- Kinh Tương Ưng Bộ
- HT. Thích Minh Châu dịch
- Phần 20
- Chương IX : Tương Ưng Thí Dụ
I. Chóp Mái (S.ii,262)
1) Như vầy tôi nghe.
Một thời Thế Tôn ở Sàvatthi
(Xá-vệ), Jetavana (Kỳ-đà Lâm), tại vườn ông Anàthapindika (Cấp Cô Độc).
2) Ở đây, Thế Tôn nói như sau:
3) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, một
ngôi nhà có nóc nhọn cao, phàm có những cây kèo xa nào, tất cả chúng đều
đi đến góc nhọn, đều quy tựa vào góc nhọn, đều châu đầu vào góc
nhọn, tất cả chúng đều đâm đầu vào một gốc.
4) Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, phàm
có những bất thiện pháp nào, tất cả chúng đều lấy vô minh làm cội rễ,
đều lấy vô minh làm điểm tựa, đều châu đầu vào vô minh, tất cả
chúng đều đâm đầu vào một gốc.
5) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng ta hãy sống không phóng dật".
II. Đầu Ngón Tay (Tạp, Đại 2.
345a) (Đơn tạp 22. Trảo Thổ, Đại 2, 498a) (S.ii,263)
1) Trú ở Sàvatthi.
2) Rồi Thế Tôn lấy một ít đất
trên đầu móng tay và nói với các Tỷ-kheo:
3) -- Này các Tỷ-kheo, các Ông nghĩ
thế nào? Cái gì nhiều hơn, chút đất này Ta lấy trên đầu móng tay, hay
quả đất lớn này?
4) -- Cái này, bạch Thế Tôn, là
nhiều hơn, tức là quả đất lớn này và ít hơn là chút đất mà Thế
Tôn lấy trên đầu móng tay. Không thể đi đến ước tính, không thể đi
đến so sánh, không thể đi đến một vi phần, khi so sánh quả đất lớn
với chút đất mà Thế Tôn lấy trên đầu móng tay.
5) -- Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, rất
ít là chúng sanh được tái sanh làm người! Còn rất nhiều là những
chúng sanh phải tái sanh ra ngoài loài Người!
6) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng tôi sẽ sống không phóng dật".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông
cần phải học tập.
III. Gia Đình (Tạp, 47.14, Nhơn Gia,
Đại 2, 344c) (S.ii,263)
1) Ở Sàvatthi.
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, những
gia đình nào có nhiều phụ nữ và ít đàn ông, thời những gia đình ấy
rất dễ bị các đạo tặc, trộm ghè não hại.
3) -- Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
nào không tu tập từ tâm giải thoát, không làm cho sung mãn, thời vị ấy
dễ bị phi nhân não hại.
4) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, những
gia đình nào có ít phụ nữ và nhiều đàn ông, thời gia đình ấy khó bị
các đạo tặc, trộm ghè não hại.
5) Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
nào tu tập từ tâm giải thoát, làm cho sung mãn, thời vị ấy rất khó bị
phi nhân não hại.
6) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng tôi sẽ tu tập từ tâm giải
thoát, làm cho sung mãn, làm thành cỗ xe, làm thành căn cứ địa, an trú,
tích lũy và khéo thực hiện".
Như vậy, này các Tỷ-kheo các Ông
cần phải học tập.
IV. Cái Nồi (Tạp, Đại 2, 344b)
(S.ii,264)
1) Trú ở Sàvatthi.
2) -- Này các Tỷ-kheo, ai vào buổi
sáng bố thí một trăm cái nồi, ai buổi trưa bố thí một trăm cái nồi,
hay ai buổi chiều bố thí một trăm cái nồi, và ai buổi sáng chỉ trong thời
gian bóp vú sữa con bò một lần (trong nháy mắt), tu tập từ tâm giải
thoát, hay ai buổi trưa chỉ trong thời gian bóp vú sữa con bò một lần
(trong nháy mắt), tu tập từ tâm giải thoát, hay ai buổi chiều chỉ trong
thời gian bóp vú sữa con bò một lần (trong nháy mắt), tu tập từ tâm giải
thoát, sự việc này đối với sự việc trước, quả có lớn hơn.
3) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng tôi sẽ tu tập từ tâm giải
thoát, làm cho sung mãn, làm thành cỗ xe, làm thành căn cứ địa, an trú,
tích lũy và khéo thực hiện".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông
cần phải học tập.
V. Cây Lao (Satti) (Tạp, Đại 2,
344c) Sakti, S.(Hoernh, 1.44-45) (S.ii,265)
1) Trú ở Sàvatthi.
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, một
cây lao có lưỡi sắc bén. Rồi một người đến và nói: "Với tay hay
với nắm tay, tôi sẽ bẻ gập đôi lưỡi sắc bén của cây lao này, tôi sẽ
đánh phía cạnh cho nó quặp dài lại, tôi sẽ uốn cong nó lại".
3) Này các Tỷ-kheo, các Ông nghĩ thế
nào? Người ấy có thể với tay hay nắm tay bẻ gập đôi lưỡi sắc bén
của cây lao này, đánh phía cạnh cho nó quặp dài lại, uốn cong nó lại
không?
-- Thưa không, bạch Thế Tôn.
4) Vì sao?
Bạch Thế Tôn, không dễ gì, với
tay hay nắm tay bẻ gập đôi lưỡi sắc bén của cây lao này, đánh phía cạnh
cho nó quặp dài lại, uống cong nó lại, mà không khiến cho người ấy mệt
nhọc và bị não hại.
5) -- Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
khi một ai (vị Tỷ-kheo) tu tập từ tâm giải thoát, làm cho sung mãn, làm
thành cỗ xe, làm thành căn cứ địa, an trú, tích lũy và khéo thực hiện,
thời một phi nhân nào nghĩ rằng, có thể đánh ngã một tâm như vậy, kẻ
phi nhân ấy ở đây sẽ mệt nhọc và bị não hại.
6) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng tôi sẽ tu tập từ tâm giải
thoát, làm cho sung mãn, làm thành cỗ xe, làm thành căn cứ địa, an trú,
tích lũy và khéo thực hiện".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông
cần phải học tập.
VI. Người Bắn Cung (Tạp 24.9, Cung,
Đại 2, 171c) (S.ii,265)
1) Trú ở Sàvatthi.
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, bốn
người bắn cung dõng mãnh, lão luyện, thuần tay, thiện xảo về cung thuật,
đứng tại bốn phương.
3) Rồi một người đến và nói rằng:
"Ta sẽ nắm bắt và đem lại những mũi tên được bắn đi bốn
phương, trước khi chúng rơi xuống đất, do bốn người bắn cung này bắn
đi, những người dõng mãnh, lão luyện, thuần tay, thiện xảo về cung thuật".
4) -- Này các Tỷ-kheo, các Ông nghĩ
thế nào? Như vậy có vừa đủ chăng để gọi người nhanh nhẹn ấy đầy
đủ với sự nhanh nhẹn tối thượng?
5) -- Bạch Thế Tôn, nếu chỉ từ
một người bắn cung dõng mãnh, lão luyện, thuần tay, thiện xảo về cung
thuật, có thể nắm bắt và đem lại một mũi tên được bắn đi, như vậy
là vừa đủ để gọi người nhanh nhẹn ấy, đầy đủ với sự nhanh nhẹn
tối thượng. Còn nói gì từ bốn người bắn tên, dõng mãnh, lão luyện,
thuần tay, thiện xảo về cung thuật!
6) -- Và như vậy, này các Tỷ-kheo,
là sự nhanh nhẹn của người ấy. Và như vậy là sự nhanh nhẹn của mặt
trăng, mặt trời, còn nhanh hơn sự nhanh nhẹn trước. Và như vậy, này
các Tỷ-kheo là sự nhanh nhẹn của người ấy, và như vậy là sự nhanh nhẹn
của mặt trăng, mặt trời, và như vậy là sự nhanh nhẹn của các chư Thiên
chạy trước mặt trăng, mặt trời. Còn nhanh nhẹn hơn là sự biến diệt
của thọ hành (thọ mạng của các sự vật).
7) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng tôi sẽ sống không phóng dật".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông
cần phải học tập.
VII. Cái Chốt Trống (Tạp 47.18, Cổ,
Đại 2, 315b) (S.ii,166)
1) Trú ở Sàvatthi.
2)-- Thuở xưa, này các Tỷ-kheo,
dân chúng Dasàrahà có một cái trống tên là Anaka.
3) Khi cái trống Anaka bắt đầu nứt
ra, dân chúng Dasàrahà đóng vào một cái chốt khác. Cho đến một thời
gian, này các Tỷ-kheo, cả cái thùng ván của trống Anaka biến mất và chỉ
còn lại những cái chốt tụ tập lại.
4) Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, những
Tỷ-kheo sẽ thành trong tương lai.
5) Những bài kinh nào do Như Lai thuyết,
thâm sâu, nghĩa lý thâm diệu, xuất thế gian, liên hệ đến không, họ sẽ
không nghe khi các kinh ấy được thuyết giảng; họ sẽ không lóng tai; họ
sẽ không an trú chánh tri tâm, và họ sẽ không nghĩ rằng các pháp ấy cần
phải học thuộc lòng, cần phải thấu đáo.
6) Còn những bài kinh nào do các thi
sĩ làm, những bài thơ với những danh từ hoa mỹ, với những câu văn hoa
mỹ, thuộc ngoại điển, do các đệ tử thuyết giảng, họ sẽ nghe khi các
kinh ấy được thuyết giảng; họ sẽ lóng tai; họ sẽ an trú chánh tri
tâm và họ sẽ nghĩ rằng, các pháp ấy cần phải học thuộc lòng, cần
phải học thấu đáo. Như vậy, này các Tỷ-kheo, các kinh do Như Lai thuyết,
thâm sâu, nghĩa lý thâm diệu, xuất thế gian, liên hệ đến không sẽ đi
đến tiêu diệt.
7) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Những bài kinh nào do Như Lai thuyết
giảng, thâm sâu, nghĩa lý thâm diệu, xuất thế gian, liên hệ đến không,
chúng tôi sẽ nghe khi các kinh ấy được thuyết giảng; chúng tôi sẽ lóng
tai; chúng tôi sẽ an trú chánh tri tâm. Và chúng tôi sẽ nghĩ rằng, các
pháp ấy cần phải học thuộc lòng, cần phải học thấu đáo".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông
cần phải học tập.
VIII. Cỏ Rơm (Tạp, Đại 2, 344b)
(S.ii,267)
1) Như vầy tôi nghe.
Một thời Thế Tôn ở Vesàli (Tỳ-xá-ly),
Mahàvana (Đại Lâm), Kuutàgàrasàlà (Trùng Các giảng đường).
2) Ở đấy, Thế Tôn gọi các Tỷ-kheo:
"Này các Tỷ-kheo". -- "Thưa vâng bạch Thế Tôn".
Các vị Tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế
Tôn. Thế Tôn nói như sau:
3) -- Sống trên các gối rơm, này
các Tỷ-kheo, là lối sống hiện nay của dân chúng Licchavi, không phóng dật,
nhiệt tâm trong nhiệm vụ. Ajàtasattu, con bà Vedehi, vua nước Magadha không
có được cơ hội, không có được đối tượng (để xâm lăng).
4) Trong tương lai, này các Tỷ-kheo,
dân chúng Licchavi trở thành nhu nhược, tay chân mềm mỏng. Họ nằm trên
những đồ nằm mềm mại. Họ ngủ cho đến mặt trời mọc trên những gối
bông. Ajàtasattu, con bà Vedehi, vua nước Magadha, sẽ nắm được cơ hội, sẽ
nắm được đối tượng (để xâm, lăng).
5) Sống trên các gối rơm, này các
Tỷ-kheo, là nếp sống hiện nay của các Tỷ-kheo, không phóng dật, nhiệt
tâm trong các nỗ lực. Ác ma không có cơ hội, không có đối tượng (để
xâm lăng).
6) Trong tương lai, này các Tỷ-kheo,
các Tỷ-kheo sẽ trở thành nhu nhược, tay chân mềm mỏng. Họ nằm trên những
đồ nằm mềm mại. Họ ngủ cho đến mặt trời mọc trên những gối
bông. Ác ma sẽ nắm được cơ hội, sẽ nắm được đối tượng (để xâm
lăng).
7) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng tôi sẽ sống trên những gối
rơm, không phóng dật, nhiệt tâm trong nỗ lực".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông
cần phải học tập.
IX. Voi (Tạp, Đại 2, 284a) (Biệt Tạp
122. Đại 2, 380c) (S.ii,268)
1) Tại ngôi vườn ở Sàvatthi.
2) Lúc bấy giờ, một vị tân Tỷ-kheo
đi đến các gia đình quá nhiều thì giờ. Các Tỷ-kheo nói với Tỷ-kheo
ấy:
-- Tôn giả chớ có đi đến các
gia đình quá nhiều thì giờ.
3) Được nói vậy, vị Tỷ-kheo ấy
nói:
-- Những Tỷ-kheo Trưởng lão này
nghĩ rằng, họ có thể đi đến các gia đình. Sao không phải ta?.
4) Rồi nhiều Tỷ-kheo đi đến Thế
Tôn... rồi ngồi xuống một bên.
5) Ngồi xuống một bên, các vị Tỷ-kheo
ấy bạch Thế Tôn:
-- Ở đây, bạch Thế Tôn, có người
tân Tỷ-kheo đi đến các gia đình quá nhiều thì giờ. Các Tỷ-kheo nói với
Tỷ-kheo ấy: "Tôn giả chớ có đi đến các gia đình quá nhiều thì giờ".
Được các Tỷ-kheo nói vậy, Tỷ-kheo ấy nói: "Những Trưởng lão Tỷ-kheo
này nghĩ rằng họ có thể đi đến các gia đình. Sao không phải ta?"
6) -- Thuở xưa, này các Tỷ-kheo, gần
một hồ nước lớn, tại một khu rừng, các con voi sống ở đấy. Chúng lặn
xuống hồ, lấy vòi nhổ lên các củ và rễ sen, rửa chúng thật sạch,
làm cho chúng sạch bùn rồi ăn chúng. Nhờ vậy, các con voi ấy được dung
sắc và sức mạnh, và không vì nhân duyên ấy những con voi đi đến chết
hay đi đến đau khổ gần như chết.
7) Được huấn luyện theo các con
voi lớn ấy, này các Tỷ-kheo, các con voi trẻ và nhỏ lặn xuống hồ, lấy
vòi nhổ lên các củ, rễ sen, không rửa chúng thật sạch, không làm cho
chúng sạch bùn rồi ăn chúng. Do vậy, các con voi ấy không được dung sắc
và sức mạnh, và vì nhân duyên ấy những con voi đi đến chết hay đi đến
đau khổ gần như chết.
8) Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, ở
đây các Trưởng lão Tỷ-kheo vào buổi sáng đắp y, cầm y bát, đi vào
làng hay thị trấn để khất thực. Tại đấy họ thuyết pháp. Các gia chủ
hoan hỷ làm bổn phận của mình với các vị ấy. Các Tỷ-kheo ấy thọ dụng
các lợi đắc, không tham trước, không say đắm, không phạm tội, thấy những
nguy hiểm, hiểu sự xuất ly với trí tuệ. Nhờ vậy, các Tỷ-kheo ấy được
dung sắc và sức mạnh, và không vì nhân duyên ấy họ đi đến chết hay
đi đến đau khổ gần như chết.
9) Nhưng này các Tỷ-kheo, được huấn
luyện theo các Trưởng lão Tỷ-kheo, các tân Tỷ-kheo vào buổi sáng đắp
y, cầm y bát đi vào làng hay thị trấn để khất thực.
10) Tại đấy, các vị thuyết
pháp. Các gia chủ hoan hỷ làm bổn phận của mình. Các Tỷ-kheo ấy thọ dụng
các lợi đắc, tham trước, say đắm, phạm tội, không thấy sự nguy hiểm,
không hiểu sự xuất ly với trí tuệ. Do vậy, các vị Tỷ-kheo ấy không
được dung sắc và sức mạnh, và vì nhân duyên ấy họ đi đến chết hay
đi đến đau khổ gần như chết.
11) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng tôi sẽ thọ dụng các lợi đắc,
không tham đắm, không say mê, không phạm tội, thấy những nguy hiểm, hiểu
rõ sự xuất ly với trí tuệ".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông
cần phải học tập.
X. Con Mèo (Tạp, Đại 2, 345c)
(S.ii,270)
1) Trú ở Sàvatthi.
2) Lúc bấy giờ có Tỷ-kheo thường
dùng quá nhiều thì giờ giữa các gia đình. Các Tỷ-kheo nói với vị ấy:
"Tôn giả chớ có dùng quá nhiều thì giờ giữa các gia đình".
3) Tỷ-kheo ấy được các Tỷ-kheo
nói vậy, tâm không hoan hỷ.
4) Rồi nhiều Tỷ-kheo đi đến Thế
Tôn... và bạch Thế Tôn:
5) -- Ở đây, bạch Thế Tôn, có Tỷ-kheo
thường dùng quá nhiều thì giờ giữa các gia đình. Các Tỷ-kheo nói với
vị ấy: "Tôn giả chớ có dùng quá nhiều thì giờ giữa các gia đình".
Tỷ-kheo ấy được các Tỷ-kheo nói vậy, tâm không hoan hỷ.
6) -- Thuở xưa, này các Tỷ-kheo,
có con mèo đứng rình con chuột bên cạnh một đống rác tại một ống cống
và nghĩ rằng: "Nếu có một con chuột nhắt nào đi kiếm ăn chạy ra,
ta sẽ bắt lấy và ăn thịt".
7) Rồi này các Tỷ-kheo, có con chuột
nhắt vì kiếm ăn chạy ra. Và con mèo ấy bắt lấy nó, mau chóng hành động
(sankharirva) và nuốt nó. Và con chuột nhắt ấy cắn ruột, cắn phủ tạng
con mèo. Do nhân duyên ấy, con mèo đi đến chết hay đi đến đau khổ gần
như chết.
8) Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, ở
đây, một số Tỷ-kheo vào buổi sáng đắp y, cầm y bát, đi vào làng hay
thị trấn để khất thực, thân không phòng hộ, lời nói không phòng hộ,
tâm không phòng hộ, niệm không an trú, các căn không chế ngự.
9) Ở đấy, các vị ấy thấy các
phụ nữ mặc không đứng đắn, hay mặc không kín đáo. Sau khi các vị ấy
thấy các phụ nữ mặc không đứng đắn, hay mặc không kín đáo, tham dục
não hại tâm. Các vị ấy bị tham dục não hại tâm, đi đến chết hay đi
đến đau khổ gần như chết.
10) Đây là sự chết, này các Tỷ-kheo,
trong giới luật của bậc Thánh, tức là sự từ bỏ học giới và hoàn tục.
Đây là đau khổ gần như chết, này các Tỷ-kheo, tức là sự vi phạm một
uế tội, một tội phạm còn có thể tuyên bố xuất gỡ được.
11) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Phòng hộ thân, phòng hộ lời nói,
phòng hộ tâm, an trú chánh niệm, chế ngự các căn, chúng tôi sẽ đi vào
làng hay thị trấn để khất thực".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông
cần phải học tập.
XI. Con Chó Rừng (Giả-can) (Tạp
47.22. Đại 2, 346a) (S.ii,271)
1) Trú ở Sàvatthi.
2) -- Các Ông có nghe chăng, này các
Tỷ-kheo, trong ban đêm khi trời gần sáng, con giả-can đang tru lớn tiếng?
-- Thưa có, bạch Thế Tôn.
3) -- Đó là con-giả can, này các Tỷ-kheo,
bị mắc bệnh ghẻ lở. Chỗ nào nó muốn đi, chỗ nào nó muốn đứng, chỗ
nào nó muốn ngồi, chỗ nào nó muốn nằm, gió lạnh buốt thổi lên trên
nó.
4) Lành thay, này các Tỷ-kheo, nếu
ở đây có người nào, tự cho là Thích tử, lại có thể cảm thọ được
một trạng huống tự ngã như vậy.
5) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng tôi sẽ không phóng dật".
6) Như vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập.
XII. Con Giả Can (S.ii,272)
1) Trú ở Sàvatthi.
2) -- Các Ông có nghe chăng, này các
Tỷ-kheo, trong ban đêm lúc gần sáng, có con giả-can tru lớn tiếng?.
-- Thưa không, bạch Thế Tôn.
3) -- Rất có thể, này các Tỷ-kheo,
trong con giả-can già ấy, có nhiều biết ơn, có nhiều cảm tạ, hơn là
ở đây trong một người tự xưng là Thích tử về biết ơn và về cảm tạ!
4) Do vậy, này các Tỷ-kheo, các
Ông cần phải học tập như sau: "Chúng tôi sẽ biết ơn, cảm tạ. Dầu
cho có chút ít gì làm giữa chúng tôi, chúng tôi cũng không để cho mất
đi".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông
cần phải học tập.