Phần VI
(26) Kinh Thánh cầu
(27) Tiểu kinh Ví dụ dấu chân voi
(28) Đại kinh Ví dụ dấu chân voi
(29) Đại kinh Ví dụ lõi cây
- (Ariyapariyesanasuttam)
Tôi nghe như vầy:
Một thời Thế Tôn ở Savatthi, tại
Jetavana, vườn ông Anathapindika, (Cấp Cô Độc). Rồi Thế Tôn vào buổi
sáng đắp y, cầm y bát Savatthi để khất thực. Có một số đông Tỷ-kheo
đến chỗ Tôn giả Ananda ở, sau khi đến, nói với Tôn giả Ananda:
– Hiền giả, đã lâu chúng tôi chưa
được tận mặt nghe Thế Tôn thuyết pháp. Lành thay, Hiền giả Ananda, nếu
chúng tôi được tận mặt nghe Thế Tôn thuyết pháp!
– Các Tôn giả hãy đến chỗ Bà-la-môn
Rammaka ở, và các Tôn giả sẽ được tận mặt nghe Thế Tôn thuyết pháp.
– Thưa vâng, Hiền giả.
Các Tỷ-kheo ấy vâng đáp Tôn giả
Ananda . Rồi Thế Tôn, khất thực ở Savatthi xong, sau buổi ăn trên con đường
đi khất thực trở về, cho gọi Tôn giả Ananda:
– Này Ananda, chúng ta hãy đi đến
Pubbarama (Đông viên), ngôi lầu của Migaramatu (Lộc Mẫu Giảng Đường) để
nghỉ trưa!
– Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Tôn giả Ananda vâng đáp Thế Tôn.
Rồi Thế Tôn cùng với Tôn giả Ananda đi đến vườn Pubbarama, ngôi lầu của
Migaramatu để nghỉ trưa. Thế Tôn vào buổi chiều từ Thiền tịnh đứng
dậy, gọi Tôn giả Ananda:
– Này Ananda, chúng ta hãy đi đến
Pubbakotthaka để rửa tay, rử hân.
– Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Tôn giả Ananda vâng đáp Thế Tôn.
Rồi Thế Tôn cùng với Tôn giả Ananda đi đến Pubbakotthaka để rửa tay, rử
hân. Sau khi rửa tay, rử hân ở Pubbalotthaka xong, Thế Tôn leo đứng trên bờ,
đắp một tấm y, phơi tay chân cho khô. Rồi Tôn giả Ananda bạch Thế Tôn:
– Bạch Thế Tôn, tinh thất của
Bà-la-môn Rammaka không xa; bạch Thế Tôn, tịnh thất của Bà-la-môn Rammaka
là khả ái; bạch Thế Tôn, tịnh thất của Bà-la-môn Rammaka là khả lạc;
bạch Thế Tôn, lành thay, nếu Thế Tôn vì lòng từ bi đi đến tịnh thất
của Bà-la-môn Rammaka!
Thế Tôn im lặng nhận lời. Rồi
Thế Tôn đi đến tịnh thất của Bà-la-môn Rammaka. Lúc bấy giờ, một số
đông Tỷ-kheo đang hội họp tại tịnh thất của Bà-la-môn Rammaka để
thuyết pháp. Thế Tôn đứng chờ ngoài cử ho đến khi thuyết pháp xong. Thế
Tôn biết cuộc thuyết pháp đã xong, liền đằng hắng và gõ vào thanh cửa.
Các Tỷ-kheo ấy mở cử ho Thế Tôn. Rồi Thế Tôn bước vào tịnh thất của
Bà-la-môn Rammaka và ngồi lên chỗ đã soạn sẵn. Sau khi ngồi, Thế Tôn gọi
các Tỷ-kheo:
– Này các Tỷ-kheo, các Người nay
hội họp bàn vấn đề gì? Và câu chuyện gì giữ ác Người bị gián đoạn?
– Bạch Thế Tôn, câu chuyện giữ
húng con thuộc về Thế Tôn và câu chuyện ấy bị gián đoạn khi Thế Tôn
đến.
– Này các Tỷ-kheo, lành thay khi
Thiện nam tử các Người, vì lòng tin xuất gia, từ bỏ gia đình, sống
không gia đình, cùng nhau hội họp để luận bàn đạo pháp. Này các Tỷ-kheo,
khi các Người hội họp với nhau, có hai việc cần phải làm: luận bàn đạo
pháp hay giữ sự im lặng của bậc Thánh.
Này các Tỷ-kheo, có hai sự tầm cầu
này: Thánh cầu và phi Thánh cầu. Chư Tỷ-kheo, và thế nào là phi Thánh cầu?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người tự mình bị sanh lại tìm cầu cái bị
sanh, tự mình bị già lại tìm cầu cái bị già, tự mình bị bệnh... tự
mình bị chết... tự mình bị sầu... tự mình bị ô nhiễm lại tìm cầu
cái bị ô nhiễm. Này các Tỷ-kheo, cái gì theo các Người gọi là bị
sanh? Này các Tỷ-kheo, vợ con là bị sanh; đầy tớ nam, đầy tớ nữ là bị
sanh; dê và cừu là bị sanh; gà và heo là bị sanh; voi, bò, ngựa đực, ngự
ái là bị sanh; vàng và bạc là bị sanh. Này các Tỷ-kheo, những chấp thủ
ấy bị sanh, và người ấy lại nắm giữ, tham đắm, mê say chúng, tự
mình bị sanh lại tầm cầu cái bị sanh. Và này các Tỷ-kheo, cái gì theo
các Người gọi là bị già? Này các Tỷ-kheo, vợ con là bị già; đầy tớ
nam, đầy tớ nữ là bị già; dê và cừu là bị già; gà và heo là bị
già; voi, bò, ngựa đực, ngự ái là bị già; vàng và bạc là bị già.
Này các Tỷ-kheo, những chấp thủ ấy là bị già, và người ấy lại nắm
giữ, tham đắm, mê say chúng, tự mình bị già lại tìm cầu cái bị già.
Và này các Tỷ-kheo, cái gì theo các Người gọi là bị bệnh? Này các Tỷ-kheo,
vợ con là bị bệnh; đầy tớ nam, đầy tớ nữ là bi bệnh; dê và cừu
là bị bệnh; gà và heo là bị bệnh; voi, bò, ngựa đực, ngự ái là bị
bệnh. Này các Tỷ-kheo, những chấp thủ ấy là bị bệnh, và người ấy
lại nắm giữ tham đắm, mê say chúng, tự mình bị bệnh lại tìm cầu
cái bị bệnh. Và này các Tỷ-kheo, cái gì các Người nói là bị chết?
Này các Tỷ-kheo, vợ con là bi chết; đầy tớ nam, đầy tớ nữ là bị chết;
dê và cừu là bị chết; gà và heo là bị chết; voi, bò, ngựa đực, ngự
ái là bị chết. Này các Tỷ-kheo, những chấp thủ ấy là bị chết, và
người ấy lại nắm giữ, tham đắm, mê say chúng, tự mình bị chết lại
tìm cầu cái bị chết. Và này các Tỷ-kheo, cái gì theo các Người gọi là
bị sầu? Này các Tỷ-kheo, vợ con là bị sầu; đầy tớ nam, đầy tớ nữ
là bị sầu; dê và cừu là bị sầu, gà và heo là bị sầu; voi, bò, ngựa
đực, ngự ái là bị sầu. Này các Tỷ-kheo, những chấp thủ ấy là bị
sầu, và người ấy lại nắm giữ, tham đắm, mê say chúng, tự mình bị sầu
lại tìm cầu cái bị sầu. Và này các Tỷ-kheo, cái gì theo các Người gọi
là bị ô nhiễm? Này các Tỷ-kheo, vợ con là bị ô nhiễm; đầy tớ nam,
đầy tớ nữ là bị ô nhiễm; dê và cừu la bị ô nhiễm; gà và heo là bị
ô nhiễm; voi, bò, ngựa đực, ngự ái là bị ô nhiễm; vàng và bạc là bị
ô nhiễm. Và này các Tỷ-kheo, những chấp thủ ấy là bị ô nhiễm, và người
ấy lại nắm giữ, tham đắm, mê say chúng, tự mình bị ô nhiễm lại tìm
cầu cái bị ô nhiễm. Này các Tỷ-kheo, như vậy gọi là phi Thánh cầu.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Thánh cầu? Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người tự mình bị sanh, sau khi
biết rõ sự nguy hại của bị sanh, tìm cầu cái vô sanh, vô thượng an ổn
khỏi các khổ ách, Niết-bàn; tự mình bị già, sau khi biết rõ sự nguy hại
của bị già, tìm cầu cái không già, vô thượng an ổn khỏi các khổ
ách, Niết-bàn; tự mình bị bệnh... cái không bệnh... tự mình bị chết...
cái bất tử... tự mình bị sầu... cái không sầu... tự mình bị ô nhiễm,
sau khi biết rõ sự nguy hại của ô nhiễm, tìm cầu cái không ô nhiễm,
vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn. Này các Tỷ-kheo, như vậy,
gọi là Thánh cầu.
Này các Tỷ-kheo, T ũng vậy, trước
khi Giác Ngộ, khi chư hứng Chánh Đẳng Giác, khi còn là Bồ-tát, tự mình
bị sanh lại tìm cầu cái bị sanh, tự mình bị già, lại tìm cầu cái bị
già, tự mình bị bệnh... tự mình bị chết... tự mình bị sầu"... tự
mình bị ô nhiễm lại tìm cầu cái bị ô nhiễm. Này các Tỷ-kheo, rồi Ta
suy nghĩ như sau: "Tại sao Ta, tự mình bị sanh lại tìm cầu cái bị
sanh, tự mình bị già... (như trên)... tự mình bi ô nhiễm lại tìm cầu
cái bị ô nhiễm? Vậy Ta, tự mình bị sanh, sau khi biết rõ sự nguy hại của
bị sanh, hãy tìm cầu cái không sanh vô thượng an ổn khỏi các khổ ách,
Niết-bàn; tự mình bị già... cái không già... tự mình bị bệnh... cái
không bệnh... tự mình bị chết... cái bất tử... tự mình bị sầu...
cái không sầu... tự mình bi ô nhiễm, sau khi biết rõ sự nguy hại củ ái
bị nhiễm, hãy tìm cầu cái không ô nhiễm, vô thượng an ổn khỏi các khổ
ách, Niết-bàn.
Rồi này các Tỷ-kheo, sau một thời
gian, khi T òn trẻ, niên thiếu, tóc đen nhánh, đầy đủ huyết khí của tuổi
thanh xuân, trong thời vàng son cuộc đời, mặc dầu cha mẹ không bằng
lòng, nước mắt đầy mặt, than khóc, T ạo bỏ râu tóc, đắp áo cà-sa,
xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình. Ta xuất gia như vậy, một
người đi tìm cái gì chí thiện, tìm cầu vô thượng tối thắng an tịnh
đạo lộ. Ta đến chỗ Alara Kalama ở, khi đến xong liền thưa với Alara
Kalama: "Hiền giả Kalama, tôi muốn sống phạm hạnh trong pháp luật
này". Này các Tỷ-kheo, được nghe nói vậy, Alara Kalama nói với Ta:
"Này Tôn giả, hãy sống (và an trú). Pháp này là như vậy, khiến kẻ
có trí, không bao lâu như vị Bổn sư của mình (chỉ dạy), tự tri, tự chứng,
tự đạt và an trú". Này các Tỷ-kheo, và không bao lâu Ta đã thông suốt
pháp ấy một cách mau chóng. Và này các Tỷ-kheo, cho đến vấn đề khua môi
và vấn đề phát ngôn mà nói, thời Ta nói giáo lý của kẻ trí và giáo
lý của bậc Trưởng lão (Thượng tọa), và Ta tự cho rằng Ta như kẻ khác
cũng vậy, Ta biết và Ta thấy. Này các Tỷ-kheo, Ta suy nghĩ như sau:
"Alara Kalama tuyên bố pháp này không phải chỉ vì lòng tin: "Sau khi
tự tri, tự chứng, tự đạt, Ta mới an trú". Chắc chắn Alara Kalama biết
pháp này, thấy pháp này rồi mới an trú". Này các Tỷ-kheo, rồi Ta đi
đến chỗ Alara Kalama ở, sau khi đến Ta nói với Alara Kalama: "Hiền giả
Kalama, cho đến mức độ nào, Ngài tự tri, tự chứng, tự đạt, và tuyên
bố pháp này?" Này các Tỷ-kheo, được nói vậy, Alara Kalama tuyên bố
về Vô sở hữu xứ. Rồi này các Tỷ-kheo, Ta suy nghĩ: "Không phải chỉ
có Alara Kalam ó lòng tin, T ũng có lòng tin. Không phải chỉ có Alara Kalama mới
có tinh tấn, T ũng có tinh tấn. Không phải chỉ có Alara Kalama mới có niệm,
T ũng có niệm. Không phải chỉ có Alara Kalama mới có định, T ũng có định.
Không phải chỉ có Alara Kalama mới có tuệ, T ũng có tuệ. Vậy Ta hãy cố
gắng chứng cho được pháp mà Alara Kalama tuyên bố: "Sau khi tự tri, tự
chứng, tự đạt, ta an trú". Rồi này các Tỷ-kheo, không bao lâu sau khi
tự tri, tự chứng, tự đạt pháp ấy một cách mau chóng, Ta an trú. Rồi
này các Tỷ-kheo, Ta đi đến chỗ Alara Kalama ở, sau khi đến, Ta nói với
Alara Kalama: "Này Hiền giả Kalama, có phải Hiền giả đã tự tri, tự
chứng, tự đạt và tuyên bố pháp này đến mức độ như vậy?"-
"Vâng, Hiền giả, tôi đã tự tri, tự chứng, tự đạt và tuyên bố
pháp này đến mức độ như vậy". - "Này Hiền giả, tôi cũng tự
tri, tự chứng, tự đạt và tuyên bố pháp này đến mức độ như vậy".
- "Thật lợi ích thay cho chúng tôi, Thật khéo lợi ích thay cho chúng
tôi, khi chúng tôi được thấy một đồng phạm hạnh như Tôn giả! Pháp
mà tôi tự tri, tự chứng, tự đạt, và tuyên bố, chính pháp ấy Hiền giả
tự tri, tự chứng, tự đạt và an trú; pháp mà Hiền giả tự tri, tự chứng,
tự đạt và an trú, chính pháp ấy tôi tự tri, tự chứng tự đạt và
tuyên bố; pháp mà tôi biết, chính pháp ấy Hiền giả biết; pháp mà Hiền
giả biết, chính pháp ấy tôi biết. Tôi như thế nào, Hiền giả là như vậy;
Hiền giả như thế nào, tôi là như vậy. Nay hãy đến đây, Hiền giả,
hai chúng ta hãy chăm sóc hội chúng này!" Như vậy này các Tỷ-kheo,
Alara Kalama là Đạo Sư của Ta, lại đặt Ta, đệ tử của vị ấy ngang hàng
với mình, và tôn sùng Ta với sự tôn sùng tối thượng. Này các Tỷ-kheo,
rồi Ta tự suy nghĩ: "Pháp này không hướng đến yểm ly, không hướng
đến ly tham, không hướng đến đoạn diệt, không hướng đến an tịnh,
không hướng đến thượng trí, không hướng đến giác ngộ, không hướng
đến Niết-bàn, mà chỉ đưa đến sự chứng đạt Vô sở hữu xứ".
Như vậy này các Tỷ-kheo, Ta không tôn kính pháp này, và từ bỏ pháp ấy,
Ta bỏ đi.
Rồi này các Tỷ-kheo, Ta, kẻ đi tìm
cái gì chí thiện, tìm cầu vô thượng tối thắng an tịnh đạo lộ. Ta
đi đến chỗ Uddaka Ramaputta, khi đến xong Ta nói với Uddaka Ramaputta:
"Hiền giả, tôi muốn sống phạm hạnh trong pháp luật này. Được nói
vậy, này các Tỷ-kheo, Uddaka Ramaputta nói với Ta: "Này Tôn giả, hãy sống
(và an trú), pháp này là như vậy, khiến người có trí không bao lâu như vị
Bổn sư của mình (chỉ dạy) tự tri, tự chứng, tự đạt và an trú".
Này các Tỷ-kheo, Ta đã thông suốt pháp ấy một cách mau chóng. Và này
các Tỷ-kheo, cho đến vấn đề khua môi và vấn đề phát ngôn mà nói, thời
Ta nói giáo lý của kẻ trí, và giáo lý của bậc Trưởng lão (Thượng Tọa),
và Ta tự cho rằng Ta như người khác cũng vậy, Ta biết và Ta thấy. Này
các Tỷ-kheo, Ta suy nghĩ như sau: "Rama tuyên bố pháp này không phải vì
lòng tin: "Sau khi tự tri, tự chứng, tự đạt, ta mới an trú". Chắc
chắn Rama thấy pháp này, biết pháp này, rồi mới an trú". Này các Tỷ-kheo,
rồi Ta đi đến chỗ Uddaka Ramaputta ở, sau khi đến Ta nói với Uddaka
Ramaputta: "Hiền giả Rama, cho đến mức độ nào, Ngài tự tri, tự chứng,
tự đạt và tuyên bố pháp này?" Này các Tỷ-kheo được nghe nói vậy,
Uddaka Ramaputta tuyên bố về Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Rồi này các Tỷ-kheo,
Ta suy nghĩ: "Không phải chỉ có Rama mới có lòng tin. T ũng có lòng
tin. Không phải chỉ có Rama mới có tinh tấn, T ũng có tinh tấn. Không phải
chỉ có Rama mới có niệm, T ũng có niệm. Không phải chỉ có Rama mới có
định, T ũng có định. Không phải chỉ có Rama mới có tuệ, T ũng có tuệ.
Vậy ta hãy cố gắng chứng cho được pháp mà Rama tuyên bố: "Sau khi tự
tri, tự chứng, tự đạt, tự an trú". Rồi này các Tỷ-kheo, không bao
lâu sau khi tự tri, tự chứng, tự đạt pháp ấy một cách mau chóng, Ta an
trú. Rồi này các Tỷ-kheo, Ta đi đến chỗ Uddaka Ramaputta ở, sau khi đến,
Ta nói với Uddaka Ramaputta: "Này Hiền giả Rama, có phải Hiền giả đã
tự tri, tự chứng, tự đạt và tuyên bố pháp này đến mức độ như vậy?"
- "Vâng Hiền giả, tôi đã tự tri, tự chứng, tự đạt và tuyên bố
pháp này đến mức độ như vậy". - "Này Hiền giả, tôi cũng đã
tự tri, tự chứng, tự đạt và tuyên bố pháp này đến mức độ như vậy."
Thật lợi ích thay cho chúng tôi! Thật khéo lợi ích thay cho chúng tôi, khi
chúng tôi được thấy một đồng phạm hạnh như Tôn giả! Pháp mà tôi, tự
tri tự chứng, tự đạt và tuyên bố, chính pháp ấy Hiền giả tự tri, tự
chứng, tự đạt và an trú; pháp mà Hiền giả tự tri, tự chứng, tự đạt
và an trú, chính pháp ấy tôi tự tri, tự chứng, tự đạt và tuyên bố;
pháp mà tôi biết, chính pháp ấy Hiền giả biết; pháp mà Hiền giả biết,
chính pháp ấy tôi biết. Tôi như thế nào, Hiền giả là như vậy; Hiền
giả như thế nào, Tôi là như vậy. Nay hãy đến đây, Hiền giả, hai
chúng ta hãy chăm sóc hội chúng này!" Như vậy, này các Tỷ-kheo, Uddaka
Ramaputta-là Đạo Sư của Ta, lại đặt Ta, đệ tử của vị ấy ngang hàng
với mình, và tôn sùng Ta với sự tôn sùng tối thượng. Này các Tỷ-kheo,
rồi Ta suy nghĩ: "Pháp này không hướng đến yểm ly, không hướng đến
ly tham, không hướng đến đoạn diệt, không hướng đến an tịnh, không hướng
đến thượng trí, không hướng đến giác ngộ, không hướng đến Niết-bàn,
mà chỉ đưa đến sự chứng đạt Phi tưởng phi phi tưởng xứ". Như
vậy, này các Tỷ-kheo, Ta không tôn kính pháp ấy và từ bỏ pháp ấy, Ta bỏ
đi.
Này các Tỷ-kheo, Ta, kẻ đi tìm
cái gì chí thiện, tìm cầu vô thượng tối thắng an tịnh đạo lộ, tuần
tự du hành tại nước Magadha (Ma kiệt đà) và đến tại tụ lạc Uruvela
(Ưu lâu tần loa). Tại đây, Ta thấy một địa điểm khả ái, một khóm rừng
thoải mái, có con sông trong sáng chảy gần, với một chỗ lội qua dễ
dàng khả ái, và xung quanh có làng mạc bao bọc dễ dàng đi khất thực. Này
các Tỷ-kheo, rồi Ta tự nghĩ: "Thật là một địa điểm khả ái, một
khóm rừng thoải mái, có con sông trong sáng chảy gần, với một chỗ lội
qua dễ dàng khả ái, và xung quanh có làng mạc bao bọc dễ dàng đi khất
thực. Thật là một chỗ vừa đủ cho một Thiện nam tử tha thiết tinh cần
có thể tinh tấn". Và này các Tỷ-kheo, Ta ngồi xuống tại chỗ ấy
và nghĩ: "Thật là vừa đủ để tinh tấn".
Rồi này các Tỷ-kheo, Ta tự mình bị
sanh, sau khi biết rõ sự nguy hại củ ái bị sanh, tìm cầu cái không sanh,
vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn và đã chứng được cái
không sanh, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn; tự mình bị
già, sau khi biết rõ sự nguy hại củ ái bị già, tìm cầu cái không già,
vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn; và đã chứng được cái
không già, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn; tự mình bị bệnh,
sau khi biết rõ sự nguy hại củ ái bị bệnh, tìm cầu cái không bệnh,
vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn và đã chứng được cái
không bệnh, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn; tự mình bị
chết, sau khi biết rõ sự nguy hại củ ái bị chết, tìm cầu cái không chết,
vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn và đã chứng được cái
không chết, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn; tự mình bị
sầu, sau khi biết rõ sự nguy hại củ ái bị sầu, tìm cầu cái không sầu,
vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn và đã chứng được cái
vô sầu, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn; tự mình bị ô
nhiễm, sau khi biết rõ sự nguy hại củ ái bị ô nhiễm, tìm cầu cái
không bị ô nhiễm, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn và đã
chứng được cái không ô nhiễm, vô thượng an ổn, khỏi các khổ ách, Niết-bàn.
Và trí và kiến khơi lên nơi Ta. Sự giải thoát của Ta không bị dao động.
Nay là đời sống cuối cùng của Ta, không còn sự tái sanh nữa.
Này các Tỷ-kheo, rồi Ta suy nghĩ
như sau: "Pháp này do T hứng được, thật là sâu kín, khó thấy, khó
chứng, tịch tịnh, cao thượng, siêu lý luận, vi diệu, chỉ người trí mới
hiểu thấu. Còn quần chúng này thì ưa ái dục, khoái ái dục, ham thích
ái dục. Đối với quần chúng ưa ái dục, khoái ái dục, ham thích ái dục,
thật khó mà thấy được định lý Idapaccàyata Paticcasamuppada (Y Tánh Duyên
Khởi Pháp); sự kiện này thật khó thấy; tức là sự tịnh chỉ tất cả
hành, sự trừ bỏ tất cả sanh y, ái diệt, ly tham, đoạn diệt, Niết-bàn.
Nếu nay Ta thuyết pháp mà các người khác không hiểu Ta, thời như vậy thật
khổ não cho Ta, như vậy thật bực mình cho Ta!" Này các Tỷ-kheo, rồi
những kệ bất khả tư nghì, từ trước chưa từng được nghe, được khởi
lên nơi Ta:
- Sao Ta nói Chánh pháp,
- Được chứng ngộ khó khăn?
- Những ai còn tham sân,
- Khó chứng ngộ pháp này.
- Đi ngược dòng, thâm diệu,
- Khó thấy, thật tế nhị,
- Kẻ ái nhiễm vô minh,
- Không thấy được pháp này.
Rồi này các Tỷ-kheo, với những
suy tư như vậy, tâm của Ta hướng về vô vi thụ động, không muốn thuyết
pháp. Này các Tỷ-kheo, lúc bấy giờ Phạm thiên Sahampati khi biết được tâm
tư của Ta; với tâm tư của mình, liền suy nghĩ: "Than ôi, thế giới sẽ
tiêu diệt, thế giới sẽ bi hoại vong, nếu tâm của Như Lai, bậc A-la-hán,
Chánh Đẳng Giác hướng về vô vi thụ động, không muốn thuyết
pháp". Rồi này các Tỷ-kheo, Phạm thiên Sahampati, như một nhà lực sĩ
duỗi cánh tay đang co, hay co cánh tay đang duỗi; cũng vậy, vị ấy biến mất
từ thế giới Phạm thiên, và hiện ra trước mặt Ta. Này các Tỷ-kheo, rồi
Phạm thiên Sahampati đắp thượng y một bên vai chắp tay hướng vái Ta và
bạch với Ta: "Bạch Thế Tôn, hãy thuyết pháp! Bạch Thiện Thệ, hãy
thuyết pháp! Có những chúng sanh ít nhiễm bụi trần sẽ bi nguy hại nếu
không được nghe Chánh pháp. (Nếu được nghe), những vị này có thể
thâm hiểu Chánh pháp". Này các Tỷ-kheo, Phạm thiện Sahampati nói như vậy.
Sau khi nói vậy, lại nói thêm như sau:
- Xưa tại Magadha,
- Hiện ra pháp bất tịnh,
- Pháp do tâm cấu uế,
- Do suy tư tác thành.
- Hãy mỡ tung mở rộng,
- Cánh cửa bất tử này.
- Hãy để họ nghe Pháp,
- Bậc Thanh tịnh Chứng Ngộ.
- Như đứng trên tảng đá,
- Trên đỉnh núi (tột cao)
- Có người đứng nhìn xuống,
- Đám chúng sanh quây quần.
- Cũng vậy, ôi Thiện Tuệ,
- Bậc Biến Nhãn cùng khắp,
- Leo lên ngôi lâu đài,
- Xây dựng bằng Chánh pháp
- Bậc Thoát Ly sầu muộn,
- Nhìn xuống đám quần sanh,
- Bị sầu khổ áp bức,
- Bị sanh già chi phối,
- Đứng lên vị Anh Hùng,
- Bậc Chiến Thắng chiến trường.
- Vị trưởng đoàn lữ khách,
- Bậc Thoát Ly nợ nần.
- Hãy đi khắp thế giới,
- Bậc Thế Tôn Chánh Giác!
- Hãy thuyết vi diệu pháp,
- Người nghe sẽ thâm hiểu!
Này các Tỷ-kheo, sau khi biết
được lời Phạm thiên yêu cầu, vì lòng từ bi đối với chúng sanh, với
Phật nhãn, Ta nhìn quanh thế giới. Này các Tỷ-kheo, với Phật nhãn, Ta thấy
có hạng chúng sanh ít nhiễm bụi đời, nhiều nhiễm bụi đời, có hạng
lợi căn, độn căn, có hạng thiện tánh, ác tánh, có hạng dễ dạy, khó
dạy, và một số ít thấy sự nguy hiểm phải tái sanh thế giới khác và
sự nguy hiểm làm những hành động lỗi lầm. Như trong hồ sen xanh, hồ
sen hồng hay hồ sen trắng có một số hoa sen xanh, sen hồng, hay sen trắng
sanh ra dưới nước, lớn lên dưới nước, không vượt lên khỏi mặt nước,
được nuôi dưỡng dưới nước. Có một hoa sen xanh, sen hồng hay sen trắng
sanh ra dưới nước, lớn lên dưới nước, sống vươn lên tới mặt nước.
Có một số hoa sen xanh, sen hồng hay sen trắng sanh ra dưới nước, lớn lên
dưới nước, vươn lên khỏi mặt nước, không bị nước đẫm ướt.
Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, với Phật nhãn, Ta thấy có hạng chúng sanh ít
nhiễm bụi đời, nhiều nhiễm bụi đời, có hạng lợi căn, độn căn, có
hạng thiện tánh, ác tánh, có hạng dễ dạy khó dạy, và một số ít thấy
sự nguy hiểm phải tái sanh thế giới khác và sự nguy hiểm làm những
hành động lỗi lầm. Và này các Tỷ-kheo, Ta nói lên bài kệ sau đây với
Phạm thiên Sahampati:
- Cửa bất tử rộng mở,
- Cho những ai chịu nghe.
- Hãy từ bỏ tín tâm,
- Không chính xác của mình.
- Tự nghĩ đến phiền toái,
- Ta đã không muốn giảng,
- Tối thượng vi diệu pháp,
- Giữ húng sanh loài Người.
- (Ôi Phạm thiên)
Này các Tỷ-kheo, rồi Phạm
thiên Sahampati tự nghĩ: "Ta đã tạo cơ hội cho Thế Tôn thuyết
pháp", đảnh lễ Ta, thân phía hữu hướng (về Ta) rồi biến mất tại
chỗ.
Này các Tỷ-kheo, rồi Ta tự suy nghĩ:
"Ta sẽ thuyết pháp cho ai đầu tiên, ai sẽ mau hiểu Chánh pháp này?
Này các Tỷ-kheo, rồi Ta tự nghĩ: "Nay có Alara Kalama là bậc trí thức,
đa văn, sáng suốt, đã từ lâu sống ít nhiễm bụi đời. Ta hãy thuyết
pháp đầu tiên cho Alara Kalama, vị này sẽ mau hiểu Chánh pháp này".
Này các Tỷ-kheo, rồi chư Thiên đến Ta và nói như sau: "Bạch Thế Tôn,
Alara Kalama đã mệnh chung bảy ngày rồi". Rồi tri kiến khởi lên nơi
Ta: "Alara Kalama đã mệnh chung bảy ngày rồi". Này các Tỷ-kheo, Ta
nghĩ: "Thật là một thiệt hại lớn cho Alara Kalama: Nếu nghe pháp này,
Alara Kalama sẽ mau thâm hiểu". Rồi này các Tỷ-kheo, Ta lại nghĩ:
"Ta sẽ thuyết pháp cho ai đầu tiên? Ai sẽ mau hiểu Chánh pháp này? Rồi
này các Tỷ-kheo, Ta lại nghĩ: "Nay có Uddaka Ramaputta-là bậc tri thức,
đa văn, sáng suốt, đã từ lâu sống ít nhiễm bụi đời. Ta hãy thuyết
pháp đầu tiên cho Uddaka Ramaputta. Vị này sẽ mau hiểu Chánh pháp
này." Rồi chư Thiên đến Ta và nói như sau: "Bạch Thế Tôn Uddaka
Ramaputta đã mệnh chung ngày hôm qua". Rồi tri kiến khởi lên nơi Ta:
"Uddaka Ramaputta đã mệnh chung hôm qua". Này các Tỷ-kheo, Ta nghĩ:
"Thật là một thiệt hại lớn cho Uddaka Ramaputta. Nếu nghe pháp này,
Uddaka Ramaputta sẽ mau thâm hiểu". Này các Tỷ-kheo, rồi Ta suy nghĩ:
"Ta sẽ thuyết pháp cho ai đầu tiên? Ai sẽ mau hiểu Chánh pháp
này?" Rồi này các Tỷ-kheo, Ta lại nghĩ: "Nhóm năm Tỷ-kheo này đã
hầu hạ Ta khi T òn nỗ lực tinh cần, nhóm ấy thật giúp ích nhiều. Vậy
ta hãy thuyết pháp đầu tiên cho nhóm năm Tỷ-kheo!" Rồi này các Tỷ-kheo,
Ta lại nghĩ: "Nay nhóm năm Tỷ-kheo ở tại đâu?" Này các Tỷ-kheo,
với thiên nhãn thanh tịnh siêu nhân, Ta thấy nhóm năm Tỷ-kheo hiện ở
Baranasi (Ba la nại), tại Isipatana, vườn Lộc Uyển. Rồi này các Tỷ-kheo,
sau khi ở tại Uruvela lâu cho đến khi mãn ý, Ta lên đường đi đến
Baranasi.
Này các Tỷ-kheo, một tà mạng ngoại
đạo tên là Upaka, đã thấy Ta khi T òn đi trên con đường giữa Gaya và
cây Bồ-đề.
Sau khi thấy, vị ấy nói với Ta:
"– Các căn của Hiền giả thật
sáng suốt. Da sắc của Hiền giả thật thanh tịnh, thật thanh khiết. Này
Hiền giả, vì mục đích gì, Hiền giả xuất gia? Ai là bậc Đạo Sư của
Hiền giả? Hiền giả hoan hỷ thọ trì pháp của ai?"
Này các Tỷ-kheo, khi nghe nói vậy,
Ta nói với tà mạng đạo Upaka bài kệ như sau:
- "– Ta, bậc Thắng tất cả,
- Ta, bậc Nhất thiết Trí.
- Hết thảy pháp, không nhiễm,
- Hết thảy pháp, xả ly.
- Ta sống chân giải thoát,
- Đoạn tận mọi khát ái.
- Như vậy Ta tự giác,
- Còn phải y chỉ ai?
- Ta không có Đạo Sư,
- Bậc như Ta không có.
- Giữa thế giới Nhơn, Thiên,
- Không có ai bằng Ta.
- Bậc Ứng Cúng trên đời,
- Bậc Đạo Sư vô thượng.
- Tự mình Chánh Đẳng Giác,
- Ta an tịnh, thanh thoát.
- Để chuyển bánh xe Pháp.
- Ta đến thành Kàsi.
- Gióng lên trống bất tử,
- Trong thế giới mù lòa.
"– Như Hiền giả đã tự
xưng, Hiền giả xứng đáng là bậc Chiến thắng Vô tận.
- "– Như Ta, bậc Thắng giả,
- Những ai chứng lậu tận,
- Ác pháp, Ta nhiếp phục,
- Do vậy, Ta vô địch".
- (Này Upaka)
Này các Tỷ-kheo, sau khi được
nói vậy, tà mạng ngoại đạo Upaka nói với Ta:
"– Này Hiền giả, mong rằng sự
việc là vậy".
Nói xong, Upaka lắc đầu rồi đi
theo một ngã khác.
– Này các Tỷ-kheo, rồi Ta tuần tự
đi đến Baranasi, Isipatana, vườn Lộc Uyển, đi đến chỗ nhóm năm Tỷ-kheo
ở. Này các Tỷ-kheo, nhóm năm Tỷ-kheo khi thấy Ta từ xa đi đến, đã
cùng nhau thỏa thuận như sau: "Này các Hiền giả, nay Sa-môn Gotama đang
đi đến; vị này sống trong sự sung túc, đã từ bỏ tinh cần, đã trở
lui đời sống đầy đủ vật chất. Chúng t hớ có đảnh lễ, chớ có đứng
dậy, chớ có lấy y bát. Hãy đặt một chỗ ngồi, và nếu vị ấy muốn,
vị ấy sẽ ngồi". Này các Tỷ-kheo, nhưng khi Ta đi đến gần, năm Tỷ-kheo
ấy không thể giữ đúng điều đã thỏa thuận với nhau. Có người đến
đón Ta và cầm lấy y bát, có người sắp đặt chỗ ngồi, có người đem
nước rử hân đến. Nhưng các vị ấy gọi Ta bằng tên với danh từ Hiền
giả (Avuso). này các Tỷ-kheo khi ta nghe nói vậy, Ta nói với nhóm năm Tỷ-kheo:
– "– Này các Tỷ-kheo, chớ
có gọi Ta bằng tên và dùng danh từ Hiền giả. Này các Tỷ-kheo, Như Lai là
bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác. Hãy lóng tai, Pháp bất tử đã chứng được,
Ta giảng dạy, Ta thuyết pháp. Sống đúng theo lời khuyến giáo, các Ông
không bao lâu, sau khi tự tri, tự chứng, tự đạt ngay trong hiện tại, mục
đích vô thượng của phạm hạnh mà các Thiện nam tử, xuất gia từ bỏ
gia đình, sống không gia đình, các Ông sẽ an trú.
Này các Tỷ-kheo, khi nghe nói vậy,
nhóm năm Tỷ-kheo nói Ta:
"– Hiền giả Gotama, với nếp
sống này, với đạo tu này, với khổ hạnh này, Hiền giả đã không chứng
được Pháp siêu nhân, tri kiến, thù thắng xứng đáng bậc Thánh, thì này
làm sao Hiền giả, với nếp sống sung túc, với sự từ bỏ tinh cần, với
sự trở lui đời sống vật chất đầy đủ, lại có thể chứng được
Pháp siêu nhân, tri kiến thù thắng xứng đáng bậc Thánh?
Này các Tỷ-kheo, khi nghe nói vậy,
Ta nói với nhóm năm Tỷ-kheo:
"– Này các Tỷ-kheo, Như Lai không
sống sung túc, không từ bỏ tinh cần, không trở lui đời sống vật chất
đầy đủ. Này các Tỷ-kheo, Như Lai là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.
Này các Tỷ-kheo, hãy lóng tai, Pháp bất tử đã chứng được, Ta giảng dạy,
Ta thuyết pháp. Sống đúng theo lời khuyến giáo, các Ông không bao lâu, sau
khi tự tri, tự chứng, tự đạt ngay trong hiện tại mục đích vô thượng
của Phạm hạnh mà các Thiện nam tử xuất gia, từ bỏ gia đình, sống
không gia đình, các Ông sẽ an trú.
Này các Tỷ-kheo, lại lần thứ
hai, nhóm năm Tỷ-kheo nói với Ta:
"– Hiền giả Gotama, với nếp
sống này... (như trên)... tri kiến thù thắng xứng đáng bậc Thánh?
Này các Tỷ-kheo, lại lần thứ hai
Ta nói với nhóm năm Tỷ-kheo:
"– Này các Tỷ-kheo, Như Lai không
sống sung túc... (như trên)... các Ông sẽ an trú.
Này các Tỷ-kheo, lại lần thứ ba,
nhóm năm Tỷ-kheo nói với Ta:
"– Hiền giả Gotama, với nếp
sống này... (như trên)... tri kiến thù thắng xứng đáng bậc Thánh?
Này các Tỷ-kheo, khi nghe nói vậy,
Ta nói với nhóm năm Tỷ-kheo:
"– Này các Tỷ-kheo, từ trước
đến nay, các Ông có chấp nhận là T hưa bao giờ nói như vậy chăng?
"– Bạch Thế Tôn chưa bao giờ
như vậy.
"– Này các Tỷ-kheo, Như Lai là
bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác. Hãy lóng tai, Pháp bất tử đã chứng được,
Ta giảng dạy, Ta thuyết pháp. Sống đúng theo lời khuyến giáo, các Ông
không bao lâu, sau khi tự tri, tư chứng, tự đạt được ngay trong hiện tại
mục đích vô thượng của phạm hạnh mà các Thiện nam tử xuất gia, từ
bỏ gia đình, sống không gia đình, các Ông sẽ an trú".
Này các Tỷ-kheo, Ta đã làm cho
nhóm năm Tỷ-kheo chấp nhận. Này các Tỷ-kheo, Ta thuyết giảng cho hai Tỷ-kheo.
Ba Tỷ-kheo kia đi khất thực. Đồ ăn mà ba Tỷ-kheo này khất thực mang về,
đủ nuôi sống cho nhóm sáu người. Này các Tỷ-kheo, Ta thuyết giảng cho
ba Tỷ-kheo. Hai Tỷ-kheo kia đi khất thực.. Đồ ăn mà hai Tỷ-kheo này khất
thực mang về, đủ nuôi sống cho nhóm sáu người. Này các Tỷ-kheo, chúng
năm Tỷ-kheo, sau khi được Ta thuyết giảng, sau khi được Ta khuyến giáo,
tự mình bi sanh, sau khi biết được sự nguy hại củ ái bị sanh, tìm cầu
cái không sanh, vô thượng an ổn, thoát khỏi các (khổ) ách, chứng Niết-bàn
và đã chứng được cái không sanh, vô thượng an ổn, thoát khỏi các (khổ)
ách, chứng Niết-bàn, tự mình bị già... cái không già... tự mình bị bệnh...
cái không bệnh... tự mình bị chết... cái không chết... tự mình bi sầu...
cái không sầu... tự mình bị ô nhiễm, sau khi biết được sự nguy hại củ
ái bị ô nhiễm, tìm cầu cái không ô nhiễm, vô thượng an ổn, thoát khỏi
các (khổ) ách, chứng Niết-bàn, và đã chứng được cái không ô nhiễm,
vô thượng an ổn, thoát khỏi các (khổ) ách, chứng Niết-bàn. Tri và kiến
khởi lên nơi họ: "Sự giải thoát củ húng ta không bị dao động, đây
thức gì được hiện khởi như vậy đều quy là đời sống cuối cùng.
Nay không còn tái sanh nữa".
Này các Tỷ-kheo, có năm dục trưởng
dưỡng. Thế nào là năm? Các sắc do mắt nhận thức, sắc này khả ái, khả
hỷ, khả lạc, khả ý, kích thích lòng dục, hấp dẫn. Các tiếng do tai nhận
thức... (như trên)... các hương do mũi nhận thức... các vị do lưỡi nhận
thức... các xúc do thân cảm xúc là khả ái, khả hỷ, khả lạc, khả ý,
kích thích lòng dục, hấp dẫn. Này các Tỷ-kheo, như vậy, là năm dục
trưởng dưỡng. Này các Tỷ-kheo, những Sa-môn hay Bà-la-môn nào bị trói
buộc, bị tham đắm, bị mê say bởi năm dục trưởng dưỡng này, không thấy
sự nguy hại củ húng, không biết rõ sự xuất ly khỏi chúng, mà thọ dụng
chúng, những vị ấy cần phải được hiểu là: "Các Người đã rơi
vào bất hạnh, đã rơi vào tai họa, đã bị Ác ma sử dụng như ý muốn".
Này các Tỷ-kheo, như một con nai sống trong rừng bị sập bẫy nằm xuống,
con nai ấy cần phải được hiểu là: "Nó đã rơi vào bất hạnh, đã
rơi vào tai họa, đã bị thợ săn sử dụng như ý muốn. Khi người thợ
săn đến, con nai không thể bỏ đi như ý muốn. Này các Tỷ-kheo, cũng vậy,
những vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào bị trói buộc... (như trên)... đã bị
Ác ma sử dụng như ý muốn. Này các Tỷ-kheo, những Sa-môn hay Bà-la-môn
nào không bị trói buộc, không bị tham đắm, không bị mê say bởi năm dục
trưởng dưỡng này, thấy sự nguy hại củ húng, biết rõ sự xuất ly khỏi
chúng, và thọ dụng chúng, những vị ấy cần phải được hiểu là:
"Các Người không rơi vào bất hạnh, không rơi vào tai họa, không bi
Ác ma sử dụng như ý muốn". Này các Tỷ-kheo, như một con nai sống
trong rừng, không bị sập bẫy phải nằm xuống, con nai ấy cần phải được
hiểu là: "Nó không rơi vào bất hạnh, nó không rơi vào tai họa, nó
không bị người thợ săn sử dụng như ý muốn". Khi người thợ săn
đến, con nai có thể bỏ đi như ý muốn. Này các Tỷ-kheo, cũng vậy, những
Sa-môn hay Bà-la-môn nào không bị trói buộc... không bị Ác ma sử dụng như
ý muốn.
Chư Tỷ-kheo, ví như con nai sống
trong rừng, đi qua đi lại trong rừng, an tâm nó đi, an tâm nó đứng, an tâm
nó ngồi, an tâm nó nằm. Tại sao vậy? Này các Tỷ-kheo, vì nó vượt khỏi
tầm tay của người thợ săn. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo ly
dục, ly ác bất thiện pháp chứng và trú Thiền thứ nhất, một trạng
thái hỷ lạc, do ly dục sanh, có tầm có tứ. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ấy
được gọi là: một vị đã làm Ác Ma mù mắt, đã diệt trừ mọi vết
tích, đã vượt khỏi tầm mắt Ác ma. Này các Tỷ-kheo, lại nữa Tỷ-kheo
diệt tầm và tứ, chứng và trú Thiền thứ hai, một trạng thái hỷ lạc
do định sanh, không tầm không tứ, nội tĩnh nhất tâm. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
ấy được gọi là... đã vượt khỏi tầm mắt của Ác ma. Này các Tỷ-kheo,
lại nữa Tỷ-kheo ly hỷ trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm sự lạc
thọ mà các vị Thánh gọi là xả niệm lạc trú, chứng và trú Thiền thứ
ba. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ấy được gọi là... đã vượt khỏi tầm mắt
của Ác ma. Này các Tỷ-kheo, lại nữa Tỷ-kheo xả lạc, xả khổ, diệt hỷ
ưu đã cảm thọ trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ, không lạc,
xả niệm thanh tịnh. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ấy được gọi là... vượt
khỏi tầm mắt của Ác ma.
Này các Tỷ-kheo, lại nữa Tỷ-kheo
vượt lên mọi sắc tướng, diệt trừ mọi chướng ngại tưởng, không
tác ý đối với dị tưởng, Tỷ-kheo nghĩ rằng: "Hư không là vô
biên", chứng và trú Không vô biên xứ. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ấy
được gọi là... đã vượt khỏi tầm mắt của Ác ma. Này các Tỷ-kheo, lại
nữa Tỷ-kheo vượt lên mọi Không vô biên xứ, nghĩ rằng: "Thức là
vô biên", chứng và trú Thức Vô biên xứ. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
ấy được gọi là... đã vượt khỏi tầm mắt của Ác ma. Này các Tỷ-kheo,
lại nữa Tỷ-kheo vượt lên mọi Thức vô biên xứ, nghĩ rằng: "Không
có vật gì", chứng và trú Vô sở hữu xứ. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
ấy được gọi là... đã vượt khỏi tầm mắt của Ác ma. Này các Tỷ-kheo,
lại nữa Tỷ-kheo vượt lên mọi Vô sở hữu xứ, chứng và trú Phi tưởng
phi phi tưởng xứ. Này các Tỷ-kheo, Tỷ- kheo ấy được gọi là...đã vượt
khỏi tầm mắt của Ác ma. Này các Tỷ-kheo, lại nữa Tỷ-kheo vượt lên mọi
Phi tưởng phi phi tưởng xứ, chứng và trú Diệt thọ tưởng (định). Sau
khi thấy bằng trí tuệ, các lậu hoặc được đoạn trừ. Này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo ấy được gọi là một vị đã làm Ác ma mù mắt, đã diệt trừ
mọi vết tích, đã vượt khỏi tầm mắt Ác ma. Vị ấy đã vượt khỏi mọi
triền phược ở đời. An tâm vị ấy đi, an tâm vị ấy đứng, an tâm vị
ấy ngồi, an tâm vị ấy nằm. Vì sao vậy? Này các Tỷ-kheo, vì vị ấy vượt
khỏi tầm tay của Ác ma.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Các
Tỷ-kheo hoan hỷ, tín thọ lời Thế Tôn dạy.
- 27.
TIỂU KINH DỤ DẤU CHÂN VOI [^]
- (Culahatthipadopamasutta)
Như vầy tôi nghe.
Một thời Thế Tôn ở Savatthi
(Xá-vệ) tại Jetavana (Kỳ-đà Lâm), vườn ông Anathapindika (Cấp Cô Độc).
Lúc bấy giờ Bà-la-môn Janussoni, với một cỗ xe toàn trắng do ngự ái
kéo, vào buổi sáng sớm, ra khỏi thành Savatthi. Bà-la-môn Janussoni thấy Du
sĩ Pilotika từ xa đi đến, sau khi thấy, liền nói với Du sĩ Pilotika:
– Tôn giả Vacchàyana đi từ đâu
về sớm như vậy?
– Tôn giả, tôi từ Sa-môn Gotama
đến đây.
– Tôn giả Vacchayana nghĩ thế nào?
Sa-môn Gotam ó trí tuệ sáng suốt không? Tôn giả có xem Sa-môn Gotama là bậc
có trí không?
– Tôn giả, tôi là ai mà có thể
biết Sa-môn Gotam ó trí tuệ sáng suốt? Chỉ có người như Sa-môn Gotama mới
có thể biết Sa-môn Gotam ó trí tuệ sáng suốt.
– Tôn giả Vacchayana thật sự tán
thán Sa-môn Gotama với lời tán thán tối thượng.
– Này Tôn giả, tôi là ai mà có
thể tán thán Sa-môn Gotama, bậc tối thượng được tán thán trong các bậc
được tán thán, bậc tối thượng giữ hư Thiên và loài Người.
– Nhưng Tôn giả Vacchayana thấy
được lý do gì ở Sa-môn Gotama mà Tôn giả có lòng tin tưởng như vậy?
– Này Tôn giả, như một người
săn voi thiện xảo vào một khu rừng có voi ở, và thấy một dấu chân voi
lớn, dài bề dài và rộng bề ngang. Người đó đi đến kết luận:
"Con voi này là con voi lớn". Cũng vậy, này Tôn giả, tôi đã thấy
bốn dấu chân của Sa-môn Gotama và đi đến kết luận: "Thế Tôn là bậc
Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn khéo giảng, và Tăng chúng khéo
hành trì". Thế nào là bốn? Tôi thấy ở đây có một số Sát đế lỵ
bác học, tế nhị, nghị luận biện tài, biện bác như chi hẻ sợi tóc.
Những vị này đi chỗ này chỗ kia, như muốn đã phá các tà kiến với
trí tuệ của họ. Những vị này nghe: "Sa-môn Gotama sẽ đến thăm ngôi
làng này hay thị trấn này". Họ sắp đặt câu hỏi: "'Chúng ta,
sau khi đến, sẽ hỏi Sa-môn Gotam âu hỏi này. Khi bị chúng ta hỏi như vậy,
nếu Sa-môn Gotama trả lời như thế này, thì chúng ta sẽ chất vấn như thế
kia. Khi chúng ta hỏi như vậy, nếu Sa-môn Gotama trả lời như thế kia, thì
chúng ta sẽ chất vấn như thế này". Những vị này nghe: "Sa-môn
Gotama đã đến thăm ngôi làng này hay thị trấn này". Những vị này
đến chỗ Sa-môn Gotama ở. Sa-môn Gotama với pháp thoại, khích lệ, làm cho
phấn khởi, làm cho hoan hỷ các vị này. Được Sa-môn Gotama với Pháp thoại
khích lệ, làm cho phấn khởi, làm cho hoan hỷ, họ không hỏi Sa-môn Gotam
âu hỏi (đã định trước), huống nữa là chất vấn. Trái lại, họ trở
thành đệ tử của Sa-môn Gotama. Này Tôn giả, khi tôi thấy dấu chân thứ
nhất này của Sa-môn Gotama, Tôi đi đến kết luận: "Thế Tôn là bậc
Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn khéo giảng, và Tăng chúng khéo
hành trì".
Này Tôn giả, lại nữa, tôi thấy
ở đây có một số Bà-la-môn bác học, tế nhị, nghị luận biện tài, biện
bác như chi hẻ sợi tóc. Những vị này đi chỗ này chỗ kia, như muốn đã
phá các tà kiến với trí tuệ của họ. Những vị này nghe... (như trên)...
trái lại, họ trở thành đệ tử của Sa-môn Gotama. Này Tôn giả, khi tôi
thấy dấu chân thứ hai này của Sa-môn Gotama, tôi đi đến kết luận:
"Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn khéo giảng,
và Tăng chúng khéo hành trì".
Này Tôn giả, lại nữa, tôi thấy
ở đây có một số gi hủ bác học... (như trên)... có một số Sa-môn bác
học, tế nhị, nghị luận biện tài, biện bác như chi hẻ sợi tóc. Những
vị này đi chỗ này chỗ kia, như muốn đả phá các tà kiến với trí tuệ
của họ. Những vị này nghe: "Sa-môn Gotama sẽ đến thăm ngôi làng
này hay thị trấn này". Họ sắp đặt câu hỏi: "Chúng ta sau khi đến
sẽ hỏi Sa-môn Gotam âu hỏi này. Khi bị chúng ta hỏi như vậy, nếu Sa-môn
Gotama trả lời như thế này, thì chúng ta sẽ chất vấn như thế kia. Khi bị
chúng ta hỏi như vậy, nếu Sa-môn Gotama trả lời như thế kia, thì chúng
ta sẽ chất vấn như thế này". Những vị này nghe: "Sa-môn Gotama
đã đến ngôi làng này hay thị trấn này". Những vị này đến chỗ
Sa-môn Gotama ở. Sa-môn Gotama với Pháp thoại khích lệ làm cho phấn khởi,
làm cho hoan hỷ các vị này. Được Sa-môn Gotama với Pháp thoại khích lệ
làm cho phấn khởi, làm cho hoan hỷ, họ không hỏi Sa-môn Gotam âu hỏi (đã
định sẵn), huống nữa là chất vấn. Trái lại, họ xin phép Sa-môn Gotama
được xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình. Sa-môn Gotam ho họ
được xuất gia. Được xuất gia như vậy, một so ác vị ấy sống một
mình, không phóng dật, nỗ lực, tinh cần, và không bao lâu tự tri, tự chứng,
tự đạt và an trú, ngay trong hiện tại, mục đích tối thượng của phạm
hạnh mà những Thiện nam tử chơn chánh xuất gia, từ bỏ gia đình, sống
không gia đình hướng đến. Họ nói như sau: "Thật sự chúng ta gần
hoại vong. Thật sự chúng ta gần hoại diệt. Xưa ki húng ta không phải là
Sa-môn lại tự xem là Sa-môn, không phải là Bà-la-môn lại tự xem là
Bà-la-môn, không phải là bậc A-la-hán, lại tự xem là bậc A-la-hán. Nay
chúng ta mới thật là Sa-môn. Nay chúng ta mới thật là Bà-la-môn. Nay chúng
ta mới thật là A-la-hán". Khi tôi thấy dấu chân thứ tư của Sa-môn
Gotama, tôi đi đến kết luận: "Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác,
Pháp được Thế Tôn khéo giảng, và Tăng chúng khéo hành trì".
Khi được nói vậy, Bà-la-môn
Janussoni, từ cỗ xe toàn trắng do ngự ái kéo, bước xuống, đắp thượng
y lên một bên vai, chấp tay hướng về Thế Tôn vái lạy, và thốt ra ba lần
cảm hứng ngữ sau đây: "Đảnh lễ Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng
Giác! Đảnh lễ Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác! Đảnh lễ Thế
Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác! Rất có thể, chúng ta sẽ gặp Tôn giả
Gotama tại một lúc nào, một chỗ nào đó. Rất có thể, sẽ có một cuộc
đàm luận". Rồi Bà-la-môn Janussoni đi đến chỗ Thế Tôn ở, sau khi
đến, nói lên những lời chào đón hỏi thăm xã giao với Thế Tôn, rồi
ngồi xuống một bên. Sau khi ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Janussoni đem tất
cả câu chuyện của Du Sĩ Pilotika, thuật lại với Thế Tôn. Sau khi nghe vậy,
Thế Tôn nói với Bà-la-môn Janussoni:
– Này Bà-la-môn, ví dụ dấu chân
voi như vậy chưa được đầy đủ một cách rộng rãi. Này Bà-la-môn, với
tầm mức như thế nào ví dụ dấu chân voi được đầy đủ một cách rộng
rãi, hãy nghe và khéo tác ý, Ta sẽ nói:
– Thưa vâng, Tôn giả.
Bà-la-môn Janussoni vâng đáp Thế
Tôn. Thế Tôn thuyết giảng như sau:
– Này Bà-la-môn, ví như một người
săn voi vào một khu rừng có voi ở. Người đó thấy một dấu chân voi lớn
trong rừng voi, dài bề dài và rộng bề ngang. Nếu người đó là một thợ
săn voi thiện xảo, người đó không đi đến kết luận: "Con voi này
chắc chắn to lớn". Vì sao vậy? Này Bà-la-môn, trong rừng voi, có những
loại voi cái lùn thấp, có dấu chân lớn, có thể dấu chân này thuộc loại
voi này. Người đó đi theo dấu chân ấy. Trong khi đi theo, người đó thấy
trong rừng voi một dấu chân voi lớn, dài bề dài và rộng bề ngang, và những
vật cao đều bị cọ xát. Nếu người đó là một thợ săn voi thiện xảo,
người đó không đi đến kết luận: "Con voi này chắc chắn to lớn
vì sao vậy? Này Bà-la-môn, trong rừng voi, có những loại voi cái có ngà,
có dấu chân lớn, có thể dấu chân này thuộc loại voi này. Người đó
đi theo dấu chân ấy. Trong khi đi theo, người đó thấy trong rừng voi, một
dấu chân voi lớn, dài bề dài và rộng bề ngang, những vật cao bị cọ
xát, và những vật cao bị ngà voi cắt chém. Nếu người đó là một thợ
săn voi thiện xảo, người đó không đi đến kết luận: "Con voi này
chắc chắn to lớn". Vì sao vậy? Này Bà-la-môn, trong rừng voi, có những
loại voi cái có ngà lớn, có dấu chân lớn, có thể dấu chân này thuộc
loại voi này. Người đó đi theo dấu chân ấy. Trong khi đi theo, người đó
thấy trong rừng voi một dấu chân voi lớn, dài bề dài và rộng bề ngang,
những vật cao bị cọ xát, những vật cao bị ngà voi cắt chém, và những
vật cao bị gãy các cành. Và người đó thấy một con voi đực dưới gốc
cây hay ở ngoài trời, đang đi, đang đứng, đang ngồi hay đang nằm, người
đó đi đến kết luận: "Con voi này thật là con voi đực lớn".
Cũng vậy, này Bà-la-môn, ở đây
Như Lai sanh ra ở đời, là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc,
Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên
Nhơn Sư, Phật, Thế Tôn. Với thắng trí, Ngài tự thân chứng ngộ thế giới
này, cùng với Thiên giới, Ma giới, Phạm thiên giới, cùng với chúng
Sa-môn, Bà-la-môn, các loài Trời và loài Người... khi đã chứng ngộ,
Ngài còn tuyên thuyết điều Ngài đã chứng ngộ, Ngài thuyết pháp sơ thiện,
trung thiện, hậu thiện, văn nghĩa đầy đủ. Ngài giảng dạy phạm hạnh
hoàn toàn đầy đủ, trong sạch. Người gia trưởng, hay con vị gia trưởng,
hay một người sanh ở giai cấp (hạ tiện) nào nghe Pháp ấy, sau khi nghe
Pháp, người ấy sanh lòng tín ngưỡng Như Lai. Khi có lòng tín ngưỡng, vị
này suy nghĩ: "Đời sống gia đình đầy những triền phược, con đường
đầy những bụi đời. Đời sống xuất gia phóng khoáng như hư không. Thật
rất khó cho một người sống ở gia đình có thể sống theo phạm hạnh
hoàn toàn đầy đủ, hoàn toàn thanh tịnh, trắng bạch như vỏ ốc. Vậy
ta nên cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà-sa, xuất gia, từ bỏ gia đình, sống
không gia đình". Một thời gian sau, người ấy từ bỏ tài sản nhỏ
hay từ bỏ tài sản lớn, từ bỏ bà con quyến thuộc nhỏ hay từ bỏ bà
con quyến thuộc lớn, cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà-sa, và xuất gia, từ bỏ
gia đình, sống không gia đình.
Khi đã xuất gia như vậy, vị ấy
thành tựu học giới và nếp sống các Tỷ-kheo, từ bỏ sát sanh, tránh xa
sát sanh, bỏ trượng, bỏ kiếm, biết tàm quý, có lòng từ, sống thương
xót tất cả chúng sanh và các loài hữu tình, từ bỏ lấy của không cho,
tránh xa lấy của không cho, chỉ lấy những vật đã cho, chỉ mong những vật
đã cho, tự sống thanh tịnh, không có trộm cướp, từ bỏ không phạm hạnh,
sống theo phạm hạnh, sống tránh xa (không phạm hạnh), từ bỏ dâm dục tục
pháp, từ bỏ nói láo, tránh xa nói láo, nói những lời chân thật, y chỉ
trên sự thật, chắc chắn, đáng tin cậy, không phản lại đời, từ bỏ
nói hai lưỡi, tránh xa nói hai lưỡi, nghe điều gì ở chỗ này, không đến
nói chỗ kia để sanh chia rẽ ở những người này, nghe điều gì ở chỗ
kia, không đi nói với những người này để sanh chia rẽ ở những người
kia. Vị ấy sống hòa hợp những kẻ ly gián, khuyến khích những kẻ hòa
hợp, hoan hỷ trong hòa hợp, thoải mái trong hòa hợp, hân hoan trong hòa hợp,
nói những lời đưa đến hòa hợp. Vị ấy từ bỏ nói lời độc ác,
tránh xa nói lời độc ác, vị ấy nói những lời nhẹ nhàng, thuận tại,
dễ thương, thông cảm đến tâm, tao nhã, đẹp lòng nhiều người, vui lòng
nhiều người, vị ấy nói những lời như vậy. Vị ấy từ bỏ nói phù
phiếm, tránh xa nói lời phù phiếm, nói đúng thời, nói những lời chân
thật, nói những lời có ý nghĩa, nói những lời về Chánh pháp, nói những
lời về Luật, nói những lời đáng được gìn giữ, những lời hợp thời,
thuận lý, có mạch lạc, hệ thống, có ích lợi. Vị ấy từ bỏ không
làm hại đến các hột giống và các loại cây cỏ, dùng một ngày một bữa,
không ăn ban đêm; từ bỏ ăn phi thời; từ bỏ đi xem múa, hát nhạc, các
cuộc trình diễn; từ bỏ trang sức bằng vòng hoa hương liệu, dầu thoa, các
thời trang, các thời sức; từ bỏ dùng giường cao và giường lớn; từ bỏ
nhận các hạt sống; từ bỏ nhận thịt sống, từ bỏ nhận đàn bà, con
gái; từ bỏ nhận nô tỳ gái và trai; từ bỏ nhận cừu và dê; từ bỏ
nhận gi ầm và heo; từ bỏ nhận voi, bò, ngựa và ngự ái; từ bỏ nhận
ruộng nương và đất đai; từ bỏ nhận người môi giới hoặc tự mình
làm môi giới; từ bỏ buôn bán; từ bỏ các sự gian lận bằng cân, tiền
bạc và đo lường; từ bỏ các tà hạnh như hối lộ, gian trá, lừa đảo;
từ bỏ làm thương tổn, sát hại, câu thúc, bức đoạt, trộm cắp, cướp
phá. Vị ấy bằng lòng (tri túc) với tấm y để che thân, với đồ ăn khất
thực để nuôi bụng, đi tại chỗ nào cũng mang theo (y bát). Ví như con
chim bay đến chỗ nào cũng mang theo hai cánh; cũng vậy, Tỷ-kheo bằng lòng
với tấm y để che thân, với đồ ăn khất thực để nuôi bụng, đi tại
chỗ nào cũng mang theo (y bát). Vị ấy thành tựu Thánh giới uẩn này, cảm
giác lạc thọ thuộc nội tâm, không lỗi lầm. Khi mắt thấy sắc, vị ấy
không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng. Những nguyên
nhân gì khiến con mắt không được chế ngự, khiến tham ái ưu bi, các ác
bất thiện pháp khởi lên, vị ấy tự chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì
con mắt, thực hành sự hộ trì con mắt. Khi tai nghe tiếng... mũi ngửi
hương... lưỡi nếm vị... thân cảm xúc... ý nhận thức các pháp, vị ấy
không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng. Những nguyên
nhân gì khiến ý căn không được chế ngự, khiến tham ái ưu bi các ác bất
thiện pháp khởi lên, vị ấy tự chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì ý căn,
thực hành sự hộ trì ý căn. Vị ấy thành tựu Thánh hộ trì các căn này,
cảm giác lạc thọ thuộc nội tâm, không vẩn đục. Vị ấy khi đi tới,
khi đi lui đều tỉnh giác, khi nhìn thẳng, khi nhìn quanh đều tỉnh giác,
khi co tay, khi duỗi tay đều tỉnh giác, khi mang y kép, y bát đều tỉnh giác,
khi ăn, uống, nhai, nuốt, đều tỉnh giác, khi đi đại tiện, tiểu tiện
đều tỉnh giác, khi đi, đứng, ngồi nằm, thức, nói, yên lặng đều tỉnh
giác.
Vị ấy thành tựu Thánh giới uẩn
này, thành tựu Thánh hộ trì các căn này, và thành tựu Thánh chánh niệm
tỉnh giác này, lựa một chỗ thanh vắng, tịch mịch như rừng, gốc cây,
khe núi, hang đá, bãi tha ma, lùm cây, ngoài trời, đống rơm. Sau khi đi khất
thực về và ăn xong, vị ấy ngồi kiết già, lưng thẳng tại chỗ nói
trên, và an trú chánh niệm trước mặt. Vị ấy từ bỏ tham ái ở đời,
sống với tâm thoát ly tham ái, gột rửa tâm hết tham ái, từ bỏ sân hận,
vị ấy sống với tâm không sân hận, lòng từ mẫn thương xót tất cả
chúng hữu tình, gột rửa tâm hết sân hận, từ bỏ hôn trầm thụy miên,
vị ấy sống thoát ly hôn trầm thụy miên, với tâm tưởng hướng về
ánh sáng, chánh niệm tỉnh giác, gột rửa tâm hết hôn trầm thụy miên, từ
bỏ trạo cử hối quá, vị ấy sống không trạo cử, nội tâm trầm lặng,
gột rửa tâm hết trạo cử, hối quá, từ bỏ nghi ngờ, vị ấy sống
thoát khỏi nghi ngờ, không phân vân lưỡng lự, gột rửa tâm hết nghi ngờ
đối với thiện pháp.
Vị ấy từ bỏ năm triền cái làm
cho tâm ô uế, làm cho trí tuệ muội lược ly dục, ly pháp ác bất thiện,
chứng và trú Thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh,
có tầm có tứ. Này Bà-la-môn, như vậy gọi là dấu chân của Như Lai, dấu
cọ xát của Như Lai, dấu cắt chém của Như Lai. Nhưng vị Thánh đệ tử
không đi đến kết luận: "Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp
được Thế Tôn khéo thuyết giảng, Chúng Tăng khéo hành trì". Lại nữa,
này Bà-la-môn, Tỷ-kheo diệt tầm và tứ, chứng và trú Thiền thứ hai, một
trạng thái hỷ lạc, do định sanh, không tầm không tứ, nội tỉnh nhất
tâm. Này Bà-la-môn, như vậy gọi là dấu chân của Như Lai, dấu cọ xát của
Như Lai, dấu cắt chém của Như Lai. Nhưng vị Thánh đệ tử không đi đến
kết luận: "Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn
khéo thuyết giảng, Chúng Tăng khéo hành trì". Lại nữa, này
Bà-la-môn, Tỷ-kheo ly hỷ trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm sự lạc
thọ mà các bậc Thánh gọi là xả niệm lạc trú, chứng và trú Thiền thứ
ba. Này Bà-la-môn, như vậy gọi là dấu chân của Như Lai, dấu cọ xát của
Như Lai, dấu cắt chém của Như Lai. Nhưng vị Thánh đệ tử không đi đến
kết luận: "Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn
khéo thuyết giảng, Chúng Tăng khéo hành trì". Lại nữa, này
Bà-la-môn, Tỷ-kheo xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã cảm thọ trước,
chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh tịnh.
Này Bà-la-môn, như vậy gọi là dấu chân của Như Lai, dấu cọ xát của
Như Lai, dấu cắt chém của Như Lai, nhưng vị Thánh đệ tử không đi đến
kết luận: "Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn
khéo thuyết giảng, Chúng Tăng khéo hành trì".
Với tâm định tĩnh, thuần tịnh,
không cấu nhiễm, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc,
bình thản như vậy, vị ấy dẫn tâm, hướng tâm đến Túc mạng minh. Vị
ấy nhớ đến các đời sống quá khứ, như một đời, hai đời, ba đời,
bốn đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn
mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời, hai trăm đời, một ngàn đời,
nhiều hoại kiếp, nhiều thành kiếp, nhiều hoại và thành kiếp. Vị ấy
nhớ rằng: "Tại chỗ kia, t ó tên như thế này, dòng họ như thế này,
giai cấp như thế này, thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ đến mức
như thế này. Sau khi chết tại chỗ kia, ta được sanh ra tại chỗ nọ. Tại
chỗ ấy, t ó tên như thế này, dòng họ như thế này, giai cấp như thế này,
thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ đến mức như thế này. Sau khi chết
tại chỗ nọ, ta được sanh ra ở đây". Như vậy, vị ấy nhớ đến
nhiều đời sống quá khứ cùng với các nét đại cương và các chi tiết.
Này Bà-la-môn, như vậy gọi là dấu
chân của Như Lai, dấu cọ xát của Như Lai, dấu cắt chém của Như Lai.
Nhưng vị Thánh đệ tử không đi đến kết luận: "Thế Tôn là bậc
Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn khéo thuyết giảng, Chúng Tăng khéo
hành trì".
Với tâm định tĩnh, thuần tịnh,
không cấu nhiễm, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc,
bình thản như vậy, vị ấy dẫn tâm, hướng tâm đến trí tuệ về sanh tử
củ húng sanh. Vị ấy với thiên nhãn thuần tịnh, siêu nhân, thấy sự sống
và chết củ húng sanh. Vị ấy biết rõ rằng, chúng sanh, người hạ liệt
kẻ cao sang, người đẹp đẽ kẻ thô xấu, người may mắn kẻ bất hạnh,
đều do hạnh nghiệp của họ. Những chúng sanh làm những ác hạnh về
thân, lời và ý, phỉ báng các bậc Thánh, theo tà kiến, tạo các nghiệp
theo tà kiến. Những người này sau khi thân hoại mạng chung, phải sanh vào
cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục. Còn chúng sanh nào làm những thiện
hạnh về thân, lời và ý, không phỉ báng các bậc Thánh, theo chánh kiến,
tạo các nghiệp theo chánh kiến, những người này, sau khi thân hoại mạng
chung, được sanh lên các thiện thú, cõi Trời, trên đời này. Như vậy, vị
ấy với thiên nhãn thuần tịnh, siêu nhân, thấy sự sống chết củ húng
sanh. Vị ấy biết rõ rằng chúng sanh, người hạ liệt kẻ cao sang, người
đẹp đẽ kẻ thô xấu, người may mắn kẻ bất hạnh, đều do hạnh nghiệp
của họ.
Này Bà-la-môn, như vậy gọi là dấu
chân của Như Lai, dấu cọ xát của Như Lai, dấu cắt chém của Như Lai.
Nhưng vị Thánh đệ tử không đi đến kết luận: "Thế Tôn là bậc
Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn khéo thuyết giảng, Chúng Tăng khéo
hành trì".
Với tâm định tĩnh, thuần tịnh,
không cấu nhiễm, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc,
bình thản như vậy, vị ấy dẫn tâm, hướng tâm đến Lậu tận trí. Vị
ấy biết như thật: "Đây là Khổ", biết như thật: "Đây là
Nguyên nhân của khổ", biết như thật: "Đây là sự Khổ diệt",
biết như thật: "Đây là Con đường đưa đến khổ diệt", biết
như thật: "Đây là những lậu hoặc", biết như thật: "Đây
là nguyên nhân của lậu hoặc", biết như thật: "Đây là các lậu
hoặc diệt", biết như thật: "Đây là con đường đưa đến các lậu
hoặc diệt".
Này Bà-la-môn, như vậy gọi là dấu
chân của Như Lai, dấu cọ xát của Như Lai, dấu cắt chém của Như Lai.
Nhưng vị Thánh đệ tử không đi đến kết luận: "Thế Tôn là bậc
Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn khéo thuyết giảng, Chúng Tăng khéo
hành trì".
Vị ấy nhờ biết như vậy, nhờ
thấy như vậy, tâm của vị ấy thoát khỏi dục lậu, thoát khỏi hữu lậu,
thoát khỏi vô minh lậu. Đối với tự thân đã giải thoát như vậy, khởi
lên sự hiểu biết: "Ta đã giải thoát". Vị ấy biết: "Sanh
đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không có trở lui
đời sống này nữa". Này Bà-la-môn, như vậy gọi là dấu chân của
Như Lai, dấu cọ xát của Như Lai, dấu cắt chém của Như Lai. Này
Bà-la-môn, tới mức độ này, vị Thánh đệ tử đi đến kết luận:
"Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được Thế Tôn khéo thuyết
giảng, Chúng Tăng khéo hành trì". Này Bà-la-môn, tới mức độ này,
ví dụ dấu chân con voi thật sự được đầy đủ một cách rộng rãi.
Được nghe nói vậy, Bà-la-môn
Jànussoni bạch Thế Tôn:
– Thật vi diệu thay, Tôn giả
Gotama! Thật vi diệu thay, Tôn giả Gotama! Như người dựng đứng lại những
gì bị quăng ngã xuống, phơi bày ra những gì che kín, chỉ đường cho người
bị lạc hướng, đem đèn sáng vào trong bóng tối để những ai có mắt
có thể thấy sắc. Cũng vậy, Chánh pháp đã được Tôn giả Gotama dùng
nhiều phương tiện trình bày, giải thích. Con xin quy y Tôn giả Gotama, quy y
Pháp, và quy y chúng Tỷ-kheo Tăng. Mong Tôn giả Gotama nhận con làm đệ tử,
từ nay trở đi cho đến mệnh chung, con trọn đời quy ngưỡng!
- 28. ĐẠI
KINH DỤ DẤU CHÂN VOI [^]
- (Mahahatthipadopamasuttam)
Như vầy tôi nghe.
Một thời, Thế Tôn trú ở Savatthi
(Xá-vệ), tại Jetavana (Kỳ-đà Lâm), vườn ông Anathapindika (Cấp Cô Độc).
Ở đây, Tôn giả Sariputta (Xá-lợi-phất) gọi các Tỷ-kheo:
– Này các Hiền giả Tỷ-kheo!
– Thưa vâng, Hiền giả.
Các Tỷ-kheo ấy vâng đáp Tôn giả
Sariputta. Tôn giả Sariputta nói như sau:
– Chư Hiền giả, ví như tất cả
dấu chân của mọi loại động vật đều thâu nhiếp trong dấu chân voi,
vì dấu chân này được xem là lớn nhất trong tất cả dấu chân về phương
diện to lớn. Cũng vậy, chư Hiền giả, tất cả các Thiện pháp đều tập
trung trong Bốn Thánh đế. Thế nào là trong Bốn Thánh đế? Trong Khổ Thánh
đế, trong Khổ tập Thánh đế, trong Khổ diệt Thánh đế, trong Khổ diệt
đạo Thánh đế.
Chư Hiền, thế nào là Khổ Thánh
đế? Sanh là khổ, già là khổ, chết là khổ, sầu, bi, khổ, ưu, não là
khổ, điều gì cầu không được là khổ, tóm lại Năm thủ uẩn là khổ.
Chư Hiền, thế nào là Năm thủ uẩn? Chính là sắc thủ uẩn, thọ thủ uẩn,
tưởng thủ uẩn, hành thủ uẩn, thức thủ uẩn. Chư Hiền, thế nào là sắc
thủ uẩn? Bốn đại và sắc khởi lên từ bốn đại. Chư Hiền, thế nào
là bốn đại? Chính là địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới.
Chư Hiền, thế nào là địa giới?
Có nội địa giới, có ngoại địa giới. Chư Hiền, thế nào là nội địa
giới? Cái gì thuộc nội thân, thuộc cá nhân, thô phù, kiên cứng, bị chấp
thủ, như tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy, thận, tim, gan,
hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột, màng ruột, bao tử, phân, và bất cứ
vật gì khác thuộc nội thân, thuộc cá nhân, thô phù, kiên cứng, bị chấp
thủ. Chư Hiền, như vậy gọi là nội địa giới. Những gì thuộc nội địa
giới và những gì thuộc ngoại địa giới đều thuộc về địa giới. Cần
phải như thật quán sát địa giới với chánh trí tuệ như sau: "Cái
này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự
ngã của tôi". Sau khi như thật quán sát địa giới với chánh trí tuệ
như vậy, vị ấy sanh yểm ly đối với địa giới, tâm từ bỏ địa giới.
Chư Hiền, một thời xảy ra khi ngoại thủy giới dao động, trong thời ấy
ngoại địa giới bị biến mất. Chư Hiền, tánh vô thường của ngoại địa
giới xưa ấy có thể nêu rõ, tánh hủy hoại có thể nêu rõ, tánh đoạn
diệt có thể nêu rõ, tánh biến dịch có thể nêu rõ. Như vậy còn nói
gì đến thân thể yểu thọ do khát ái chấp thủ này? Ở đây không có
gì để có thể nói là tôi, là của tôi, hay tôi là. Chư Hiền, nếu có những
người khác mắng nhiếc, chỉ trích, chọc tức, nhiễu não Tỷ-kheo, vị
ấy biết rõ như sau: "Khổ thọ khởi lên nơi tôi, thọ này thuộc tai
xúc chạm, thọ này do nhân duyên, không phải không do nhân duyên, do nhân
duyên gì? Do nhân duyên xúc". Vị ấy thấy xúc là vô thường, thấy thọ
là vô thường, thấy tưởng là vô thường, thấy hành là vô thường, thấy
thức là vô thường. Tâm của vị này hoan hỷ, thích thú, tịnh chỉ, quyết
định, tùy thuộc giới đối tượng. Chư Hiền, nếu những người khác xử
sự với Tỷ-kheo không có hoàn hảo, không có tốt đẹp, không có khả
ái, hoặc dùng tay xúc chạm, hoặc dùng đá xúc chạm, hoặc dùng gậy xúc
chạm, hoặc dùng gươm xúc chạm, vị ấy tuệ tri như sau: "Sự thể của
thân này là như vậy, nên tay có thể xúc chạm, đá có thể xúc chạm, gậy
có thể xúc chạm, gươm có thể xúc chạm. Thế Tôn đã dạy như sau trong
ví dụ cái cưa: "Chư Tỷ-kheo, nếu có kẻ trộm cướp hạ tiện lấy
cái cưa hai lưỡi cắt từng phần tay và chân. Nếu ai ở đây sanh ý phẫn
nộ, người ấy không làm đúng lời Ta dạy"... Ta sẽ tinh cần, tinh tấn,
không dải đãi. Niệm được an trú không có loạn niệm, thân thể được
khinh an, không dao động, tâm được định tỉnh nhất tâm. Nay mặc cho tay
xúc chạm thân này, mặc cho đá xúc chạm thân này, mặc cho gậy xúc chạm
thân này, mặc cho gươm xúc chạm thân này, lời dạy chư Phật cần phải
được thực hành. Chư Hiền, Tỷ-kheo ấy, niệm Phật như vậy, niệm Pháp
như vậy, niệm Tăng như vậy, nhưng xả tương ưng với thiện không được
an trú. Do vậy, vị ấy bị dao động, bị dao động mạnh: "Thật bất
hạnh cho ta, thật không may cho ta, thật rủi ro cho ta, thật không tốt đẹp
cho ta. Dầu t ó niệm Phật như vậy, niệm Pháp như vậy, niệm Tăng như vậy,
nhưng xả tương ưng với thiện không được an trú". Chư Hiền, ví như
một người dâu, khi thấy ông nhạc, bị dao động, bị dao động mạnh.
Cũng vậy, chư Hiền, nếu Tỷ-kheo ấy niệm Phật như vậy, niệm Pháp như
vậy, niệm Tăng như vậy, nhưng xả tương ưng với thiện không được an
trú. Do vậy, vị ấy bị dao động, bị dao động mạnh: "Thật bất hạnh
cho ta, thật không may cho ta, thật rủi ro cho ta, thật không tốt đẹp cho
ta. Dầu t ó niệm Phật như vậy, niệm Pháp như vậy, niệm Tăng như vậy,
nhưng xả tương ưng với thiện không được an trú". Chư Hiền, nếu Tỷ-kheo
ấy, niệm Phật như vậy, niệm Pháp như vậy, niệm Tăng như vậy, và xả
tương ưng với thiện được an trú, thì Tỷ-kheo ấy được hoan hỷ. Chư
Hiền, đến mức độ này, Tỷ-kheo đã làm thật nhiều.
Chư Hiền, thế nào là thủy giới?
Có nội thủy giới, có ngoại thủy giới. Chư Hiền thế nào là nội thủy
giới? Cái gì thuộc về nội thân, thuộc cá nhân, thuộc nước, thuộc chất
lỏng, bị chấp thủ, như mật, (viêm đàm dịch) mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước
mắt, mỡ da, nước miếng, nước mủ, nước ở khớp xương, nước tiểu,
và bất cứ vật gì khác thuộc nội thân, thuộc cá nhân, thuộc nước,
thuộc chất lỏng, bị chấp thủ. Chư Hiền, như vậy gọi là nội thủy
giới. Những gì thuộc nội thủy giới và những gì thuộc ngoại thủy giới,
đều thuộc về thủy giới. Cần phải như thật quán sát thủy giới với
chánh trí tuệ như sau: "Cái này không phải của tôi, cái này không phải
là tôi, cái này không phải tự ngã của tôi". Sau khi như thật quán
sát thủy giới với chánh trí tuệ như vậy, vị ấy sanh yểm ly đối với
thủy giới, tâm từ bỏ thủy giới. Chư Hiền, một thời xảy ra khi ngoại
thủy giới dao động, nước cuốn trôi làng, cuốn trôi thị trấn, cuốn
trôi thành phố, cuốn trôi xứ, cuốn trôi quốc độ. Chư Hiền, một thời
xẩy ra khi nước biển đại dương hạ thấp một trăm do-tuần, hạ thấp
hai trăm do-tuần, hạ thấp ba trăm do-tuần, hạ thấp bốn trăm do-tuần, hạ
thấp năm trăm do-tuần, hạ thấp sáu trăm do-tuần, hạ thấp bảy trăm
do-tuần. Chư Hiền, một thời xẩy ra khi nước biển đại dương dâng cao
đến bảy cây ta-la, dâng cao đến sáu cây ta-la, dâng cao đến năm cây
ta-la, dâng cao đến bốn cây ta-la, dâng cao đến b ây ta-la, dâng cao đến
hai cây ta-la, dâng cao chỉ đến một cây ta-la. Chư Hiền, một thời xẩy
ra khi nước biển đại dương cao đến bảy đầu người, dâng cao đến sáu
đầu người, dâng cao đến năm đầu người, dâng cao đến bốn đầu người,
dâng cao đến ba đầu người, dâng cao đến hai đầu người, dâng cao chỉ
đến một đầu người. Chư Hiền, một thời xẩy ra khi nước biển đại
dương dâng cao đến nửa thân người, dâng cao chỉ đến hông, dâng cao chỉ
đến đầu gối, dâng cao chỉ đến gót chân. Chư Hiền, một thời xẩy ra
khi nước biển đại dương không có để thấm ướt đốt ngón chân. Chư
Hiền, tánh vô thường của ngoại thủy giới xưa ấy có thể nêu rõ;
tánh hủy hoại có thể nêu; tánh đoạn diệt có thể nêu rõ; tánh biến dịch
có thể nêu rõ... (như trên)... và xả tương ứng với thiện được an trú.
Chư Hiền, cho đến mức độ này, vị Tỷ-kheo đã làm thật nhiều.
Chư Hiền, thế nào là hỏa giới?
Có nội hỏa giới, có ngoại hỏa giới. Chư Hiền, thế nào là nội hỏa
giới? Cái gì thuộc về nội thân, thuộc về cá nhân, thuộc lửa, thuộc
chất nóng, bị chấp thủ. Như cái gì khiến cho hâm nóng, khiến cho hủy
hoại, khiến cho thiêu cháy; cái gì khiến cho những vật được ăn uống,
nhai, nếm, có thể khéo tiêu hóa, hay tất cả những vật gì khác thuộc nội
thân, thuộc cá nhân, thuộc lửa, thuộc chất nóng, bị chấp thủ. Chư Hiền,
như vậy gọi là nội hỏa giới. Những gì thuộc nội hỏa giới và những
gì thuộc ngoại hỏa giới, đều thuộc về hỏa giới. Cần phải như thật
quán sát hỏa giới với chánh trí tuệ như sau: "Cái này không phải của
tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự ngã của
tôi". Sau khi như thật quán sát hỏa giới với chánh trí tuệ như vậy,
vị ấy sanh yểm ly đối với hỏa giới, tâm từ bỏ hỏa giới. Chư Hiền,
một thời xẩy ra khi hỏa giới dao động. Lửa thiêu cháy làng, thiêu cháy
thị trấn, thiêu cháy thành phố, thiêu cháy xứ, thiêu cháy quốc độ. Lử
háy cho đến cuối hàng cây cối, cho đến cuối hàng đường lớn, cho đến
cuối hàng chân núi, cho đến cuối hàng thủy biên, hay cho đến cuối hàng
khu đất khả ái, rồi lửa bị tắt vì không nhiên liệu. Chư Hiền, một
thời xảy ra khi loài người đi kiếm lửa phải dùng lông gà và dây gân.
Chư Hiền, tánh vô thường của ngoại hỏa giới xưa ấy có thể nêu rõ;
tánh hủy hoại có thể nêu rõ; tánh đoạn diệt có thể nêu rõ; tánh biến
dịch có thể nêu rõ... (như trên)... và xả tương ưng với thiện được
an trú. Chư Hiền, cho đến mức độ này, Tỷ-kheo đã làm thật nhiều.
Chư Hiền, thế nào là phong giới?
Có nội phong giới, có ngoại phong giới. Chư Hiền, thế nào là nội phong
giới? Cái gì thuộc về nội thân, thuộc cá nhân, thuộc gió, thuộc động
tánh, bị chấp thủ, như gió thổi lên, gió thổi xuống, gió trong ruột,
gió trong bụng dưới, gió thổi ngang các chi tiết (tay chân), hơi thở vô,
hơi thở ra, và bất cứ vật gì khác thuộc nội thân, thuộc cá nhân, thuộc
gió, thuộc tánh động, bị chấp thủ. Chư Hiền, như vậy gọi là nội
phong giới. Những gì thuộc nội phong giới và những gì thuộc ngoại phong
giới đều thuộc về phong giới. Cần phải như thật quán sát phong giới
với chánh trí tuệ như sau: "Cái này không phải của tôi, cái này
không phải là tôi, cái này không phải tự ngã của tôi". Sau khi thấy
như thật phong giới với chánh trí tuệ như vậy, vị ấy sanh yểm ly đối
với phong giới, tâm từ bỏ phong giới. Chư Hiền, một thời xẩy ra khi
ngoại phong giới dao động, gió thổi bay làng, thổi bay thị trấn, thổi
bay thành phố, thổi bay xứ, thổi bay quốc độ. Chư Hiền, một thời xẩy
ra khi trong tháng cuối mùa hạ, loài người tìm cầu gió nhờ lá cây ta-la,
nhờ cây quạt, và người ta không mong tìm được cỏ tại chỗ có rạch nước
chảy. Chư Hiền, tánh vô thường của ngoại phong giới xưa ấy có thể
nêu rõ; tánh hủy hoại có thể nêu rõ; tánh đoạn diệt có thể nêu rõ;
tánh biến dịch có thể nêu rõ. Như vậy còn nói gì đến thân thể yểu
thọ do khát ái chấp thủ này? Ở đây không có gì để có thể nói là
tôi, là của tôi, hay tôi là. Chư Hiền, nếu có những người khác mắng
nhiếc, chỉ trích, chọc tức, nhiễu não Tỷ-kheo, vị ấy biết rõ như
sau: "Khổ thọ khởi lên nơi tôi này thuộc tai xúc chạm; thọ này do
nhân duyên, không phải không do nhân duyên. Do nhân duyên gì? Do nhân duyên
xúc vậy". Vị ấy thấy xúc là vô thường; vị ấy thấy thọ là vô
thường; vị ấy thấy tưởng là vô thường; vị ấy thấy hành là vô thường;
vị ấy thấy thức là vô thường; tâm của vị này hoan hỷ, thích thú, tịnh
chỉ, quyết định, tùy thuộc giới đối tượng. Chư Hiền, nếu những
người khác xử sự với Tỷ-kheo, không có hoàn hảo, không có tốt đẹp,
không có khả ái, hoặc dùng tay xúc chạm, hoặc dùng đá xúc chạm, hoặc
dùng gậy xúc chạm, hoặc dùng gươm xúc chạm, vị ấy biết như sau:
"Sự thể của thân này là như vậy nên tay có thể xúc chạm, đá có
thể xúc chạm, gậy có thể xúc chạm, gươm có thể xúc chạm". Thế
Tôn đã dạy như sau trong ví dụ cái cưa: "Chư Tỷ-kheo, nếu có kẻ trộm
cướp hạ tiện lấy cái cưa hai lưỡi cắt từng phần tay và chân, nếu
ai ở đây sanh ý phẫn nộ thì người ấy không làm đúng lời ta dạy".
Ta sẽ tinh cần, tinh tấn, không dải đãi, niệm được an trú, không có loạn
niệm, thân thể được khinh an, không dao động, tâm được định tĩnh nhất
tâm. Nay mặc cho tay xúc chạm thân này, mặc cho đá xúc chạm, mặc cho gậy
xúc chạm, mặc cho gươm xúc chạm thân này. Lời dạy chư Phật cần phải
được thực hành". Chư Hiền, Tỷ-kheo ấy, niệm Phật như vậy, niệm
Pháp như vậy, niệm Tăng như vậy, nhưng xả tương ưng với thiện không
được an trú. Do vậy, vị ấy bị dao động, bị dao động mạnh: "Thật
bất hạnh cho ta, thật không may cho ta, thật rủi ro cho ta, thật không tốt
đẹp cho ta. Dầu t ó niệm Phật như vậy, niệm Pháp như vậy, niệm Tăng
như vậy, nhưng xả tương ưng với thiện không được an trú". Chư Hiền,
ví như một người dâu, khi thấy ông nhạc, bị dao động, bị dao động mạnh.
Cũng vậy, chư Hiền, nếu Tỷ-kheo ấy niệm Phật như vậy, niệm Pháp như
vậy, niệm Tăng như vậy, nhưng xả tương ưng với thiện không được an
trú. Do vậy, vị ấy bị dao động, bị dao động mạnh: "Thật bất hạnh
cho ta, thật không may cho ta, thật rủi ro cho ta, thật không tốt đẹp cho
ta. Dầu t ó niệm Phật như vậy, niệm Pháp như vậy, niệm Tăng như vậy,
nhưng xả tương ưng với thiện không được an trú". Chư Hiền, nếu Tỷ-
Kheo ấy niệm Phật như vậy, niệm Pháp như vậy, niệm Tăng như vậy, và
xả tương ưng với thiện được an trú. Do vậy, Tỷ-kheo ấy được hoan hỷ.
Chư Hiền, cho đến mức độ này, Tỷ-kheo đã làm thật nhiều.
Chư Hiền, như một khoảng trống
được bao vây bởi cây gậy, bởi dây leo, bởi cỏ, bởi bùn, được biết
là một nhà ở. Cũng vậy, Chư Hiền, một khoảng trống được bao vây bởi
xương, bởi dây gân, bởi thịt, bởi da, được biết là một sắc pháp.
Chư Hiền, nếu nội mắt không bị hư hại, nhưng ngoại sắc không vào
trong tầm mắt, không có sự quy tụ xúc chạm thích hợp, thì thức phần
thích hợp không có hiện khởi. Chư Hiền, nếu nội mắt không bị hư hại,
ngoại sắc vào trong tầm mắt, nhưng không có sự quy tụ xúc chạm thích hợp,
thì thức phần thích hợp không có hiện khởi. Chư Hiền, chỉ khi nào nội
mắt không bị hư hại, ngoại sắc vào trong tầm mắt, có sự quy tục xúc
chạm thích hợp, thì thức phần thích hợp có hiện khởi. Bất cứ sắc
pháp gì được hiện khởi như vậy đều quy tụ trong sắc thủ uẩn; bất
cứ cảm thọ gì được hiện khởi như vậy đều quy tụ trong thọ thủ uẩn;
bất cứ tưởng gì được hiện khởi như vậy đều được quy tụ trong
tưởng thủ uẩn; bất cứ hành gì được hiện khởi như vậy đều quy tụ
trong hành thủ uẩn; bất cứ thức gì được hiện khởi như vậy đều
quy tụ trong thức thủ uẩn. Vị ấy tuệ tri như sau: "Như vậy, như
người ta nói, có sự quy tụ, sự tập hợp, sự hòa hợp của năm thủ uẩn
này. Thế Tôn đã nói như sau: "Ai thấy được lý duyên khởi, người
ấy thấy được pháp; ai thấy được pháp, người ấy thấy được lý
duyên khởi". Những pháp này do duyên khởi lên chính là năm thủ uẩn.
Sự tham dục, chấp trước, tham đắm, mê say trong năm thủ uẩn này tức
là khổ tập; sự nhiếp phục tham dục, sự từ bỏ tham dục tức là sự
khổ diệt". Cho đến mức độ này, Chư Hiền, Tỷ-kheo đã làm rất
nhiều.
Chư Hiền, nếu nội tại không bị
hư hại... nếu lỗ mũi không bị hư hại... nếu lưỡi không bị hư hại...
nếu thân không bị hư hại... nếu nội ý căn không bị hư hại nhưng ngoại
pháp không vào trong tầm của ý căn, không có sự quy tụ xúc chạm thích hợp,
thì thức phần thích hợp không có hiện khởi. Chư Hiền, nếu nội ý căn
không bị hư hại, ngoại pháp vào trong tầm của ý căn, nhưng không có sự
quy tụ xúc chạm thích hợp, thì thức phần thích hợp không có hiện khởi.
Chư Hiền, chỉ khi nào nội ý căn không bị hư hại, ngoại pháp vào trong
tầm của ý căn, có sự quy tụ xúc chạm thích hợp, thì thức phần thích
hợp có hiện khởi. Bất cứ pháp gì được hiện khởi như vậy đều quy
tụ trong sắc thủ uẩn; bất cứ cảm thọ gì được hiện khởi như vậy
đều quy tụ trong thọ thủ uẩn; bất cứ tưởng gì được hiện khởi
như vậy đều quy tụ trong tưởng thủ uẩn; bất cứ hành gì được hiện
khởi như vậy đều quy tụ trong hành thủ uẩn; bất cứ thức gì được
hiện khởi như vậy đều quy tụ trong thức thủ uẩn. Vị ấy tuệ tri
như sau: "Như vậy, như người ta nói, có sự quy tụ, sự tập họp, sự
hòa hợp của năm thủ uẩn này. Thế Tôn đã nói như sau: "Ai thấy
được lý duyên khởi, người ấy thấy được pháp; ai thấy được pháp,
người ấy thấy được lý duyên khởi". Những pháp này do duyên khởi
lên chính là năm thủ uẩn. Sự tham dục, chấp trước, tham đắm, mê say
trong năm thủ uẩn này tức là khổ tập; sự nhiếp phục tham dục, sự từ
bỏ tham dục tức là sự khổ diệt". Cho đến mức độ này, chư Hiền,
Tỷ-kheo đã làm rất nhiều.
Tôn giả Sariputta thuyết giảng như
vậy. Các Tỷ-kheo ấy hoan hỷ, tín thọ lời Tôn giả Sariputta dạy.
- 29. ĐẠI
KINH THÍ DỤ LÕI CÂY [^]
- (Mahasaropamasuttam)
Như vầy tôi nghe.
Một thời Thế Tôn ở tại Rajagaha
(Vương Xá), núi Gijjhakuta (Linh Thứu), khi Devadatta (Đề-bà-đạt-đa) từ bỏ
(Chúng Tăng) ra đi không bao lâu. Ở đây, nhân việc Devadatta, Thế Tôn cho gọi
các Tỷ-kheo và dạy như sau:
– Ở đây, này các Tỷ-kheo, có
Thiện nam tử do lòng tin xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình:
"Ta bị chìm đắm trong sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não, bị
chìm đắm trong đau khổ, bị chi phối bởi đau khổ. Rất có thể, toàn bộ
khổ uẩn này có thể chấm dứt được". Vị ấy xuất gia như vậy,
được lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng.
Do lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng
này, vị ấy hoan hỷ, mãn nguyện. Do lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này,
vị ấy khen mình, chê người: "Ta được lợi dưỡng như vậy, được
danh vọng như vậy. Còn các Tỷ-kheo khác ít được biết đến, ít có uy
quyền". Vị ấy, vì lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này, trở thành
mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống phóng dật, vị ấy bị đau khổ.
Chư Tỷ-kheo, ví như một người muốn được lõi cây, tìm cầu lõi cây.
Trong khi đi tìm lõi cây, trước một cây lớn, đứng thẳng, có lõi cây,
người ấy bỏ qua lõi cây, bỏ qua giác cây, bỏ qua vỏ trong, bỏ qua vỏ
ngoài, chặt cành lá, lấy chúng mang đi, tưởng rằng đó là lõi cây. Một
người có mắt thấy vậy bèn nói: "Thật sự người này không biết
lõi cây, không biết giác cây, không biết vỏ trong, không biết vỏ ngoài,
không biết cành lá. Người này muốn được lõi cây, tìm cầu lõi cây.
Trong khi đi tìm lõi cây, trước một cây lớn, đứng thẳng, có lõi cây,
người này bỏ qua lõi cây, bỏ qua giác cây, bỏ qua vỏ trong, bỏ qua vỏ
ngoài, chặt cành lá, lấy chúng mang đi, tưởng rằng đó là lõi cây. Và
người này không đạt mục đích mà lõi cây có thể thành tựu". Cũng
vậy, ở đây, này các Tỷ-kheo, có Thiện nam tử vì lòng tin xuất gia, từ
bỏ gia đình, sống không gia đình: "Ta bị chìm đắm trong sanh, già, chết,
sầu, bi, khổ, ưu, não bị chi phối bởi đau khổ. Rất có thể toàn bộ
khổ uẩn này có thể chấm dứt". Vị ấy xuất gia như vậy, được lợi
dưỡng, tôn kính, danh vọng. Do lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này, vị
ấy hoan hỷ, tự mãn. Do lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này, vị ấy khen
mình, chê người: "Ta được lợi dưỡng như vậy, được danh vọng
như vậy, Còn các Tỷ-kheo khác ít được biết đến, ít có uy quyền".
Vị ấy vì lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này, trở thành mê say, tham đắm,
phóng dật. Do sống phóng dật, vị ấy bị đau khổ. Chư Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
ấy được gọi là vị đã nắm lấy cành lá của phạm hạnh, vì do vậy,
vị ấy đã dừng lại (ở đây). Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo, có vị
thiện nam tử vì lòng tin xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình:
"Ta bị chìm đắm trong sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu não, bị
chìm đắm trong đau khổ, bị chi phối bởi đau khổ. Rất có thể toàn bộ
khổ uẩn này có thể chấm dứt". Rồi vị ấy xuất gia như vậy, được
lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng. Vị ấy không vì lợi dưỡng, tôn kính,
danh vọng này khen mình, chê người. Vị ấy không vì lợi dưỡng, tôn
kính, danh vọng này trở thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống không
phóng dật, vị ấy thành tựu giới đức. Do thành tựu giới đức này, vị
ấy hoan hỷ, tự mãn. Do thành tựu, giới đức này, vị ấy khen mình chê
người: "Ta là người trì giới, theo thiện pháp. Các Tỷ-kheo khác phá
giới, theo ác pháp". Do thành tựu giới đức này, vị ấy trở thành
mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống phóng dật, vị ấy bị đau khổ.
Chư Tỷ-kheo, ví như một người muốn được lõi cây, tìm cầu lõi cây.
Trong khi đi tìm lõi cây, trước một cây lớn, đứng thẳng, có lõi cây,
người ấy bỏ qua lõi cây, bỏ qua giác cây, bỏ qua vỏ trong, chặt vỏ
ngoài, lấy chúng mang đi, tưởng đó là lõi cây. Một người có mắt thấy
vậy bèn nói: "Thật sự người này không biết lõi cây, không biết
giác cây, không biết vỏ trong, không biết vỏ ngoài, không biết cành lá.
Người này muốn được lõi cây, tìm cầu lõi cây. Trong khi đi tìm lõi
cây, trước một cây lớn, đứng thẳng, có lõi cây, người này bỏ qua
lõi cây, bỏ qua giác cây, bỏ qua vỏ trong, chặt vỏ ngoài, lấy chúng mang
đi, tưởng đó là lõi cây. Và người này không đạt mục đích mà lõi
cây có thể thành tựu". Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, ở đây Tỷ-kheo
vì lòng tin xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình... (như trên)...
Do thành tựu giới đức này, vị ấy trở thành mê say, tham đắm, phóng dật.
Do sống phóng dật, vị ấy bị đau khổ. Chư Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ấy được
gọi là vị đã nắm lấy vỏ ngoài của phạm hạnh. Và do vậy, vị ấy
đã dừng lại (ở đây).
Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo, có
Thiện nam tử vì lòng tin xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình:
"Ta bị chìm đắm trong vòng sanh, già, chết, sầu, bi, khổ ưu, não, bị
chìm đắm trong đau khổ, bị chi phối bởi đau khổ. Rất có thể toàn bộ
khổ uẩn này có thể chấm dứt được". Rồi vị ấy xuất gia như vậy,
được lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng. Vị ấy không vì lợi dưỡng, tôn
kính, danh vọng này, khen mình, chê người. Vị ấy không vì lợi dưỡng, tôn
kính, danh vọng này trở thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống không
phóng dật, vị ấy thành tựu giới đức. Do thành tựu giới đức này, vị
ấy hoan hỷ, nhưng không tự mãn. Do thành tựu giới đức này, vị ấy
không khen mình, chê người. Do thành tựu giới đức này, vị ấy không trở
thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống không phóng dật, vị ấy thành
tựu thiền định. Do thành tựu thiền định này, vị ấy hoan hỷ, tự
mãn. Do thành tựu thiền định này, vị ấy khen mình chê người: "T ó
thiền định nhất tâm. Các Tỷ-kheo khác không có thiền định, tâm bị
phân tán". Do thành tựu thiền định này, vị ấy trở thành mê say,
tham đắm, phóng dật. Do sống phóng dật, vị ấy bị đau khổ. Chư Tỷ-kheo,
ví như một người muốn được lõi cây, tìm cầu lõi cây. Trong khi đi tìm
lõi cây, trước một cây lớn, đứng thẳng, có lõi cây, người ấy bỏ
qua lõi cây, bỏ qua giác cây, chặt vỏ trong, lấy chúng mang đi, tưởng đó
là lõi cây. Một người có mắt thấy vậy, bèn nói: "Thật sự người
này không biết lõi cây, không biết giác cây, không biết vỏ trong, không
biết vỏ ngoài, không biết cành lá. Người này muốn lõi cây, tìm cầu
lõi cây. Trong khi đi tìm lõi cây, trước một cây lớn có lõi cây, người
này bỏ qua lõi cây, bỏ qua giác cây, chặt vỏ trong, mang đi, tưởng đó
là lõi cây. Và người này không đạt được mục đích mà lõi cây có thể
thành tựu". Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, ở đây Tỷ-kheo vì lòng tin xuất
gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình... (như trên)... Do thành tựu thiền
định này, vị ấy trở thành mê say, tham đắm, phóng dật. Vì sống phóng
dật, vị ấy bị đau khổ. Chư Tỷ-kheo, như vậy vị ấy được gọi là
Tỷ-kheo đã nắm giữ vỏ trong của phạm hạnh. Và do vậy, vị ấy đã dừng
lại (ở đây).
Lại nữa, ở đây, có Thiện nam tử,
vì lòng tin xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình: "Ta bị
chìm đắm trong vòng sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não, bị chìm đắm
trong đau khổ, bị chi phối bởi đau khổ. Rất có thể toàn bộ khổ uẩn
này có thể chấm dứt". Vị ấy xuất gia như vậy, được lợi dưỡng,
tôn kính, danh vọng. Vị ấy không vì lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này
hoan hỷ, tự mãn. Vị ấy không vì lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này,
khen mình, chê người. Vị ấy không vì lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng
này trở thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống không phóng dật, vị
ấy thành tựu giới đức. Do thành tựu giới đức, vị ấy hoan hỷ,
nhưng không tự mãn. Vị ấy không vì thành tựu giới đức này khen mình,
chê người. Vị ấy không vì thành tựu giới đức này trở thành mê say,
tham đắm, phóng dật. Do sông không phóng dật, vị ấy thành tựu Thiền định.
Vị ấy do thành tựu Thiền định này nên hoan hỷ nhưng không tự mãn. Vị
ấy không vì thành tựu Thiền định này khen mình, chê người. Vị ấy không
vì thành tựu Thiền định này trở thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do
sống không phóng dật, vị ấy thành tựu tri kiến, vị ấy vì tri kiến
này, hoan hỷ, tự mãn. Vị ấy do tri kiến này, khen mình, chê người.
"Ta sống, thấy và biết. Các Tỷ-kheo khác sống, không thấy và không
biết". Vị ấy, do tri kiến này, trở thành mê say, tham đắm, phóng dật.
Do sống phóng dật vị ấy bị đau khổ. Chư Tỷ-kheo, ví như một người
muốn được lõi cây, tìm cầu lõi cây. Trong khi đi tìm lõi cây, trước một
cây lớn, đứng thẳng, có lõi cây, người bỏ qua lõi cây, chặt giác cây
mang đi, tưởng đó là lõi cây. Một người có mắt thấy vậy bèn nói:
"Thật sự người này không biết lõi cây, không biết giác cây, không
biết vỏ trong, không biết vỏ ngoài, không biết cành lá. Người này muốn
được lõi cây, tìm cầu lõi cây. Trước một cây lớn, đứng thẳng, có
lõi cây, người ấy bỏ qua lõi cây, chặt giác cây và mang đi, tưởng đó
là lõi cây. Và người ấy không đạt được mục đích mà lõi cây có thể
thành tựu. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, ở đây, có Thiện nam tử, vì lòng
tin xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình... Vị này, vì tri kiến
này nên mê say, tham đắm, phóng dật. Vì sống phóng dật, vị này bị đau
khổ. Chư Tỷ-kheo, như vậy vị này gọi là đã nắm giữ giác cây của phạm
hạnh. Và do vậy, vị ấy đã dừng lại (ở đây)".
Lại nữa, ở đây, này các Tỷ-kheo,
có vị Thiện nam tử, vì lòng tin xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không
gia đình: "Ta bị chìm đắm trong vòng sanh, già, chết, sầu, bi, khổ,
ưu, não, bị chìm đắm trong đau khổ, bị chi phối bởi đau khổ. Rất có
thể toàn bộ khổ uẩn này có thể chấm dứt". Vị ấy xuất gia như
vậy, được lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng. Vị ấy không vì lợi dưỡng,
tôn kính, danh vọng này hoan hỷ, tự mãn. Vị ấy không vì lợi dưỡng, tôn
kính, danh vọng này khen mình, chê người. Vị ấy không vì lợi dưỡng, tôn
kính, danh vọng này trở thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống không
phóng dật, vị ấy thành tựu giới đức. Do thành tựu giới đức, vị
ấy hoan hỷ nhưng không tự mãn. Vị ấy không vì thành tựu giới đức này
khen mình, chê người. Vị ấy không vì thành tựu giới đức này trở
thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống không phóng dật, vị ấy thành
tựu Thiền định, vị ấy do thành tựu Thiền định này, hoan hỷ nhưng không
tự mãn. Vị ấy không do thành tựu Thiền định này khen mình, chê người.
Vị ấy không do thành tựu Thiền định này trở thành mê say, tham đắm,
phóng dật. Do sống không phóng dật, vị ấy thành tựu tri kiến. Do thành
tựu tri kiến này, vị ấy hoan hỷ nhưng không tự mãn. Vị ấy không vì
thành tựu tri kiến này khen mình, chê người. Vị ấy không vì thành tựu
tri kiến này trở thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống không phóng dật,
vị ấy thành tựu thời giải thoát. Này các Tỷ-kheo, sự tình này có thể
xảy ra, Tỷ-kheo ấy có thể từ bỏ thời giải thoát.
Này các Tỷ-kheo, ví như một người
muốn được lõi cây, tìm cầu lõi cây. Trong khi đi tìm lõi cây, trước một
cây lớn, đứng thẳng, có lõi cây, người ấy chặt lõi cây, mang đi và
biết đó là lõi cây. Một người có mắt thấy như vậy, có thể nói:
"Người này biết lõi cây, biết giác cây, biết vỏ trong, biết vỏ
ngoài, biết cành lá. Người này muốn được lõi cây, tìm cầu lõi cây.
Trong khi đi tìm lõi cây, trước một cây lớn, đứng thẳng, có lõi cây,
người ấy chặt lõi cây, mang đi và tự biết đó là lõi cây. Và người
ấy đạt được mục đích mà lõi cây có thể thực hiện". Cũng vậy,
này các Tỷ-kheo, ở đây một Thiện nam tử, vì lòng tin xuất gia, bỏ gia
đình, sống không gia đình: "Ta bị chìm đắm trong sanh, già, chết, sầu,
bi, khổ, ưu, não, bị chìm đắm trong khổ đau, bị chi phối bởi khổ
đau. Rất có thể, toàn bộ khổ uẩn này có thể chấm dứt". Vị ấy
xuất gia như vậy, được lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng. Vị ấy không
vì lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này hoan hỷ, tự mãn. Vị ấy không
vì lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này khen mình, chê người. Vị ấy không
vì lợi dưỡng, tôn kính, danh vọng này trở thành mê say, tham đắm, phóng
dật. Do sống không phóng dật. Vị ấy thành tựu giới đức. Vị ấy do
thành tựu giới đức này hoan hỷ nhưng không tự mãn. Vị ấy, không do
thành tựu giới đức này khen mình, chê người. Vị ấy không do thành tựu
giới đức này trở thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống không
phóng dật, vị ấy thành tựu Thiền định. Vị ấy do thành tựu thiền định
nên hoan hỷ nhưng không tự mãn. Vị ấy không do thành tựu Thiền định này
khen mình, chê người. Vị ấy không do thành tựu thiền định này trở
thành mê say, tham đắm, phóng dật. Do sống không phóng dật, vị ấy thành
tựu tri kiến. Vị ấy vì thành tựu tri kiến này nên hoan hỷ nhưng không
tự mãn. Vị ấy không vì thành tựu tri kiến này khen mình, chê người. Vị
ấy không vì thành tựu tri kiến này trở thành mê say, tham đắm, phóng dật.
Do sống không phóng dật, vị ấy thành tựu được phi thời gian giải thoát.
Này chư Tỷ-kheo, sự tình này không thể xảy ra, Tỷ-kheo ấy có thể từ
bỏ phi thời giải thoát này.
Như vậy, này các Tỷ-kheo, phạm hạnh
này không phải vì lợi ích, lợi dưỡng, danh vọng, không phải vì lợi
ích thành tựu giới đức, không phải vì lợi ích thành tựu thiền định,
không phải vì lợi ích tri kiến. Và này các Tỷ-kheo, tâm giải thoát bất
động chính là mục đích của phạm hạnh này, là lõi cây, là mục tiêu
cuối cùng của phạm hạnh.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Các
Tỷ-kheo ấy hoan hỷ, tín thọ lời Thế Tôn dạy.