- Kinh Tăng Chi Bộ
- HT. Thích Minh Châu dịch
- 4c
- (X) (60) BỔN PHẬN NGƯỜI
GIA CHỦ
Rồi gia chủ Anàthapindika đi đến
Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn, rồi ngồi xuống một bên. Thế
Tôn nói với gia chủ Anàthapindika đang ngồi một bên :
- Thành tựu bốn pháp, này Gia chủ,
vị Thánh đệ tử bước vào con đường thích đáng của người gia chủ,
con đường đem lại tiếng tốt, con đường đưa đến cõi Trời. Thế nào
là bốn ?
Ở đây, này Gia chủ, vị Thánh đệ
tử hộ trì chúng Tỷ-kheo, hộ trì chúng Tỷ-kheo với y, hộ trì chúng Tỷ-kheo
với đồ ăn khất thực, hộ trì chúng Tỷ-kheo với sàng tọa, hộ trì
chúng Tỷ-kheo với dược phẩm trị bệnh.
Thành tựu với bốn pháp này, này
Gia chủ, vị Thánh đệ tử bước vào con đường thích đáng của người
gia chủ, con đường đem lại tiếng tốt, con đường đưa đến cõi Trời.
Bậc Hiền trí thực hiện,
Con đường thật xứng đáng,
Của người làm gia chủ,
Hộ trì bậc có giới,
Bậc sở hành chơn chánh,
Hộ trì với y áo,
Với đồ ăn khất thực,
Sàng tọa, thuốc trị bệnh,
Công đức họ tăng trưởng,
Thường hằng, ngày lẫn đêm,
Do làm nghiệp hiền thiện,
Đi đến cảnh chư Thiên.
VII. PHẨM NGHIỆP CÔNG ĐỨC
(I) (61) BỐN NGHIỆP CÔNG ĐỨC
1. Rồi gia chủ Anàthapindika đi đến
Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn, rồi ngồi xuống một bên. Thế
Tôn nói với gia chủ Anàthapindika đang ngồi một bên :
2. - Có bốn pháp này, này Gia chủ,
khả lạc, khả hỷ, khả ý, khó được ở đời. Thế nào là bốn ?
"Mong rằng tài sản khởi lên
cho ta đúng pháp". Đây là pháp thứ nhất, khả lạc ... khó được ở
đời. "Tài sản đã được đúng pháp, mong rằng tiếng tốt được đồn
về ta, cùng với bà con, và các bậc Thầy". Đây là pháp thứ hai, khả
lạc ... khó được ở đời. "Tài sản đã được đúng pháp, tiếng tốt
đã được đồn về ta, cùng với bà con, và các bậc Thầy, mong rằng ta sống
lâu, hộ trì thọ mạng kéo dài". Đây là pháp thứ ba, khả lạc ...
khó được ở đời. "Tài sản đã được đúng pháp, tiếng tốt đã
được đồn về ta, cùng với bà con, và các bậc Thầy, sau khi được sống
lâu, hộ trì thọ mạng kéo dai, mong rằng khi thân hoại mạng chung, ta sanh
lên cõi thiện, cõi Trời, cõi đời này". Đây là pháp thứ tư, khả lạc
... khó được ở đời.
Bốn pháp này, này Gia chủ, khả lạc,
khả hỷ, khả ý, khó tìm được ở đời.
3. Này Gia chủ, đối với bốn pháp
khả lạc, khả hỷ, khả ý, khó được ở đời này, có bốn pháp đưa đến
chứng được những pháp ấy. Thế nào là bốn ?
Đầy đủ lòng tin, đầy đủ giới,
đầy đủ bố thí, đầy đủ trí tuệ.
4. Và này Gia chủ, thế nào là đầy
đủ lòng tin ? Ở đây, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử có lòng tin, tin tưởng
ở sự giác ngộ của Như Lai : Vị này là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác,
Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng
Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn. Này Gia chủ, đây gọi là đầy đủ lòng
tin.
5. Và này Gia chủ, thế nào là đầy
đủ giới ? Ở đây, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử từ bỏ sát sanh ... từ
bỏ đắm say rượu men, rượu nấu. Này Gia chủ, đây gọi là đầy đủ
giới.
6. Và này Gia chủ, thế nào là đầy
đủ bố thí ? Ở đây, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử sống ở gia đình,
tâm không bị cấu uế xan tham chi phối, bố thí rộng rãi, với bàn tay rộng
mở, ưa thích từ bỏ, săn sàng để được yêu cầu, vui thích san sẻ vật
bố thí. Này Gia chủ, đây gọi là đầy đủ bố thí.
7. Và này Gia chủ, thế nào là đầy
đủ trí tuệ ? Này Gia chủ, sống với tâm vị dục tham chinh phục, làm việc
không nên làm, không làm việc nên làm. Do làm việc không nên làm, không
làm việc nên làm, vị ấy rời khỏi danh tiếng và an lạc. Này Gia chủ, sống
với tâm vị sân hận chinh phục ... sống với tâm bị hôn trầm thụy
miên chinh phục ... sống với tâm bị trạo hối chinh phục ... sống với
tâm bị nghi chinh phục, làm việc không nên làm, không làm việc đáng làm;
do làm việc không nên làm, không làm việc đáng làm, vị ấy rời khỏi
danh tiếng và an lạc.
8. Này Gia chủ, Thánh đệ tử ấy,
sau khi biết được dục tam là uế nhiễm của tâm, từ bỏ dục tham uế
nhiễm của tâm; sau khi biết được sân hận là uế nhiễm của tâm, từ bỏ
sân hận, uế nhiễm của tâm; sau khi biết được hôn trầm thụy miên là
uế nhiễm của tâm; sau khi biết được trạo hối là uế nhiễm của tâm;
sau khi biết được nghi là uế nhiễm của tâm, từ bỏ nghi, uế nhiễm của
tâm; này Gia chủ, đây gọi là vị Thánh đệ tử có đại trí tuệ, có
trí tuệ rộng lớn, bước vào giới vức minh kiến, đầy đủ trí tuệ.
Đây gọi là đầy đủ trí tuệ.
Này Gia chủ, đối với bốn pháp
khả lạc, khả hỷ, khả ý, khó được ở đời này, có bốn pháp này
đưa đến chứng được những pháp ấy.
9. Vị Thánh đệ tử ấy, này Gia
chủ, với tài sản thâu hoạch được do nỗ lực tinh tấn, tích lũy do sức
mạnh cánh tay, do mồ hôi đổ ra, đúng pháp, thâu hoạch đúng pháp, là người
đã làm bốn hành động. Thế nào là bốn ?
10. Ở đây, này Gia chủ, Thánh đệ
tử, với tài sản thâu hoạch được do nỗ lực tinh tấn, tích lũy được
do sức mạnh cánh tay, do mồ hôi đổ ra đúng pháp, thâu hoạch đúng pháp,
tự làm mình an lạc, hoan hỷ, chơn chánh đem lại an lạc, giúp cha mẹ được
an lạc hoan hỷ, giúp vợ con, người phục vụ, người làm công được an
lạc, hoan hỷ, chơn chánh đem lại an lạc, giúp bạn bè thân hữu được
an lạc hoan hỷ, là người chơn chánh đem lại an lạc. Này Gia chủ, đây
là trường hợp thứ nhất, vị ấy đi đến được, đạt được sự hưởng
thọ đúng phương xứ.
11. Lại nữa, này Gia chủ, Thánh đệ
tử, với tài sản thâu hoạch được do nỗ lực tinh tấn, tích lũy được
do sức mạnh cánh tay, do mồ hôi đổ ra đúng pháp, thâu hoạch đúng pháp,
với tài sản ấy, tự làm cho mình được an toàn, chống lại những tai họa
từ lửa đến, từ nước đến, từ vua đến, từ ăn trộm đến, từ các
thừa tự thù nghịch đến. Này Gia chủ, đây là trường hợp thứ hai vị
ấy đi đến được, đạt được sự hưởng thọ đúng phương xứ.
12. Lại nữa, này Gia chủ, vị
Thánh đệ tử với tài sản ... thâu hoạch đúng pháp. Với tài sản ấy,
vị ấy tổ chức năm loại lễ hiến cúng, hiến cúng cho bà con, hiến
cúng cho khách, hiến cúng cho các vong linh quá khứ, hiến cúng cho vua, hiến
cúng cho chư Thiên. Này Gia chủ, đây là trường hợp thứ ba vị ấy đi đến
được, đạt được sự hưởng thọ đúng phương xứ.
13. Lại nữa, này Gia chủ, Thánh đệ
tử với tài sản ... thâu hoạch đúng pháp, đối với những vị Sa-môn,
Bà-la-môn sống từ bỏ kiêu mạn, phóng dật, an trú trên nhẫn nhục, nhu
hòa, an tịnh tự mình, nhiếp phục tự mình, làm lắng dịu tự mình ; đối
với những Sa-môn, Bà-la-môn như vậy, vị ấy tổ chức sự cúng dường tối
thượng, thuộc về cõi Trời, đem đến quả lạc dị thục, đưa đến Thiên
giới. Này Gia chủ, đây là trường hợp thứ tư vị ấy đi đến được,
đạt được sự hưởng thọ đúng phương xứ.
14. Vị Thánh đệ tử ấy, này Gia
chủ, với tài sản thâu hoạch được do nỗ lực tinh tấn, tích lũy được
do sức mạnh cánh tay, do mồ hôi đổ ra đúng pháp, thâu hoạch đúng pháp;
với tài sản ấy, vị ấy là người đã làm được bốn hành động này.
Nếu tài sản của ai, này Gia chủ, được tiêu dùng không đúng với bốn
hành động này, những tài sản này được gọi là tài sản đi đến không
lợi ích, đi đến không thành đạt, đạt được sự hưởng thọ không đúng
phương xứ. Nếu những tài sản của ai, này Gia chủ, được tiêu dùng với
bốn hành động này, những tài sản này được gọi là những tài sản
đi đến lợi ích, đi đến thành đạt, đạt được sự hưởng thọ đúng
phương xứ.
Tài sản ta thọ hưởng,
Gia nhân được nuôi dưỡng,
Chính nhờ các tài sản,
Do ta tránh tai họa,
Ta cúng dường tối thượng,
Làm năm loại hiến vật,
Hộ trì bậc trì giới,
Bậc tự điều, Phạm hạnh,
Mục đích gì bậc trí,
Trú nhà, cầu tài sản,
Mục đích ấy Ta đạt,
Được làm không hối hận.
Người nào nhớ nghĩ vậy,
An trú trên Thánh pháp,
Đời này được tán thán,
Đời sau được hoan hỷ,
Trên cảnh giới chư Thiên.
(II) (62) KHÔNG NỢ
1. Rồi gia chủ Anàthapindika đi đến
Thế Tôn, sau khi đến, ngồi xuống một bên. Thế Tôn nói với gia chủ
Anàthapindika đang ngồi một bên :
2. - Có bốn loại an lạc này, ngày
Gia chủ, người tại gia thọ hưởng các dục thâu hoạch được, tùy thời
gian, tùy thời cơ khởi lên cho vị ấy. Thế nào là bốn ? Lạc sở hữu,
lạc thọ dụng, lạc không mắc nợ, lạc không phạm tội.
3. Và này Gia chủ, thế nào là lạc
sở hữu ?
Ở đây, này Gia chủ, tài sản của
người thiện nam tử, thâu hoạch được do nỗ lực tinh tấn, tích lũy
được do sức mạnh cánh tay, do mồ hôi đổ ra đúng pháp, thâu hoạch đúng
pháp. Vị ấy suy nghĩ : "Ta có tài sản, thâu hoạch được do nỗ lực
tinh tấn, tích lũy được do sức mạnh cánh tay ... thâu hoạch đúng
pháp." Nghĩ vậy, vị ấy được lạc, được hỷ. Này Gia chủ, đây gọi
là lạc sở hữu.
4. Và này, thế nào là lạc tài sản
?
Ở đây, này Gia chủ, thiện nam tử
thọ hưởng những tài sản thâu hoạch được do nỗ lực tinh tấn, tích lũy
được ... thâu hoạch đúng pháp và làm các việc phước đức. Vị ấy
nghĩ rằng : "Ta thọ hưởng những tài sản thâu hoạch được do nỗ lực
tinh tấn ... thâu hoạch đúng pháp và ta làm các phước đức." Nghĩ vậy
vị ấy được lạc, được hỷ. Này Gia chủ, đây gọi là lạc tài sản.
5. Và này Gia chủ, thế nào là lạc
không mắc nợ ? Ở đây, này Gia chủ, vị thiện gia nam tử không có mắc
nợ ai một điều gì, ít hay nhiều. Vị ấy nghĩ rằng : "Ta không có mắc
nợ ai một điều gì, ít hay nhiều." Nghĩ vậy, vị ấy được lạc,
được hỷ. Này Gia chủ, đây gọi là lạc không mắc nợ.
6. Và này Gia chủ, thế nào là lạc
không phạm tội ?
Ở đây, này Gia chủ, vị Thánh đệ
tử thành tựu thân hành không phạm tội, thành tựu khẩu hành không phạm
tội, thành tựu ý hành không phạm tội. Vị ấy nghĩ rằng : "Ta thành
tựu thân hành không phạm tội, khẩu hành không phạm tội, ý hành không
phạm tội". Nghĩ vậy, vị ấy được lạc, được hỷ. Này Gia chủ,
đây gọi là lạc không phạm tội.
Có bốn loại lạc này, này Gia chủ,
người tại gia thọ hưởng các dục thâu hoạch được, tùy thời gian,
tùy thời cơ, khởi lên cho vị ấy.
Được lạc không mắc nợ,
Nhớ đến lạc sở hữu,
Người hưởng lạc tài sản,
Với tuệ, thấy như thị,
Do thấy, vị ấy biết,
Sáng suốt cả hai phần,
Lạc vậy chỉ bằng được,
Bằng một phần mười sáu,
Lạc không có phạm tội.
(III) (63) BẰNG VỚI PHẠM THIÊN
1. - Những gia đình nào, này các Tỷ-kheo,
các cha mẹ được các con đảnh lễ cúng dường ở trong nhà, những gia đình
ấy được xem là giống như Phạm thiên. Những gia đình nào, này các Tỷ-kheo,
các cha mẹ được các con đảnh lễ cúng dường ở trong nhà, những gia đình
ấy được xem là giống như bậc Đạo sư thời xưa. Những gia đình nào,
này các Tỷ-kheo, các cha mẹ được các con đảnh lễ cúng dường ở trong
nhà, những gia đình ấy, này các Tỷ-kheo, được xem là giống như chư Thiên
thời trước. Những gia đình nào, này các Tỷ-kheo, các cha mẹ được các
con đảnh lễ cúng dường ở trong nhà, những gia đình ấy được xem là
đáng được cúng dường.
2. Phạm Thiên, này các Tỷ-kheo, là
đồng nghĩa với mẹ cha; các bậc Đạo sư thời xưa, này các Tỷ-kheo, là
đồng nghĩa với mẹ cha; chư Thiên thuở xưa, này các Tỷ-kheo, là đồng
nghĩa với mẹ cha; đáng được cung kính cúng dường, này các Tỷ-kheo, là
đồng nghĩa với mẹ cha. Vì cớ sao ? Này các Tỷ-kheo, vì mẹ cha giúp đỡ
rất nhiều cho các con, nuôi dưỡng chúng lớn và giới thiệu chúng vào đời
này.
Mẹ cha gọi Phạm thiên,
Bậc Đạo sư thời trước,
Xứng đáng được cúng dường,
Vì thương đến con cháu,
Do vậy bậc Hiền sĩ,
Đảnh lễ và tôn trọng,
Dâng đồ ăn đồ uống,
Vải mặc và giường nằm,
Thoa bóp cả thân mình,
Tắm rửa cả chân tay.
Với sở hành như vậy,
Đối với mẹ và cha,
Đời này người hiền khen,
Đời sau hưởng Thiên lạc.
(IV) (64) ĐỊA NGỤC
1. - Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rời vào địa ngục. Với bốn pháp
gì ? sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói láo.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục.
2. Sát sanh và trộm cắp,
Cái được gọi nói láo,
Và đi đến vợ người,
Bậc trí không tán thán.
(V) (65) HÌNH THỨC BÊN NGOÀI
1. - Có bốn hạng người này, này
các Tỷ-kheo, có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Hạng người đo lường sắc và thỏa
mãn với sắc; hạng người đo lường tiếng và thỏa mãn với tiếng; hạng
người đo lường với thô và thỏa mãn với thô; hạng người đo lường
với pháp và thỏa mãn với pháp. Bốn hạng người này, này các Tỷ-kheo,
có mặt, hiện hữu ở đời.
2. Những ai đo lường sắc,
Những ai đi đến tiếng,
Bị tham dục dắt dẫn,
Chúng không biết người ấy.
Không biết được nội tâm,
Không thấy được ngoại cảnh,
Kẻ ngu bị bao quanh,
Bị tiếng nói chi phối,
Không biết được nội tâm,
quán thấy được ngoại cảnh,
Thấy được quả ở ngoài,
Bị tiếng nói chi phối.
Rõ biết được nội tâm,
quán thấy được ở ngoài,
Thấy rõ không chướng ngại,
Không bị tiếng chi phối.
(VI) (66) THAM ÁI
1. - Có bốn hạng người này, này
các Tỷ-kheo, có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ? Có tham, có
sân, có si, có mạn. Bốn hạng người này, này các Tỷ-kheo, có mặt hiện
hữu ở đời.
2. Tham ái vật đẹp đẽ,
Thích thú sắc khả ái,
Bị cột bởi vô minh,
Các hữu tình hạ liệt,
Càng tăng trưởng trói buộc.
Cho đến kẻ có trí,
Làm các việc bất thiện,
Sanh từ tham, sân, si,
Khiến phiền muộn, khó chịu,
Làm đau khổ sanh khởi,
Kẻ vô minh bao vây,
Kẻ mù không có mắt,
Tự tánh họ là vậy,
Họ không thể nghĩ rằng,
Ta có thể như vậy.
(VII) (67) VUA CÁC LOÀI RẮN
1. Một thời, Thế Tôn trú ở
Sàvatthi, tại Jetavana, khu vườn ông Anàthapindika.
Lúc bấy giờ, một Tỷ-kheo ở
Sàvatthi bị rắn cắn chết. Rồi nhiều Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn, sau khi
đến, đảnh lễ Thế Tôn, rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một
bên, các Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
2. - Ở đây, bạch Thế Tôn, một Tỷ-kheo
ở Sàvatthi bị rắn cắn đã mệnh chung.
- Tỷ-kheo ấy, này các Tỷ-kheo, với
từ tâm đã không hướng đến bốn gia đình vua các loài rắn. Nếu Tỷ-kheo
ấy, này các Tỷ-kheo, với từ tâm có hướng đến bốn gia đình vua các
loài rắn, thời này các Tỷ-kheo, vị ấy có thể không bị rắn cắn mà mạng
chung. Thế nào là bốn gia đình vua các loài rắn ?
Gia đình vua các loài rắn
Virùpakkha, gia đình vua các loài rắn Eràpattha, gia đình vua các loài rắn
Chabyàputta, gia đình vua các loài rắn Kanhàgotamaka; Tỷ-kheo ấy, này các Tỷ-kheo
với từ tâm đã không hướng đến bốn gia đình vua các loài rắn này. Nếu
Tỷ-kheo ấy, này các Tỷ-kheo, với từ tâm có thể hướng đến bốn gia
đình vua các loài rắn, thời này các Tỷ-kheo, vị ấy có thể không bị rắn
cắn mà mạng chung. Này các Tỷ-kheo, Ta cho phép với từ tâm hướng đến
bốn gia đình vua các loài rắn này để tự bảo vệ, để tự hộ trì, để
tự che chở.
3. Ta hãy có từ tâm
Với Virùpakkha,
Ta hãy có từ tâm
Với Eràpatha,
Ta hãy có từ tâm
Với Chabyaputta,
Ta hãy có từ tâm
Với Kanhàgotamaka,
Ta hãy có từ tâm
Với các loài không chân,
Ta hãy có từ tâm
Với các loài hai chân,
Ta hãy có từ tâm
Với các loài bốn chân,
Ta hãy có từ tâm,
Với các loài nhiều chân,
Mong rằng loài không chân
Không có làm hại ta,
Mong rằng loài hai chân
Không có làm hại ta,
Mong rằng loài bốn chân
Không có làm hại ta,
Mong rằng loài nhiều chân
Không có làm hại ta,
Mọi chúng sanh, hữu tình
Toàn thể mọi sinh vật,
Mong chúng thấy hiền thiện,
Chớ đi đến điều ác.
"Đức Phật là vô lượng, Pháp
là vô lượng, chúng Tăng là vô lượng, có lượng là các loài bò sát,
các loài rắn, các con bò cạp, các con một trăn chân, các loại nhện giăng
tơ, các con thằn lằn và các loài chuột. Ta đã làm sự hộ trì. Ta đã
làm sự che chở, mong rằng các loài hữu tình sẽ bỏ đi. Ta đảnh lễ đức
Thế Tôn. Ta đảnh lễ bảy vị Chánh Đẳng Giác."
(VIII) (68) DEVADATTA
1. Một thời, Thế Tôn trú ở
Ràjagaha, tại núi Gijjhakùta sau khi Devadatta bỏ đi không bao lâu. Tại đấy,
Thế Tôn nhơn việc Devadatta bảo các Tỷ-kheo :
- Đem đến hại mình, này các Tỷ-kheo,
khi lợi dưỡng, cung kính, danh vọng khởi lên cho Devadatta ; đem đến bất
hạnh cho người, này các Tỷ-kheo, khi lợi dưỡng, cung kính, danh vọng khởi
lên cho Devadatta ! Ví như, này các Tỷ-kheo, một cây chuối khi sanh ra trái,
đem đến hại mình ; khi sanh ra trái, đem đến bất hạnh cho người. Cũng
vậy, này các Tỷ-kheo, đem đến hại mình khi lợi dưỡng, cung kính, danh vọng
khởi lên cho Devadatta, đem đến bất hạnh cho người khi lợi dưỡng, cung
kính, danh vọng khởi lên cho Devadatta. Ví như, này các Tỷ-kheo, cây tre đem
đến hại mình khi sanh ra trái, đem đến bất hạnh cho người khi sanh ra trái.
Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, đem đến hại mình khi lợi dưỡng, cung kính,
danh vọng khởi lên cho Devadatta. Ví như, này các Tỷ-kheo, cây lau đem đến
hại mình khi sanh ra trái, đem đến bất hạnh cho người khi sanh ra trí. Cũng
vậy, này các Tỷ-kheo, đem đến hại mình khi lợi dưỡng, cung kính, danh vọng
khởi lên cho Devadatta, đem lại bất hạnh cho người khi lợi dưỡng, cung kính,
danh vọng khởi lên cho Devadatta. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, ví như con la
đem đến hại mình khi mang thai, đem đến bất hạnh cho người khi mang
thai. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, đem đến hại mình khi lợi dưỡng, cung kính,
danh vọng khởi lên cho Devadatta, đem đến bất hạnh cho người khi lợi dưỡng,
cung kính, danh vọng khởi lên cho Devadatta.
2. Quả giết hại cây chuối,
Giết hại tre và lau,
Cung kính hại người ngu,
Thai tạng hại con la.
(IX) (69) TINH CẦN
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn tinh cần
này, thế nào là bốn ?
Tinh cần chế ngự, tinh cần đoạn
tận, tinh cần tu tập, tinh cần hộ trì.
2. Này các Tỷ-kheo, thế nào là
tinh cần chế ngự ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
với mục đích khiến cho các ác bất thiện pháp từ trước chưa sanh không
cho sanh khởi, khởi lên ý muốn cố gắng, tinh tấn, sách tâm, trì tâm.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là tinh cần chế ngự.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
tinh cần đoạn tận ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
với mục đích đoạn tận các ác bất thiện pháp, khởi lên ý muốn cố
gắng, tinh tấn, sách tâm, trì tâm. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là tinh cần
đoạn tận.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
tinh cần tu tập ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
với mục đích làm cho sanh khởi các thiện pháp chưa sanh, khởi lên ý muốn
cố gắng, tinh tấn, sách tâm, trì tâm. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là tinh
cần tu tập.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
tinh cần hộ trì ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
với mục đích khiến cho các thiện pháp đã được sanh có thể duy trì,
không có mù mờ, được tăng trưởng, được quảng đại, được tu tập,
được viên mãn, khởi lên ý muốn cố gắng, tinh tấn, sách tâm, trì tâm.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là tinh cần hộ trì.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại tinh
cần này.
Chế ngự và đoạn tận,
Tu tập và hộ trì,
Bốn loại tinh cần này,
Được bà con mặt trời,
Được đức Phật thuyết giảng.
Ở đây vị Tỷ-kheo,
Với bốn tinh cần này,
Nhiệt tâm và nỗ lực.
Đạt được khổ đoạn diệt.
(X) (70) PHI PHÁP
1. - Khi nào, này các Tỷ-kheo, các
vua phi pháp có mặt, khi ấy, các đại thần phi pháp của vua có mặt. Khi
nào các đại thần phi pháp của vua có mặt, khi ấy các Bà-la-môn gia chủ
phi pháp có mặt. Khi nào các Bà-la-môn gia chủ phi pháp có mặt, khi ấy
dân chúng thị thành và dân chúng các làng trở thành phi pháp. Khi nào dân
chúng thị thành và ở các làng là phi pháp, khi ấy mặt trăng, mặt trời
đi sai quỹ đạo. Khi nào mặt trăng, mặt trời đi sai quỹ đạo, khi ấy các
dãy ngân hà, các loại sao đi sai quỹ đạo. Khi nào các dãy ngân hà, các
loại sao đi sai quỹ đạo, khi ấy ngày đêm đi sai quỹ đạo. Khi nào ngày
đêm đi sai quỹ đạo, khi ấy tháng và nửa tháng đi sai quỹ đạo. Khi nào
tháng và nửa tháng đi sai quỹ đạo, khi ấy thời tiết và năm đi sai quỹ
đạo. Khi nào thời tiết và năm đi sai quỹ đạo, khi ấy gió thổi sai lạc
trái mùa. Khi nào gió thổi sai lạc trái mùa, khi ấy chư Thiên bực mình.
Khi nào chư Thiên bực mình, khi ấy trời mưa không có điều hòa. Khi nào
trời mưa không có điều hòa, khi ấy lúa chín trái mùa. Này các Tỷ-kheo,
khi nào lúa chín trái mùa, khi ấy các loài Người nuôi sống với loại
lúa ấy, thì thọ mạng sẽ ngăn, dung sắc xấu, yếu sức và nhiều bệnh.
2. Khi nào, này các Tỷ-kheo, các vua
đúng pháp có mặt, thì khi ấy các vị đại thần đúng pháp có mặt. Khi
nào các vị đại thần đúng pháp của vua có mặt, khi ấy các Bà-la-môn
gia chủ đúng pháp có mặt. Khi nào các Bà-la-môn gia chủ đúng pháp có mặt,
khi ấy dân chúng thị thành và dân chúng các làng trở thành đúng pháp.
Khi nào dân chúng thị thành và ở các làng là đúng pháp, khi ấy mặt trăng,
mặt trời đi đúng quỹ đạo. Khi nào mặt trăng, mặt trời đi đúng quỹ
đạo, khi ấy các dãy ngân hà, các loại sao đi đúng quỹ đạo. Khi nào
các dãy ngân hà, các loại sao đi đúng quỹ đạo, khi ấy ngày đêm đi đúng
quỹ đạo. Khi nào ngày đêm đi đúng quỹ đạo, khi ấy tháng và nửa
tháng đi đúng quỹ đạo. Khi nào tháng và nửa tháng đi đúng quỹ đạo,
khi ấy thời tiết và năm đi đúng quỹ đạo. Khi nào thời tiết và năm
đi đúng quỹ đạo, khi ấy gió thổi đúng mùa. Khi nào gió thổi đúng
mùa, khi ấy chư Thiên hoan hỉ. Khi nào chư Thiên hoan hỉ, khi ấy trời mưa
điều hòa. Khi nào trời trở mưa điều hòa, khi ấy, lúa chín đúng mùa.
Này các Tỷ-kheo, khi nào lúa chín đúng mùa, khi ấy loài Người nuôi sống
với loại lúa ấy, thọ mạng sẽ lâu dài, dung sắc đẹp đẽ, có sức mạnh
và không có nhiều bệnh.
Khi đàn bò lội sông,
Đầu đàn đi sai lạc,
Cả đoàn đều đi sai,
Vì hướng dẫn sai lạc.
Cũng vậy, trong loài Người,
Vị được xem tối thắng,
Nếu sở hành phi pháp,
Còn nói gì người khác,
Cả nước bị đau khổ,
Nếu vua không phi pháp.
Khi đàn bò lội sông,
Đầu đàn đi đúng hướng,
Cả đoàn đều đúng hướng,
vì hướng dẫn đúng đường.
Cũng vậy trong loài Người,
Vị được xem tối thắng,
Nếu sở hành đúng pháp,
Còn nói gì người khác,
Cả nước được an vui,
Nếu vua sống đúng pháp.
VIII. PHẨM KHÔNG HÝ LUẬN
(I) (71) KHÔNG CÓ HÝ LUẬN
- Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo thực hành con đường thông suốt và có những căn bản
thẳng tấn để đoạn diệt các lậu hoặc. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
có giới, nghe nhiều, tinh cần tinh tấn, có trí tuệ.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo thực hành con đường thông suốt, và có những căn bản
thẳng tấn để đoạn diệt các lậu hoặc.
(II) (72) CHÁNH KIẾN
- Thành tựu bốn pháp này, này các
Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo thực hành con đường thông suốt và có những căn bản
thẳng tấn để đoạn diệt các lậu hoặc. Thế nào là bốn ?
Tầm viễn ly, tầm không sân, tầm
không hại, chánh tri kiến.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo thực hành con đường thông suốt và có những căn bản
thẳng tấn để đoạn diệt các lậu hoặc.
(III) (73) BẬC CHÂN NHÂN
1. - Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, cần phải được hiểu không phải bậc Chân nhân. Thế nào
là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, không phải
bậc Chân nhân là người dầu không được hỏi, nói lên lời không tán
thán người khác ; còn nói gì nếu được hỏi !
Nhưng nếu được hỏi và phải trả
lời, thời không dè dặt, không ngập ngừng, vị này nói lên lời không
tán thán người khác, đầy đủ toàn bộ. Này các Tỷ-kheo, cẩn phải được
hiểu, này các Tỷ-kheo, vị này không phải Chân nhân.
2. Lại nữa, này các Tỷ-kheo,
không phải Chân nhân là người dầu được hỏi, không nói lên lời tán
thán người khác ; còn nói gì nếu không được hỏi !
Nhưng nếu được hỏi và phải trả
lời, thời dè dặt và ngập ngừng, vị này nói lên lời tán thán người
khác, không đầy đủ, không toàn bộ. Này các Tỷ-kheo, cần phải được
hiểu, này các Tỷ-kheo, vị này không phải Chân nhân.
3. Lại nữa, này các Tỷ-kheo,
không phải Chân nhân là người dầu được hỏi, không nói lên lời không
tán thán về mình ; còn nói gì nếu không được hỏi !
Nhưng nếu được hỏi và phải trả
lời, thời dè dặt và ngập ngừng, vị này nói lên lời không tán thán về
mình, không đầy đủ, không toàn bộ. Này các Tỷ-kheo, cần phải được
hiểu, vị này không phải Chân nhân.
4. Lại nữa, này các Tỷ-kheo,
không phải là Chân nhân là người dầu không được hỏi, cũng nói lên lời
tán thán về mình ; còn nói gì nếu được hỏi !
Nhưng nếu được hỏi và phải trả
lời, không dè dặt, không ngập ngừng, vị này nói lên lời tán thán về
mình, đầy đủ và toàn bộ. Này các Tỷ-kheo, cần phải được hiểu vị
này không phải Chân nhân.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, cần phải được hiểu không phải bậc Chân nhân.
5. Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, cần phải được hiểu là bậc Chân nhân. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, bậc
Chân nhân là người dầu có được hỏi, không nói lên lời không tán
thán người khác ; còn nói gì nếu không được hỏi !
Nhưng nếu được hỏi, và phải trả
lời, dè dặt và ngập ngừng, vị ấy nói lên lời không tán thán người
khác. Cần phải được hiểu, này các Tỷ-kheo, vị này là bậc Chân nhân.
6. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, bậc
Chân nhân là người dầu không được hỏi, cũng nói lên lời tán thán người
khác ; còn nói gì nếu được hỏi.
Nếu được hỏi và phải trả lời,
không dè dặt, không ngập ngừng, vị ấy nói lời tán thán người khác,
đầy đủ và toàn bộ. Cần phải được hiểu, này các Tỷ-kheo, vị này
là bậc Chân nhân.
7. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, bậc
Chân nhân là Người, nếu không được hỏi, vẫn nói lên lời không tán
thán về mình ; còn nói gì nếu được hỏi !
Nếu được hỏi và phải trả lời,
không dè dặt, không ngập ngừng, vị ấy nói lên lời không tán thán về
mình, đầy đủ và toàn bộ. Cần phải được hiểu, này các Tỷ-kheo, vị
này là bậc Chân nhân.
8. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, bậc
Chân nhân dầu có được hỏi cũng không nói lên lời tán thán về mình ;
còn nói gì nếu không được hỏi !
Nếu được hỏi và phải trả lời,
dè dặt và ngập ngừng, vị ấy nói lên lời tán thán về mình, không đầy
đủ ; không toàn bộ. Cần phải được hiểu, này các Tỷ-kheo, vị này
là bậc Chân nhân.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, cần phải được hiểu là bậc Chân nhân.
(IV) (74) NGƯỜI VỢ TRẺ
1. - Ví như, này các Tỷ-kheo, người
vợ trẻ, trong đêm hay ngày, được đưa về nhà chồng, nàng cảm thấy hết
sức xấu hổ, sợ hãi trước mặt mẹ chồng, cha chồng, trước mặt chồng,
cho đến trước mặt các người phục vụ, làm công. Sau một thời gian, do
chung sống, do thân mật, nàng có thể nói với mẹ chồng, với cha chồng,
với chồng : "Hãy đi đi, các người có biết được gì !".
2. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, ở
đây có Tỷ-kheo, trong đêm hay ngày được xuất gia, từ bỏ gia đình sống
không gia đình, cảm thấy hết sức xấu hổ, sợ hãi trước mặt các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo-ni, nam cư sĩ, nữ cư sĩ, cho đến trước những người làm vườn
và những Sa-di. Sau một thời gian, do chung sống, do thân mật, vị ấy có
thể nói với sư A-xà-lê, với sư Giáo thọ : "Hãy đi đi, các người
có thể biết được gì !".
3. Do vậy, này các Tỷ-kheo, các Thầy
cần phải học tập như sau : " Ta sẽ sống với tâm người vợ trẻ
khi mới đến nhà chồng". Như vậy, này các Tỷ-kheo, các Thầy cần phải
học tập.
(V) (75) SỰ TỐI THƯỢNG
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn sự tối
thượng này. Thế nào là bốn ? Giới tối thượng, Định tối thượng, Tuệ
tối thượng, Giải thoát tối thượng. Này các Tỷ-kheo, có bốn sự tối
thượng này.
2. Này các Tỷ-kheo, có bốn sự tối
thượng này. Thế nào là bốn ? Sắc tối thượng, thọ tối thượng, tưởng
tối thượng, hữu tối thượng. Này các Tỷ-kheo, có bốn sự tối thượng
này.
(VI) (76) KUSINÀRÀ
1. Một thời Thế Tôn trú ở
Kusinàrà, tại Upavattana, trong rừng cây Sàla của dân chúng Mallà, giữa những
cây Sàla song thọ, trong khi Ngài sắp sửa nhập Niết-bàn. Tại đấy, Thế
Tôn gọi các Tỷ-kheo :
- Này các Tỷ-kheo.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các Tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế
Tôn. Thế Tôn nói như sau :
2. - Này các Tỷ-kheo, nếu có một
Tỷ-kheo nào nghi ngờ hay phân vân gì về đức Phật, Pháp, chúng Tăng, Đạo
hay con đường thực hành, thời này các Tỷ-kheo, các Thầy hãy hỏi đi,
sau chớ có hối tiếc : "Bậc Đạo Sư có mặt trước chúng ta, mà
chúng ta không tận mặt hỏi Thế Tôn."
Khi được nói vậy, các Tỷ-kheo
ấy giữ im lặng.
3. Lần thứ hai, Thế Tôn ... Lần
thứ ba, Thế Tôn nói với các Tỷ-kheo :
- Này các Tỷ-kheo, nếu có một Tỷ-kheo
nào nghi ngờ hay phân vân gì về Phật, Pháp, chúng Tăng, Đạo hay con đường
thực hành, thời này các Tỷ-kheo, các Thầy hãy hỏi đi, về sau chớ có hối
tiếc : "Bậc Đạo Sư có mặt trước chúng ta, mà chúng ta không tận mặt
hỏi Thế Tôn."
Lần thứ ba, các Tỷ-kheo ấy giữ
im lặng.
4. Rồi Thế Tôn nói với các Tỷ-kheo
:
- Này các Tỷ-kheo, nếu có vị nào
vì lòng kính trọng bậc Đạo Sư mà không hỏi, thời, này các Tỷ-kheo, giữa
bạn đồng tu, hãy hỏi nhau.
Khi được nói vậy, những Tỷ-kheo
ấy giữ im lặng.
5. Rồi Tôn giả Ànanda bạch Thế
Tôn :
- Bạch Thế Tôn, thật kỳ diệu
thay ! Bạch Thế Tôn, thật hy hữu thay ! Bạch Thế Tôn, con tin rằng, trong
chúng Tỷ-kheo này, không có một Tỷ-kheo nào có nghi ngờ hay phân vân gì
đối với Phật, Pháp, chúng Tăng, Đạo hay con đường thực hành.
- Này Ànanda, Thầy có lòng tín
thành nên nói vậy. Nhưng ở đây, này Ànanda Như Lai biết rằng trong chúng
Tỷ-kheo này, không có một Tỷ-kheo nào có nghi ngờ hay phân vân gì đối với
Phật, Pháp, chúng Tăng, Đạo hay con đường thực hành. Này Ànanda, trong
500 Tỷ-kheo này, Tỷ-kheo thấp nhất đã chứng được quả Dự lưu, không
còn bị thối đọa, chắc chắn hướng đến Chánh Giác.
(VII) (77) KHÔNG CÓ THỂ NGHĨ ĐƯỢC
- Có bốn điều này không thể nghĩ
đến được, này các Tỷ-kheo, nếu nghĩ đến, thời người suy nghĩ có thể
đi đến cuồng loạn và thống khổ. Thế nào là bốn ? Phật giới của
các đức Phật, này các Tỷ-kheo, không thể nghĩ đến được, nếu nghĩ
đến, thời người suy nghĩ có thể đi đến cuồng loạn và thống khổ.
Thiền giới của người ngồi Thiền, này các Tỷ-kheo, không thể nghĩ được,
nếu nghĩ ... thống khổ. Quả dị thục của nghiệp, này các Tỷ-kheo,
không thể nghĩ đến được, nếu nghĩ đến ... thống khổ. Tâm tư thế
giới, này các Tỷ-kheo, không thể nghĩ đến được, nếu nghĩ đến thời
có thể đi đến cuồng loạn và thống khổ.
Có bốn điều này không thể nghĩ
đến được, này các Tỷ-kheo, nếu nghĩ đến, thời có thể đi đến cuồng
loạn và thống khổ.
(VII) (78) THANH TỊNH THÍ VẬT
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn thanh
tịnh thí vật này. Thế nào là bốn ?
Có bố thí, này các Tỷ-kheo, thanh
tịnh từ người cho, không thanh tịnh từ người nhận. Bó bố thí, này
các Tỷ-kheo, thanh tịnh từ người nhận, không thanh tịnh từ người cho.
Có bố thí, này các Tỷ-kheo, không thanh tịnh từ người cho, cũng không
thanh tịnh từ người nhận. Có bố thí, này các Tỷ-kheo, thanh tịnh từ
người cho, cũng thanh tịnh từ người nhận.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
bố thí thanh tịnh từ người cho, không thanh tịnh từ người nhận ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, người
cho có giới, theo thiện pháp, còn người nhận là ác giới, theo ác pháp.
Như vậy, này các Tỷ-kheo, là bố thí thanh tịnh từ người cho, không
thanh tịnh từ người nhận.
3. Và thế nào, này các Tỷ-kheo,
là bố thí, thanh tịnh từ người nhận, không thanh tịnh từ người cho ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, người bố
thí ác giới, theo ác pháp, còn người nhận có giới, theo thiện pháp. Như
vậy này các Tỷ-kheo, là bố thí, người nhận thanh tịnh, người cho không
thanh tịnh.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
bố thí, người cho không thanh tịnh, và người nhận cũng không thanh tịnh
?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, người
cho là ác giới, theo ác pháp, và người nhận cũng là ác giới, theo ác
pháp. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là bố thí, người cho không thanh tịnh,
người nhận cũng không thanh tịnh.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
bố thí, người cho thanh tịnh, người nhận cũng thanh tịnh ?
Ở đây này các Tỷ-kheo, người bố
thí có giới, theo thiện pháp, và người nhận cũng có giới, theo thiện
pháp. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là bố thí, người cho thanh tịnh, và người
nhận cũng thanh tịnh.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại bố
thí thanh tịnh này.
(IX) (79) BUÔN BÁN
1. Rồi Tôn giả Sàriputta ... ngồi
một bên, Tôn giả Sàriputta bạch Thế Tôn :
- Bạch Thế Tôn, do nhân gì, do
duyên gì, ở đây, có hạng người do buôn bán như vậy, đi đến thất bại
? Do nhân gì, do duyên gì, bạch Thế Tôn, ở đây, có hạng người, do buôn
bán như vậy, không thành tựu được như ý muốn ? Do nhân gì, do duyên
gì, bạch Thế Tôn, ở đây, có hạng người do buôn bán như vậy, thành tựu
được như ý muốn ? Do nhân gì, do duyên gì, ở đây có hạng người do buôn
bán như vậy, lại được thành tựu ngoài ý muốn ?
2. - Ở đây, này Sàriputta, có hạng
người đi đến vị Sa-môn hay Bà-la-môn và hứa hẹn như sau : "Thưa Tôn
giả, hãy nói lên điều Tôn giả cần giúp đỡ", nhưng người ấy không
cho như đã được hứa. Nếu từ chỗ đấy mạng chung, đi đến chỗ này,
dầu cho người ấy có buôn bán gì, buôn bán đi đến chỗ thất bại.
3. Ở đây, này Sàriputta, có hạng
người đi đến Sa-môn hay Bà-la-môn và hứa như : "Thưa Tôn giả, hãy
nói lên điều Tôn giả cần giúp đỡ", nhưng người ấy không cho như
đã quyết định muốn cho. Nếu từ chỗ đấy mạng chung, đi đến chỗ này,
dầu cho người ấy có buôn bán gì, buôn bán ấy không đi đến thành tựu
như ý muốn.
4. Ở đây, này Sàriputta, có hạng
người đi đến Sa-môn hay Bà-la-môn và hứa như sau : "thưa Tôn giả,
hãy nói lên điều Tôn giả cần giúp đỡ". Và người ấy cho như đã
quyết định muốn cho. Nếu từ chỗ đấy mạng chung, đi đến chỗ này, dầu
cho người ấy có buôn bán gì, buôn bán ấy đi đến thành tựu như ý muốn.
5. Ở đây, này Sàriputta, có hạng
người đi đến Sa-môn hay Bà-la-môn và hứa như sau : "Thưa Tôn giả,
hãy nói lên điều Tôn giả cần giúp đỡ", và người ấy cho hơn như
đã quyết định muốn cho. Nếu từ chỗ đấy mạng chung đi đến chỗ này,
dầu người ấy có buôn bán gì, buôn bán như vậy được thành tựu ngoài
ý muốn.
Này Sàriputta, đây là nhân, đây
là duyên, ở đây, có hạng người do buôn bán như vậy đi đến thất bại.
Đây là nhân, đây là duyên, này Sàriputta, ở đây, có hạng người do buôn
bán như vậy, không thành tựu được như ý muốn. Đây là nhân, đây là
duyên, này Sàriputta, ở đây, có hạng người, do buôn bán như vậy, thành
tựu được như ý muốn. Đây là nhân, đây là duyên, này Sàriputta, ở đây,
có hạng người do buôn bán như vậy được thành tựu ngoài ý muốn.
(X) (80) TINH TÚY CỦA SỰ NGHIỆP
1. Một thời, Thế Tôn trú ở
Kosambi, tại khu vườn Ghosita. Rồi Tôn giả Ànanda đi đến Thế Tôn ; sau
khi đến, đảnh lễ Thế Tôn, rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một
bên, Tôn giả Ànanda bạch Thế Tôn :
- Do nhân gì, do duyên gì, bạch Thế
Tôn, nữ nhân không ngồi giữa trong pháp đình, không có dấn thân vào sự
nghiệp, không đi đến tinh túy của sự nghiệp ?
- Phẫn nộ là nữ nhân, này
Ànanda. Tật đố là nữ nhân, này Ànanda. Xan tham là nữ nhân, này Ànanda.
Ác tuệ là nữ nhân, này Ànanda. Đây là nhân, đây là duyên, này Ànanda, nữ
nhân không ngồi giữa pháp đình, không có dấn thân vào sự nghiệp, không
đi đến tinh túy của sự nghiệp.
IX. PHẨM KHÔNG CÓ RUNG ĐỘNG
(I) (81) ĂN TRỘM
1. - Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục. Thế nào là bốn
?
Sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh
trong các dục, nói láo.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục.
2. Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời. Thế nào là bốn
?
Từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của
không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói láo.
Thành tựu với bốn pháp, này các
Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời.
(II) (82) NÓI LÁO
(Như kinh trên, (81), chỉ khác bốn
pháp là : nói láo, nói hai lưỡi, nói lời thô ác, nói lời phù phiếm.)
(III) (83) TÁN THÁN
1. - Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục. Thế nào là bốn
?
Không suy tư, không thẩm sát, tán
thán người không xứng đáng được tán thán ; không suy tư, không thẩm
sát, không tán thán người xứng đáng được tán thánh; không suy tư, không
thẩm sat, tự cảm thấy tin tưởng đối với những chỗ không đáng tin tưởng
; không suy tư, không thẩm sát, tự cảm thấy không tin tưởng đối với
những chỗ đáng tin tưởng.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục.
2. Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời.
Có suy tư, có thẩm sat, không tán
thán người không xứng đáng được tán thán; có suy tư, có thẩm sát,
tán thán người xứng đáng được tán thán; có suy tư, có thẩm sát, tự
cảm thấy không tin tưởng đối với những chỗ không xứng đáng được
tin tưởng ; không suy tư, không thẩm sat, tự cảm thấy tin tưởng đối với
những chỗ đáng tin tưởng.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời.
(IV) (84) PHẪN NỘ
(Như kinh trên, (83), chỉ khác về bốn
pháp : Tôn trọng phẫn nộ, không tôn trọng diệu pháp ; tôn trọng gièm
pha, không tôn trọng diệu pháp ; tôn trọng lợi dưỡng, không tôn trọng
diệu pháp ; tôn trọng cung kính, không tôn trọng diệu pháp).
(V) (85) TỐI TĂM
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
người này có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Sống trong bóng tối, hướng đến
bóng tối ; sống trong bóng tối, hướng đến ánh sáng ; sống trong ánh
sáng, hướng đến bóng tối ; sống trong ánh sáng, hướng đến ánh sáng.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người sống trong bóng tối, hướng đến bóng tối ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
được sanh trong một gia đình hạ tiện, gia đình một người đổ phân,
hay gia đình một người thợ săn, đan rổ, hay gia đình người đan tre, làm
bẫy sập, hay gia đình người đống xe, hay gia đình người quét rác, hay
trong một gia đình một người nghèo đói, ăn uống thiếu thốn, sanh kế
khó khăn, khó tìm cho được đồ ăn, đồ mặc. Và người ấy lại xấu xí,
khó ngó, còm lưng, nhiều bệnh hoạn, đui một mắt, quẹo tay bại chân,
hay đi khấp khểnh, hay nửa thân tê liệt, không có được đồ ăn, đồ uống,
đò mặc, xe cộ, vòng hoa, hương, phấn sáp, chỗ năm, chỗ ở hay đèn. Người
ấy sống với thân làm ác, sống với miệng nói ác, sống với ý nghĩ
ác. Sau khi sống với thân làm ac, với miệng nói ác, với ý nghĩ ác, khi
thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa
ngục. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng người trong bóng tối hướng đến
bóng tối.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người sống trong bóng tối hướng đến ánh sáng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
được sanh trong một gia đình hạ liệt ... chỗ nằm, chỗ ở hay đèn. Người
ấy sống với thân làm lành, sống với miệng nói lành, sống với ý nghĩ
lành. Sau khi sống với thân làm lành, với miệng nói lành, với ý nghĩ lành,
khi thân hoại mạng chung, được sanh lên cõi lành, cõi trời, cõi đời này.
Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng người sống trong bóng tối hướng đến
ánh sáng.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người sống trong ánh sáng hướng đến bóng tối ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người được sanh trong một gia đình cao quý, trong gia đình Sát-đế-lỵ
giàu có, hay trong gia đình Bà-la-môn giàu có, hay trong gia đình gia chủ
giàu có, phú hào có tài sản lớn, có của cải lớn, có nhiều vàng và bạc,
có nhiều tài sản, vật dụng, nhiều tiền của, ngũ cốc. Người ấy lại
đẹp trai, dễ nhìn, dễ thương, với màu da tuyệt đẹp, xin xắn. Người
ấy lại nhận được đồ ăn, đồ uống, áo mặc, xe cộ, vòng hoa, hương
liệu, phấn sáp, chỗ nằm, chỗ trú, đèn đuốc. Người ấy, thân làm
ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác. Do thân làm ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác,
sau khi thân hoại mạng chúng, sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Này các Tỷ-kheo, như vậy là hạng người sống trong ánh sáng hướng đến
bóng tối.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
người sống trong ánh sáng hướng đến ánh sáng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
sanh ra trong gia đình cao quý, trong gia đình Sát-đế-lỵ giàu có, hay trong
gia đình Bà-la-môn giàu có, hay trong gia đình gia chủ giàu có, phú hào có
tài sản lớn, có của cải lớn, có nhiều vàng và bạc, có nhiều tài sản,
vật dụng, có nhiều tiền của, ngũ cốc. Và người ấy đẹp trai, dễ nhìn,
dễ thương, với màu da tuyệt đẹp, xinh xắn. Người ấy lại nhận được
đồ ăn, đồ uống, vải mặc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, chỗ
nằm, chỗ trú, đèn đuốc. Người ấy, thân làm lành, miệng nói lành, ý
nghĩ lành. Do thân làm lành, miệng nói lành, ý nghĩ lành, người ấy khi thân
hoại mạng chung được sanh lê cõi lành, cõi trời, cõi đời này. Này các
Tỷ-kheo, như vậy là người sống trong ánh sáng hướng đến ánh sáng.
(VI) (86) THẤP KÉM
1. - Có bốn hạng người này, này
các Tỷ-kheo, có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ? Thấp và thấp,
thấp và cao, cao và thấp, cao và cao.
Có bốn hạng người này, này các
Tỷ-kheo, có mặt hiện hữu ở đời.
(VII) (87) CÁC HẠNG SA-MÔN (1)
1. - Có bốn hạng người này, này
các Tỷ-kheo, có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Sa-môn bất động, Sa-môn sen trắng,
Sa-môn sen hồng, Sa-môn tinh luyện trong các Sa-môn.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Sa-môn bất động ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
là hạng hữu học, đang đi trên con đường, sống cố gắng hướng đến
vô thượng an ổn khỏi các ách nạn. Ví như, này các Tỷ-kheo, vị trưởng
nam vua Sát-đế-lỵ, xứng đáng để được làm lễ quán đảnh, nhưng
chưa làm lễ quán đảnh, và đạt đến địa vị bất động. Cũng vậy, này
các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo hữu học, đang đi trên con đường, sống cố gắng
hướng đến vô thượng an ổn khỏi các ách nạn. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
là hạng Sa-môn bất động.
3. Và như thế nào, này các Tỷ-kheo,
là hạng Sa-môn sen trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do đoạn diệt các lậu hoặc, tự mình với thắng trí chứng ngộ, chứng
đạt và an trú vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải thoát, nhưng chưa với
thân cảm giác được tâm giải thoát và an trú. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là hạng Sa-môn sen trắng.
4. Và như thế nào, này các Tỷ-kheo,
là hạng Sa-môn sen hồng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do đoạn diệt các lậu hoặc, tự mình với thắng trí chứng ngộ, chứng
đạt và an trú tâm giải thoát, tuệ giải thoát, và với thân cảm giác
được tâm giải thoát và an trú. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng
Sa-môn sen hồng.
5. Và này các Tỷ-kheo, như thế nào
là hạng Sa-môn tinh luyện trong các hàng Sa-môn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
nhiều lần được yêu cầu nhận y, ít khi không được yêu cầu ; nhiều lần
được yêu cầu nhận đồ ăn khất thực, ít khi không được yêu cầu ;
nhiều lần được yêu cầu nhận sàng tọa, ít khi không được yêu cầu ;
nhiều lần được yêu cầu nhận dược phẩm trị bệnh, ít khi không được
yêu cầu. Vị ấy sống với những vị đồng Phạm hạnh nào, các vị này
đối với vị ấy, xử sự với nhiều thân nghiệp khả ái, với ít không
khả ái, với nhiều khẩu nghiệp khả ái, với ít không khả ái, với nhiều
ý nghiệp khả ái, với ít không khả ái, giúp đỡ với nhiều giúp đỡ
khả ái, với ít giúp đỡ không khả ái. Ở đây, một số cảm thọ khởi
lên phát sanh từ mật hay phát sanh từ đàm, hay phát sanh từ gió, hay phát
sanh từ sự gặp gỡ các nước trong thân thể ; hay phát sinh từ sự thay
đổi thời tiết, hay phát sanh từ sự gặp gỡ các nghịch vận, hay phát
sanh từ các công kích thình lình bên ngoài vào, hay do quả dị thục của
nghiệp ; những số cảm thọ ấy không khởi lên nhiều, vị ấy ít bị bệnh
tật. Đối với bốn Thiền thuộc tăng thượng tâm, hiện tại lạc trú,
có được không khó khăn, có được không mệt nhọc, có được không phí
sức ; do đoạn diệt các lậu hoặc, ngay trong hiện tại, với thắng trí
chứng ngộ, chứng đạt và an trú vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải
thoát. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng Sa-môn tinh luyện trong các hàng
Sa-môn.
6. Này các Tỷ-kheo, nếu nói một
cách chơn chánh, nói về hạng Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn, thời này
các Tỷ-kheo, nói một cách chơn chánh là nói về Ta là hạng Sa-môn tinh luyện
giữa các Sa-môn. Này các Tỷ-kheo, Ta nhiều lần được yêu cầu nhận y,
ít khi không được yêu cầu ; nhiều lần được yêu cầu nhận đồ ăn khất
thực, ít khi không được yêu cầu ; nhiều lần được yêu cầu nhận
sàng tọa, ít khi không được yêu cầu ; nhiều lần được yêu cầu nhận
dược phẩm trị bệnh, ít khi không được yêu cầu. Ta sống với các Tỷ-kheo
nào, các vị ấy đối với Ta, xử sự với nhiều thân nghiệp khả ái, với
ít thân nghiệp không khả ái ; với nhiều khẩu nghiệp khả ái, với ít
khẩu nghiệp không khả ái ; với nhiều ý nghiệp khả ái, với ít ý nghiệp
không khả ái ; giúp đỡ với nhiều giúp đỡ khả ái, với ít giúp đỡ
không khả ái. Phàm có những cảm thọ nào khởi lên, phát sanh từ mật,
hay phát sinh từ đàm, hay phát sanh từ gió, hay phát sanh từ sự gặp gỡ
các nước trong thân thể, hay phát sanh từ sự thay đổi thời tiết, hay phát
sanh từ sự gặp gỡ các nghịch vận, hay phát sanh từ sự công kích thình
lình bên ngoài vào, hay do quả dị thục các nghiệp ; những cảm thọ ấy
không khởi lên nhiều nơi Ta. Ta ít bị bệnh tật. Đối với bốn Thiền,
thuộc tăng thượng tâm, hiện tại lạc trú, Ta có được không khó khăn,
có được không mệt nhọc, có được không phí sức. Do đoạn diệt các lậu
hoặc, ngay trong hiện tai, với thắng trí, Ta chứng ngộ, chứng đạt và an
trú vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải thoát. Này các Tỷ-kheo, nếu có
nói một cách chơn chánh, nói về hạng Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn,
thời này các Tỷ-kheo, nói một cách chơn chánh là nói về Ta là hạng
Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn.
Này các Tỷ-kheo, đây là bốn hạng
người có mặt, hiện hữu ở đời.
(VIII) (88) CÁC HẠNG SA-MÔN (2)
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn hang
người này có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Sa-môn bất động, Sa-môn sen trắng,
Sa-môn sen hồng, Sa-môn tinh luyện.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn bất động ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do đoạn diệt ba kiết sử, là bậc Dự lưu, không còn bị đọa lạc, quyết
chắc hướng đến giác ngộ. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng Sa-môn bất
động.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn sen trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sau khi đạn diệt ba kiết sử, làm cho nhẹ bớt tham, sân, si, là bậc Nhất
lai, chỉ có một lần trở lui đời này rồi chấm dứt khổ dâu. Như vậy,
này các Tỷ-kheo, là hạng Sa-môn sen trắng.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn sen hồng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo
do đoạn diệt năm hạ phần kiết sử, là vị Bất lai, từ đấy nhập Niết-bàn,
không phải trở lui từ thế giới ấy. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng
Sa-môn sen hồng.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, do đoạn
tận các lậu hoặc, Tỷ-kheo ngay trong hiện tại với thắng trí chứng ngộ,
chứng đạt và an trú vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải thoát. Như vậy,
này các Tỷ-kheo, là hạng Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn.
Này các Tỷ-kheo, bốn hạng Sa-môn
này có mặt, xuất hiện ở đời.
(IX) (89) CÁC HẠNG SA-MÔN
1. - Có bốn hạng người này, này
các Tỷ-kheo, có mặt, xuất hiện ở đời. Thế nào là bốn ?
Sa-môn bất động, Sa-môn sen trắng,
Sa-môn sen hồng, Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn bất động ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
có chánh tri kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng,
chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng
Sa-môn bất động.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn sen trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
có chánh tri kiến ..., chánh định, chánh trí, chánh giải thoát, nhưng không
có an trú với thân cảm giác tám giải thoát. Như vậy này các Tỷ-kheo,
là hạng Sa-môn sen trắng.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn sen hồng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo
có chánh tri kiến ... chánh giải thoát, an trú với thân cảm giác tám giải
thoát. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng Sa-môn sen hồng.
5. Và này các Tỷ-kheo, như thế nào
là hạng Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
nhiều lần được yêu cầu nhận y, ít không được yêu cầu ... Này các Tỷ-kheo,
nếu nói một cách chơn chánh, nói về hạng Sa-môn tinh luyện giữa các
Sa-môn, này các Tỷ-kheo, nói một cách chơn chánh là nói về Ta, là hạng
Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn.
Này các Tỷ-kheo, đây là bốn hạng
người có mặt, hiện hữu ở đời.
(X) (90) CÁC HẠNG SA-MÔN
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
người này có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Sa-môn bất động, Sa-môn sen trắng,
Sa-môn sen hồng, Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Sa-môn bất động ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị hữu
học, ý chưa đạt được mục đích, đang sống hướng đến vô thượng
an ổn khỏi các khổ ách. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng Sa-môn bất
động.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn sen trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống tùy quán sự sanh diệt trong năm thủ uẩn : "Đây là sắc, đây
là sắc tập khởi, đây là sắc chấm dứt ; đây là thọ ... đây là tưởng
... đây là các hành ... đây là thức, đây là thức tập khởi, đây là thức
chấm dứt". Nhưng vị ấy chưa an trú với thân cảm giác tám giải
thoát. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng Sa-môn sen trắng.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn sen hồng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo
sống, tùy quán sanh diệt trong năm thủ uẩn : "Đây là sắc ... đây
là thức chấm dứt". Và vị ấy an trú với thân cảm giác tám giải
thoát. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng Sa-môn sen hồng.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
nhiều lần được yêu cầu nhận y, ít khi không được yêu cầu ... Này
các Tỷ-kheo, nếu nói một cách chơn chánh, nói về hạng Sa-môn tinh luyện
giữa các Sa-môn, người ấy này các Tỷ-kheo, nói một cách chơn chánh là
nói về Ta, là hạng Sa-môn tinh luyện giữa các Sa-môn.
Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời.
X. PHẨM ASURA (A-TU-LA)
(I) (91) CÁC A-TU-LA
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
người này có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
A-tu-la với quyến thuộc A-tu-la,
A-tu-la với quyến thuộc chư Thiên ; chư Thiên với quyến thuộc A-tu-la ; chư
Thiên với quyến thuộc chư Thiên.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người A-tu-la với quyến thuộc A-tu-la ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người ác giới, theo ác pháp, hội chúng của người ấy cũng ác giới,
theo ác pháp. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng người A-tu-la với quyến
thuộc A-tu-la.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người A-tu-la với quyến thuộc chư Thiên ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người ác giới, theo ác pháp, nhưng hội chúng của người ấy có giới,
theo pháp hành. Như vậy này các Tỷ-kheo, là hạng người A-tu-la với quyến
thuộc chư Thiên.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người chư Thiên với quyến thuộc A-tu-la ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người giữ giới, theo pháp lành, còn hội chúng của người ấy ác giới,
theo ác pháp. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng người chư Thiên với quyến
thuộc A-tu-la.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng chư Thiên với quyến thuộc chư Thiên ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người có giới, theo pháp lành, và hội chúng của người ấy cũng có giới,
theo pháp lành. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng người chư Thiên với
quyến thuộc chư Thiên.
Bốn hạng người này, này các Tỷ-kheo,
có mặt, hiện hữu ở đời.
(II) (92) ĐỊNH (1)
- Có bốn hạng người này, này
các Tỷ-kheo, có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người được nội tâm chỉ, nhưng không được tăng thượng tuệ pháp
quán. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng người được tăng thượng tuệ
pháp quán, nhưng không được nội tâm chỉ. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có
hạng người không được nội tâm chỉ, cũng không được tăng thượng tuệ
pháp quán. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng người được nội tâm chỉ
và cũng được tăng thượng tuệ pháp quán.
Này các Tỷ-kheo, bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời.
(III) (93) ĐỊNH
1. - Có bốn hạng người này, này
các Tỷ-kheo, có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người được nội tâm chỉ, không được tăng thượng tuệ pháp quán. Ở
đây, này các Tỷ-kheo, có hạng người được tăng thượng tuệ pháp
quán, nhưng không được nội tâm chỉ. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người không được nội tâm chỉ, không được tăng thượng tuệ pháp
quán. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng người được nội tâm chỉ, cũng
được tăng thượng tuệ pháp quán.
2. Tại đấy, này các Tỷ-kheo, hạng
người này được nội tâm chỉ, không được tăng thượng tuệ pháp
quán. Sau khi người ấy an trú nội tâm chỉ, chú tâm thực hành tăng thượng
tuệ pháp quán, người ấy, sau một thời gian được nội tâm chỉ, và
được tăng thượng tuệ pháp quán.
3. Tại đấy, này các Tỷ-kheo, hạng
người này được tăng thượng tuệ pháp quán, không được nội tâm chỉ.
Sau khi người ấy an trú trên tăng thượng tuệ pháp quán, chú tâm thực
hành nội tâm chỉ ; người ấy sau một thời gian được tăng thượng tuệ
pháp quán, và được nội tâm chỉ.
4. Tại đấy, này các Tỷ-kheo, hạng
người này, không được nội tâm chỉ, không được tăng thượng tuệ pháp
quán. Người ấy, này các Tỷ-kheo, để chứng đắc các thiện pháp ấy, cẩn
phải thực hiện tăng thượng ý muốn, tinh tấn, cố gắng, nỗ lực, tâm
không thối chuyển, chánh niệm, tỉnh giác.
Ví như, này các Tỷ-kheo, khi khăn bị
cháy hay đầu bị cháy, và để dập tắt khăn và đầu, cần phải thực
hiện tăng thượng ý muốn, tinh tấn, cố gắng, nỗ lực, tâm không thối
chuyển, chánh niệm, tỉnh giác. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, người ấy, để
chứng đắc các thiện pháp ấy, cần phải thực hiện tăng thượng ý muốn,
tinh tấn, cố gắng, nỗ lực, tâm không thối chuyển, chánh niệm, tỉnh
giác. Sau một thời gian, vị ấy thành người có được nội tâm chỉ và
tăng thượng tuệ pháp quán.
5. Tại đấy, này các Tỷ-kheo, hạng
người này có được nội tâm chỉ, có được tăng thượng tuệ pháp
quán, người ấy, này các Tỷ-kheo, sau khi an trú trong các thiện pháp ấy,
cần phải chú tâm tu tập hơn nữa để đoạn diệt các lậu hoặc.
Này các Tỷ-kheo, bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời.
(IV) (94) THIỀN ĐỊNH
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
người này có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người chứng được nội tâm chỉ, không chứng được tăng thượng tuệ
pháp quán. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng người chứng được tăng
thượng tuệ pháp quán, không chứng được nội tâm chỉ. Ở đây, này
các Tỷ-kheo, có hạng người không chứng được nội tâm chỉ, không chứng
được tăng thượng tuệ pháp quán. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng người
chứng được nội tâm chỉ, chứng được tăng thượng tuệ pháp quán.
2. Tại đây, này các Tỷ-kheo, hạng
người này chứng được nội tâm chỉ ... (xem 93, 2). Sau khi đi đến hạng
người chứng được tăng thượng tuệ pháp quán, người này cần phải
nói như sau : "Thưa Hiền giả, các hành cần phải thấy thế nào, các
hành cần phải biết thế nào, các hành cần phải quán thế nào ?". Người
ấy trả lời cho vị này : "Như đã được thấy, như đã được biết,
như vậy, này Hiền giả, các hành cần phải được thấy ; như vậy, các
hành cần phải được biết ; như vậy, các hành cần phải quán". Vị
này sau một thời gian, chứng được nội tâm chỉ, chứng được tăng thượng
tuệ pháp quán.
3. Tại đấy, này các Tỷ-kheo, hạng
người này chứng được tăng thượng tuệ pháp quán, không chứng được
nội tâm chỉ. Người này sau khi đi đến hạng người chứng được nội
tâm chỉ này, cần phải nói như sau : "Thưa Hiền giả, tâm cần phải
an lập thế nào ? Tâm cần phải an trú thế nào. Tâm cần phải nhứt tâm
thế nào ? Tâm cần phải định tĩnh thế nào ? Người ấy trả lời cho vị
này : "Như đã được thấy, như đã được biết, như vậy, thưa Hiền
giả, tâm cần phải an lập ; như vậy, tâm cần phải an trú ; như vậy, tâm
cần phải nhứt tâm ; như vậy, tâm cần phải định tĩnh." Vị ấy
sau một thời gian, chứng được tăng thượng tuệ pháp quán, chứng được
nội tâm chỉ.
4. Tại đấy, này các Tỷ-kheo, hạng
người này không chứng được nội tâm chỉ, không chứng được tăng thượng
tuệ pháp quán. Người này, này các Tỷ-kheo, sau khi đi đến hạng người
chứng nội tâm chỉ, chứng được tăng thượng tuệ pháp quán, người này
cần phải nói như sau : "thưa Hiền giả, tâm cần phải an lập thế
nào ? Tâm cần phải an trú thế nào ? Tâm cần phải nhứt tâm thế nào ?
Tâm cần phải định tĩnh thế nào ? Các hành cần phải thấy thế nào ?
Các hành cần phải biết thế nào ? Các hành cần phải quán thế nào
?" Người ấy trả lời cho vị này : "Như đã được thấy, như đã
được biết, như vậy, này Hiền giả, tâm cần phải an lập ; như vậy, tâm
cần phải an trú. Như vậy, tâm cần phải nhứt tâm ; như vậy, tâm cần
phải định tĩnh ; như vậy, các hành cần phải thấy ; như vậy, các hành
cần phải biết ; như vậy, các hành cần phải quán". Vị ấy, sau một
thời gian chứng được nội tâm chỉ, chứng được tăng thượng tuệ pháp
quán.
5. Tại đấy, này các Tỷ-kheo, hạng
người này chứng được nội tâm chỉ, chứng được tăng thượng tuệ pháp
quán. Vị này, này các Tỷ-kheo, sau khi an trú trong các thiện pháp, cần phải
tu tập chú tâm vào sự đoạn diệt các lậu hoặc.
Này các Tỷ-kheo, bốn hạng người
này có mặt hiện hữu ở đời.
(5) (95) QUE LỬA
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
người có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Không hướng đến lợi mình, lợi
người ; hướng đến lợi người, không lợi mình ; hướng đến lợi mình,
không lợi người ; hướng đến lợi mình và lợi người.
2. Ví như, này các Tỷ-kheo, một
que lửa lấy từ đống lửa thiêu xác, hai đầu đều cháy đỏ, ở giữa
được trét với phân, không có tác dụng là đồ chụm lửa ở làng, hay
ở rừng. Này các Tỷ-kheo, Ta tuyên bố rằng người này giống như ví dụ
ấy, tức là người không hướng đến lợi mình và lợi người.
3. Tại đây, này các Tỷ-kheo, hạng
người này hướng đến lợi người không lợi mình. Người này so với
hai hạng người kia, vi diệu hơn, thù thắng hơn. Ở đây, này các Tỷ-kheo,
hạng người này so với hai hạng người kia, vi diệu hơn thù thắng hơn. Tại
đây, này các Tỷ-kheo, hạng người này hướng đến lợi mình và lợi người,
hạng người này so với bốn hạng người trên, là tối thượng, tối thắng,
thượng thủ, vô thượng và cực thắng.
4. Ví như, này các Tỷ-kheo, từ bò
có sữa, từ sữa có lạc, từ lạc có sanh tô, từ sanh tô có thục tô, từ
thục tô có đề hồ và đây gọi là tối thượng. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
hạng người này hướng đến lợi mình và lợi người, hạng người này
so với bốn hạng người trên là tối thượng, tối thắng, thượng thủ,
vô thượng và cực thắng.
Bốn hạng người này, này các Tỷ-kheo,
có mặt, hiện hữu ở đời.
(VI) (96) LỢI MÌNH (1)
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
người này có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Hạng người hướng đến lợi mình,
không lợi người ; hạng người hướng đến lợi người, không lợi mình
; hạng người không hướng đến lợi mình, không hướng đến lợi người
; hạng người hướng đến lợi mình và lợi người.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người hướng đến lợi mình, không lợi người ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người hướng đến nhiếp phục tham cho mình, không khích lệ người khác
nhiếp phục tham, hướng đến nhiếp phục sân cho mình ... nhiếp phục si
cho mình, không khích lệ người khác nhiếp phục si. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là hạng người hướng đến lợi mình, không lợi người.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người hướng đến lợi người, không lợi mình ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người không hướng đến nhiếp phục tham cho tự mình, khích lệ nhiếp phục
tham cho người, không hướng đến nhiếp phục sân cho tự mình ... không hướng
đến nhiếp phục si cho tự mình, khích lệ nhiếp phục si cho người. Như
vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng người hướng đến lợi người, không lợi
mình.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người không hướng đến lợi mình, không hướng đến lợi người
?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người không hướng đến nhiếp phục tham cho tự mình, không khích lệ người
khác nhiếp phục tham, không nhiếp phục sân cho tự mình, không khích lệ
người khác nhiếp phục sân ... không nhiếp phục si cho tự mình, không
khích lệ người khác nhiếp phục si. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng
người không hướng đến lợi mình, không hướng đến lợi người.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người hướng đến lợi mình và lợi người ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người hướng đến nhiếp phục tham cho tự mình, và khích lệ người khác
nhiếp phục tham, hướng đến nhiếp phục sân cho tự mình ... hướng đến
nhiếp phục si cho tự mình và khích lệ người khác nhiếp phục si. Như vậy,
này các Tỷ-kheo, là hạng người hướng đến lợi ích cho mình và cho người.
Này các Tỷ-kheo, bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời.
(VII) (97) LỢI ÍCH CHO MÌNH (2)
1. (Như kinh (96), đoạn đầu)
2. - Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là hạng người hướng đến lợi mình, không lợi người ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người, mau mắn nhận xét trong các thiện pháp, thọ trì các pháp đã được
nghe, suy tư ý nghĩa các pháp đã được thọ trì, sau khi hiểu nghĩa, hiểu
pháp, thực hành pháp, tùy pháp ; nhưng không phải là người thiện ngôn,
khéo nói, dùng những lời tao nhã, phát âm chính xác, rõ ràng, khiến cho
nghĩa lý được minh bạch ; không phải là người thuyết giảng, khích lệ,
làm cho phấn khởi, làm cho hoan hỷ các vị đồng Phạm hạnh. Như vậy, này
các Tỷ-kheo, là hạng người hướng đến lợi mình, không có lợi người.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người hướng đến lợi người, không có lợi mình ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người không mau mắn nhận xét trong các thiện pháp, không thọ trì các
pháp đã được nghe, không suy tư ý nghĩa các pháp đã được thọ trì,
không có sau khi hiểu nghĩa, hiểu pháp, thực hành pháp tùy pháp ; là người
thiện ngôn, khéo nói, dùng những lời tao nhã, phát âm chính xác rõ ràng,
khiến cho nghĩa lý được minh bạch ; là người thuyết giảng, khích lệ,
làm cho phấn khởi, làm cho hoan hỷ các vị đồng Phạm hạnh. Như vậy, này
các Tỷ-kheo, là hạng người hướng đến lợi người, không có lợi
mình.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người, không hướng đến lợi mình và lợi người ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người không có mau mắn nhận xét trong các thiện pháp ... không có sau khi
hiểu nghĩa, hiểu pháp, thực hành pháp, tùy pháp ; không phải là người
thiện ngôn, khéo nói ... làm cho hoan hỷ các vị đồng Phạm hạnh. Như vậy
này các Tỷ-kheo, là hạng người không hướng đến lợi mình và lợi người.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người hướng đến lợi mình và lợi người ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người mau mắn nhận xét trong các thiện pháp ... sau khi hiểu nghĩa, hiểu
pháp, thực hành pháp, tùy pháp. Là người thiện ngôn, khéo nói ... làm cho
hoan hỷ các vị đồng Phạm hạnh. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng người
hướng đến lợi mình và lợi người.
Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng người
có mặt, hiện hữu ở đời.
(VIII) (98) LỢI MÌNH (3)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng người
có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Hướng đến lợi mình, không lợi
người ; hướng đến lợi người, không lợi mình ; không hướng đến lợi
mình, lợi người ; hướng đến lợi mình, lợi người.
Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời.
(IX) (99) NHỮNG HỌC PHÁP
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
người có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Hướng đến lợi mình, không lợi
người ; hướng đến lợi người, không lợi mình ; không hướng đến lợi
mình, lợi người ; hướng đến lợi mình, lợi người.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người hướng đến lợi mình, không lợi người ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người tự mình từ bỏ sát sanh, không khích lệ người khác từ bỏ sát
sanh ; tự mình từ bỏ lấy của không cho, không khích lệ người khác từ
bỏ lấy của không cho ; tự mình từ bỏ tà hạnh trong các dục, không
khích lệ người khác từ bỏ tà hạnh trong các dục ; ... tự mình từ bỏ
đắm say rượu men, rượu nấu ; nhưng không khích lệ người khác từ bỏ
đắm say rượu men, rượu nấu. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng người
hướng đến lợi mình, không lợi người.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người hướng đến lợi người, không lợi mình ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người tự mình không từ bỏ sát sanh, khích lệ người khác từ bỏ sát
sanh ; tự mình không từ bỏ lấy của không cho ; ... tự mình không bỏ tà
hạnh trong các dục ; ... tự mình không từ bỏ nói láo ... tự mình không
từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu ; khích lệ người khác từ bỏ đắm
say rượu men, rượu nấu. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là hạng người hướng
đến lợi người, không lợi mình.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người không hướng đến lợi mình, lợi người ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người tự mình không từ bỏ sát sanh, không khích lệ người khác từ bỏ
sát sanh ; tự mình không từ bỏ lấy của không cho ; ... tự mình không từ
bỏ tà hạnh trong các dục ; ... tự mình không từ bỏ nói láo ... tự
mình không từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu ; không khích lệ người
khác từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là hạng người không hướng đến lợi mình, lợi người.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người hướng đến lợi mình, lợi người ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người tự mình từ bỏ sát sanh, khích lệ người khác từ bỏ sát sanh ;
tự mình từ bỏ lấy của không cho ... tự cho mình từ bỏ tà hạnh trong
các dục ... tự cho mình từ bỏ nói láo ... tự mình từ bỏ đắm say rượu
men, rượu nấu ; khích lệ người khác từ bỏ đắm say rượu men, rượu
nấu ; khích lệ người khác từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu. Như vậy,
này các Tỷ-kheo, là hạng người hướng đến lợi mình và lợi người.
Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời.
(X) (100) POTALIYA
1. Rồi du sĩ Potaliya đi đến Thế
Tôn, sau khi đến, nói lên với Thế Tôn những lời chào đón hỏi thăm,
sau khi nói lên những lời chào đón hỏi thăm thân hưu, rồi ngồi xuống một
bên. Thế Tôn nói với du sĩ Potaliya đang ngồi một bên :
2. - Này Potaliya, có bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này Potaliya, có hạng người
nói lời không tán thán đối với người không đáng được tán thán, đúng
sự kiện, đúng sự thật, đúng thời ; không nói lời tán thán đối với
hạng người đáng được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng
thời. Ở đây, này Potaliya, có hạng người nói lên lời tán thán hạng người
đáng được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời ; không
nói lời không tán thán đối với hạng người không đáng được tán
thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời. Ở đây, này các Tỷ-kheo,
có hạng người không nói lời không tán thán đối với hạng người không
đáng được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời ; không
nói lời tán thán đối với hạng người đáng được tán thán, đúng sự
kiện, đúng sự thật, đúng thời. Ở đây, này Potaliya, có hạng người nói
lời không tán thán đối với hạng người không đáng tán thán, đúng sự
kiện, đúng sự thật, đúng thời ; và nói lời tán thán đối với hạng
người đáng được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời.
3. Này Potaliya, có bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời. Này Potaliya, trong bốn hạng người này hạng
người nào Ông chấp nhận là vi diệu hơn, thù thắng hơn ?
- Thưa Tôn giả Gotama, có bốn hạng
người này, có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ?
Ở đây, thưa Tôn giả Gotama, có hạng
người nói lời không tán thán đối với hạng người không đáng được
tán thán ... không nói lời tán thán đối với người xứng đáng được tán
thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời. Ở đây, thưa Tôn giả
Gotama, có hạng người nói lời tán thán đối với hạng người đáng được
tán thán ... không nói lời không tán thán đối với hạng người không đáng
được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời. Ở đây, thưa
Tôn giả Gotama, có hạng người không nói lời không tán thán đối với hạng
người không đáng được tán thán ... không nói lời tán thán đối với hạng
người được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời.
Ở đây, thưa Tôn giả Gotama, có hạng
người nói lời không tán thán đối với hạng người không đáng được
tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời ; nói lời tán thán
đối với hạng người đáng được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự
thật, đúng thời. Thưa Tôn giả Gotama, có bốn hạng người này có mặt,
hiện hữu ở đời. Trong bốn hạng người này, thưa Tôn giả Gotama, hạng
người này không nói lời không tán thán đối với hạng người không đáng
được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời ; không nói lời
tán thán đối với hạng người xứng đáng được tán thán, đúng sự kiện,
đúng sự thật, đúng thời, hạng người này đối với tôi đáng được
chấp nhận là vi diệu hơn, thù thắng hơn trong bốn hạng người trên. Vì
cớ sao ? Thưa Tôn giả Gotama, thật là vi diệu tức là xả này.
4. - Này Potaliya, có bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ? ... Này Potaliya, có bốn
hạng người này ... ở trong đời. Này Potaliya, trong bốn hạng người này,
này Potaliya, hạng người này, nói lời không tán thán đối với hạng người
không đáng được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời ;
nói lời tán thán đối với hạng người đáng được tán thán, đúng sự
kiện, đúng sự thật, đúng thời, hạng người này vi hơn, thù thắng hơn,
đối với bốn hạng người trên. Vì cớ sao ? Này Potaliya, thật là vi diệu,
tức là tại đây, tại đây rõ biết đúng thời.
5. - Thưa Tôn giả Gotama, có bốn hạng
người ... hiện hữu ở đời. Thế nào là bốn ? ... Thưa Tôn giả Gotama,
có bốn hạng người này có mặt, hiện hữu ở đời. Trong bốn hạng người
này, thưa Tôn giả Gotama, hạng người nói lời không tán thán đối với hạng
người không đáng tán thán ... nói lời tán thán đối với hạng người
đáng được tán thán, đúng sự kiện, đúng sự thật, đúng thời ; hạng
người này, tôi chấp nhận là vi diệu hơn, thù thắng hơn bốn hạng người
trên. Vì cớ sao ? Thưa Tôn giả Gotama, thật là vi diệu tức là tại đây,
tại đây rõ biết đúng thời. Thật vi diệu thay, thưa Tôn giả Gotama ! Thật
hy hữu thay, thưa Tôn giả Gotama ! Thưa Tôn giả Gotama, như người dựng đứng
lại những gì bị quăng ngã xuống ... để cho người có mắt có thể thấy
sắc. Cũng vậy, pháp được Tôn giả Gotama tuyên thuyết với nhiều pháp
môn. Con nay xin quy y Tôn giả Gotama ... từ nay cho đến trọn đời, con xin
quy ngưỡng.