Phần VIII
(36) Đại kinh Saccaka
(37) Tiểu kinh Đoạn tận ái
(38) Đại kinh Đoạn tận ái
- (Mahasaccakasuttam)
Như vầy tôi nghe.
Một thời Thế Tôn ở tại Vesali,
rừng Đại Lâm, tại giảng đường Trùng Các. Lúc bấy giờ, Thế Tôn đắp
y thật đầy đủ, cầm y bát, muốn vào Vesali để khất thực. Rồi
Niganthaputta Saccaka tánh hay ngao du thiên hạ, trong khi đi khắp đó đây, đến
tại Đại Lâm, giảng đường Trùng Các. Tôn giả Ananda thấy Niganthaputta
Saccaka từ xa đi lại, liền bạch Thế Tôn:
– Bạch Thế Tôn, Niganthaputta
Saccaka đang đến, tánh ưa luận chiến, biện luận thiện xảo, được số
đông tôn kính. Bạch Thế Tôn, vị này ư hỉ trích Phật, ư hỉ trích
Pháp, ư hỉ trích Tăng. Bạch Thế Tôn, tốt lành thay nếu Thế Tôn vì
lòng từ mẫn ngồi lại một lát.
Thế Tôn ngồi xuống trên chỗ ngồi
đã soạn sẵn. Rồi Niganthaputta Saccaka đi đến chỗ Thế Tôn ở, nói lên
những lời hỏi thăm, chúc tụng, xã giao với Thế Tôn rồi ngồi xuống một
bên. Sau khi ngồi xuống một bên, Niganthaputta Saccaka nói với Thế Tôn:
– Tôn giả Gotama, có một số
Sa-môn, Bà-la-môn sống chuyên lo tu tập về thân, không tu tập về tâm.
Tôn giả Gotama, những vị này cảm khổ thọ về thân. Sự tình này đã xảy
ra, này Tôn giả Gotama, do cảm khổ về thân, chân sẽ bị tê liệt, quả
tim có thể tức bể, máu nóng có thể trào ra từ miệng, có thể bị điên
cuồng loạn tâm. Tôn giả Gotama, sự tình này xảy ra đối với người mà
tâm tùy thuộc thân, khi tâm chịu sự điều khiển của thân. Vì sao vậy?
Vì tâm không được tu tập. Tôn giả Gotama, nhưng có một số Sa-môn,
Bà-la-môn, sống chuyên lo tu tập về tâm, không tu tập về thân. Tôn giả
Gotama, những vị này cảm khổ thọ về tâm. Sự tình này đã xảy ra, này
Tôn giả Gotama; do cảm khổ thọ về tâm, chân sẽ bị tê liệt, quả tim
có thể tức bể, máu có thể trào ra từ miệng, có thể bị điên cuồng
loạn tâm. Tôn giả Gotama, sự tình này xảy ra đối với người mà thân
tùy thuộc tâm, khi thân chịu sự điều khiển của tâm. Vì sao vậy? Vì
thân không được tu tập. Này Tôn giả Gotama, rồi tôi suy nghĩ: "Thật
sự, Thanh văn đệ tử của Tôn giả Gotama sống chuyên lo tu tập về tâm
không tu tập về thân?"
– Này Aggivessana, Ông nghe tu tập về
thân như thế nào?
– Như Nanda Vaccha, Kisa Sankicca,
Makhkàli Gosàla, những vị này, này Tôn giả Gotama, sống lõa thể, sống
phóng túng không theo lễ nghi, liếm tay cho sạch, đi khất thực không chịu
bước tới, không nhận đồ ăn mang đến, không nhận đồ ăn đặc biệt
nấu cho mình, không nhận mời đi ăn, không nhận đồ ăn từ nồi chảo,
không nhận đồ ăn tại ngưỡng cửa, không nhận đồ ăn đặt giữa những
cây gậy, không nhận đồ ăn đặt giữa những cối giã gạo, không nhận
đồ ăn từ hai người, không nhận đồ ăn từ người đàn bà có thai,
không nhận đồ ăn từ người đàn bà đang cho con bú, không nhận đồ ăn
từ người đàn bà đang giao cấu, không nhận đồ ăn tại chỗ có chó đứng,
không nhận đồ ăn tại chỗ ruồi bu, không ăn cá thịt, không uống rượu
nấu, rượu men, cháo trấu. Những vị ấy chỉ nhận ăn tại một nhà, chỉ
nhận ăn một miếng, hay vị ấy chỉ nhận tại hai nhà, chỉ nhận ăn hai
miếng, hay vị ấy chỉ nhận ăn tại bảy nhà, vị ấy chỉ nhận ăn bảy
miếng. Vị ấy nuôi sống chỉ với một bát, nuôi sống chỉ với hai bát,
nuôi sống chỉ với bảy bát. Vị ấy chỉ ăn một ngày một bữa, hai
ngày một bữa, bảy ngày một bữa. Như vậy các vị ấy sống theo hạnh
tiết chế ăn uống cho đến nửa tháng mới ăn một lần.
– Này Aggivessana, họ có thể tự
nuôi sống với mức độ như vậy chăng?
– Không phải vậy, này Tôn giả
Gotama. Thỉnh thoảng, này Tôn giả Gotama, họ ăn những món ăn thù thắng
loại cứng, họ ăn những món ăn thù thắng loại mền, họ nếm những vị
ăn thù thắng, họ uống những đồ uống thù thắng. Họ nhờ các món ăn
ấy gầy dựng thân lực, làm cho thân to lớn, làm cho thân béo mập.
– Này Aggivessana, như vậy những gì
ban đầu họ từ bỏ, về sau họ lại thọ dụng. Như vậy có tụ, có tán
(có được, có mất) cho thân này. Này Aggivessana, Ông nghe tu tập về tâm
như thế nào?
Niganthaputta Saccaka, được Thế Tôn
hỏi tu tập về tâm, không có thể trả lời được. Rồi Thế Tôn nói với
Niganthaputta Saccaka:
– Này Aggivessana, thân tu tập mà
Ông vừa mới nói đầu tiên ấy không phải là thân tu tập đúng pháp
trong giới luật của bậc Thánh. Này Aggivessana, Ông còn không hiểu thân tu
tập, làm sao Ông có thể hiểu tâm tu tập. Và này Aggivessana, như thế nào
là thân không tu tập, tâm không tu tập; như thế nào là thân tu tập, tâm
tu tập? Hãy nghe và khéo tác ý, Ta sẽ giảng.
– Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Niganthaputta Saccaka trả lời Thế
Tôn. Thế Tôn thuyết giảng như sau:
– Này Aggivessana, thế nào là thân
không tu tập và thế nào là tâm không tu tập? Ở đây, này Aggivessana, kẻ
vô văn phàm phu khởi lên lạc thọ. Người này được cảm giác lạc thọ,
liền tham đắm lạc thọ và rơi vào sự tham đắm lạc thọ. Nếu lạc thọ
ấy bị diệt mất, do lạc thọ đoạn diệt, khởi lên khổ thọ. Người
ấy, do cảm giác khổ thọ, nên sầu muộn, than van, khóc lóc, đập ngực,
đưa đến bất tỉnh. Này Aggivessana, lạc thọ ấy khởi lên cho người
kia, chi phối tâm và an trú, do thân không tu tập. Khổ thọ ấy khởi lên
chi phối tâm và an trú, do tâm không tu tập.
Này Aggivessana, không luận người nào
mà cả hai phương tiện đều có lạc thọ khởi lên, chi phối tâm và an
trú, do thân không tu tập; khổ thọ khởi lên, chi phối tâm và an trú, do
tâm không tu tập. Như vậy, này Aggivessana, người ấy là người có thân
không tu tập và tâm không tu tập. Và này Aggivessana, thế nào là thân tu tập
và tâm tu tập? Ở đây, này Aggivessana, lạc thọ khởi lên cho vị Thánh đệ
tử nghe nhiều. Vị này được cảm giác lạc thọ, nhưng không tham đắm lạc
thọ, không rơi vào sự tham đắm lạc thọ. Nếu lạc thọ ấy bị diệt mất,
do lạc thọ đoạn diệt, khởi lên khổ thọ, vị ấy cảm giác khổ thọ
nhưng không sầu muộn, than van, khóc lóc, đập ngực, đưa đến bất tỉnh.
Này Aggivessana, lạc thọ ấy khởi lên cho vị kia, không chi phối tâm và
không an trú, do thân có tu tập; khổ thọ ấy khởi lên cho vị kia, không
chi phối tâm và không an trú, do tâm có tu tập. Này Aggivessana, không luận
người nào mà cả hai phương tiện đều có lạc thọ khởi lên, không chi
phối tâm và không an trú, do thân có tu tập; khổ thọ khởi lên, không chi
phối tâm và không an trú, do tâm có tu tập, như vậy này Aggivessana, người
ấy là người có thân tu tập, có tâm tu tập.
– Như vậy, tôi có lòng tin tưởng
với Tôn giả Gotama. Tôn giả Gotama là vị có thân tu tập và có tâm tu tập.
– Này Aggivessana, dầu cho lời nói
của Ông có vẻ trịch thượng và khiêu khích, nhưng Ta sẽ trả lời cho
Ông. Này Aggivessana, khi T ạo bỏ râu tóc, đắp áo cà-sa, xuất gia, từ bỏ
gia đình, sống không gia đình,... và lạc thọ thật sự khởi lên nơi Ta,
chi phối tâm và an trú, hay khổ thọ thật sự khởi lên nơi Ta, chi phối tâm
và an trú, sự tình như vậy không thể xảy ra.
– Phải chăng, một lạc thọ không
khởi lên nơi Tôn giả Gotama một cách khiến cho lạc thọ ấy không thể
chi phối tâm và an trú, phải chăng một khổ thọ khởi lên nơi Tôn giả
Gotama một cách khiến cho khổ thọ ấy không thể chi phối tâm và an trú?
– Này Aggivessana, sao có thể không
như vậy được? Ở đây, này Aggivessana, trước khi Ta giác ngộ, chư hứng
Chánh Đẳng Giác, khi còn là Bồ-tát, Ta suy nghĩ như sau: "Đời sống
gia đình bị gò bó, con đường đầy những bụi đời. Đời sống xuất
gia như sống giữa hư không. Thật rất khó sống tại gia đình mà có thể
sống hoàn toàn đầy đủ, hoàn toàn thanh tịnh đời sống phạm hạnh thuần
tịnh. Hãy cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà-sa, xuất gia, từ bỏ gia đình, sống
không gia đình". Rồi này Aggivessana, sau một thời gian, Ta trong khi còn
niên thiếu, trẻ tuổi... (như kinh Thánh Cầu trang 366 đến trang 372, với này
Aggivessana the ho này các Tỷ-kheo)... Và Ta, này Aggivessana, Ta ngồi xuống tại
chỗ ấy và nghĩ rằng: "Thật đáng cố gắng tinh tấn ở nơi đây".
Rồi này Aggivessana, ba ví dụ khởi
lên nơi Ta, vi diệu, từ trước chưa từng được nghe: Này Aggivessana, ví
như có một khúc cây đẫm ướt, đầy nhựa sống và đặt trong nước. Có
một người đến, cầm dụng cụ làm lửa với ý nghĩ: "Ta sẽ nhen lửa,
hơi nóng sẽ hiện ra". Này Aggivessana, Ông nghĩ thế nào? Người ấy lấy
khúc cây đẫm ướt, đầy nhựa sống đặt trong nước ấy, rồi cọ xát
với dụng cụ làm lửa thì có thể nhen lửa, khiến lửa nóng hiện ra được
không?
– Thưa không, Tôn giả Gotama. Vì
sao vậy? Này Tôn giả Gotama, vì cành cây ấy đẫm ướt, đầy nhựa sống
lại bị ngâm trong nước, nên người ấy chỉ bị mệt nhọc và bực bội.
Cũng vậy, này Aggivessana, những Sa-môn hay những Bà-la-môn sống không xả
ly các dục về thân, những gì đối với chúng thuộc các dục như dục
tham, dục ái, dục hôn ám, dục khát vọng, dục nhiệt não, về nội tâm
chưa được khéo đoạn trừ, chưa được khéo làm cho nhẹ bớt, nếu những
Tôn giả Sa-môn hay Bà-la-môn này thình lình cảm thọ những cảm giác chói
đau, khổ đau, kịch liệt, khốc liệt, các vị ấy không có thể chứng
được tri kiến, vô thượng Chánh Đẳng Giác, và nếu những Tôn giả
Sa-môn hay Bà-la-môn này không thình lình cảm thọ những cảm giác chói
đau, khổ đau, kịch liệt, khốc liệt, các vị ấy cũng không có thể chứng
được tri kiến, vô thượng Chánh Đẳng Giác. Này Aggivessana, đó là ví dụ
thứ nhất, vi diệu, từ trước chưa từng được nghe, được khởi lên nơi
Ta.
Này Aggivessana, rồi một ví dụ thứ
hai, vi diệu, từ trước chưa từng được nghe, được khởi lên nơi Ta. Này
Aggivessana, ví như có một khúc cây đẫm ướt, đầy nhựa sống, được vớt
khỏi nước, được đặt trên đất khô. Có một người đến, cầm dụng
cụ làm lửa với ý nghĩ: "Ta sẽ nhen lửa, hơi nóng sẽ hiện ra".
Này Aggivessana, Ông nghĩ thế nào? Người ấy lấy khúc cây đẫm ướt, đầy
nhựa sống, được vớt khỏi nước, được đặt trên đất khô ấy, rồi
cọ xát với dụng cụ làm lửa, có thể nhen lửa, khiến hơi nóng hiện ra
được không?
– Thưa không, Tôn giả Gotama. Vì
sao vậy? Này Tôn giả Gotama, vì khúc cây ấy đẫm ướt, đầy nhựa sống,
dầu được vớt khỏi nước, được đặt trên đất khô, nên người ấy
chỉ bị mệt nhọc và bực bội.
– Cũng vậy, này Aggivessana, những
Sa-môn hay Bà-la-môn sống không xả ly các dục về thân, những gì đối với
các vị ấy thuộc các dục như dục tham, dục ái, dục hôm ám, dục khát
vọng, dục nhiệt não, về nội tâm chưa được khéo đoạn trừ, chưa được
khéo làm cho nhẹ bớt. Nếu những Tôn giả Sa-môn, hay Bà-la-môn này thình
lình cảm thọ những cảm giác chói đau, khổ đau, kịch liệt, khốc liệt,
các vị ấy không có thể chứng được tri kiến, vô thượng Chánh Đẳng
Giác. Và nếu những Tôn giả Sa-môn hay Bà-la-môn này không thình lình cảm
thọ những cảm giác chói đau, khổ đau, kịch liệt, khốc liệt, các vị
ấy cũng không có thể chứng được tri kiến, vô thượng Chánh Đẳng Giác.
Này Aggivessana, đó là ví dụ thứ hai, vi diệu, từ trước chưa từng được
nghe, được khởi lên nơi Ta.
Này Aggivessana, rồi một ví dụ thứ
ba, vi diệu, từ trước chưa từng được nghe, được khởi lên nơi Ta. Này
Aggivessana, ví như có một khúc cây khô, không nhựa, được vớt khỏi nước,
được đặt trên đất khô. Có một người đến cầm dụng cụ làm lửa
với ý nghĩ: "Ta sẽ nhen lửa, lửa nóng sẽ hiện ra". Này
Aggivessana, Ông nghĩ thế nào? Người ấy lấy khúc cây khô, không nhựa,
được vớt khỏi nước, được đặt trên đất khô, rồi cọ xát với dụng
cụ làm lửa, có thể nhen lửa, khiến nơi nóng hiện ra được không?
– Thưa được, Tôn giả Gotama. Vì
sao vậy? Này Tôn giả Gotama, vì khúc cây ấy khô, không nhựa, lại được
vớt khỏi nước, được đặt trên đất khô.
– Cũng vậy, này Aggivessana, những
Tôn giả Sa-môn hay Bà-la-môn sống xả ly các dục về thân, những gì đối
với các vị ấy thuộc các dục, như dục tham, dục ái, dục hôn ám, dục
khác vọng, dục nhiệt não, về nội tâm được khéo đoạn trừ. Nếu những
Tôn giả Sa-môn hay Bà-la-môn này thình lình cảm thọ những cảm giác chói
đau, khổ đau, kịch liệt, khốc liệt, các vị ấy có thể chứng được
tri kiến vô thượng Chánh Đẳng Giác. Và nếu những Tôn giả Sa-môn hay
Bà-la-môn này không thình lình cảm thọ những cảm giác khổ đau, kịch liệt,
khốc liệt, các vị này cũng có thể chứng được tri kiến vô thượng Chánh
Đẳng Giác. Này Aggivessana, đó là ví dụ thứ ba, vi diệu, từ trước
chưa từng được nghe, được khởi lên nơi Ta.
Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ:
"Ta hãy nghiến răng, dán chặt lên lưỡi lên nóc họng, lấy tâm chế
ngự tâm, nhiếp phục tâm, đánh bại tâm!" Này Aggivessana, rồi Ta nghiến
răng, dán chặt lưỡi lên nóc họng, lấy tâm chế ngự tâm, nhiếp phục
tâm, đánh bại tâm. Khi Ta đang nghiến răng, dán chặt lưỡi lên nóc họng,
lấy tâm chế ngự tâm, nhiếp phục tâm, đánh bại tâm, mồ hôi thoát ra từ
nơi nách của Ta. Này Aggivessana, như một người lực sĩ nắm lấy đầu một
người ốm yếu hay nắm lấy vai, có thể chế ngự, nhiếp phục và đánh
bại người ấy. Này Aggivessana, khi Ta đang nghiến răng, dán chặt lưỡi lên
nóc họng, lấy tâm chế ngự tâm, nhiếp phục tâm, đánh bại tâm, mồ
hôi thoát ra từ nơi nách của Ta, này Aggivessana, dầu cho T ó chí tâm tinh cần,
tinh tấn, tận lực, dầu cho niệm được an trú không dao động, nhưng thân
của Ta vẫn bị khích động, không được khinh an, vì Ta bị chi phối bởi
sự tinh tấn do tinh tấn chống lại khổ thọ ấy. Tuy vậy, này Aggivessana,
khổ thọ ấy khởi lên nơi Ta, được tồn tại nhưng không chi phối tâm
Ta.
Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ như
sau: "Ta hãy tu Thiền nín thở". Và này Aggivessana, rồi Ta nín thở
vô, thở ra ngang qua miệng và ngang qua mũi. Này Aggivessana, khi Ta nín thở
vô, thở ra ngang qua miệng và ngang qua mũi, thì một tiếng gió động kinh
khủng thổi lên, ngang qua lỗ tai. Này Aggivessana, ví như tiếng kinh khủng
phát ra từ ống thổi bệ đang thổi của người thợ rèn. Cũng vậy này
Aggivessana, khi Ta nín thở vô, thở ra ngang qua miệng và ngang qua mũi, thời
một tiếng gió động kinh khủng thổi lên, ngang qua lỗ tai. Này Aggivessana,
dầu cho T ó chí tâm tinh cần, tinh tấn, tận lực, dầu cho niệm được an
trú không dao động, nhưng thân của Ta vẫn bị kích động, không được
khinh an, vì Ta bị chi phối bởi sự tinh tấn do tinh tấn chống lại khổ
thọ ấy. Tuy vậy này Aggivessana, khổ thọ ấy khởi lên nơi Ta, được tồn
tại nhưng không chi phối tâm Ta.
Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ như
sau: "Ta hãy tu Thiền nín thở". Và này Aggivessana, rồi Ta nín thở
vô, thở ra ngang qua miệng, ngang qua mũi, và ngang qua tai. Này Aggivessana, khi
Ta nín thở vô thở ra ngang qua miệng, ngang qua mũi và ngang qua tai, thì có
ngọn gió kinh khủng thổi lên đau nhói trong đầu Ta. Này Aggivessana, ví như
một người lực sĩ chém đầu một người khác với một thanh kiếm sắc,
cũng vậy này Aggivessana, khi ta nín thở vô, thở ra, ngang qua miệng, ngang
qua mũi và ngang qua tai, thì có ngọn gió kinh khủng thổi lên đau nhói trong
đầu Ta. Này Aggivessana, dầu cho T ó chí tâm, tinh cần, tinh tấn, tận lực,
dầu cho niệm được an trú không dao động, nhưng thân của Ta vẫn bị
khích động, không được khinh an, vì Ta bị chi phối bởi sự tinh tấn, do
tinh tấn chống lại khổ thọ ấy. Tuy vậy này Aggivessana, khổ thọ ấy khởi
lên nơi Ta, được tồn tại nhưng không chi phối tâm Ta.
Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ như
sau : "Ta hãy tu Thiền nín thở". Và này Aggivessana, rồi Ta nín thở
vô, thở ra, ngang qua miệng, ngang qua mũi và ngang qua tai, T ảm giác đau đầu,
một cách kinh khủng. Này Aggivessana, ví như một người lực sĩ lấy một
dây nịt bằng d ứng quấn tròn quanh đầu rồi xiết mạnh; cũng vậy, này
Aggivessana, khi Ta nín thở vô, thở ra, ngang qua miệng, ngang qua mũi, và ngang
qua tai, T ảm giác đau đầu một cách kinh khủng. Này Aggivessana, dầu cho T
ó chí tâm, tinh cần, tinh tấn tận lực, dầu cho niệm được an trú không
dao động, nhưng thân của Ta vẫn bị khích động, không được khinh an, vì
Ta bị chi phối bởi sự tinh tấn do tinh tấn chống lại khổ thọ ấy. Tuy
vậy, này Aggivessana, khổ thọ ấy khởi lên nơi Ta, được tồn tại nhưng
không chi phối tâm Ta.
Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ như
sau: "Ta hãy tu Thiền nín thở". Và này Aggivessana, rồi Ta nín thở
vô, thở ra, ngang qua miệng, ngang qua mũi và ngang qua tai. Này Aggivessana, khi
Ta nín thở vô, thở ra, ngang qua miệng, ngang qua mũi và ngang qua tai, một ngọn
gió kinh khủng cắt ngang bụng của Ta. Này Aggivessana, ví như một người
đồ tể thiện xảo hay đệ tử người đồ tể cắt ngang bụng với một
con dao cắt thịt bò sắc bén. Cũng vậy, này Aggivessana, khi Ta nín thở vô,
thở ra, ngang qua miệng, ngang qua mũi và ngang qua tai, một ngọn kinh khủng cắt
ngang bụng của Ta. Này Aggivessana, dầu cho T ó chí tâm, tinh cần, tinh tấn,
tận lực, dẫu cho niệm được an trú, không dao động nhưng thân của Ta vẫn
bị khích động, không được khinh an, vì Ta bị chi phối bởi sự tinh tấn,
do tinh tấn chống lại khổ thọ ấy. Tuy vậy này Aggivessana, khổ thọ ấy
khởi lên nơi Ta, được tồn tại, nhưng không chi phối tâm Ta.
Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ như
sau: "Ta hãy tu Thiền nín thở". Và này Aggivessana, rồi Ta nín thở
vô, thở ra, ngang qua miệng, ngang qua mũi và ngang qua tai. Này Aggivessana, khi
Ta nín thở vô, thở ra, ngang qua miệng, ngang qua mũi và ngang qua tai, thì có
một sức nóng kinh khủng khởi lên trong thân Ta. Này Aggivessana, ví như hai
người lực sĩ sau khi nắm cánh tay một người yếu hơn, nướng người
ấy, đốt người ấy trên một hố than hừng. Cũng vậy, này Aggivessana,
khi Ta nín thở vô, thở ra, ngang qua miệng, ngang qua mũi và ngang qua tai thì
có một sức nóng kinh khủng khởi lên trong thân Ta. Này Aggivessana, dầu cho
T ó chí tâm, tinh cần, tinh tấn, tận lực, dầu cho niệm được an trú,
không dao động, nhưng thân của Ta vẫn bị khích động, không được khinh
an, vì Ta bị chi phối bởi sự tinh tấn, do tinh tấn chống lại khổ thọ
ấy. Tuy vậy, này Aggivessana, khổ thọ ấy khởi lên nơi Ta, được tồn tại
nhưng không chi phối tâm Ta. Lại nữa, này Aggivessana, chư Thiên thấy vậy
nói như sau: "Sa-môn Gotama đã chết rồi". Một so hư Thiên nói như
sau: "Sa-môn Gotam hư hết, nhưng Sa-môn Gotama sắp sử hết". Một so
hư Thiên nói như sau: "Sa-môn Gotam hư hết. Sa-môn Gotama, cũng không phải
sắp chết. Sa-môn Gotama là bậc A-la-hán, đời sống của một A-la-hán là
như vậy".
Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ như
sau: "Ta hãy hoàn toàn tuyệt thực". Rồi này Aggivessana, chư Thiên
đến Ta và nói như sau: "Này Thiện hữu, Hiền giả chớ có hoàn toàn
tuyệt thực. Này Thiện hữu, nếu Hiền giả có hoàn toàn tuyệt thực,
chúng tôi sẽ đổ các món ăn chư Thiên ngang qu ác lỗ chân lông cho Hiền
giả, và nhờ vậy Hiền giả vẫn sống". Rồi này Aggivessana, Ta suy nghĩ
như sau: "Nếu Ta hoàn toàn tuyệt thực và chư Thiên này đổ các món
ăn chư Thiên ngang qu ác lỗ chân lông cho Ta và nhờ vậy Ta vẫn sống, thời
như vậy Ta tự dối Ta". Này Aggivessana, Ta bác bỏ chư Thiên ấy và
nói: "Như vậy là đủ".
Này Aggivessana, rồi Ta tự suy nghĩ
như sau: "Ta hãy giảm thiểu tối đa ăn uống, ăn ít từng giọt một,
như xúp đậu xanh, xúp đậu đen hay xúp đậu hột hay xúp đậu nhỏ".
Và này Aggivessana, trong khi Ta giảm thiểu tối đa sự ăn uống, ăn từng giọt
một, như xúp đậu xanh, xúp đậu đen hay xúp đậu hột hay xúp đậu nhỏ,
thân của Ta trở thành hết sức gầy yếu. Vì Ta ăn quá ít, tay chân Ta trở
thành như những gọng cỏ hay những đốt cây leo khô héo; vì Ta ăn quá
ít, bàn trôn của Ta trở thành như móng chân con lạc đà; vì Ta ăn quá
ít, xương sống phô bày của Ta giống như một chuỗi banh; vì Ta ăn quá
ít, các xương sườn gầy mòn của Ta giống như rui cột một nhà sàn hư nát;
vì Ta ăn quá ít, nên con ngươi long lanh của Ta nằm sâu thẳm trong lỗ con
mắt, giống như ánh nước long lanh nằm sâu thẳm trong một giếng nước
thâm sâu; vì Ta ăn quá ít, da đầu Ta trở thành nhăn nhiu khô cằn như trái
bí trắng và đắng bị cắt trước khi chín, bị cơn gió nóng làm cho nhăn
nhíu khô cằn. Này Aggivessana, nếu Ta nghĩ: "Ta hãy rờ da bụng",
thì chính xương sống bị Ta nắm lấy. Nếu Ta nghĩ: "Ta hãy rờ xương
sống", thì chính da bụng bị Ta nắm lấy. Vì Ta ăn quá ít, nên này
Aggivessana, da bụng của Ta đến bám chặt xương sống. Này Aggivessana, nếu
Ta nghĩ: "Ta đi đại tiện, hay đi tiểu tiện" thì Ta ngã quỵ, úp
mặt xuống đất, vì Ta ăn quá ít. Này Aggivessana, nếu Ta muốn xoa dịu
thân Ta, lấy tay xoa bóp chân tay, thì này Aggivessana, trong khi Ta xoa bóp chân
tay, các lông tóc hư mục rụng khỏi thân Ta, vì Ta ăn quá ít. Lại nữa,
này Aggivessana, có người thấy vậy nói như sau: "Sa-môn Gotam ó da
đen". Một số người nói như sau: "Sa-môn Gotama, da không đen, Sa-môn
Gotam ó da màu xám". Một số người nói như sau: "Sa-môn Gotama da
không đen, da không xám." Một số người nói như sau: "Sa-môn Gotama
da không đen, da không xám, Sa-môn Gotam ó da màu vàng sẫm". Cho đến mức
độ như vậy, này Aggivessana, d ủa Ta vốn thanh tịnh, trong sáng bị hư hoại
vì Ta ăn quá ít.
Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ như
sau: "Thuở xư ó những Sa-môn hay Bà-la-môn thình lình cảm thọ những
cảm giác chói đau, khổ đau, kịch liệt, khốc liệt. Những sự đau khổ
này là tối thượng, không thể có gì hơn nữa. Về tương lai, có những
Sa-môn hay Bà-la-môn thình lình cảm thọ những cảm giác chói đau, khổ
đau, kịch liệt, khốc liệt. Những sự đau khổ này là tối thượng không
thể có gì hơn nữa. Trong hiện tại, có những Sa-môn hay Bà-la-môn thình
lình cảm thọ những cảm giác chói đau, khổ đau, kịch liệt, khốc liệt.
Những sự đau khổ này là tối thượng, không thể có gì hơn nữa. Nhưng
Ta, với sự khổ hạnh khốc liệt như thế này, vẫn không chứng được
pháp thượng nhân, tri kiến thù thắng xứng đáng bậc Thánh. Hay là có đạo
lộ nào khác đưa đến giác ngộ?"
Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ như
sau: "Ta biết, trong khi phụ thân Ta, thuộc giòng Sakka (Thích-ca) đang cày
và Ta đang ngồi dưới bóng mát cây diêm-phù-đề (jambu), Ta ly dục, ly pháp
bất thiện chứng và trú Thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly
dục sanh, có tầm, có tứ". Khi an trú như vậy, Ta nghĩ: "Đạo lộ
này có thể đưa đến giác ngộ chăng?" Và này Aggivessana, tiếp theo ý
niệm ấy, ý thức này khởi lên nơi Ta: "Đây là đạo lộ đưa đến
giác ngộ". Này Aggivessana, rồi Ta suy nghĩ: "T ó sợ chăng lạc thọ
này, một lạc thọ ly dục, ly pháp bất thiện?" Này Aggivessana, rồi Ta
suy nghĩ: "Ta không sợ lạc thọ này, một lạc thọ ly dục, ly pháp bất
thiện".'
Rồi này Aggivessana, Ta suy nghĩ:
"Nay thật không dễ gì chứng đạt lạc thọ ấy, với thân thể ốm yếu
kinh khủng như thế này. Ta hãy ăn thô thực ăn cơm chua". Rồi này
Aggivessana, Ta ăn thô thực, ăn cơm chua. Này Aggivessana, lúc bấy giờ, năm Tỷ-kheo
đang hầu hạ Ta suy nghĩ: "Khi nào Sa-môn Gotam hứng pháp, vị ấy sẽ
nói cho chúng ta biết". Này Aggivessana, khi thấy Ta ăn thô thực, ăn cơm
chua, các vị ấy chán ghét Ta, bỏ đi và nói: "Sa-môn Gotama nay sống đầy
đủ vật chất, từ bỏ tinh tấn, trở lui đời sống sung túc".
Và này Aggivessana, sau khi ăn thô thực
và được sức lực trở lại, Ta ly dục, ly pháp bất thiện, chứng và
trú Thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm có
tứ. Này Aggivessana, như vậy lạc thọ khởi lên nơi Ta được tồn tại
nhưng không chi phối tâm Ta. Diệt tầm và tứ, chứng và trú Thiền thứ
hai, một trạng thái hỷ lạc do định sanh, không tầm, không tứ, nội tĩnh
nhất tâm. Này Aggivessana, như vậy lạc thọ khởi lên nơi Ta, được tồn
tại nhưng không chi phối tâm Ta. Ly hỷ trú xả, chánh niệm tỉnh giác,
thân cảm sự lạc thọ mà các bậc Thánh gọi là xả niệm lạc trú, chứng
và trú Thiền thứ ba. Này Aggivessana, như vậy lạc thọ khởi lên nơi Ta,
được tồn tại nhưng không chi phối tâm Ta. Xả lạc xả khổ, diệt hỷ
ưu đã cảm thọ trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ không lạc,
xả niệm thanh tịnh. Này Aggivessana, như vậy lạc thọ khởi lên nơi Ta,
được tồn tại nhưng không chi phối tâm Ta.
Với tâm định tĩnh, thuần tịnh
trong sáng không cấu nhiễm, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững
chắc, bình tĩnh như vậy, Ta dẫn tâm, hướng tâm đến Túc mạng minh. Ta
nhớ đến các đời sống quá khứ, như một đời, hai đời, ba đời, bốn
đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời,
năm mươi đời, một trăm đời, một ngàn đời, một trăm ngàn đời, nhiều
hoại kiếp, nhiều thành kiếp, nhiều hoại và thành kiếp. Ta nhớ rằng:
"Tại chỗ kia, T ó tên như thế này, dòng họ như thế này, giai cấp
như thế này, thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ đến mức như thế này.
Sau khi chết tại chỗ kia, Ta được sanh ra tại chỗ nọ. Tại chỗ ấy, T
ó tên như thế này, dòng họ như thế này, giai cấp như thế này, thọ khổ
lạc như thế này, tuổi thọ đến mức như thế này". Như vậy Ta nhớ
đến nhiều đời sống quá khứ cùng với các nét đại cương và các chi
tiết. Này Aggivessana, đó là minh thứ nhất Ta đã chứng được trong đêm
canh một, vô minh diệt, minh sanh, ám diệt, ánh sáng sanh, do Ta sống không
phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần. Như vậy, này Aggivessana, lạc thọ sanh nơi
Ta được tồn tại nhưng không chi phối tâm Ta.
Với tâm định tĩnh, thuần tịnh
trong sáng không cấu nhiễm, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững
chắc, bình tĩnh như vậy, Ta dẫn tâm, hướng tâm đến trí tuệ về sanh tử
củ húng sanh. Ta với thiên nhãn thuần tịnh, siêu nhân, thấy sự sống và
chết củ húng sanh. Ta biết rõ rằng chúng sanh, người hạ liệt kẻ cao
sang, người đẹp đẽ, kẻ thô xấu, người may mắn, kẻ bất hạnh đều
do hạnh nghiệp của họ. Những chúng sanh làm những ác hạnh về thân, lời
và ý, phỉ báng các bậc Thánh, theo tà kiến, tạo các nghiệp theo tà kiến;
những người này, sau khi thân hoại mạng chung, phải sanh vào cõi dữ, ác
thú, đọa xứ, địa ngục. Còn những chúng sanh nào làm những thiện hạnh
về thân, lời và ý, không phỉ báng các bậc Thánh, theo chánh kiến, tạo
các nghiệp theo chánh kiến; những vị này sau khi thân hoại mạng chung,
được sanh lên các thiện thú, cõi trời, trên đời này. Như vậy Ta với
thiên nhãn thuần tịnh, siêu nhân, thấy sự sống chết củ húng sanh. Ta biết
rõ rằng chúng sanh, người hạ liệt, kẻ cao sang, người đẹp đẽ, kẻ
thô xấu, người may mắn, kẻ bất hạnh, đều do hạnh nghiệp của họ. Này
Aggivessana, đó là minh thứ hai Ta đã chứng được trong đêm canh giữa, vô
minh diệt, minh sanh, ám diệt, ánh sáng sanh, do Ta sống không phóng dật, nhiệt
tâm, tinh cần. Như vậy, này Aggivessana, lạc thọ sanh nơi Ta, được tồn tại
nhưng không chi phối tâm Ta.
Với tâm định tĩnh, thuần tịnh,
trong sáng không cấu nhiễm, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững
chắc, bình tĩnh như vậy, Ta dẫn tâm, hướng tâm đến Lậu tận trí. Ta
biết như thật: "Đây là Khổ", biết như thật: "Đây là
Nguyên nhân của khổ", biết như thật: "Đây là sự Diệt khổ",
biết như thật: "Đây là Con đường đưa đến diệt khổ", biết
như thật: "Đây là những lậu hoặc", biết như thật: "Đây
là nguyên nhân của lậu hoặc", biết như thật: "Đây là sự diệt
trừ các lậu hoặc", biết như thật: "Đây là con đường đưa đến
sự diệt trừ các lậu hoặc". Nhờ biết như vậy, nhận thức như vậy,
tâm của Ta thoát khỏi dục lậu, thoát khỏi hữu lậu, thoát khỏi vô minh
lậu. Đối với tự thân đã giải thoát như vậy, Ta khởi lên sự hiểu
biết: "Ta đã giải thoát" Ta đã biết: "Sanh đã diệt, phạm hạnh
đã thành, việc cần làm đã làm, sau đời hiện tại không có đời sống
nào khác nữa". Này Aggivessana, đó là minh thứ ba mà Ta đã chứng được
trong canh cuối, vô minh diệt, minh sanh, ám diệt, ánh sáng sanh, do Ta sống
không phóng dật, nhiệt tâm tinh cần. Như vậy này Aggivessana, lạc thọ
sanh nơi Ta, được tồn tại nhưng không chi phối tâm Ta.
Này Aggivessana, Ta biết rằng khi Ta
thuyết pháp cho đại chúng gồm hàng trăm người, mỗi người nghĩ như thế
này về Ta: "Đặc biệt cho ta, Sa-môn Gotama thuyết pháp". Này
Aggivessana, chớ có hiểu như vậy. Khi Như Lai thuyết pháp cho đại chúng,
thì đó chỉ vì mục đích giảng dạy. Và Ta, này Aggivessana, sau khi chấm dứt
một buổi thuyết giảng như vậy, Ta an trú nội tâm, làm cho tịnh chỉ,
làm cho nhất tâm, làm cho định tĩnh trên định tướng thứ nhất ấy, và
như vậy Ta sống an trú, trường cửu, vĩnh viễn.
– Như vậy, Tôn giả Gotama thật
đáng tin cậy, vì Ngài là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác. Nhưng không biết
Tôn giả Gotam ó cho phép ngủ ban ngày không?
– Này Aggivessana, T ó cho phép, vào
cuối tháng hạ, sau khi khất thực về, sau khi xếp áo sanghati (đại y) thành
bốn, chánh niệm tỉnh giác, Ta nằm xuống ngủ, nằm phía tay mặt.
– Này Tôn giả Gotama, như vậy một
số Sa-môn, Bà-la-môn gọi là an trú nơi si ám.
– Này Aggivessana, như vậy không phải
là si ám hay không si ám. Này Aggivessana, như thế nào là si ám và như thế
nào là không si ám? Hãy nghe và suy nghiệm kỹ, Ta sẽ nói.
– Thưa vâng, Tôn giả.
Niganthaputta Saccaka trả lời Thế
Tôn. Thế Tôn nói như sau:
– Đối với ai, các lậu hoặc chưa
được đoạn trừ, những lậu hoặc liên hệ đến phiền não, sanh khởi hậu
hữu, đáng sợ hãi, liên hệ đến phiền não, sanh khởi hậu hữu, đáng sợ
hãi, đưa đến quả khổ dị thục, hướng đến sanh, già, chết trong tương
lai, vị ấy Ta gọi là còn si ám. Này Aggivessana, đối với ai các lậu hoặc
đã được đoạn trừ, những lậu hoặc, đưa đến quả khổ dị thục,
hướng đến sanh, già, chết trong tương lai, vị ấy Ta gọi là không si
ám. Này Aggivessana, sự đoạn trừ lậu hoặc là không si ám. Này
Aggivessana, đối với Như Lai, các lậu hoặc đã được đoạn trừ, những
lậu hoặc liên hệ đến phiền não, sanh khởi hậu hữu, đáng sợ hãi,
đưa đến quả khổ dị thục, hướng đến sanh, già, chết trong tương
lai, chúng bị cắt tận gốc, được làm như cây ta-la bị chặt đầu, khiến
cho không thể tái sanh, không thể sanh lại trong tương lai. Này Aggivessana,
ví như cây ta-la bị chặt đứt đầu, không lớn lên; cũng vậy, này
Aggivessana, đối với Như Lai, các lậu hoặc đã được đoạn trừ, những
lậu hoặc liên hệ đến phiền não, sanh khởi hậu hữu, đáng sợ hãi,
đưa đến quả khổ dị thục, hướng đến sanh, già, chết trong tương
lai, chúng bị cắt tận gốc, được làm như cây ta-la bị chặt đầu, khiến
cho không thể tái sanh, không thể sanh lại trong tương lai.
Khi được nghe nói vậy,
Niganthaputta Saccaka bạch Thế Tôn:
– Thật kỳ diệu thay, Tôn giả
Gotama! Thật hy hữu thay, Tôn giả Gotama! Dầu cho Tôn giả Gotama bị chống
đối một cách mỉa mai, dầu cho bị công kích với những lời lẽ buộc tội
trong cuộc đối thoại, màu da Tôn giả vẫn sáng suốt, sắc mặt Tôn giả
vẫn hoan hỷ, như một A-la-hán, Chánh Đẳng Giác. Này Tôn giả Gotama, tôi
xác nhận tôi cùng với Purana Kassapa biện luận, vị này khi bị tôi dùng lời
nói chất vấn, liền tránh né với một vấn đề khác, trả lời ra ngoài
vấn đề, và tỏ lộ sự phẫn nộ, sân hận, tức tối. Còn Tôn giả
Gotama, dầu bị chống đối một cách mỉa mai, dầu bị công kích với những
lời lẽ buộc tội trong cuộc đối thoại, màu da Tôn giả vẫn sáng suốt,
sắc mặt Tôn giả vẫn hoan hỷ như một A-la-hán, Chánh Đẳng Giác. Này
Tôn giả Gotama, tôi xác nhận tôi cùng với Makkhali Gosala... Ajita
Kesakambala... Pakudha Kaccayana... Sanjaya Belatthiputta... cùng với Nigantha
Nataputta biện luận, vị này khi bị tôi dùng lời nói chất vấn liền
tránh né với một vấn đề khác, trả lời ra ngoài vấn đề và tỏ lộ
sự phẫn nộ, sân hận và tức tối. Còn Tôn giả Gotama, dầu bị chống
đối một cách mỉa mai, dầu bị công kích với những lời lẽ buộc tội,
trong cuộc đối thoại, màu da Tôn giả vẫn sáng suốt, sắc mặt Tôn giả
vẫn hoan hỷ như một A-la-hán, Chánh Đẳng Giác. Và này Tôn giả Gotama,
chúng tôi nay phải đi, chúng tôi có nhiều công việc, có nhiều việc phải
làm.
– Này Aggivessana, Ông hãy làm những
gì Ông nghĩ là hợp thời.
Rồi Niganthaputta Saccaka hoan hỷ,
tín thọ lời Thế Tôn giảng, từ chỗ ngồi đứng dậy và từ biệt.
- 37.
TIỂU KINH ĐOẠN TẬN ÁI [^]
- (Culatanhasankhavasuttam)
Như vầy tôi nghe.
Một thời, Thế Tôn ở tại
Savatthi (Xá-vệ), Đông Viên (Pubbarama), giảng đường Lộc Mẫu (Migaramatu).
Rồi Thiên chủ Sakka đến tại chỗ Thế Tôn ở, sau khi đến, đảnh lễ
Thế Tôn và đứng một bên. Thiên chủ Sakka đứng một bên bạch Thế
Tôn.
– Bạch Thế Tôn, nói một cách
tóm tắt, đến mức độ nào, một Tỷ-kheo ái tận giải thoát, cứu cánh
thành tựu, cứu cánh an ổn, khỏi các khổ ách, cứu cánh phạm hạnh, cứu
cánh viên mãn, bậc tối thắng giữ hư Thiên và loài Người?
– Ở đây, này Thiên chủ, Tỷ-kheo
được nghe như sau: "Thật không xứng đáng, nếu có thiên vị đối với
tất cả pháp". Này Thiên chủ, nếu Tỷ-kheo được nghe như sau:
"Thật không xứng đáng, nếu có thiên vị đối với tất cả pháp",
vị ấy biết rõ tất cả pháp. Sau khi biết rõ tất cả pháp, vị ấy biết
một cách rốt ráo tất cả pháp. Do biết một cách rốt ráo tất cả
pháp, nếu có một cảm thọ nào, lạc thọ, khổ thọ hay bất khổ bất lạc
thọ, vị ấy sống quán tánh vô thường, sống quán tánh ly tham, sống
quán tánh đoạn diệt, sống quán tánh xả ly trong các cảm thọ ấy. Vị
ấy nhờ sống quán tánh vô thường, sống quán tánh ly tham, sống quán
tánh đoạn diệt, sống quán tánh xả ly trong các cảm thọ ấy, nên không
chấp trước một vật gì ở đời; do không chấp trước nên không phiền
não, do không phiền não, vị ấy chứng đạt Niết-bàn. Vị ấy tuệ tri:
"Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, những việc cần làm đã làm,
không còn trở lại đời này nữa". Này Thiên chủ, một cách tóm tắt,
đến mức độ như vậy, một Tỷ-Kheo ái tận giải thoát, cứu cánh thành
tựu, cứu cánh an ổn, khỏi các khổ ách, cứu cánh phạm hạnh, cứu cánh
viên mãn, bậc tối thắng giữ hư Thiên và loài Người.
Rồi Thiên chủ Sakka, sau khi hoan hỷ,
tín thọ lời Thế Tôn thuyết giảng, đảnh lễ Thế Tôn, thân bên hữu hướng
về Ngài rồi biến mất tại chỗ. Lúc bấy giờ, Tôn giả Mahamoggallana ngồi
cách Thế Tôn không xa. Rồi Tôn giả Mahamoggallana suy nghĩ: "Không hiểu
Dạ-xoa (Yakkaha) kia, sau khi hoan hỷ lời Thế Tôn dạy, có tín thọ hay
không? Ta hãy tìm biết Dạ- xoa kia, sau khi hoan hỷ lời Thế Tôn dạy, có
tín thọ hay không?" Rồi Tôn giả Mahamoggallana, như người lực sĩ duỗi
cánh tay đang co lại, hay co lại cánh tay đang duỗi ra, biến mất ở Đông
Viên Lộc Mẫu giảng đường và hiện ra ở giữ hư thiên cõi trời Ba mươi
ba. Lúc bấy giờ Thiên chủ Sakka, với đầy đủ năm trăm nhạc khí chư
thiên, đang vui chơi tại vườn Nhất bạch liên. Thiên chủ Sakka thấy Tôn
giả từ xa đến, bảo năm trăm nhạc khí chư thiên dừng nghỉ, đi đến Tôn
giả Mahamoggallana, sau khi đến, thưa với Tôn giả Mahamoggallana: "Hãy đến
đây, Thiện hữu Moggallana; thiện lai, Thiện hữu Moggallana! Này Thiện Hữu
Moggallana, lâu lắm Thiệﮠhữu mới có dịp đến đây. Hãy ngồi, Thiện hữu
Moggallana, trên chỗ đã soạn sẵn". Tôn giả Mahamoggallana, ngồi xuống
trên chỗ đã soạn sẵn. Còn Thiên chủ Sakka lấy một ghế thấp khác và
ngồi xuống một bên. Rồi Tôn giả Mahamoggallana nói với Thiên chủ Sakka
đang ngồi xuống một bên:
– Này Kosiya, về lời thuyết giảng
mà Thế Tôn đã nói cho Ông một cách tóm tắt, thật tốt lành cho chúng
tôi, nếu được nghe chỉ một phần lời thuyết giảng ấy.
– Thiện hữu Moggallana, chúng tôi
bận nhiều công việc, chúng tôi có nhiều việc phải làm, việc làm cho
chúng tôi và việc làm cho chư thiên ở cõi trời Ba mươi ba. Lại nữa, này
Thiện hữu Moggallana, lời thuyết giảng ấy được khéo nghe, khéo nắm vững
, khéo suy tư, khéo thẩm lự nên không thể mau quên được. Này Thiện hữu
Moggallana, xưa kia phát khởi chiến tranh giữ hư Thiên và chúng Asura
(A-tu-la). Này Thiện hữu Moggallana, trong trận chiến này, chư Thiên thắng,
chúng Asura bại. Này thiện hữu Moggallana, sau khi thắng trận chiến ấy và
nhân dịp thắng trận, chúng tôi, sau khi trở về, cho xây dựng một lâu đài
tên là Vejayanta (Tối Thắng Điện). Này Thiện hữu Moggallana, lâu đài
Vejayant ó đến một trăm vọng tháp, trong mỗi vọng tháp có bảy ngôi nhà
có hình tam giác, trong mỗi nhà tam giác có bảy tiên nữ, và mỗi tiên nữ
có đến bảy thị nữ. Này thiện hữu Moggallana, Thiện hữu có muốn xem
những điều khả ái của lâu đài Vejayanta không?
Tôn giả Mahamoggallana im lặng nhận
lời. Rồi Thiên chủ Sakk ùng với đại vương Vessavana để Tôn giả
Mahamoggallana đi trước và đi đến lâu đài Vejayanta. Các thị nữ của
Thiên chủ Sakka thấy Tôn giả Mahamoggallana đi từ xa đến, sau khi thấy, liền
hổ thẹn, bẽn lẽn, rồi bước vào phòng của mình. Ví như cô dâu khi thấy
ch hồng liền hổ thẹn, bẽn lẽn; cũng như vậy, các thị nữ của Thiên
chủ Sakka, khi thấy Tôn giả Mahamoggallana liền hổ thẹn, bẽn lẽn, vào
phòng riêng của mình. Rồi Thiên chủ Sakka và đại vương Vessavana đưa Tôn
giả Mahamoggallana đi thăm và xem khắp lâu đài Vejayanta: "Này Thiện hữu
Moggallana, xem điều khả ái này của lâu đài Vejayanta; xem điều khả ái
này của lâu đài Vejayanta. Cái này chói sáng nhờ các công đức do Tôn giả
Kosiya đã làm thời xưa; và loài Người, khi thấy cái gì khả ái liền
nói: "Thật sự, cái này chói sáng từ chư thiên cõi trời Ba mươi ba.
Cái này chói sáng nhờ các công đức do Tôn giả Kosiya đã làm thời xưa".
Rồi Tôn giả Mahamoggallana suy nghĩ: "Dạ-xoa này sống phóng dật một
cách quá đáng. Ta hãy làm cho vị này hoảng sợ". Tôn giả
Mahamoggallana liền thị hiện thần thông lực, dùng ngón chân cái làm cho lầu
Vejayanta rung động, chuyển động, chấn động mạnh. Thiên chủ Sakka, đại
vương Sessavana và chư thiên ở cõi trời Ba mươi ba, tâm cảm thấy kỳ diệu,
hy hữu: "Thật kỳ diệu thay, thật hy hữu thay đại thần thông lực,
đại oai lực của Tôn giả Sa-môn! Với ngón chân cái, vị này làm cho
thiên cung này rung động, chuyển động, chấn động mạnh!" Tôn giả
Mahamoggallana sau khi biết Thiên chủ Sakka đã hoảng sợ, lông tóc dựng ngược
liền nói với Thiên chủ Sakka:
– Này Kosiya, về lời thuyết giảng
mà Thế Tôn đã nói cho Ông một cách tóm tắt, thật tốt lành cho chúng
tôi, nếu được nghe chỉ một phần lời thuyết giảng ấy.
Ở đây, này Thiện hữu Moggallana,
tôi đến chỗ Thế Tôn ở, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và đứng một
bên. Này Thiện hữu Moggallana, sau khi đứng một bên, tôi bạch với Thế
Tôn như sau:
"– Bạch Thế Tôn, một cách
tóm tắt, đến mức độ nào, một Tỷ-kheo là ái tận giải thoát, cứu
cánh thành tựu, cứu cánh an ổn, khỏi các khổ ách, cứu cánh phạm hạnh,
cứu cánh viên mãn, bậc tối thắng giữ hư Thiên và loài Người?
Khi nghe nói vậy, này Thiện hữu
Moggallana, Thế Tôn nói với tôi như sau:
"– Ở đây, này Thiên chủ, Tỷ-kheo
được nghe như sau: "Thật không xứng đáng, nếu có thiên vị đối với
tất cả pháp"". Vị ấy biết rõ tất cả pháp. Sau khi biết rõ tất
cả pháp, vị ấy biết một cách rốt ráo tất cả pháp". Do biết một
cách rốt ráo tất cả pháp, nếu có cảm thọ nào, lạc thọ, khổ thọ
hay bất khổ bất lạc thọ, vị ấy sống quán tánh vô thường, sống quán
tánh ly tham, sống quán tánh đoạn diệt, sống quán tánh xả ly trong các cảm
thọ ấy. Vị ấy nhờ sống quán tánh vô thường, sống quán tánh ly tham,
sống quán tánh đoạn diệt, sống quán tánh xả ly trong các cảm thọ ấy
nên không chấp trước một vật gì ở đời; do không chấp trước nên
không phiền não; do không phiền não, vị ấy chứng đạt Niết-bàn. Vị
ấy tuệ tri: "Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, những việc cần
làm đã làm, không còn trở lại đời này nữa". "Này Thiên chủ,
một cách tóm tắt, đến mức độ như vậy, một Tỷ-kheo ái tận giải
thoát, cứu cánh thành tựu, cứu cánh an ổn, khỏi các khổ ách, cứu cánh
phạm hạnh, cứu cánh viên mãn, bậc tối thắng giữ hư Thiên và loài Người".
Như vậy, này Thiện hữu Moggallana,
Thế Tôn nói một cách tóm tắt cho tôi về ái tận giải thoát.
Rồi Tôn giả Mahamoggallana, sau khi
hoan hỷ, tín cho lời Thiên chủ Sakka nói, như một nhà lực sĩ duỗi r ánh
tay đang co lại, hay co lại cánh tay đang duỗi ra, biến mất giữ hư thiên
ở cõi trời Ba mươi ba, và hiện ra tại Đông Viên Lộc Mẫu giảng đường.
Sau khi Tôn giả Mahamoggallana đi chẳng bao lâu, các thị nữ của Thiên chủ
Sakka nói với Thiên chủ Sakka như sau:
– Thưa Thiên chủ, có phải vị
ấy là Thế Tôn, bậc Đạo sư của Thiên chủ?
– Không, vị ấy không phải là Thế
Tôn, bậc Đạo Sư của ta. Vị ấy là đồng phạm hạnh với ta, Tôn giả
Mahamoggallana.
– Thưa Thiên chủ, thật là điều
tốt lành cho Thiên chủ, có một vị đồng phạm hạnh có đại thần thông,
có đại oai lực như vậy. Chắc chắn vị ấy là Thế Tôn, bậc Đạo Sư
của Thiên chủ.
Rồi Tôn giả Mahamoggallana đến tại
chỗ Thế Tôn ở, sau khi đến đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một
bên. Sau khi ngồi xuống một bên, Tôn giả Mahamoggallana bạch Thế Tôn:
– Bạch Thế Tôn, Thế Tôn có biết
chăng, Thế Tôn vừa mới nói về ái tận giải thoát một cách tóm tắt
cho một Dạ-xo ó đại oai lực?
– Này Moggallana, Ta biết. Ở đây,
Thiên chủ Sakka đến tại chỗ Ta ở, sau khi đến, đảnh lễ Ta rồi đứng
một bên. Sau khi đứng một bên, này Moggallana, Thiên chủ Sakka bạch với
Ta:
"– Bạch Thế Tôn, nói một
cách tóm tắt, đến mức độ nào, một Tỷ-kheo ái tận, giải thoát, cứu
cánh thành tựu, cứu cánh an ổn, khỏi các khổ ách, cứu cánh phạm hạnh,
cứu cánh viên mãn, bậc tối thắng giữ hư Thiên và loài Người?
Khi nghe nói vậy, này Mahamoggallana,
Ta nói với Thiên chủ Sakka:
"– Ở đây, này Thiên chủ, Tỷ-kheo
được nghe như sau: "Thật không xứng đáng, nếu có thiên vị đối với
tất cả pháp". Này Thiên chủ, nếu Tỷ-kheo được nghe như sau:
"Thật không xứng đáng nếu có thiên vị đối với tất cả pháp".
Vị ấy biết rõ tất cả pháp. Sau khi biết rõ tất cả pháp, vị ấy biết
một cách rốt ráo tất cả pháp. Do biết một cách rốt ráo tất cả
pháp, nếu có một cảm thọ nào, lạc thọ, khổ thọ, hay bất khổ bất lạc
thọ, vị ấy sống quán tánh vô thường, sống quán tánh ly tham, sống
quán tánh đoạn diệt, sống quán tánh xả ly trong các cảm thọ ấy. Vị
ấy nhờ sống quán tánh vô thường, sống quán tánh ly tham, sống quán
tánh đoạn diệt, sống quán tánh xả ly trong các cảm thọ ấy nên không
chấp trước một vật gì ở đời. Do không chấp trước nên không phiền
não, do không phiền não, vị ấy chứng đạt Niết-bàn. Vị ấy tuệ tri:
"Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, những việc cần làm đã làm,
không còn trở lại đời này nữa". Này Thiên chủ, một cách tóm tắt,
đến mức độ như vậy, một Tỷ-kheo ái tận, giải thoát, cứu cánh
thành tựu, cứu cảnh an ổn, khỏi các khổ ách, cứu cánh phạm hạnh, cứu
cánh viên mãn, bậc tối thắng giữ hư Thiên và loài Người".
Như vậy, này Moggallana, Ta biết Ta
vừa nói một cách tóm tắt về ái tận giải thoát cho Thiên chủ Sakka.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Tôn
giả Mahamoggallana hoan hỷ, tín thọ lời Thế Tôn dạy.
- 38.
ĐẠI KINH ĐOẠN TẬN ÁI [^]
- (Mahatanha sankhaya suttam)
Như vầy tôi nghe.
Một thời Thế Tôn ở Savatthi
(Xá-vệ) tại Jetavana (Kỳ-đà Lâm), vườn ông Anathapindika (Cấp Cô Độc).
Lúc bấy giờ, Tỷ-kheo tên là Sati, con của người đánh cá, khởi lên ác
tà kiến như sau: "Theo như tôi hiểu pháp Thế Tôn thuyết giảng, thì
thức này dong ruỗi, luân chuyển nhưng không đổi khác".
Một số đông Tỷ-kheo nghe như sau:
"Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá, khởi lên ác tà kiến như sau:
"Theo như tôi hiểu pháp Thế Tôn thuyết giảng, thì thức này dong ruỗi,
luân chuyển nhưng không đổi khác"". Rồi những Tỷ-kheo ấy đi đến
chỗ Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá ở, khi đến xong liền nói với
Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá như sau:
– Này Hiền giả Sati, có đúng sự
thật chăng, Hiền giả khởi lên ác tà kiến như sau: "Theo như tôi hiểu
pháp Thế Tôn thuyết giảng... (như trên)... nhưng không đổi khác".
– Thật sự là vậy, chư Hiền,
theo như tôi hiểu pháp Thế Tôn thuyết giảng, thì thức này dong ruỗi,
luân chuyển nhưng không đổi khác.
Rồi những Tỷ-kheo ấy muốn Tỷ-kheo
Sati, con của người đánh cá, từ bỏ ác tà kiến ấy, liền cật vấn, nạn
vấn lý do, thảo luận:
– Hiền giả Sati, chớ nói như vậy,
chớ xuyên tạc Thế Tôn. Xuyên tạc Thế Tôn là không tốt. Thế Tôn không
có nói như vậy. Hiền giả Sati, Thế Tôn đã dùng nhiều pháp môn nói thức
do duyên khởi; không có duyên thì thức không hiện khởi.
Tỷ-kheo Sati, con của người đánh
cá, dù được các Tỷ-kheo ấy cật vấn, thảo luận, vẫn nói lên ác tà
kiến ấy, cứng đầu chấp chặt, nắm chặt tà kiến ấy.
– Thật sự là vậy, chư Hiền.
Theo như tôi hiểu pháp Thế Tôn thuyết giảng thì thức này dong ruỗi,
luân chuyển, nhưng không đổi khác.
Vì các Tỷ-kheo ấy không thể làm
cho Tỷ-kheo Sati, con người đánh cá từ bỏ ác tà kiến ấy, nên các vị
ấy đến chỗ Thế Tôn ở, khi đến xong, đảnh lễ Ngài rồi ngồi xuống
một bên. Sau khi ngồi xuống một bên, những Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
– Bạch Thế Tôn, Tỷ-kheo Sati, con
của người đánh cá, khởi lên ác tà kiến như sau: "Theo tôi hiểu
pháp Thế Tôn thuyết giảng thì thức này dong ruỗi, luân chuyển, nhưng không
đổi khác". Bạch Thế Tôn, chúng con nghe: "Tỷ-kheo Sati, con của người
đánh cá khởi lên ác tà kiến như sau: "Theo tôi hiểu pháp Thế Tôn
thuyết giảng thì thức này dong ruỗi, luân chuyển, nhưng không đổi khác"".
Bạch Thế Tôn, rồi chúng con đi đến chỗ Tỷ-kheo Sati, con của người đánh
cá ở, khi đến xong, liền nói với Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá:
"– Này Hiền giả Sati, có đúng
sự thật chăng? Hiền giả khởi lên ác tà kiến như sau: "Theo tôi hiểu,
pháp Thế Tôn thuyết giảng... nhưng không đổi khác"".
Bạch Thế Tôn, khi nghe nói vậy, Tỷ-kheo
Sati, con của người đánh cá nói với chúng con như sau:
"– Thật sự là vậy, chư Hiền.
Theo như tôi hiểu... nhưng không đổi khác.
Bạch Thế Tôn, chúng con muốn khiến
Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá, từ bỏ ác tà kiến ấy, liền cật
vấn, nạn vấn lý do, thảo luận:
"– Hiền giả Sati chớ có nói
như vậy. Chớ có xuyên tạc Thế Tôn. Xuyên tạc Thế Tôn là không tốt.
Thế Tôn không có nói như vậy. Hiền giả Sati, Thế Tôn đã dùng nhiều
pháp môn nói thức do duyên khởi, không có duyên thì thức không hiện khởi.
"Bạch Thế Tôn, Tỷ-kheo Sati,
con của người đánh cá dầu cho được chúng con cật vấn, nạn vấn lý
do, thảo luận, vẫn nói lên ác tà kiến ấy, cứng đầu, chấp chặt, nắm
chặt tà kiến ấy:
"– Thật sự là vậy, theo tôi
hiểu, Thế Tôn thuyết giảng..., nhưng không đổi khác".
Bạch Thế Tôn, vì chúng con không
thể làm cho Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá, từ bỏ ác tà kiến ấy,
nên chúng con đến hỏi Thế Tôn ý nghĩa này.
Rồi Thế Tôn cho gọi là một Tỷ-kheo
khác:
– Này Tỷ-kheo, hãy đi và nhân
danh Ta, gọi Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá: "Hiền giả Sati, bậc
Đạo Sư gọi Hiền giả".
– Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Tỷ-kheo ấy vâng lời Thế Tôn, đến
chỗ Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá, sau khi đến, liền nói với Tỷ-kheo
Sati, con của người đánh cá:
– Hiền giả Sati, bậc Đạo Sư gọi
Hiền giả.
– Thưa vâng, Hiền giả.
Tỷ-kheo Sati, con của người đánh
cá đáp lời Tỷ-kheo ấy, đi đến chỗ Thế Tôn ở, sau khi đến, đảnh lễ
Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Thế Tôn nói với Tỷ-kheo Sati, con của
người đánh cá đang ngồi xuống một bên:
– Này Sati, có thật chăng, Ông khởi
lên ác tà kiến như sau: "Theo như tôi hiểu pháp Thế Tôn thuyết giảng,
thì thức này dong ruỗi, luân chuyển nhưng không đổi khác"?
– Thật sư là vậy, bạch Thế
Tôn. Theo như con hiểu pháp Thế Tôn thuyết giảng, thì thức này dong ruỗi,
luân chuyển nhưng không đổi khác.
– Này Sati, thế nào là thức ấy.
– Bạch Thế Tôn, chính thức ấy
nói cảm thọ, thọ lãnh chỗ này, chỗ kia, kết quả các hành động thiện
ác.
– Này kẻ mê mờ kia, vì ai mà
Ông lại hiểu pháp Ta thuyết giảng như vậy. Này kẻ mê mờ kia, có phải
chăng, Ta đã dùng nhiều pháp môn nói là thức do duyên khởi, không có
duyên, thì thức không hiện khởi? Và này kẻ mê mờ kia, không những Ông
xuyên tạc Ta, vì Ông đã tự chấp thủ sai lạc, Ông còn tự phá hoại
Ông và tạo nên nhiều tổn đức. Này kẻ mê mờ kia, và như vậy sẽ
đưa đến bất hạnh và đau khổ lâu dài cho Ông.
Rồi Thế Tôn gọi các Tỷ-kheo:
– Chư Tỷ-kheo, các Ông nghĩ thế
nào? Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá, có thể khởi lên tia lửa sáng
gì trong Pháp, Luật này không?
– Bạch Thế Tôn, làm sao có thể
có được, không thể được, bạch Thế Tôn.
Được nói vậy, Tỷ-kheo Sati, con của
người đánh cá, im lặng, hổ người, thụt vai, cúi đầu, lo âu, câm miệng.
Rồi Thế Tôn sau khi biết được Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá,
đang im lặng, hổ ngươi, thụt vai, cúi đầu, lo âu, câm miệng, bèn nói với
Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá.
– Này kẻ mê mờ kia, người ta sẽ
biết Ông qua ác tà kiến củ hính Ông. Ở đây, Ta sẽ hỏi các Tỷ-kheo.
Rồi Thế Tôn gọi các Tỷ-kheo:
– Chư Tỷ-kheo, các Ông có hiểu
pháp Ta thuyết giảng giống như Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá này,
không những đã xuyên tạc Ta vì đã tự chấp thủ sai lạc, mà còn tự
phá hoại mình và tạo nên nhiều tổn đức?
– Bạch Thế Tôn, không. Bạch Thế
Tôn, Thế Tôn đã dùng nhiều pháp môn nói thức do duyên khởi, không có
duyên, thức không hiện khởi.
– Lành thay, chư Tỷ-kheo, lành
thay, chư Tỷ-kheo, các Ông hiểu pháp Ta thuyết giảng như vậy! Chư Tỷ-kheo,
Ta đã dùng nhiều pháp môn nói thức do duyên khởi. Không có duyên, thức
không hiện khởi. Nhưng Tỷ-kheo Sati, con của người đánh cá, không những
xuyên tạc Ta vì đã tự chấp thủ sai lạc, còn tự pháp hoại mình và tạo
nên nhiều tổn đức, và như vậy sẽ đưa đến bất hạnh và đau khổ lâu
dài cho kẻ mê mờ ấy.
Này các Tỷ-kheo, do duyên mà thức
sanh, và thức ấy có tên tùy theo duyên ấy. Do duyên mắt và các sắc, thức
sanh, và thức ấy có tên là nhãn thức. Do duyên tai và các tiếng, thức
sanh, và thức ấy có tên là nhĩ thức. Do duyên mũi và các hương, thức
sanh, và thức ấy có tên là tỷ thức. Do duyên lưỡi và các vị, thức
sanh, và thức ấy có tên là thiệt thức. Do duyên thân và các xúc, thức
sanh và thức ấy có tên là thân thức. Do duyên ý và các pháp, thức sanh,
và thức ấy có tên là ý thức. Này các Tỷ-kheo, do duyên nào lửa sanh và
lửa ấy có tên tùy theo duyên ấy: duyên củi, lửa sanh, lửa ấy gọi là
lử ủi. Duyên vỏ gỗ bào, lửa sanh, lửa ấy gọi là vỏ bào. Duyên cỏ,
lửa sanh, lửa ấy gọi là lử ỏ. Duyên phân bò, lửa sanh, lửa ấy gọi
là lửa phân bò. Duyên trấu, lửa sanh, lửa ấy gọi là lửa trấu. Duyên
đống rác, lửa sanh, lửa ấy gọi là lửa đống rác. Cũng vậy, này các
Tỷ-kheo, do duyên, thức sanh, và thức ấy có tên tùy theo duyên ấy. Do
duyên mắt và các sắc, thức sanh, và thức ấy có tên là nhãn thức. Do
duyên tai và các tiếng, thức sanh, và thức ấy có tên là nhĩ thức. Do duyên
mũi và các hương, thức sanh, và thức ấy có tên và tỷ thức. Do duyên lưỡi
và các vị, thức sanh, và thức ấy có tên là thiệt thức. Do duyên thân
và các xúc, thức sanh, và thức ấy có tên là thân thức. Do duyên ý và
các pháp, thức sanh, và thức ấy có tên là ý thức.
Này các Tỷ-kheo, các Ông có thấy
sanh vật này không?
– Bạch Thế Tôn, có thấy.
– Này các Tỷ-kheo, các Ông có thấy
sự tác thành sanh vật do món ăn ấy không?
– Bạch Thế Tôn có thấy.
– Này các Tỷ-kheo, các Ông có thấy,
do sự đoạn diệt các món ăn ấy, sanh vật ấy cũng bị đoạn diệt không?
– Bạch Thế Tôn, có thấy.
– Này các Tỷ-kheo, vì do dự nên
nghi hoặc sanh.
– Sanh vật này có thể không có mặt?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, vì do dự nên
nghi hoặc sanh. Sự tác thành của món ăn ấy có thể có hay không?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, vì do dự nên
nghi hoặc sanh. Do sự đoạn diệt các món ăn ấy, sanh vật ấy có thể bị
đoạn diệt hay không bị đoạn diệt?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, nếu thấy như
thật với chánh trí tuệ, thì sự nghi ngờ này được trừ diệt. Sanh vật
này có thể không có mặt.
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, nếu thấy như
thật với chánh trí tuệ, thì sự nghi ngờ này được trừ diệt. Sự tác
thành của món ăn ấy có thể có hay không?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, nếu thấy như
thật với chánh trí tuệ, thì sự nghi ngờ này được trừ diệt. Do sự
đoạn diệt các món ăn ấy, sanh vật có thể bị đoạn diệt hay không bị
đoạn diệt?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, sanh vật này
có mặt, (đối với vấn đề này), ở đây, các Ông có phải không có
nghi hoặc không?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, sự tác thành
của món ăn ấy, (đối với vấn đề này), ở đây, các Ông có phải
không có nghi hoặc không?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, do sự đoạn
diệt các món ăn ấy, sanh vật ấy có thể bị đoạn diệt, (đối với vấn
đề này), ở đây, các Ông có phải không có nghi hoặc không?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, sanh vật này
có mặt, (đối với vấn đề này) có phải các Ông khéo thấy, nhờ như
thật chánh trí tuệ không?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, sự hiện hữu
của sanh vật ấy là do các món ăn ấy tác thành,... này, có phải các Ông
khéo thấy nhờ như thật chánh trí tuệ không?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, do sự đoạn
diệt các món ăn ấy, sanh vật ấy có thể bị đoạn diệt, (đối với vấn
đề này), có phải các Ông khéo thấy nhờ như thật chánh trí tuệ không?
– Bạch Thế Tôn, có vậy.
– Này các Tỷ-kheo, đối với tri
kiến này được thanh tịnh như vậy, được làm cho trong sáng như vậy, nếu
các Ông chấp trước, lấy làm hãnh diện, truy cầu, xem là của mình, thì
này các Tỷ-kheo, các Ông có thể hiểu ví dụ chiếc bè, nói Pháp được
giảng dạy là để đưa vượt qua, không phải để nắm lấy.
– Bạch Thế Tôn, không.
– Nhưng này các Tỷ-kheo, đối với
tri kiến này được thanh tịnh như vậy, được làm cho trong sáng như vậy,
nếu các Ông không chấp trước, không lấy làm hãnh diện, không truy cầu,
không xem là của mình, thì này các Tỷ-kheo, các Ông có thể hiểu ví dụ
của mình, thì này các Tỷ-kheo, các Ông có thể hiểu ví dụ là của
mình, thì này các Tỷ-kheo, các Ông có thể ví dụ chiếc bè, nói Pháp được
giảng dạy là để đưa vượt qua, không phải để nắm lấy.
– Bạch Thế Tôn, có.
– Này các Tỷ-kheo, có bốn món
ăn giúp cho an trú các loài hữu tình đã sanh hay phò trợ các loài hữu
tình sẽ sanh. Thế nào là bốn? Đoàn thực hoặc thô hoặc tế, thứ hai
là xúc thực, thứ ba là tư niệm thực, và thứ tư là thức thực. Và này
các Tỷ-kheo bốn món ăn này, lấy gì làm nhân duyên, lấy gì làm tập khởi,
lấy gì làm sanh chủng, lấy gì làm nguyên nhân? Bốn món ăn này lấy ái
làm nhân duyên, lấy ái làm tập khởi, lấy ái làm sanh chủng, lấy ái
làm nguyên nhân. Này các Tỷ-kheo, ái này lấy gì làm nhân duyên, lấy gì
làm tập khởi, lấy gì làm sanh chủng, lấy gì làm nguyên nhân? Ái lấy thọ
làm nhân duyên, lấy thọ làm tập khởi, lấy thọ làm `sanh chủng, lấy thọ
làm nguyên nhân. Này các Tỷ-kheo, thọ này lấy gì làm nguyên nhân, lấy
gì làm tập khởi, lấy gì làm sanh chủng, lấy gì làm nguyên nhân? Thọ lấy
xúc làm nhân duyên, lấy xúc làm tập khởi, lấy xúc làm sanh chủng, lấy
xúc làm nguyên nhân. Này các Tỷ-kheo, xúc này lấy gì làm nguyên duyên, lấy
gì làm tập khởi, lấy gì làm sanh chủng, lấy gì làm nguyên nhân? Xúc lấy
sáu nhập làm nhân duyên, lấy sáu nhập làm tập khởi, lấy sáu nhập làm
sanh chủng, lấy sáu nhập làm nguyên nhân. Này các Tỷ-kheo, sáu nhập này
lấy gì làm nhân duyên, lấy gì làm tập khởi, lấy gì làm sanh chủng, lấy
gì làm nguyên nhân? Sáu nhập lấy danh sắc làm nhân duyên, lấy danh sắc
làm tập khởi, lấy danh sắc làm sanh chủng, lấy danh sắc làm nguyên
nhân. Này các Tỷ-kheo, danh sắc này lấy gì làm nhân duyên, lấy gì làm tập
khởi, lấy gì làm sanh chủng, lấy gì làm nguyên nhân? Danh sắc lấy thức
làm nhân duyên, lấy thức là tập khởi, lấy thức làm sanh chủng, lấy thức
làm nguyên nhân. Này các Tỷ-kheo, thức này lấy gì làm nhân duyên, lấy
gì làm tập khởi, lấy gì làm sanh chủng, lấy gì làm nguyên nhân? Thức lấy
hành làm nhân duyên, lấy hành làm tập khởi, lấy hành làm sanh chủng, lấy
hành làm nguyên nhân. Này các Tỷ-kheo, các hành này lấy gì làm nhân
duyên, lấy gì làm tập khởi, lấy gì làm sanh chủng, lấy gì làm nguyên
nhân? Các hành lấy vô minh làm sanh chủng, lấy vô minh làm nguyên nhân. Như
vậy, này các Tỷ-kheo, vô minh duyên hành, hành duyên thức, thức duyên danh
sắc, danh sắc duyên sáu nhập, sáu nhập duyên xúc, xúc duyên thọ, thọ
duyên ái, ái duyên thủ, thủ duyên hữu, hữu duyên sanh, sanh duyên già, chết,
sầu, bi, khổ, ưu, não được hiện hữu. Như vậy là sự tập khởi của
toàn bộ khổ uẩn này.
– Trước đã nói: Sanh duyên già,
chết (Do duyên sanh nên già, chết hiện khởi). Này các Tỷ-kheo, sanh duyên
già, chết có phải không? Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, sanh duyên già,
chết. Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Sanh duyên
già, chết.
- Trước đã nói: hữu duyên sanh.
Này các Tỷ-kheo, hữu duyên sanh có phải không? Hay ở đây (nghĩa) như thế
nào?
– Bạch Thế Tôn, hữu duyên sanh.
Như vậy, đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Hữu duyên sanh.
- Trước đã nói: Thủ duyên hữu.
Này các Tỷ-kheo, thủ duyên hữu có phải không? Hay ở đây (nghĩa) như thế
nào?
– Bạch Thế Tôn, thủ duyên hữu.
Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Thủ duyên hữu.
– Trước đã nói: Ái duyên thủ.
Này các Tỷ-kheo, ái duyên thủ có phải không? Hay ở đây, (nghĩa) như thế
nào?
– Bạch Thế Tôn, ái duyên thủ.
Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Ái duyên thủ.
– Trước đã nói: Thọ duyên ái.
Này các Tỷ-kheo, thọ duyên ái có phải không? Hay ở đây (nghĩa) như thế
nào?
– Bạch Thế Tôn, thọ duyên ái.
Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Thọ duyên ái.
– Trước đã nói: Xúc duyên thọ.
Này các Tỷ-kheo, xúc duyên thọ có phải không? Hay ở đây (nghĩa) như thế
nào?
– Bạch Thế Tôn, xúc duyên thọ.
Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Xúc duyên thọ.
– Trước đã nói: Sáu nhập duyên
xúc. Này các Tỷ-kheo, sáu nhập duyên xúc có phải không? Hay ở đây (nghĩa)
như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, sáu nhập duyên
xúc. Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Sáu nhập duyên
xúc.
– Trước đã nói: Danh sắc duyên
sáu nhập. Này các Tỷ-kheo, danh sắc duyên sáu nhập có phải không? Hay ở
đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, danh sắc duyên
sáu nhập. Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Danh sắc
duyên sáu nhập.
– Trước đã nói: Thức duyên danh
sắc. Này các Tỷ-kheo, thức duyên danh sắc có phải không? Hay ở đây (nghĩa)
như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, thức duyên danh
sắc. Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Thức duyên
danh sắc.
– Trước đã nói: Hành duyên thức:
Này các Tỷ-kheo, hành duyên thức có phải không? Hay ở đây (nghĩa) như thế
nào?
– Bạch Thế Tôn, hành duyên thức.
Như vậy, đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Hành duyên thức.
– Trước đã nói: Vô minh duyên
hành. Này các Tỷ-kheo, vô minh duyên hành có phải không? Hay ở đây (nghĩa)
như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, vô minh duyên
hành. Như vậy đối với chúng con (nghĩa) ở đây là vậy: Vô minh duyên
hành.
– Lành thay, này các Tỷ-kheo! Các
Ông nói như vậy và T ũng nói như vậy: "Cái này có nên cái ki ó, cái
này sanh nên cái kia sanh", như vô minh duyên hành, hành duyên thức, thức
duyên danh sắc, danh sắc duyên sáu nhập, sáu nhập duyên xúc, xúc duyên thọ,
thọ duyên ái, ái duyên thủ, thủ duyên hữu, hữu duyên sanh, sanh duyên
già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não cùng sanh khởi. Như vậy, là sự tập khởi
của toàn bộ khổ uẩn này. Do vô minh đoạn diệt, xả ly một cách hoàn
toàn nên các hành diệt. Do các hành diệt nên thức diệt. Do thức diệt
nên danh sắc diệt. Do danh sắc diệt nên sáu nhập diệt. Do sáu nhập diệt
nên xúc diệt. Do xúc diệt nên thọ diệt. Do thọ diệt nên ái diệt. Do
ái diệt nên thủ diệt. Do thủ diệt nên hữu diệt. Do hữu diệt nên sanh
diệt. Do sanh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não đều diệt. Như
vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khổ uẩn này.
Trước đã nói: Do sanh diệt nên
già, chết diệt. Này các Tỷ-kheo, do sanh diệt nên già, chết diệt có phải
không? Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do sanh diệt nên
già, chết diệt. Như vậy đối với chúng con (nghĩa) ở đây là vậy: Do
sanh diệt nên già, chết diệt.
– Trước đã nói: Do hữu diệt
nên sanh diệt. Này các Tỷ-kheo, do hữu diệt nên sanh diệt có phải không?
Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do hữu diệt
nên sanh diệt. Như vậy đối với chúng con (nghĩa) ở đây là vậy: Do hữu
diệt nên sanh diệt.
– Trước đã nói: Do thủ diệt
nên hữu diệt. Này các Tỷ-kheo, do thủ diệt nên hữu diệt có phải
không? Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do thủ diệt
nên hữu diệt. Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Do thủ
diệt nên hữu diệt.
– Trước đã nói: Do ái diệt nên
thủ diệt. Này các Tỷ-kheo, do ái diệt nên thủ diệt có phải không? Hay
ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do ái diệt nên
thủ diệt. Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Do ái diệt
nên thủ diệt.
– Trước đã nói: Do thọ diệt
nên ái diệt. Này các Tỷ-kheo, do thọ diệt nên ái diệt có phải không?
Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do thọ diệt
nên ái diệt. Như vậy đối với chúng con (nghĩa) ở đây là vậy: Do thọ
diệt nên ái diệt.
– Trước đã nói: Do xúc diệt
nên thọ diệt. Này các Tỷ-kheo, do xúc diệt nên thọ diệt có phải
không? Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do xúc diệt nên
thọ diệt. Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Do xúc diệt
nên thọ diệt.
– Trước đã nói: Do sáu nhập diệt
nên xúc diệt. Này các Tỷ-kheo, do sáu nhập diệt nên xúc diệt có phải
không? Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do sáu nhập diệt
nên xúc diệt. Như vậy đối với chúng con (nghĩa) ở đây là vậy: Do sáu
nhập diệt nên xúc diệt.
– Trước đã nói: Do danh sắc diệt
nên sáu nhập diệt. Này các Tỷ-kheo, do danh sắc diệt nên sáu nhập diệt
có phải không? Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do danh sắc diệt
nên sáu nhập diệt. Như vậy đối với chúng con (nghĩa) ở đây là vậy:
Do danh sắc diệt nên sáu nhập diệt.
– Trước đã nói: Do thức diệt
nên danh sắc diệt. Này các Tỷ-kheo, do thức diệt nên danh sắc diệt có
phải không? Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do thức diệt
nên danh sắc diệt. Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy:
Do thức diệt nên danh sắc diệt.
– Trước đã nói: Do hành diệt
nên thức diệt. Này các Tỷ-kheo, do hành diệt nên thức diệt có phải
không? Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do hành diệt
nên thức diệt. Như vậy đối với chúng con (nghĩa) ở đây là vậy: Do
hành diệt nên thức diệt.
– Trước đã nói: Do vô minh diệt
nên hành diệt. Này các Tỷ-kheo, do vô minh diệt nên hành diệt có phải
không? Hay ở đây (nghĩa) như thế nào?
– Bạch Thế Tôn, do vô minh diệt
nên hành diệt. Như vậy đối với chúng con, (nghĩa) ở đây là vậy: Do
vô minh diệt nên hành diệt.
– Lành thay, này các Tỷ-kheo! Các
Ông nói như vậy và T ũng nói như vậy: "Cái này không có nên cái kia
không có, cái này diệt nên cái kia diệt", như vô minh diệt nên hành
diệt, hành diệt nên thức diệt, thức diệt nên danh sắc diệt, danh sắc
diệt nên sáu nhập diệt, sáu nhập diệt nên xúc diệt, xúc diệt nên thọ
diệt, thọ diệt nên ái diệt, ái diệt nên thủ diệt, thủ diệt nên hữu
diệt, hữu diệt nên sanh diệt, sanh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ,
ưu não diệt. Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khổ uẩn này.
Này các Tỷ-kheo, các Ông nên biết
như vậy, thấy như vậy, có còn chạy theo thời quá khứ, và suy nghĩ:
"T ó mặt trong thời quá khứ hay không có mặt trong thời quá khứ? T
ó mặt trong thời quá khứ như thế nào? T ó mặt trong thời quá khứ,
hình vóc như thế nào? Trước kia ta là gì và t ó mặt như thế nào trong
thời quá khứ"?
– Thưa không, bạch Thế Tôn.
– Này các Tỷ-kheo, các Ông biết
như vậy, thấy như vậy, có còn chạy theo thời vị lai, và suy nghĩ:
"Ta sẽ có mặt trong thời vị lai hay ta sẽ không có mặt trong thời vị
lai? Ta sẽ có mặt trong thời vị lai như thế nào? Ta sẽ có mặt trong thời
vị lai, hình vóc như thế nào? Trước kia là gì và ta sẽ có mặt như thế
nào trong thời vị lai"?
– Thưa không, bạch Thế Tôn.
– Này các Tỷ-kheo, các Ông biết
như vậy, thấy như vậy, các Ông có nghi ngờ gì về mình trong thời hiện
tại: "T ó mặt hay ta không có mặt. T ó mặt như thế nào? T ó mặt,
hình vóc như thế nào? Hữu tình này từ đâu đến? Và rồi nó sẽ đi đâu"?
– Thưa không, bạch Thế Tôn.
– Này các Tỷ-kheo, các Ông biết
như vậy, thấy như vậy, các Ông có nói như sau: "Bậc Đạo Sư quá nặng
nề (?) đối với chúng ta. Chúng ta nói vì chúng ta tôn trọng bậc Đạo
Sư"?
– Thưa không, bạch Thế Tôn.
– Này các Tỷ-kheo, các Ông biết
như vậy, thấy như vậy, các Ông có nói như sau: "Một Sa-môn nói với
chúng tôi như vậy, các Sa-môn khác cũng vậy(?), và còn chúng tôi không có
nói như vậy"?
– Thưa không, bạch Thế Tôn.
– Này các Tỷ-kheo, các Ông biết
như vậy, thấy như vậy, các Ông có tìm một vị Đạo Sư khác không?
– Thưa không, bạch Thế Tôn.
– Này các Tỷ-kheo, các Ông biết
như vậy, thấy như vậy, các Ông có trở lui lại các giới cấm, tế tự
(?) đàn tràng củ ác tục tử Sa-môn, Bà-la-môn (và nghĩ rằng) chúng là căn
bản không?
– Thưa không, bạch Thế Tôn.
– Này các Tỷ-kheo, có phải các
Ông chỉ nói những gì các Ông tự biết, tự thấy, tự ý thức được?
– Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
– Lành thay, này các Tỷ-kheo,! Này
các Tỷ-kheo, các Ông đã được ta giới thiệu Chánh Pháp, Pháp này thiết
thực, hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng
thượng, được người trí tự thân giác hiểu. Này các Tỷ-kheo, Pháp này
thiết thực, hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng
hướng thượng, được người trí tự thân giác hiểu. Tất cả những gì
đã nói là do duyên này mà nói.
Này các Tỷ-kheo, có ba sự hòa hợp
mà một bào thai thành hình: ở đây, cha mẹ có giao hợp và người mẹ không
trong thời có thể thụ thai, và hương ấm (gandhabba) không hiện tiền, như
vậy bào thai không thể thành hình. Ở đây, cha và mẹ có giao hợp, và người
mẹ trong thời có thể thụ thai, nhưng hương ấm (gandhabba) không hiện tiền,
như vậy bào thai không thể thành hình. Và này các Tỷ-kheo, khi nào cha mẹ
có giao hợp, và người mẹ trong thời có thể thụ thai, và hương ấm có
hiện tiền; có ba sự hòa hợp như vậy, thì bào thai mới thành hình. Rồi
này các Tỷ-kheo, người mẹ trong chín hay mười tháng mang bào thai ấy, với
sự lo âu lớn đối với gánh nặng ấy. Rồi này các Tỷ-kheo, sau chín hay
mười tháng, người mẹ sinh đẻ với sự lo âu lớn đối với gánh nặng
ấy. Khi đã sinh, người mẹ nuôi (hài nhi ấy) với máu của mình. Này các
Tỷ-kheo, trong luật của bậc Thánh, sữ ủa bà mẹ được xem là máu. Này
các Tỷ-kheo, đứa trẻ ấy, sau khi lớn lên, sau khi các căn đã thuần thục,
chơi vơi những trò chơi dành cho các đứa trẻ, như với cái cày nhỏ, chơi
khăng, chơi nhảy lộn nhào, chơi chong chóng, chơi với đồ đong bằng lá,
chơi xe con, chơi cung nhỏ. Này các Tỷ-kheo, đứa trẻ sau khi lớn lên, sau
khi các căn do mắt nhận thức, được thuần thục, thọ hưởng đầy đủ
năm món dục lạc; các sắc do mắt nhận thức, sắc này khả ái, khả hỷ,
khả lạc, khả ý, kích thích lòng dục, hấp dẫn; các tiếng do tai nhận
thức... Các hương do mũi nhận thức... Các vị do lưỡi nhận thức... Các
xúc do thân cảm xúc; các xúc này khả ái, khả hỷ, khả lạc, khả ý,
kích thích lòng dục.
Khi thấy sắc bằng mắt, người đó
tham ái đối với sắc đẹp, người đó ghét bỏ đối với sắc xấu,
người đó sống niệm không an trú trên thân, với một tâm nhỏ mọn. Người
đó không như thật tuệ tri tâm giải thoát, tuệ giải thoát, chính nhờ
chúng mà các ác bất thiện pháp của người đó được trừ diệt, không
có dư tàn. Như vậy, đối diện với thân, sơ (thuận, nghịch) có cảm thọ
nào khởi lên: lạc thọ, khổ thọ, hay bất khổ bất lạc thọ, người đó
tùy hỷ, hoan nghênh, tham trước thọ ấy. Vì tùy hỷ, hoan nghênh, tham trước
cảm thọ ấy, nên dục sanh hỷ, có tâm dục hỷ đối với những cảm thọ
ấy, nên dục hỷ sanh, có tâm dục hỷ đối với những cảm thọ ấy, tức
là chấp thủ. Do duyên thủ nên hữu sanh; do duyên hữu nên sanh sinh khởi;
do duyên sanh nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não, sanh. Như vậy là sự tập
khởi của toàn bộ khổ uẩn này. Khi người đó nghe tiếng với tai... (như
trên)... khi người đó ngửi hương với mũi... (như trên)... khi người đó
nếm vị với lưỡi... (như trên)... khi người đó cảm xúc với thân...
(như trên)... khi người đó nhận thức pháp với ý, người đó tham ái đối
với pháp tốt, ghét bỏ đối với pháp xấu. Người đó sống niệm không
an trú trên thân, với một tâm nhỏ mọn. Người đó không như thật tuệ
tri đến tâm giải thoát, tuệ giải thoát, chính nhờ chúng mà các ác, bất
thiện pháp của người đó được trừ diệt, không còn dư tàn. Như vậy,
đối diện với thân, sơ (thuận, nghịch), có cảm thọ nào khởi lên: lạc
thọ, khổ thọ, hay bất khổ bất lạc thọ. Người đó tùy hỷ, hoan
nghênh, tham trước cảm thọ ấy. Vì người đó tùy hỷ, hoan nghênh, tham
trước cảm thọ ấy nên dục hỷ sanh. Có tâm dục hỷ đối với những cảm
thọ ấy, tức là chấp thủ. Do duyên thủ nên hữu sanh; do duyên hữu nên
sanh sinh khởi; do duyên sanh nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sanh. Như
vậy là sự tập khởi của toàn bộ khổ uẩn này.
Ở đời, này các Tỷ-kheo, Như Lai
xuất hiện ở đời là bậc A-la-hán, Chánh Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện
Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư,
Phật, Thế Tôn. Như Lai sau khi tự chứng ngộ với thượng trí, thế giới
này với Thiên giới, Ma giới, Phạm thiên giới, gồm cả thế giới này với
Sa-môn, Bà-la-môn, Thiên, Nhơn, lại tuyên thuyết điều Như Lai đã chứng
ngộ. Như Lai thuyết pháp, sơ thiện, trung thiện, hậu thiện, đầy đủ
văn nghĩa. Như Lai truyền dạy phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ, thanh tịnh.
Người gia trưởng hay con vị gia trưởng, hay một người sanh ở giai cấp
(hạ tiện) nào nghe Pháp ấy. Sau khi nghe Pháp, người ấy sanh lòng kính ngưỡng
Như Lai. Khi có lòng tín ngưỡng, vị ấy suy nghĩ: "Đời sống gia đình
đầy những triền phược, con đường đầy những bụi đời. Đời sống
xuất gia phóng khoáng như hư không. Thật rất khó cho một người sống ở
gia đình có thể sống theo phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ, hoàn toàn thanh
tịnh, trắng bạch như vỏ ốc. Vậy ta nên cạo bỏ râu tóc, đắp áo
cà-sa, xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình". Sau một thời
gian, người ấy bỏ tài sản nhỏ hay bỏ tài sản lớn, bỏ bà con quyến
thuộc nhỏ hay bà con quyến thuộc lớn, cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà-sa,
xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình.
Khi đã xuất gia như vậy, vị ấy
sống thành tựu học pháp chánh hạnh, từ bỏ sát sanh, tránh xa sát sanh, bỏ
trượng, bỏ kiếm, biết tàm quý, có lòng từ, sống thương xót đến hạnh
phúc tất cả chúng sanh và loài hữu tình. Vị ấy từ bỏ lấy của không
cho, chỉ lấy những vật đã cho, chỉ mong những vật đã cho, sống thanh tịnh,
không có trộm cắp, từ bỏ tà hạnh, sống theo phạm hạnh, sống hạnh viễn
ly, từ bỏ dâm dục hèn hạ, từ bỏ nói láo, nói những lời chân thật,
y chỉ trên sự thật, chắc chắn, đáng tin cậy, không lường gạt, không
phản lại đối với đời, từ bỏ nói hai lưỡi, tránh xa nói hai lưỡi,
nghe điều gì ở chỗ này, không đến chỗ kia nói để sanh chia rẽ ở những
người này, nghe điều gì ở chỗ kia, không đến nói với những người này
để sanh chia rẽ ở những người kia. Như vậy, vị ấy sống hòa hợp những
kẻ ly gián, khuyến khích những kẻ hòa hợp, hoan hỷ trong hòa hợp, thoải
mái trong hòa hợp, hân hoan trong hòa hợp, nói những lời đưa đến hòa hợp,
từ bỏ lời nói độc ác, tránh xa lời nói độc ác, nói những lời nói
không lỗi lầm, đẹp tai, dễ thương, thông cảm đến tâm, tao nhã, đẹp
lòng nhiều người, từ bỏ lời nói phù phiếm, tránh xa lời nói phù phiếm,
nói đúng thời, nói những lời chân thật, nói những lời có ý nghĩa, nói
những lời về Chánh Pháp, nói những lời về Luật, nói những lời đáng
được gìn giữ, những lời hợp thời, thuận lý, có mạch lạc hệ thống,
có ích lợi. Vị ấy từ bỏ làm hại đến các hột giống và các loại
cây cỏ, dùng một ngày một bữa, không ăn ban đêm, từ bỏ ăn phi thời,
từ bỏ đi xem múa, hát, nhạc, trình diễn, từ bỏ trang sức bằng vòng
hoa, hương liệu, dầu thơm và các thời trang, từ bỏ dùng giường cao và
giường lớn, từ bỏ nhận vàng bạc, từ bỏ nhận các hạt sống, từ bỏ
nhận thịt sống, từ bỏ nhận đàn bà, con gái, từ bỏ nhận nô tỳ,
gái và trai, từ bỏ nhận cừu và dê, từ bỏ nhận gi ầm và heo, từ bỏ
nhận voi, bò, ngựa và ngự ái, từ bỏ nhận ruộng nương và đất đai, từ
bỏ nhận người môi giới hoặc tự mình làm môi giới, từ bỏ buôn bán,
từ bỏ các sự gian lận bằng cân, tiền bạc, đo lường, từ bỏ các tà
hạnh như hối lộ, gian trá, lừa đảo, từ bỏ làm thương tổn, sát hại,
câu thúc, bức đoạt, trộm cắp, cướp phá. Vị ấy biết đủ với tấm
y để che thân, với đồ ăn khất thực để nuôi bụng, đi tại chỗ nào
cũng mang theo (y và bình bát). Ví như con chim bay đến chỗ nào cũng mang
theo hai cánh; cũng vậy, Tỷ-kheo biết đủ với tấm y để che thân, với
đồ ăn khất thực để nuôi bụng, đi tại chỗ nào cũng mang theo (y và
bình bát). Vị ấy nhờ thành tựu Thánh giới uẩn này nên hưởng được
lạc thọ, nội tâm không lỗi lầm. Khi mắt thấy sắc, vị ấy không nắm
giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng. Những nguyên nhân gì khiến
con mắt không được chế ngự, khiến tham ái, ưu, bi, các ác, bất thiện
pháp khởi lên; vị ấy tự chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì con mắt, thực
hành sự hộ trì con mắt. Khi tai nghe tiếng... (như trên)... mũi ngửi
hương... (như trên)... lưỡi nếm vị... (như trên)... thân cảm xúc... (như
trên)... ý nhận thức các pháp; vị ấy không nắm giữ tướng chung, không
nắm giữ tướng riêng. Những nguyên nhân gì khiến ý căn không được chế
ngự, khiến tham ái, ưu, bi, các ác, bất thiện pháp khởi lên; vị ấy chế
ngự nguyên nhân ấy, hộ trì ý căn, thực hành sự hộ trì ý căn. Vị ấy
nhờ sự hộ trì cao quý các căn ấy, nên hưởng lạc thọ, nội tâm không
lỗi lầm. Vị ấy khi đi tới, khi đi lui đều tỉnh giác, khi nhìn thẳng,
khi nhìn quanh đều tỉnh giác, khi co tay, khi duỗi tay đều tỉnh giác, khi
mang y kép, bình bát, thượng y đều tỉnh giác, khi ăn uống, nhai, nuốt đều
tỉnh giác, khi đi đại tiểu tiện, tiểu tiện đều tỉnh giác, khi đi, đứng,
ngồi, nằm, thức, nói, im lặng đều tỉnh giác.
Vị ấy với sự thành tựu Thành
giới uẩn này, với sự thành tựu Thánh hộ trì căn này, và với Thánh
chánh niệm tỉnh giác này, lựa một chỗ thanh vắng, tịch mịch như khu rừng,
gốc cây, khe núi, hang đá, bãi tha ma, lùm cây, ngoài trời, đống rơm. Sau
khi đi khất thực về và ăn xong, vị ấy ngồi kiết-già, lưng thẳng, tại
chỗ nói trên, và an trú chánh niệm trước mặt. Vị ấy từ bỏ tham ái
ở đời, sống với tâm thoát ly tham ái, gột rửa tâm hết tham ái. Từ bỏ
sân hận, vị ấy sống với tâm không sân hận, lòng từ mẫn thương xót
tất cả chúng hữu tình, gột rửa, tâm hết sân hận. Từ bỏ hôn trầm
thụy miên, vị ấy sống thoát ly hôn trầm thụy miên, với tâm tưởng hướng
về ánh sáng, chánh niệm tỉnh giác, gột rửa tâm hết hôn trầm thụy
miên. Từ bỏ trạo cử hối quá, vị ấy sống không trạo cử, nội tâm
trầm lặng, gột rửa tâm hết trạo cử, hối tiếc. Từ bỏ nghi ngờ, vị
ấy sống thoát khỏi nghi ngờ, không phân vân lưỡng lự, gột rửa tâm hết
nghi ngờ đối với thiện pháp.
Sau khi từ bỏ năm triền cái làm
ô nhiễm tâm, làm cho yếu ớt trí tuệ, vị ấy ly dục, ly pháp bất thiện,
chứng và trú Thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh,
có tầm có tứ. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo diệt tầm và tứ, chứng
và trú Thiền thứ hai, một trạng thái hỷ lạc do định sanh, không tầm,
không tứ, nội tĩnh nhất tâm. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ly hỷ
trú xả, chánh niệm tỉnh giác, thân cảm giác sự lạc thọ mà các bậc
Thánh gọi là "xả niệm lạc trú", chứng và trú Thiền thứ ba. Lại
nữa, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo xả lạc xả khổ, diệt hỷ ưu đã cảm
thọ trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm
thanh tịnh.
Khi vị ấy thấy sắc bằng mắt, vị
ấy không tham ái đối với sắc đẹp, không ghét bỏ đối với sắc xấu,
vị ấy sống an trú niệm trên thân, với tâm vô lượng. Vị ấy như thật
tuệ tri tâm giải thoát, tuệ giải thoát, chính nhờ chúng mà các ác bất
thiện pháp của vị ấy được trừ diệt, không có dư tàn. Như vậy từ
bỏ (thuận nghịch), có cảm thọ nào khởi lên: lạc thọ, khổ thọ, hay bất
khổ bất lạc thọ; vị ấy không tùy hỷ, không hoan nghênh, không tham trước
thọ ấy. Vì vị ấy không tùy hỷ, không hoan nghênh, không tham trước thọ
ấy, nếu có dục hỷ nào đối với các cảm thọ, dục hỷ ấy được trừ
diệt. Do dục hỷ của vị ấy diệt nên thủ diệt. Do thủ diệt nên hữu
diệt. Do hữu diệt nên sanh diệt. Do sanh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ,
ưu, não diệt. Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khổ uẩn này.
Khi vị ấy nghe tiếng bằng tai... (như trên)... khi vị ngửi hương bằng
mũi... (như trên)... Khi vị ấy nếm vị bằng lưỡi... (như trên)...Khi vị
ấy cảm xúc bằng thân... (như trên)... Khi vị ấy nhận thức pháp bằng
ý, vị ấy không tham ái đối với pháp tốt, không ghét bỏ đối với pháp
xấu. Vị ấy sống an trú niệm trên thân, với tâm vô lượng. Vị ấy
như thật tuệ tri tâm giải thoát, tuệ giải thoát. Chính nhờ chúng mà
các ác, bất thiện pháp của vị ấy được trừ diệt, không có dư tàn.
Như vậy, vị ấy đoạn trừ (thuận nghịch) có cảm thọ nào khởi lên: lạc
thọ, khổ thọ hay bất khổ bất lạc thọ; vị ấy không tùy hỷ, không
hoan nghênh, không tham trước thọ ấy. Vì vị ấy không tùy hỷ, không hoan
nghênh, không tham trước thọ ấy, nếu có dục hỷ nào đối với các cảm
thọ, dục hỷ ấy được trừ diệt. Do dục hỷ của vị ấy diệt nên thủ
diệt. Do thủ diệt nên hữu diệt. Do hữu diệt nên sanh diệt. Do sanh diệt
nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt. Như vậy là sự đoạn diệt
của toàn bộ khổ uẩn này. Này các Tỷ-kheo, các Ông hãy thọ trì ái tận
giải thoát này, được Ta nói một cách tóm tắt, nhưng (phải nhớ là) Tỷ-kheo
Sati, con của người đánh cá, đã bị mắc trong cái lưới lớn của ái,
trong sự rối loạn của ái.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Các
Tỷ-kheo ấy hoan hỷ, tín thọ lời Thế Tôn dạy.