạch Thế Tôn, ở đây những
người ấy sau khi tẩy sạch bụi và nhớp, sau khi tắm rửa và xoa dầu,
sau khi chải sạch râu tóc, mặc áo vải trắng, họ được hầu hạ săn sóc
và cho thọ hưởng năm dục công đức.
15) Rồi Thế Tôn, sau khi hiểu rõ
ý nghĩa này, ngay trong lúc ấy mới nói lên bài kệ:
- Không phải do sắc tướng,
- Biết rõ được con người,
- Không phải nhìn thoáng qua,
- Đặt được lòng tin cậy.
- Dưới bộ áo đạo đức,
- Với hình tướng tự chế,
- Những kẻ sống buông thả,
- Sống phây phây đời này.
- Như bông tai bằng đất,
- Giả dạng bông tai thật,
- Như nửa tiền bằng đồng ,
- Được sơn phết lớp vàng.
- Một số sống che đậy,
- Ẩn kín dưới bề ngoài,
- Nội thân thật bất tịnh,
- Mặt ngoài giả mỹ diệu.
-
II. Năm Vua (S.i,79)
1) Trú ở Sàvatthi.
2) Một thời, năm vị vua, với vua
Pasenadi nước Kosala là thượng thủ, đang thọ hưởng, được cung cấp và
được đoanh vây với năm dục công đức. Câu chuyện sau đây được khởi
lên giữa các vị ấy: "Dục lạc nào tối thượng?"
3) Ở đây, có người nói: "Sắc
là dục tối thượng"; có người nói: "Tiếng là dục tối thượng";
có người nói: "Hương là dục tối thượng"; có người nói:
"Vị là dục tối thượng"; có người nói: "Xúc là dục tối
thượng". Và các vua ấy không thể thuyết phục nhau về vấn đề này.
4) Rồi vua Pasenadi nước Kosala nói
với các vua ấy:
-- Chư Tôn giả, chúng ta hãy đi đến
Thế Tôn, sau khi đến hãy hỏi Thế Tôn ý nghĩa này. Thế Tôn trả lời
chúng ta như thế nào, chúng ta sẽ như vậy thọ trì.
5) -- Thưa vâng, Tôn giả.
Các vua ấy vâng đáp vua Pasenadi nước
Kosala.
6) Rồi năm vua ấy, với vua Pasenadi
nước Kosala là thượng thủ, đi đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế
Tôn và ngồi xuống một bên.
7) Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Ở đây, bạch Thế Tôn, năm vua
chúng con đang thọ hưởng, được cung cấp, được đoanh vây với năm dục
công đức, câu chuyện sau đây được khởi lên giữa chúng con: "Dục
nào là tối thượng?". Có người nói: "Sắc là dục tối thượng".
Có người nói: "Tiếng là dục tối thượng". Có người nói:
"Hương là dục tối thượng". Có người nói: "Vị là dục tối
thượng". Có người nói: "Xúc là dục tối thượng". Bạch Thế
Tôn, dục nào là tối thượng?
8) -- Thưa Đại vương, tùy theo
cùng độ ưa thích mà Ta nói rằng dục ấy là tối thượng trong năm dục
công đức. Và thưa Đại vương, các sắc ấy đối với một số người
được ưa thích, các sắc ấy đối với một số người không được ưa
thích. Thưa Đại vương, nếu một ai ưa thích đối với các sắc pháp,
tâm viên ý mãn, không có muốn các sắc pháp nào khác hơn, các sắc pháp
nào tốt đẹp hơn các sắc pháp ấy, thời đối với vị này, các sắc
pháp ấy là tối thượng, đối với vị này, các sắc pháp ấy là vô thượng.
9) Thưa Đại vương,các tiếng ấy...
... Các hương ấy ... ... Các vị ấy... ... Thưa Đại vương, các xúc ấy
đối với một số người được ưa thích, các xúc ấy đối với một số
người không được ưa thích. Thưa Đại vương, nếu một ai ưa thích đối
với xúc pháp, tâm viên ý mãn, không có ý muốn các xúc pháp nào khác hơn,
các xúc pháp nào tốt hơn các xúc pháp ấy, thời đối với vị này, các
xúc pháp ấy là tối thượng, các xúc pháp ấy là vô thượng.
10) Lúc bấy giờ, có cư sĩ
Candanangalika đang ngồi trong hội chúng ấy. Rồi cư sĩ Candanangalika từ chỗ
ngồi đứng dậy đắp thượng y lên một bên vai, chấp tay hướng về Thế
Tôn và bạch Thế Tôn:
-- Bạch Thế Tôn, một tư tưởng
khởi lên nơi con. Bạch Thiện Thệ, một tư tưởng khởi lên nơi con.
11) Thế Tôn nói:
-- Này Candanangalika, hãy nói lên tư
tưởng ấy.
12) Rồi cư sĩ Candanangalika trước
mặt Thế Tôn tán thán với một bài kệ thích nghi:
- Giống như hoa sen đỏ,
- Nực thơm mùi hương dịu,
- Sáng sớm tinh sương nở,
- Với hương hoa ứ đọng.
- Hãy xem Angira,
- Chói hào quang chiếu diệu,
- Như mặt trời sáng chói,
- Giữa hư không bao la.
13) Rồi năm vị vua ấy đắp
năm áo lên trên mình cư sĩ Candanangalika.
14) Nhưng cư sĩ Candanangalika đắp
năm áo ấy lên trên thân Thế Tôn.
III. Đại Thực : Ăn nhiều (S.i,81)
1) Trú ở Sàvatthi.
Lúc bấy giờ, vua Pasenadi nước
Kosala thường ăn bữa ăn thịnh soạn.
2) Rồi vua Pasenadi nước Kosala sau
khi ăn xong, no đủ, thỏa thích, đi đến Thế Tôn sau khi đến, đảnh lễ
Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
3) Rồi Thế Tôn sau khi biết vua
Pasenadi nước Kosala đã ăn xong, no đủ, thỏa thích, ngay lúc ấy nói lên
bài kệ:
- Con người thường chánh niệm,
- Được ăn, biết phải chăng,
- Chừng mực, cảm thọ mạnh,
- Già chậm, tuổi thọ dài.
4) Lúc bấy giờ, thanh niên
Bà-la-môn Sudassana đứng sau lưng vua Pasenadi nước Kosala.
5) Rồi vua Pasenadi nước Kosala gọi
thanh niên Sudassana:
-- Này Bạn, hãy đi đến và học
thuộc lòng bài kệ từ Thế Tôn và trong khi dọn ăn cho ta, hãy đọc lên
bài kệ ấy. Ta sẽ cấp thường nhật cho ông một trăm đồng tiền vàng.
6) -- Thưa vâng, Đại vương.
Thanh niên Sudassana vâng đáp vua
Pasenadi nước Kosala, học thuộc lòng bài kệ này từ Thế Tôn, và trong khi
dọn cơm cho vua Pasenadi nước Kosala, đọc lên bài kệ này:
- "Con người thường chánh niệm,
- Được ăn, biết phải chăng,
- Chừng mực, cảm thọ mạnh,
- Già chậm, tuổi thọ dài."
7) Rồi vua Pasenadi nước Kosala
tuần tự hạn chế, cho đến chỉ ăn nhiều nhất là một nàlika.
8) Vua Pasenadi sau một thời gian,
thân thể được khỏe mạnh, tự tay thoa bóp chân tay và nói lên lời cảm
hứng sau đây: "Ôi, thật sự Thế Tôn đã thương tưởng nghĩ đến lợi
ích cho ta, cả hai đời hiện tại và vị lai!"
IV,V. Hai Lời Nói Về Chiến Tranh (Si,82)
Trú ở Sàvatthi.
1) Vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước
Magadha, triệu tập bốn binh chủng gây chiến với vua Pasenadi nước Kosala và
tiến đánh Kàsi.
2) Vua Pasenadi nước Kosala được
nghe: "Vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha triệu tập bốn binh chủng
gây chiến với ta và tiến đánh Kàsi."
3) Rồi vua Pasenadi nước Kosala sau
khi triệu tập bốn loại binh chủng dàn trận ở Kàsi, chống vua
Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha.
4) Rồi vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước
Magadha, tấn công vua Pasenadi nước Kosala. Trong cuộc chiến trận, vua Ajàtasattu,
con bà Videhi nước Magadha chiến thắng vua Pasenadi nước Kosala. Bị chiến bại,
vua Pasenadi nước Kosala lui về tại kinh đô Sàvatthi.
5) Rồi một số Tỷ-kheo, vào buổi
sáng đắp y, cầm bát, đi vào Sàvatthi để khất thực. Đi khất thực ở
Sàvatthi xong, sau bữa ăn, trên con đường đi khất thực trở về, họ đi
đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một
bên. Ngồi xuống một bên, các Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
6) -- Ở đây, bạch Thế Tôn, vua
Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha, sau khi triệu tập bốn loại binh chủng
gây chiến với vua Pasenadi nước Kosala, tiến đánh Kàsi. Bạch Thế Tôn,
vua Pasenadi nước Kosala được nghe: "Vua Ajàtasattu con bà Videhi nước
Magadha gây chiến với ta, tiến đánh Kàsi". Rồi vua Pasenadi nước
Kosala, sau khi triệu tập bốn loại binh chủng, dàn trận ở Kàsi chống vua
Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha. Bạch Thế Tôn, rồi vua Ajàtasattu, con
bà Videhi nước Magadha và vua Pasenadi nước Kosala xáp chiến nhau. Trong cuộc
chiến trận ấy, vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha chiến thắng vua
Pasenadi nước Kosala. Bạch Thế Tôn, bị chiến bại, vua Pasenadi nước
Kosala rút lui về kinh đô của mình là Sàvatthi.
7) -- Này các Tỷ-kheo, vua
Ajàtasattu, con bà Videbi nước Magadha là ác hữu, là ác bạn lữ, là ác
giao du. Và này các Tỷ-kheo, vua Pasenadi nước Kosala là thiện hữu, là thiện
bạn lữ, là thiện giao du. Và này Tỷ-kheo, hôm nay, trong đêm này, vua
Pasenadi nước Kosala trải một đêm đau khổ của người bại trận.
- Thắng trận sanh thù oán,
- Bại trận nếm khổ đau,
- Ai bỏ thắng, bỏ bại,
- Tịch tịnh, hưởng an lạc.
8) Rồi vua Ajàtasattu, con bà
Videhi nước Magadha triệu tập bốn loại binh chủng, gây chiến với vua
Pasenadi nước Kosala và tiến đánh Kàsi.
9) Vua Pasenadi nước Kosala được
nghe: "Vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha, sau khi triệu tập bốn
loại binh chủng, gây chiến ta và tiến đánh Kàsi."
10) Rồi vua Pasenadi nước Kosala, sau
khi triệu tập bốn loại binh chủng, dàn trận ở Kàsi chống vua
Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha.
11) Rồi vua Ajàtasattu, con bà Videhi
nước Magadha và vua Pasenadi nước Kosala xáp chiến với nhau. Trong cuộc chiến
ấy, vua Pasenadi nước Kosala chiến thắng vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước
Magadha và bắt sống vua ấy.
12) Rồi vua Pasenadi nước Kosala suy
nghĩ như sau: "Tuy vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha làm hại ta, dầu
ta không làm hại ai; nhưng vua ấy là cháu trai của ta. Vậy ta hãy tịch thu
toàn bộ tượng binh, toàn bộ mã binh, toàn bộ xa binh, toàn bộ bộ binh của
vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha và chỉ tha cho vua ấy mạng sống".
13) Rồi vua Pasenadi nước Kosala, sau
khi tịch thu toàn bộ tượng binh... ... và chỉ tha cho vua ấy mạng sống.
14) Rồi một số lớn vị Tỷ-kheo
vào buổi sáng đắp y, mang theo y bát và đi vào Sàvatthi để khất thực.
Khất thực ở Sàvatthi xong, sau buổi ăn, trên con đường đi khất thực trở
về, họ đi đến Thế Tôn sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống
một bên. Ngồi xuống một bên, các Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
15) -- Ở đây, bạch Thế Tôn, vua
Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha, sau khi triệu tập bốn loại binh chủng,
gây chiến với vua Pasenadi nước Kosala và tiến đánh Kàsi. Bạch Thế Tôn,
vua Pasenadi nước Kosala được nghe: "Vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước
Magadha, sau khi triệu tập bốn loại binh chủng, gây chiến với ta và tiến
đánh Kàsi". Rồi bạch Thế Tôn, vua Pasendi nước Kosala, sau khi triệu tập
bốn loại binh chủng, dàn trận chống vua Ajàtasattu, con bà Videhi, nước
Magadha. Rồi Bạch Thế Tôn ,vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha và vua
Pasenadi nước Kosala xáp chiến với nhau. Trong cuộc chiến ấy, vua Pasenadi nước
Kosala chiến thắng vua Ajàtasattu, con bà Videhi nước Magadha và bắt sống
vua ấy. Rồi vua Pasenadi nước Kosala suy nghĩ như sau: "Tuy vua Ajàtasattu,
con bà Videhi nước Magadha làm hại ta, dầu ta không làm hại ai; nhưng vua
ấy là cháu trai của ta. Vậy ta hãy tịch thu toàn bộ tượng binh, toàn bộ
mã binh, toàn bộ xa binh, toàn bộ bộ binh của vua Ajàtasatu, con bà Videhi nước
Magadha và chỉ tha cho vua ấy mạng sống." Rồi vua Pasenadi nước Kosala,
sau khi tịch thu toàn bộ tượng binh, toàn bộ mã binh, toàn bộ xa binh,
toàn bộ bộ binh của vua Ajàtasattu con bà Videhi nước Magadha, và tha cho vua
ấy mạng sống.
16) Rồi Thế Tôn, sau khi hiểu rõ
ý nghĩa này ngay trong lúc ấy nói lên bài kệ:
- Vì nghĩ đến tư lợi,
- Nên mới cướp hại người,
- Khi người khác cướp hại,
- Bị hại, lại hại người.
- Người ngu nghĩ như vậy,
- Khi ác chưa chín muồi,
- Khi ác đã chín muồi,
- Người ngu chịu khổ đau.
- Sát người, bị người sát,
- Thắng người, bị người thắng,
- Mắng người, người mắng lại,
- Não người, người não lại,
- Do nghiệp được diễn tiến,
- Bị hại, lại hại người.
-
VI. Người Con Gái (S.i,86)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) Rồi vua Pasenadi nước Kosala đi
đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
3) Rồi một người đi đến vua
Pasenadi nước Kosala và báo tin kề bên tai vua Pasenadi nước Kosala:
"Thưa Đại vương, hoàng hậu Mallikà đã sinh hạ được một người
con gái".
4) Khi được nói vậy, vua Pasenadi nước
Kosala không được hoan hỷ.
5) Rồi Thế Tôn, sau khi biết vua
Pasenadi nước Kosala không được hoan hỷ, ngay lúc ấy nói lên bài kệ:
- Này Nhân chủ, ở đời,
- Có một số thiếu nữ,
- Có thể tốt đẹp hơn,
- So sánh với con trai,
- Có trí tuệ, giới đức,
- Khiến nhạc mẫu thán phục.
- Rồi sinh được con trai,
- Là anh hùng, quốc chủ,
- Người con trai như vậy,
- Của người vợ hiền đức,
- Thật xứng là Đạo sư,
- Giáo giới cho toàn quốc.
-
VII. Không Phóng Dật (S.i,86)
1) Ở tại Sàvatthi.
2)... Ngồi xuống một bên. Ngồi xuống
một bên, vua Pasenadi nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Bạch Thế Tôn, có một pháp nào
có thể đưa đến chứng đắc và tồn tại cả hai hạnh phúc: hạnh phúc
đời này và hạnh phúc đời sau?
3) -- Thưa Đại vương, có một
pháp có thể đưa đến chứng đắc và tồn tại cả hai hạnh phúc: hạnh
phúc đời này và hạnh phúc đời sau.
4) -- Bạch Thế Tôn, pháp ấy là
gì, có thể đưa đến chứng đắc và tồn tại cả hai hạnh phúc: hạnh
phúc đời này và hạnh phúc đời sau?
5) -- Bất phóng dật, thưa Đại
vương, là một pháp có thể đưa đến chứng đắc và tồn tại cả hai hạnh
phúc: hạnh phúc đời này và hạnh phúc đời sau. Thưa Đại vương, cũng
như con voi, trong tất cả loài hữu tình có chân, tóm thâu tất cả đặc
tướng của chân trong bàn chân của nó; và bàn chân của voi được xem là
đệ nhất về phương diện to lớn trong tất cả loại chân. Cũng vậy,
thưa Đại vương, bất phóng dật là một pháp có thể đưa đến chứng đắc
và tồn tại cả hai hạnh phúc: hạnh phúc đời này và hạnh phúc đời
sau.
- 6) Ai ước nguyện tuổi thọ,
- Không bệnh, có diệu sắc,
- Được sanh lên Thiên giới,
- Sanh các nhà quý tộc,
- Phải liên tục tăng thượng,
- Tinh tấn, không dừng nghĩ.
- Người hiền triết tán thán,
- Hạnh lành không phóng dật,
- Đối với những người lành,
- Làm các hạnh công đức,
- Người hiền không phóng dật,
- Được cả hai lợi ích,
- Lợi ích trong đời này,
- Lợi ích cả đời sau.
- Kẻ anh hùng được gọi,
- Là bậc chơn hiền trí,
- Nếu biết nắm chụp lấy,
- Hạnh phúc cho chính mình.
-
VIII. KHÔNG PHÓNG DẬT (S.i,87)
1) Trú ở Sàvatthi.
2) ... Rồi ngồi xuống một bên. Ngồi
xuống một bên, vua Pasenadi nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Ở đây, bạch Thế Tôn, trong khi
con ngồi yên tĩnh một mình, tư tưởng sau đây được khởi lên:
"Pháp được Thế Tôn khéo giảng. Và pháp ấy giảng cho thiện hữu,
thiện bạn lữ, thiện giao du, không phải cho ác hữu, ác bạn lữ, ác giao
du".
3) -- Như vậy là phải, thưa Đại
vương. Thưa Đại vương, pháp được Ta khéo giảng. Và pháp ấy giảng cho
thiện hữu, thiện bạn lữ, thiện giao du, không phải cho ác hữu, ác bạn
lữ, ác giao du.
4) Một thời, thưa Đại vương, Ta
ở giữa dòng họ Sakka (Thích-ca) tại một thị trấn của các vị Sakka.
5) Rồi thưa Đại vương, Tỷ-kheo
Ananda đến Ta, sau khi đến, đảnh lễ Ta và ngồi xuống một bên. Ngồi xuống
một bên, thưa Đại vương, Tỷ-kheo Ananda bạch với Ta:
"-- Bạch Thế Tôn, quá phân nửa
đời sống Phạm hạnh này thuộc về thiện hữu, thiện bạn lữ, thiện
giao du."
6) Khi được nói vậy, thưa Đại
vương. Ta nói với Tỷ-kheo Ananda:
" -- Này Ananda, không phải vậy.
Này Ananda, không phải vậy. Thật sự, này Ananda, toàn phần đời sống Phạm
hạnh này thuộc về thiện hữu, thiện bạn lữ, thiện giao du. Từ một Tỷ-kheo
làm bạn với thiện, này Ananda, chúng ta hy vọng rằng vị ấy sẽ tu trì
Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành của vị thiện
hữu, thiện bạn lữ, thiện giao du.
7) Và Ananda, thế nào là Tỷ-kheo
thiện hữu, thiện bạn lữ, thiện giao du làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành?
8) Ở đây, này Ananda, Tỷ-kheo tu tập
chánh tri kiến, y cứ viễn ly, y cứ ly tham, y cứ đoạn diệt, y cứ xả
ly, tu tập chánh tư duy, tu tập chánh ngữ, tu tập chánh nghiệp, tu tập
chánh mạng, tu tập chánh tinh tấn, tu tập chánh niệm, tu tập chánh định,
y cứ viễn ly, y cứ ly tham, y cứ đoạn diệt, y cứ xả ly. Như vậy, này
Ananda, là vị Tỷ-kheo thiện hữu, thiện bạn lữ, thiện giao du, tu tập
Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành.
9) Và chính theo pháp môn này, này
Ananda, Ông cần phải hiểu như thế nào toàn phần đời sống Phạm hạnh
này là thuộc về thiện hữu, thiện bạn lữ, thiện giao du.
10) Này Ananda, chính vì Ta y cứ,
làm bạn với thiện, nên các chúng sanh bị sanh được giải thoát khỏi
sanh; các chúng sanh bị già được giải thoát khỏi già; các chúng sanh bị
bệnh được giải thoát khỏi bệnh; các chúng sanh bị chết được giải
thoát khỏi chết; các chúng sanh bị sầu, bi, khổ, ưu, não được giải
thoát khỏi sầu, bi, khổ ưu, não. Và chính theo pháp môn này, này Ananda,
Ông cần phải hiểu như thế nào toàn phần đời sống Phạm hạnh này là
thuộc về thiện hữu, thiện bạn lữ, thiện giao du."
11) Do vậy, này Đại vương, cần
phải học như sau: "Tôi sẽ là thiện hữu, thiện bạn lữ, thiện giao
du". Như vậy, này Đại vương, Đại vương cần phải học. Này Đại
vương, để Đại vương có thể trở thành thiện hữu, thiện bạn lữ,
thiện giao du, Đại vương cần phải y cứ, an trú vào một pháp, tức là
không phóng dật trong các thiện pháp.
12) Thưa Đại vương, nếu Đại
vương an trú không phóng dật, y cứ không phóng dật, thời các nữ cung
nhân sẽ suy nghĩ: "Đại vương an trú không phóng dật, y cứ không
phóng dật; vậy chúng ta hãy an trú không phóng dật, y cứ không phóng dật."
13) Thưa Đại vương, nếu Đại
vương an trú không phóng dật, y cứ không phóng dật, các vị Sát-đế-lỵ
chư hầu sẽ suy nghĩ: "Đại vương an trú không phóng dật, y cứ không
phóng dật; vậy chúng ta hãy an trú không phóng dật, y cứ không phóng dật."
14) Thưa Đại vương, nếu Đại
vương an trú không phóng dật, y cứ không phóng dật, các dân chúng ở thị
trấn và quốc độ sẽ suy nghĩ: "Đại vương an trú không phóng dật,
y cứ không phóng dật. Vậy chúng ta hãy an trú không phóng dật, y cứ
không phóng dật."
15) Thưa Đại vương, nếu Đại
vương an trú không phóng dật, y cứ không phóng dật, thời tự ngã được
che chở, hộ trì, nội cung được che chở hộ trì, kho tàng được che chở,
hộ trì.
- 16) Người ước mong tài sản,
- Phải liên tục tăng thượng,
- Người hiền trí tán thán,
- Hạnh lành không phóng dật.
- Đối với những người lành,
- Làm các hạnh công đức.
- Người hiền không phóng dật,
- Được cả hai lợi ích,
- Lợi ích trong đời này,
- Lợi ích cả đời sau.
- Kẻ anh hùng được gọi
- Là bậc chơn hiền trí,
- Nếu biết nắm chụp lấy
- Hạnh phúc cho chính mình.
-
IX. Không Con ( S.i,89)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) Rồi vua Pasenadi nước Kosala, vào
buổi trưa đi đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống
một bên. Thế Tôn nói với vua Pasenadi nước Kosala đang ngồi một bên:
-- Thưa Đại vương, Đại vương
đi từ đâu đến trong giữa trưa như thế này?.
3) -- Ở đây, bạch Thế Tôn, có
triệu phú gia chủ ở Sàvatthi bị mệnh chung, và con đến để xem tài sản
của vị không có con ấy được chở vào nội thành. Bạch Thế Tôn, có đến
tám triệu đồng tiền vàng, không nói đến tiền bằng bạc. Bạch Thế Tôn,
tuy vậy đồ ăn của triệu phú gia chủ ấy lại chỉ gồm có cháo tấm
chua ngày hôm qua để lại. Còn vải mặc chỉ mang vải gai may thành ba tấm.
Còn xe thì đi xe nhỏ, cũ kỹ và hư nát, có gắn tán che bằng lá.
4) -- Thật như vậy, thưa Đại
vương! Thật như vậy, thưa Đại vương! Một kẻ không phải Chân nhân, thưa
Đại vương, dầu cho có được tài sản lớn không đem lại an lạc cho mình,
không đem lại an lạc cho cha mẹ, không đem lại an lạc cho vợ con, không
đem lại an lạc cho các người phục vụ, cho các người làm công hoan hỷ,
không đem lại an lạc cho bạn bè thân hữu; đối với các vị Sa-môn,
Bà-la-môn, không thiết trí các sự cúng dường hướng thượng, có khả năng
đưa lên thượng giới, đưa đến lạc quả, hướng đến Thiên giới. Các
tài sản của người ấy nếu không thọ dụng chơn chánh, thời vua chúa sẽ
cướp đoạt, hay trộm cắp cướp đoạt, hay bị lửa đốt, hay bị nước
cuốn trôi, hay bị con cháu thừa tự thù nghịch cướp đoạt. Sự việc là
như vậy, thưa Đại vương, các tài sản nếu không thọ dụng chơn chánh,
đưa đến tổn giảm, không đưa đến thọ hưởng.
5) Ví như, thưa Đại vương, một hồ
nước tại chỗ vắng người, với nước trong sáng, với nước mát lạnh,
với nước dịu ngọt, với nước trắng tinh, với bờ bến tốt đẹp và
khả ái. Nhưng không có người đến gánh nước, hay uống nước, hay tắm,
hay sử dụng hồ nước ấy vào bất cứ công việc gì. Như vậy, thưa Đại
vương, nước ấy không được thọ dụng chơn chánh sẽ đưa đến tổn giảm,
không đưa đến thọ hưởng. Cũng vậy, thưa Đại vương, một kẻ không
phải Chân nhân, dầu cho có được tài sản lớn, không đem lại an lạc
cho mình... ... Sự việc là như vậy, thưa Đại vương, các tài sản nếu
không thọ dụng chơn chánh, đưa đến tổn giảm, không đưa đến thọ hưởng.
6) Và bậc Chân nhân, thưa Đại
vương, có được tài sản lớn, đem lại an lạc cho mình, đem lại an lạc
cho cha mẹ, đem lại an lạc cho vợ con, đem lại an lạc cho người phục vụ,
cho người làm công, đem lại an lạc cho bạn bè thân hữu; đối với các
vị Sa-môn, Bà-la-môn, thiết trí các sự cúng dường hướng thượng, có
khả năng thăng lên thượng giới, đưa đến lạc quả, hướng đến Thiên
giới. Các tài sản của người ấy được thọ dụng chơn chánh, thời vua
chúa không cướp đoạt, hay trộm cắp không cướp đoạt, hay không bị lửa
đốt, hay không bị nước cuốn trôi, hay không bị con cháu thừa tự thù
nghịch cướp đoạt. Sự việc là như vậy, thưa Đại vương, các tài sản
nếu thọ dụng chơn chánh, sẽ đưa đến thọ hưởng, không đưa đến tổn
giảm.
7) Ví như, thưa Đại vương, một hồ
nước không xa làng mạc hay thị trấn, với nước trong sáng, với nước mát
lạnh, với nước dịu ngọt, với nước trắng tinh, với bờ bến tốt đẹp
và khả ái. Và có người đến gánh nước, hay uống nước, hay tắm, hay xử
dụng hồ nước ấy vào bất cứ công việc gì. Như vậy, thưa Đại
vương, nước ấy được thọ dụng chơn chánh, sẽ đưa đến thọ hưởng,
không đưa đến tổn giảm. Cũng vậy, thưa Đại vương, một bậc Chân
nhân khi được tài sản lớn, đem lại an lạc cho mình... ... Sự việc là
vậy, các tài sản được sử dụng chơn chánh, sẽ đưa đến thọ hưởng,
không đưa đến tổn giảm.
- 8) Như nước trong tươi mát,
- Nằm tại chỗ không người,
- Không người uống, người dùng,
- Đi đến chỗ tổn giảm;
- Cũng vậy là tài sản,
- Kẻ hạ liệt có được,
- Không tự mình thọ hưởng,
- Lại không cho một ai.
- Kẻ trí tuệ sáng suốt,
- Tài sản thâu hoạch được,
- Biết thọ dụng, phục vụ,
- Với bà con, đoàn thể,
- Trở thành như ngưu vương,
- Nuôi dưỡng và giúp đỡ,
- Vô tội khi bị chết,
- Được sanh lên Thiên giới.
-
X. Không Có Con (S.i,91)
1) Rồi vua Pasenadi nước Kosala, giữa
trưa, đi đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một
bên. Thế Tôn nói với vua Pasenadi nước Kosala đang ngồi một bên:
-- Thưa Đại vương, Đại vương
đi đâu lại giữa trưa như thế này?.
2) -- Ở đây, bạch Thế Tôn, có
triệu phú gia chủ ở Sàvatthi bị mệnh chung. Và con đến để xem tài sản
của vị không có con ấy được chở vào nội thành. Bạch Thế Tôn, có đến
tám triệu đồng tiền vàng, không nói đến tiền bằng bạc. Bạch Thế Tôn,
tuy vậy đồ ăn của vị triệu phú gia chủ ấy lại chỉ gồm có cháo tấm
chua ngày hôm qua để lại. Còn vải mặc chỉ mang vải gai may thành ba tấm.
Còn xe thì đi xe nhỏ cũ kỹ và hư nát, có gắn tán che bằng lá.
3) -- Thật như vậy, thưa Đại
vương. Thật như vậy, thưa Đại vương. Thưa Đại vương, vị triệu phú
gia chủ ấy thuở xưa, đã bố thí đồ ăn khất thực cho một vị Bích-chi
Phật tên là Tagarasikkhi. Vị ấy nói: " Hãy bố thí cho vị
Sa-môn". Nói xong, vị ấy từ chỗ ngồi đứng dậy, rồi bỏ đi.
Nhưng về sau, vị ấy hối tiếc, nói rằng: "Tốt hơn, các người phục
dịch hay làm công ăn đồ ăn khất thực này". Và hơn nữa, vị ấy
đoạt mạng sống người con độc nhất của người anh, vì tài sản của
người ấy.
4) Thưa Đại vương, vì người triệu
phú gia chủ ấy có bố thí đồ ăn khất thực cho vị Độc Giác Phật
tên là Tagarasikkhi. Do kết quả hành động ấy, vị ấy được sanh bảy lần
lên thiện thú, Thiên giới. Do kết quả dư hưởng còn lại, vị ấy được
làm nhà triệu phú bảy lần ở Sàvatthi này.
5) Thưa Đại vương, vì người triệu
phú gia chủ ấy sau khi bố thí về, lại hối tiếc nói rằng: "Tốt hơn,
các người phục vụ hay làm công ăn đồ ăn khất thực này". Do kết
quả của hành động ấy, tâm của vị ấy hướng về các món ăn không
được tốt đẹp, tâm của vị ấy hướng về các đồ mặc không được
tốt đẹp, tâm của vị ấy hướng về các xe cộ không được tốt đẹp,
tâm của vị ấy hướng về sự thọ hưởng năm dục công đức không được
tốt đẹp.
6) Thưa Đại vương, vì người triệu
phú gia chủ ấy đoạt mạng sống người con độc nhất của người anh, vì
tài sản của người ấy. Do kết quả hành động của vị ấy, vị ấy bị
nung nấu ở địa ngục nhiều năm, nhiều trăm năm, nhiều trăm ngàn năm.
Do kết quả dư hưởng còn lại, gia tài không con bảy lần phải nhập vào
công khố của vua. Thưa Đại vương, đối với người triệu phú gia chủ
này, các công đức cũ bị đoạn diệt và công đức mới chưa được chứa
cất thêm. Và nay, thưa Đại vương, người triệu phú gia chủ đang bị
nung nấu trong địa ngục Mahàroruva.
7) -- Bạch Thế Tôn, như vậy người
triệu phú gia chủ đã sanh vào địa ngục Mahàroruva?
8) -- Thưa Đại vương, như vậy
người triệu phú gia chủ đã sanh vào địa ngục Mahàroruva.
- 9) Lúa, tài sản, vàng bạc,
- Hay mọi vật sở hữu,
- Nô tỳ và lao công,
- Các mạng sống tùy thuộc,
- Vị ấy phải ra đi,
- Không đem theo được ai,
- Tất cả phải bỏ lại,
- Khi ra đi một mình.
- 10) Chỉ có các hành động,
- Về thân, miệng và ý.
- Mới thật thuộc vị ấy,
- Mang theo khi ra đi,
- Nghiệp ấy theo vị ấy,
- Như bóng không rời hình.
- 11) Do vậy hãy làm lành,
- Tích lũy cho đời sau,
- Công đức cho đời sau,
- Làm hậu cứ cho người.
-
III Phẩm Thứ Ba
I. Người (S.i,93)
1) Ở tại Sàvatthi.
2) Rồi vua Pasenadi nước Kosala đi
đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một
bên. Thế Tôn nói với vua Pasenadi nước Kosala đang ngồi một bên:
-- Thưa Đại vương, có bốn loại
người này có mặt, hiện diện ở đời.
3) Thế nào là bốn? Sống trong
bóng tối và hướng đến bóng tối, sống trong bóng tối hướng đến ánh
sáng, sống trong ánh sáng hướng đến bóng tối, sống trong ánh sáng hướng
đến ánh sáng. (Xem A ii, 85 Tăng II 85).
4) Thưa Đại vương, và thế nào
là người sống trong bóng tối hướng đến bóng tối? Ở đây, thưa Đại
vương, có một số người sanh trong gia đình hạ tiện, gia đình kẻ
chiên-đà-la hay gia đình người đan rổ, hay gia đình người làm bẫy sập,
hay gia đình người làm xe, hay gia đình người đổ rác nghèo đói, ăn uống
thiếu thốn, sanh kế khó khăn, khó kiếm đồ ăn mặc, và người ấy xấu
xí khó nhìn, còm lưng, nhiều bệnh, mù lòa, quẹo tay, bại chân, hay nửa
thân tê liệt. Người ấy không nhận được đồ ăn, đồ uống, vải mặc,
xe cộ, vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, không nhận được chỗ nằm, chỗ
ở, đèn đuốc. Người ấy thân làm ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác. Do thân
làm ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy
sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục. Thưa Đại vương, ví như
một người đi từ tối tăm này đến tối tăm khác, hay đi từ hắc ám
này đến hắc ám khác, hay từ vết máu đỏ này đến vết máu đỏ khác.
Thưa Đại vương, Ta nói người ấy với ví dụ như vậy. Thưa Đại
vương, như vậy là người sống trong bóng tối, hướng đến bóng tối.
5) Và thưa Đại vương, thế nào
là người sống trong bóng tối hướng đến ánh sáng? Ở đây, thưa Đại
vương, có một số người sanh trong gia đình hạ tiện, gia đình kẻ
chiên-đà-la, hay gia đình người đan rổ, hay gia đình người làm bẫy sập,
hay gia đình người làm xe, hay gia đình người đổ rác, nghèo đói, ăn uống
thiếu thốn, sanh kế khó khăn, khó kiếm đồ ăn mặc. Và người ấy xấu
xí, khó nhìn, còm lưng, nhiều bệnh, mù lòa, quẹo tay, bại chân hay nửa
thân tê liệt. Người ấy không nhận được đồ ăn, đồ uống, vải mặc,
xe cộ, vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, không nhận được chỗ nằm, chỗ
ở, đèn đuốc. Người ấy thân làm thiện, miệng nói thiện, ý nghĩ thiện.
Do thân làm thiện, miệng nói thiện, ý nghĩ thiện, sau khi thân hoại mạng
chung người ấy được sanh lên thiện thú, Thiên giới, cõi đời này. Thưa
Đại vương, ví như một người từ đất leo lên kiệu, hay từ kiệu leo
lên lưng ngựa, hay từ lưng ngựa leo lên thân voi, hay từ thân voi leo lên lầu.
Thưa Đại vương, Ta nói người ấy với ví dụ như vậy. Thưa Đại
vương, như vậy là người sống trong bóng tối hướng đến ánh sáng.
6) Và thưa Đại vương, thế nào
là người sống trong ánh sáng hướng đến bóng tối? Ở đây, thưa Đại
vương, có số người sanh ra trong gia đình cao quý, trong gia đình Sát-đế-lỵ
đại phú, hay trong gia đình Bà-la-môn đại phú, hay trong gia đình gia chủ
đại phú, phú hào có tiền của lớn, có tài sản lớn, có nhiều vàng và
bạc, có nhiều tài sản vật dụng, nhiều tiền của, ngũ cốc. Người ấy
đẹp trai, dễ nhìn, dễ thương, với màu da tuyệt đẹp, mỹ miều. Người
ấy lại nhận được đồ ăn, đồ uống, áo mặc, xe cộ, vòng hoa, hương
liệu, phấn sáp, chỗ nằm, chỗ trú, đèn đuốc. Người ấy, thân làm
ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác. Do thân làm ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác,
sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ,
địa ngục. Ví như, thưa Đại vương, một người từ lầu leo xuống thân
voi, hay từ thân voi leo xuống lưng ngựa, hay từ lưng ngựa leo xuống chiếc
kiệu, hay từ chiếc kiệu leo xuống đất, hay từ đất leo xuống lòng đất
tối tăm. Thưa Đại vương, Ta nói người ấy với ví dụ như vậy. Thưa
Đại vương, như vậy là người sống trong ánh sáng hướng đến bóng tối.
7) Và thưa Đại vương, thế nào
là người sống trong ánh sáng hướng đến ánh sáng? Ở đây, thưa Đại
vương, có người sanh ra trong gia đình cao quý, trong gia đình Sát-đế-lỵ
đại phú, hay trong gia đình Bà-la-môn đại phú, hay trong gia đình gia chủ
đại phú, phú hào, có tiền của lớn, có tài sản lớn, có nhiều vàng
và bạc, có nhiều tài sản vật dụng, có nhiều tiền của, ngũ cốc. Và
người ấy đẹp trai, dễ nhìn, dễ thương, với màu da tuyệt đẹp, mỹ
miều. Người ấy lại nhận được đồ ăn, đồ uống, vải mặc, xe cộ,
vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, chỗ nằm, chỗ trú, đèn đuốc. Người
ấy thân làm thiện, miệng nói thiện, ý nghĩ thiện. Do thân làm thiện, miệng
nói thiện, ý nghĩ thiện, người ấy khi thân hoại mạng chung được sanh
lên thiện thú, Thiên giới, cõi đời này. Ví như, thưa Đại vương, một
người từ chiếc kiệu này bước qua chiếc kiệu khác, hay từ lưng ngựa
này bước qua lưng ngựa khác, hay từ thân voi này bước qua thân voi khác,
hay từ lầu này bước qua lầu khác. Thưa Đại vương, Ta nói người ấy với
ví dụ như vậy. Thưa Đại vương, như vậy là người sống trong ánh
sáng, hướng đến ánh sáng.
8) Thưa Đại vương, những người
như vậy có mặt, hiện diện trong đời.
9) Thưa Đại vương, người nghèo
đói bất tín và xan tham :
- Keo kiết, ác tư duy,
- Tà kiến, thiếu lễ nghĩa,
- Nhiếc mắng và mạ lỵ
- Sa-môn, Bà-la-môn,
- Cùng các khất sĩ khác;
- Không cho, làm phiền nhiễu,
- Ngăn chận sự bố thí,
- Cơm nước cho người xin;
- Đại vương, người như vậy,
- Khi thân hoại mạng chung,
- Sanh địa ngục hãi hùng.
- Ôi Nhân chủ, người vậy,
- Được gọi sanh bóng tối,
- Và hướng đến bóng tối.
- 10) Đại vương, người nghèo đói
- Có tín, không xan tham,
- Bố thí, thiện tư duy,
- Có chí, tâm không loạn,
- Đứng dậy và chào đón
- Sa-môn, Bà-la-môn,
- Cùng các khất sĩ khác,
- Tu học hạnh thăng bằng;
- Không ngăn sự bố thí,
- Cơm nước cho người xin;
- Đại vương, người như vậy,
- Khi thân hoại mạng chung,
- Được sanh lên Thiên giới,
- Ôi Nhân chủ, người vậy,
- Được gọi sanh bóng tối,
- Nhưng hướng đến ánh sáng.
- 11) Đại vương, người hào phú,
- Bất tín và xan tham,
- Keo kiết, ác tư duy,
- Tà kiến, không lễ nghĩa,
- Nhiếc mắng và mạ lỵ.
- Sa-môn, Bà-la-môn,
- Cùng các khất sĩ khác,
- Không cho, làm phiền nhiễu,
- Ngăn chận sự bố thí,
- Cơm nước cho người xin.
- Đại vương, người như vậy,
- Khi thân hoại mạng chung,
- Phải sanh vào địa ngục.
- Ôi Nhân chủ, người vậy,
- Được gọi sanh ánh sáng,
- Và hướng đến bóng tối.
- 12) Đại vương, người hào phú,
- Có tín, không xan tham,
- Bố thí, thiện tư duy,
- Có chí, tâm không loạn.
- Đứng dậy và chào đón,
- Sa-môn, Bà-la-môn,
- Cùng các khất sĩ khác,
- Tu học hạnh hòa bình,
- Không ngăn sự bố thí,
- Cơm nước cho người xin.
- Đại vương, người như vậy,
- Khi thân hoại mạng chung,
- Được sanh lên Thiên giới,
- Ôi Nhân chủ, người vậy,
- Được gọi sanh ánh sáng,
- Và hướng đến ánh sáng.
-
II. Tổ Mẫu (S.i,96)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) Thế Tôn nói với vua Pasenadi nước
Kosala đang ngồi một bên:
-- Đại vương đi từ đâu lại, giữa
trưa như thế này?
3) -- Bạch Thế Tôn, tổ mẫu của
con mệnh chung, già nua, tuổi tác, đã đến tuổi trưởng thượng, đã đạt
đến tuổi thọ, đã mệnh chung, được một trăm hai mươi tuổi.
4) Bạch Thế Tôn, con rất ái luyến
và quý mến tổ mẫu. Bạch Thế Tôn, nếu con được cho một voi báu, hay
để tổ mẫu con khỏi chết, con sẽ cho voi báu để tổ mẫu con khỏi chết.
Bạch Thế Tôn, nếu con được cho một ngựa báu, hay để tổ mẫu con khỏi
chết, con sẽ cho ngựa báu để tổ mẫu con khỏi chết. Bạch Thế Tôn, nếu
con được cho một thôn làng tốt đẹp, hay để tổ mẫu con khỏi chết,
con sẽ cho thôn làng tốt đẹp để tổ mẫu con khỏi chết. Bạch Thế Tôn,
nếu con có thể được cho một quốc độ, hay để tổ mẫu con khỏi chết,
con sẽ cho quốc độ để tổ mẫu con khỏi chết.
5) -- Tất cả chúng sanh, thưa Đại
vương, đều phải chết, đều kết thúc trong sự chết, đều không vượt
qua sự chết.
6) -- Thật là vi diệu, bạch Thế
Tôn! Thật là hy hữu, bạch Thế Tôn! Bạch Thế Tôn, Thế Tôn đã khéo
nói: "Tất cả chúng sanh đều phải chết, đều kết thúc trong sự chết,
đều không vượt qua sự chết."
7) -- Như vậy là phải, thưa Đại
vương. Như vậy là phải, thưa Đại vương. Tất cả chúng sanh đều phải
chết, đều kết thúc trong sự chết, đều không vượt qua sự chết. Ví
như, thưa Đại vương, tất cả đồ gốm do người thợ gốm làm ra, chưa
nung chín hay đã nung chín, tất cả đồ gốm ấy đều phải bể, đều kết
thúc trong sự bể, đều không vượt qua sự bể. Cũng vậy, thưa Đại
vương, tất cả chúng sanh đều phải chết, đều kết thúc trong sự chết,
đều không vượt qua sự chết.
- 8) Mọi chúng sanh sẽ chết,
- Mạng sống, chết kết thúc,
- Tùy nghiệp, họ sẽ đi,
- Nhận lãnh quả thiện ác,
- Ác nghiệp đọa, địa ngục,
- Thiện nghiệp, lên Thiên giới.
- Do vậy hãy làm lành,
- Tích lũy cho đời sau,
- Công đức cho đời sau,
- Làm hậu cứ cho người.
-
III. Thế Gian (S.i,98)
1) Ở tại Sàvatthi.
2) Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Bạch Thế Tôn, có bao nhiêu pháp
ở đời, khi khởi lên đưa lại bất lợi, đau khổ, bất an trú?
3) -- Thưa Đại vương, có ba pháp
ở đời, khi khởi lên đưa lại bất lợi, đau khổ, bất an trú.
4) Thế nào là ba? Thưa Đại
vương, tham là pháp ở đời, khi khởi lên đưa lại bất lợi, đau khổ, bất
an trú. Thưa Đại vương, sân là pháp ở đời, khi khởi lên đưa lại bất
lợi, đau khổ, bất an trú. Thưa Đại vương, si là pháp ở đời, khi khởi
lên đưa lại bất lợi, đau khổ, bất an trú.
5) Thưa Đại vương, ba pháp này ở
đời, khi khởi lên đem lại bất lợi, đau khổ, bất an trú.
- 6) Tham, sân, si ba pháp,
- Là ác tâm cho người,
- Chúng di hại tự ngã,
- Chúng tác thành tự ngã,
- Như vỏ và lõi cây,
- Tự tác thành trái cây.
-
IV. Cung Thuật (S.i,98)
1) Ở tại Sàvatthi.
2) Ngồi xuống một bên, vua Pasenadi
nước Kosala bạch Thế Tôn:
-- Chỗ nào, bạch Thế Tôn, bố
thí cần phải đem cho?
3) Thưa Đại vương, tại chỗ nào,
tâm được hoan hỷ.
4) Bạch Thế Tôn, chỗ nào cho được
quả lớn?
5) -- Thưa Đại vương, câu :
"Chỗ nào bố thí cần phải đem cho" khác với câu: "Chỗ nào
cho được quả lớn". Thưa Đại vương, cho người trì giới được quả
báo lớn. Cho người không giữ giới không được như vậy. Về vấn đề
này, thưa Đại vương, Ta sẽ hỏi Đại vương, Đại vương kham nhẫn như
thế nào, hãy trả lời câu hỏi ấy như vậy.
6) Thưa Đại vương, Đại vương
nghĩ thế nào? Ở đây, Đại vương đang lâm chiến, và cuộc giao tranh
đang tiếp diễn dữ dội. Rồi một thanh niên Sát-đế-lỵ đến, không có
học tập, không có huấn luyện, không có thực tập, không có phục vụ, rụt
rè, sợ hãi, run sợ. Đại vương có chấp nhận người ấy không? Đại
vương có ủng hộ người ấy không, và một người như vậy có lợi ích
gì cho Đại vương không?
7) -- Bạch Thế Tôn, con không ủng
hộ người ấy và một người như vậy không có lợi ích gì cho con cả.
8) Rồi một thanh niên Bà-la-môn,
không có học tập... Rồi một thanh niên Vessa (thương gia) đến... Rồi một
thanh niên Sudda (Thủ-đà: cùng đinh) đến, không có học tập...,... và một
người như vậy không có lợi ích gì cho con cả.
9) -- Thưa Đại vương, Đại vương
nghĩ thế nào? Ở đây, Đại vương đang lâm chiến, và cuộc giao tranh
đang tiếp diễn dữ dội. Rồi một thanh niên Sát-đế-lỵ đến, có học
tập, có huấn luyện, có thực tập, có phục vụ, không rụt rè, không sợ
hãi, không run sợ. Đại vương có chấp nhận người ấy không? Đại
vương có ủng hộ người ấy không, và một người như vậy có lợi ích
gì cho Đại vương không?
10) -- Bạch Thế Tôn, con ủng hộ
người ấy. Và một người như vậy có lợi ích cho con.
11) -- Rồi một thanh niên Bà-la-môn
đến, có học tập... Rồi một thanh niên Vessa đến... Rồi một thanh niên
Sudda đến có học tập..,.... và một người như vậy có ích lợi gì cho
Đại vương không?
12) -- Bạch Thế Tôn, con ủng hộ
người ấy và một người như vậy có lợi ích cho con.
13) -- Cũng vậy, thưa Đại vương,
dầu cho một người có xuất gia từ một gia đình nào, từ bỏ gia đình,
sống không gia đình, vị ấy đoạn trừ năm chi và hội đủ năm chi. Bố
thí cho một người như vậy có quả báo lớn.
14) Thế nào là năm chi được đoạn
trừ? Tham dục được đoạn trừ, sân được đoạn trừ, hôn trầm thụy
miên được đoạn trừ, trạo hối được đoạn trừ, nghi được đoạn
trừ. Năm chi này được đoạn trừ.
15) Thế nào là năm chi được hội
đủ? Vô học giới uẩn được hội đủ, vô học định uẩn được hội
đủ, vô học tuệ uẩn được hội đủ, vô học giải thoát uẩn được
hội đủ, vô học giải thoát tri kiến uẩn được hội đủ. Năm chi này
được hội đủ.
16) Chính một người như vậy, năm
chi được đoạn trừ, năm chi được hội đủ, bố thí cho người như vậy
được quả báo lớn.
17) Thế Tôn nói như vậy. Rồi bậc
Đạo Sư lại nói thêm:
- Vị vua đang lâm chiến,
- Sẽ giữ lại thanh niên,
- Cung thuật được thiện xảo,
- Dõng mãnh đầy khí lực.
- Nhà vua không tuyển chọn,
- Theo tiêu chuẩn thọ sanh.
- Cũng vậy, người có trí,
- Kính lễ bậc hạ sanh,
- Bậc này sống Thánh hạnh,
- Nhẫn nhục và hiền hòa.
- Hãy làm cốc thoải mái
- Dựng nhà cho đa văn,
- Rừng khô làm bể nước,
- Hiểm trở, mở đường đi.
- Với tâm tư thanh tịnh,
- Hãy cho kẻ trực tâm,
- Cho đồ ăn, đồ uống,
- Cho vải mặc, trú xá.
- Như mây giông gầm thét,
- Chớp sáng trăm đầu mây,
- Nước mưa ào ào xuống,
- Tràn đầy đất thấp cao.
- Cũng vậy, bậc thiện tín,
- Đa văn, trữ đồ ăn,
- Thỏa mãn kẻ khất sĩ.
- Kẻ trí tâm hoan hỷ,
- Phân phát vật ăn uống,
- Nói "Cho, hãy đem cho".
- Như vậy, la, gầm, thét,
- Mưa móc như thần mưa,
- Các công đức to lớn,
- Do bố thí mang lại,
- Đem mưa ân, mưa móc,
- Trên những người bố thí.
-
V. Ví Dụ Hòn Núi (S.i,100)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) Thế Tôn nói với vua Pasenadi nước
Kosala đang ngồi một bên:
-- Thưa Đại vương, Đại vương
đi từ đâu lại?
3) -- Bạch Thế Tôn, con rất là bận
rộn với những sự việc các vua chúa bận rộn. Các vua chúa Sát-đế-lỵ
đã làm lễ quán đảnh, say đắm kiêu hãnh với vương quyền, thọ hưởng
tham lam vật dục, đạt được sự an toàn quốc độ, và sống chinh phục
cả vùng đất đai rộng lớn.
4) -- Thưa Đại vương, Đại vương
nghĩ thế nào? Ở đây, nếu có người đến với Đại vương từ phương
Đông, một người thân tín, đáng tin cậy. Người ấy đến Đại vương và
thưa: "Tâu Đại vương, mong Đại vương được biết, con từ phương
Đông lại và có thấy tại đấy một ngọn núi cao như hư không, đang di
chuyển và chà đạp, đè bẹp tất cả loại hữu tình. Tâu Đại vương,
Đại vương hãy làm những gì cần phải làm".
5) Rồi một người khác đến từ
phương Tây... Rồi một người thứ ba đến từ phương Bắc... Rồi một
người thứ tư đến từ phương Nam, thân tín đáng tin cậy. Người ấy đến
Đại vương và thưa: "Tâu Đại vương, mong Đại vương được biết,
con từ phương Nam lại và có thấy tại đấy một ngọn núi cao như hư không,
đang di chuyển và chà đạp, đè bẹp lên tất cả loại hữu tình. Tâu Đại
vương, Đại vương hãy làm những gì cần phải làm". Như vậy, thưa
Đại vương, một khủng bố lớn khởi lên cho Đại vương, sự diệt tận
nhân loại thật khủng khiếp, được tái sanh làm người thật khó khăn,
thời Đại vương có thể làm được những gì?
6) -- Như vậy, bạch Thế Tôn, một
khủng bố lớn khởi lên, sự diệt tận nhân loại thật khủng khiếp,
được tái sanh làm người thật khó khăn, thời con có thể làm được những
gì, ngoại trừ sống đúng pháp, sống chơn chánh làm các hạnh lành, làm
các công đức!
7) -- Thưa Đại vương, Ta nói cho Đại
vương biết, Ta cáo cho Đại vương hay. Thưa Đại vương, già và chết
đang tiến đến chinh phục Đại vương. Khi Đại vương bị già chết chinh
phục, Đại vương có thể làm được gì?.
8) -- Bạch Thế Tôn, khi con bị già
và chết chinh phục, thời con có thể làm được gì, ngoại trừ sống đúng
pháp, sống chơn chánh, làm các hạnh lành, làm các công đức!
9) Bạch Thế Tôn, những sự việc
như các vua chúa Sát-đế-lỵ đã làm lễ quán đảnh, say đắm, kiêu hãnh
với vương quyền, thọ hưởng tham lam vật dục, đạt được sự an toàn
quốc độ và sống chinh phục cả vùng đất đai rộng lớn cùng các trận
chiến với tượng binh. Bạch Thế Tôn, các trận chiến với tượng binh không
đem lại một hướng đi (gati), một điểm tựa cho các vua chúa ấy, mội
khi bị già chết chinh phục.
10) Bạch Thế Tôn, những sự việc
như các vua chúa Sát-đế-lỵ đã làm lễ quán đảnh, say đắm, kiêu hãnh
với vương quyền, thọ hưởng tham lam vật dục, đạt được sự an toàn
quốc độ và sống chinh phục cả một vùng đất đai rộng lớn cùng các
trận chiến với mã binh...,... với xa binh..., ... với bộ binh. Bạch Thế
Tôn, các trận chiến với bộ binh không đem lại một hướng đi, một điểm
tựa cho các vị vua chúa ấy một khi bị già chết chinh phục.
11) Bạch Thế Tôn, trong vương quốc
này có những Đại thần tinh luyện về thần chú. Các vị này có thể với
thần chú, phá tan quân địch tới tấn công. Nhưng bạch Thế Tôn, các trận
chiến chú thuật không đem lại một hướng đi, một điểm tựa cho các vị
vua ấy một khi bị già chết chinh phục.
12) Bạch Thế Tôn, trong vương cung
này có nhiều số vàng được chứa cất trong những nhà hầm hay những lầu
thượng, và với số vàng ấy chúng con có thể phá tan quân địch tấn công
tài chánh. Nhưng bạch Thế Tôn, các trận chiến tài chánh không đem lại một
hướng đi, một điểm tựa cho các vị vua chúa ấy một khi bị già chết
chinh phục.
13) Và bạch Thế Tôn, khi con bị
già chết chinh phục, thời con có thể làm được gì, ngoại trừ sống đúng
pháp, sống chơn chánh, làm các hạnh lành, làm các công đức!
14) -- Như vậy là phải, thưa Đại
vương. Như vậy là phải, thưa Đại vương. Khi Đại vương bị già chết
chinh phục, Đại vương có thể làm được gì, ngoại trừ sống đúng
pháp, sống chơn chánh, làm các hạnh lành, làm các công đức!
15) Thế Tôn nói như vậy...,... và
bậc Đạo Sư nói thêm:
- Như núi đá rộng lớn,
- Dựng đứng lên hư không,
- Tiến tới tràn xung quanh,
- Áp đè cả bốn phía.
- Cũng vậy, già và chết
- Di chuyển đến hữu tình,
- Giai cấp Sát-đế-lỵ,
- Bà-la-môn, Phệ-xá,
- Thủ-đà, Chiên-đà-la
- Kẻ đổ rác, đổ phân,
- Không một ai thoát khỏi,
- Tất cả bị chinh phục.
- Ở đây không tượng binh,
- Không xa binh, bộ binh,
- Không trận chiến chú thuật,
- Không trận chiến tài sản
- Có thể giúp chiến thắng,
- Chống với già, với chết.
- Do vậy người hiền trí,
- Thấy rõ phần tự lợi,
- Người trí đặt tin tưởng,
- Vào Phật, Pháp và Tăng.
- Ai với thân, khẩu, ý,
- Hành trì đúng Chánh pháp,
- Đời này được tán thán,
- Đời sau, hưởng phước trời.