- Kinh Tăng Chi Bộ
- HT. Thích Minh Châu dịch
- 6c
- VI. ĐẠI PHẨM
(I) (55) SONA
1. Như vầy tôi nghe :
Một thời, Thế Tôn trú tại
Ràjagaha (Vương Xá) núi Gijjhakùta (Linh Thứu). Lúc bấy giờ Tôn giả Sona
trú ở Ràjagaha, tại rừng Sìta. Rồi Tôn giả Sona, trong khi độc cư Thiền
tịnh, tư tưởng sau đây được khởi lên : "Những ai là đệ tử Thế
Tôn, sống tinh cần tinh tấn, ta là một trong những vị ấy. Nhưng ta còn
chấp thủ, tâm chưa giải thoát khỏi các lậu hoặc. Gia đình ta có tài sản,
và ta có thể hưởng thọ tài sản và làm điều công đức. Vậy ta hãy từ
bỏ học pháp, hoàn tục, thọ hưởng tài sản và làm các công đức".
Rồi Thế Tôn với tâm của mình biết được tâm của Tôn giả Sona, như một
người lực sĩ duỗi cánh tay đang co lại hay co lại cánh tay đang duỗi ra,
biến mất từ núi Gijjhakùta, hiện ra trước mặt Tôn giả Sona, ở rừng
Sìta. Thế Tôn ngồi xuống trên chỗ đã soạn sẵn. Tông giả Sona đảnh lễ
Thế Tôn, rồi ngồi xuống một bên. Thế Tôn nói với Tôn giả Sona đang
ngồi một bên :
- Này Sona, có phải trong khi thầy
độc cư Thiền tịnh, tư tưởng sau đây được khởi lên : "Những ai
là đệ tử Thế Tôn, sống tinh cần tinh tấn, ta là một trong những vị
ấy. Nhưng ta còn chấp thủ, tâm chưa giải thoát các lậu hoặc. Gia đình
ta có tài sản, ta có thể hưởng thọ tài sản ấy và làm các công đức.
Vậy ta hãy từ bỏ học pháp, hoàn tục, thọ hưởng tài sản và làm các
công đức" ?
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
- Thầy nghĩ thế nào, này Sona ? Có
phải thuở trước, khi còn là gia chủ, Thầy giỏi đánh đàn Tỳ-bà có
dây ?
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
- Thầy nghĩ thế nào, này Sona ? Khi
những sợi dây đàn tỳ-bà của Thầy quá căng thẳng, trong khi ấy, đàn tỳ-bà
của Thầy có phát âm hay sử dụng được không ?
- Thưa không, bạch Thế Tôn.
- Thầy nghĩ thế nào, này Sona ? Khi
những sợi dây đàn tỳ-bà của Thầy quá trùng, trong khi ấy, đàn tỳ-bà
của Thầy có phát âm hay sử dụng được không ?
- Thưa không, bạch Thế Tôn.
- Nhưng này Sona ? Khi những sợi
dây đàn tỳ-bà của Thầy không quá căng thẳng, không quá trùng xuống, nhưng
vặn đúng mức trung bình, trong khi ấy, đàn tỳ-bà của Thầy có phát âm
hay sử dụng được không ?
- Thưa được, bạch Thế Tôn.
- Cũng vậy, này Sona, khi tinh cần
tinh tấn quá căng thẳng, thời đưa đến dao động ; khi tinh cần tinh tấn
quá thụ động, thời đưa đến biếng nhác. Do vậy, này Sona, Thầy phải
an trú tinh tấn một cách bình đẳng, thể nhập các căn một cách bình đẳng,
rồi tại đấy nắm giữ tướng.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Tôn giả Sona vâng đáp Thế Tôn. Rồi
Thế Tôn sau khi giáo giới Tôn giả Sona với lời giáo giới, như một nhà
lực sĩ duỗi cánh tay đang co lại, hay co lại cánh tay đang duỗi ra, cũng vậy,
Thế Tôn biến mất tại rừng Sìta và hiện ra ở núi Gijjhakùta.
2. Rồi Tôn giả Sona, sau một thời
gian an trú tinh tấn một cách bình đẳng, thể nhập các căn một cách
bình đẳng và tại đấy nắm giữ tướng. Rồi Tôn giả Sona sống độc
cư, an tịnh, không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, không bao lâu, do mục
đích gì các thiện nam tử chơn chánh xuất gia từ bỏ gia đình sống
không gia đình, vị ấy ngay trong hiện tại, tự mình với thắng trí chứng
ngộ và chứng đạt vô thượng cứu cánh Phạm hạnh. Vị ấy rõ biết :
"Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc gì nên làm đã làm, không
còn trở lui trạng thái nay nữa". Tôn giả Sona trở thành một vị
A-la-hán. Sau khi chứng được A-la-hán, Tôn giả Sona suy nghĩ như sau :
"Ta hãy đi đến Thế Tôn ; sau khi đến, ta sẽ nói lên ý nghĩa này với
Thế Tôn". Rồi Tôn giả Sona đi đến Thế Tôn ; sau khi đến, đảnh lễ
Thế Tôn, rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Sona bạch
Thế Tôn :
3. - Bạch Thế Tôn, Tỷ-kheo nào là
bậc A-la-hán, đã đoạn tận các lậu hoặc, Phạm hạnh đã thành, đã
làm những việc cần làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục
đích, hữu kiết sử đã trừ diệt, đã được giải thoát nhờ chánh trí
; vị ấy có sáu chỗ để xu hướng, xu hướng xuất ly, xu hướng viễn
ly, xu hướng vô sân, xu hướng ái diệt, xu hướng thủ diệt, xu hướng vô
si.
4. Bạch Thế Tôn, có thể ở đây,
một số Tôn giả suy nghĩ như sau : "Có Tôn giả này hoàn toàn chỉ y cứ
trên tín, có xu hướng xuất ly". Vị Tôn giả ấy chớ có quan điểm
như vậy ! Tỷ-kheo đã đoạn tận các lậu hoặc, bạch Thế Tôn, Phạm hạnh
đã thành, các việc nên làm đã làm, không còn thấy trong mình còn cái gì
cần làm, hay còn cái gì cần phải làm thêm ; do đoạn diệt tham ái, do viễn
ly tham ái, vị ấy hướng tâm đến xu hướng xuất ly ; do đoạn diệt sân,
do viễn ly sân, vị ấy hướng tâm đến xu hướng xuất ly ; do đoạn diệt
si, do viễn ly si, vị ấy hướng tâm đến xu hướng xuất ly.
5. Bạch Thế Tôn, có thể ở đây
một số Tôn giả suy nghĩ như sau : "Tôn giả này do tham muốn lợi dưỡng,
cung kính, danh tiếng nên hướng tâm về xu hướng viễn ly". Tôn giả
ấy chớ có xu hướng như vậy ! Bạch Thế Tôn, Tỷ-kheo đã đoạn tận các
lậu hoặc, đã thành tựu Phạm hạnh, đã làm những việc phải làm,
không còn thấy trong mình còn cái gì cần làm hay còn cái gì cần phải
làm thêm ; do đoạn diệt tham ái, do viễn ly tham ái, vị ấy hướng tâm đến
xu hướng viễn ly ; do đoạn diệt sân, do viễn ly sân, vị ấy hướng tâm
đến xu hướng viễn ly ; do đoạn diệt si, do viễn ly si, vị ấy hướng tâm
đến xu hướng viễn ly.
6-9. Bạch Thế Tôn, có thể đây một
số Tôn giả suy nghĩ như sau : "Do đi ngược trở lại tối thắng giới
cấm thủ, Tôn giả này hướng tâm đến xu hướng vô sân". Tôn giả
ấy chớ có quan điểm như vậy ! Bạch Thế Tôn, Tỷ-kheo đã đoạn tận các
lậu hoặc, đã thành tựu Phạm hạnh, đã làm những việc phải làm,
không còn thấy trong mình còn cái gì cần phải làm hay còn cái gì cần phải
làm thêm ; do đoạn diệt tham ái, do viễn ly tham ái, vị ấy hướng tâm đến
xu hướng vô sân ; do đoạn diệt sân, do viễn ly sân, vị ấy hướng tâm
đến xu hướng vô sân ; do đoạn diệt si, do viễn ly si, vị ấy hướng tâm
đến xu hướng vô sân... Do đoạn diệt tham ái, do viễn ly tham ái, vị ấy
hướng tâm đến xu hướng ái diệt ; do đoạn diệt sân, do viễn ly sân, vị
ấy hướng tâm đến xu hướng ái diệt ; do đoạn diệt si, do viễn ly si,
vị ấy hướng tâm đến xu hướng ái diệt... Do đoạn diệt tham ái, do viễn
ly tham ái, vị ấy hướng tâm đến xu hướng thủ diệt ; do đoạn diệt sân,
do viễn ly sân, vị ấy hướng tâm đến xu hướng thủ diệt ; do đoạn diệt
si, do viễn ly si, vị ấy hướng tâm đến xu hướng thủ diệt. Do đoạn
diệt tham ái, do viễn ly tham ái, vị ấy hướng tâm đến xu hướng vô si
; do đoạn diệt sân, do viễn ly sân, vị ấy hướng tâm đến xu hướng vô
si ; do đoạn diệt si, do viễn ly si, vị ấy hướng tâm đến xu hướng vô
si.
10. Như vậy, với Tỷ-kheo có tâm
chơn chánh giải thoát, bạch Thế Tôn, nếu nhiều sắc do mắt nhận thức
đi vào trong giới vức của mắt, chúng không chinh phục tâm vị ấy, và
tâm vị ấy không lộn xộn, an trú, đạt được không dao động, quán thấy
tánh diệt của chúng. Nếu nhiều tiếng do tai nhận thức... nếu nhiều hương
do mũi nhận thức... nếu nhiều vị do lưỡi nhận thức... nếu nhiều xúc
do thân nhận thức... nếu nhiều pháp do ý nhận thức đi vào trong giới vức
của ý, chúng không chinh phục tâm của vị ấy, và tâm vị ấy không lộn
xộn, an trú, đạt được không dao động, quán thấy tánh diệt của
chúng.
11. Ví như, bạch Thế Tôn, một
hòn núi đá, không có rạn nứt, không có trống bọng, một tảng đá lớn,
nếu từ phương Đông mưa to gió lớn đến, không có làm rung động, rung
chuyển, chuyển động mạnh núi đá ấy. Nếu từ phương Tây mưa to gió lớn
đến... nếu từ phương Bắc mưa to gió lớn đến không có làm rung động,
rung chuyển, chuyển động mạnh núi đá ấy.
Cũng vậy, bạch Thế Tôn, với Tỷ-kheo
có tâm chơn chánh giải thoát, nếu nhiều sắc do mắt nhận thức đi vào
trong giới vức của mắt, chúng không chinh phục tâm vị ấy, và tâm vị
ấy không lộn xộn, an trú, đạt được không dao động, quán thấy tánh
diệt của chúng. Nếu nhiều tiếng do tai nhận thức... nếu nhiều hương
do mũi nhận thức... nếu nhiều vị do lưỡi nhận thức... nếu nhiều xúc
do thân nhận thức, nếu nhiều pháp do ý nhận thức đi vào trong giới vức
của ý, chúng không chinh phục tâm vị ấy, và tâm vị ấy không lộn xộn,
an trú, đạt được không dao động, quán thấy tánh diệt của chúng.
Với ai hướng xuất ly,
Tâm xu hướng viễn ly,
Với ai hướng vô sân,
Tâm xu hướng thủ diệt,
Với ai hướng ái diệt,
Tâm xu hướng vô si,
Có thấy xứ sanh khởi,
Tâm được chánh giải thoát.
Với vị chánh giải thoát,
Vị Tỷ-kheo tâm tịnh,
Không cần làm thêm gì,
Không có gì phải làm.
Như hòn núi đá tảng,
Gió không thể dao động,
Cũng vậy, toàn thể sắc,
Vị, tiếng, và hương, xúc,
Cho đến tất cả pháp,
Khả ái, không khả ái,
Không có thể dao động,
Một vị được như vậy,
Tâm kiên trú, giải thoát,
Thấy tánh diệt của chúng.
(II) (56) PHAGGUNA
1. Lúc bấy giờ, Tôn giả Phagguna bị
bệnh, khổ đau, bị trọng bệnh. Rồi Tôn giả Ànanda đi đến Thế Tôn ;
sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một
bên, Tôn giả Ànanda bạch Thế Tôn :
- Bạch Thế Tôn, Tôn giả Phagguna bị
bệnh, khổ đau, bị trọng bệnh. Lành thay, bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn đi
đến Tôn giả Phagguna, vì lòng từ mẫn.
Thế Tôn im lặng nhận lời. Rồi
Thế Tôn vào buổi chiều, từ chỗ Thiền tịnh đứng dậy, đi đến Tôn
giả Phagguna. Tôn giả Phagguna thấy Thế Tôn từ xa đi đến, thấy vậy, muốn
rời khỏi giường. Rồi Thế Tôn nói với Tôn giả Phagguna :
- Thôi được rồi, Phagguna ! Thầy
chớ có rời khỏi giường. Đã có những chỗ ngồi đã soạn từ trước,
Ta sẽ ngồi tại các chỗ ấy.
Rồi Thế Tôn ngồi xuống trên chỗ
đã soạn sẵn. Sau khi ngồi, Thế Tôn nói với Tôn giả Phagguna :
- Này Phagguna, mong rằng Thầy có thể
kham nhẫn ! Mong rằng Thầy có thể chịu đựng ! Mong rằng các khổ thọ
được giảm thiểu, không tăng trưởng ! Mong rằng triệu chứng giảm thiểu
được thấy rõ, không tăng trưởng !
- Bạch Thế Tôn, con không có thể
kham nhẫn. Con không có thể chịu đựng. Khổ thọ của con tăng trưởng,
không có giảm thiểu. Triệu chứng tăng trưởng được thấy rõ, không có
giảm thiểu ! Bạch Thế Tôn, ví như một người lực sĩ chém đầu (một
người khác) với một thanh kiếm sắc bén ; cũng vậy, bạch Thế Tôn, những
ngọn gió kinh khủng thổi lên, đau nhói trong đầu con. Bạch Thế Tôn, con
không thể kham nhẫn, con không có thể chịu đựng. Khổ thọ của con gia
tăng, không có giảm thiểu, triệu chứng gia tăng được thấy rõ, không
có giảm thiểu. Bạch Thế Tôn, như một người lực sĩ lấy một dây nịt
bằng da cứng quấn tròn quanh đầu rồi siết chặt ; cũng vậy, bạch Thế
Tôn, con cảm thấy đau đầu một cách kinh khủng. Bạch Thế Tôn, con không
có thể kham nhẫn, con không có thể chịu đựng, khổ thọ của con gia
tăng, không có giảm thiểu. Triệu chứng gia tăng được thấy rõ, không
có giảm thiểu. Bạch Thế Tôn, như một người đồ tể thiện xảo hay đệ
tử người đồ tể cắt ngang bụng với một con dao cắt thịt bò sắt
bén ; cũng vậy, bạch Thế Tôn, một ngọn gió kinh khủng cắt ngang bụng của
con. Bạch Thế Tôn, con không có thể kham nhẫn, con không có thể chịu đựng.
Những khổ thọ của con gia tăng, không có giảm thiểu, triệu chứng gia tăng
được thấy rõ, không có giảm thiểu. Bạch Thế Tôn, ví như hai người lực
sĩ, sau khi nắm cánh tay của một người yếu hơn, nướng người ấy, đốt
người ấy trên một hố than hừng ; cũng vậy, bạch Thế Tôn, một sức
nóng kinh khủng khởi lên trong thân của con. Bạch Thế Tôn, con không có thể
kham nhẫn, con không có thể chịu đựng. Những khổ thọ của con gia tăng,
không có giảm thiểu, triệu chứng gia tăng được thấy rõ, không có giảm
thiểu.
Rồi Thế Tôn, với pháp thoại,
nói lên cho Tôn giả Phagguna biết, khích lệ, làm cho phấn khởi, làm cho
hoan hỉ, từ chỗ ngồi, đứng dậy và ra đi.
2. Rồi Tôn giả Phagguna, sau khi Thế
Tôn ra đi không bao lâu, liền mệnh chung. Trong khi Tôn giả lâm chung, các căn
được sáng chói. Rồi Tôn giả Ànanda đi đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh
lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên, Tôn giả Ànanda bạch Thế Tôn :
- Bạch Thế Tôn, Tôn giả Phagguna,
sau khi Thế Tôn ra đi không bao lâu, đã mệnh chung. Trong khi Tôn giả mệnh
chung, các căn được sáng chói.
- Này Ànanda, tại sao các căn của
Tôn giả Phagguna lại không sáng chói chứ ? Này Ànanda, với Tỷ-kheo
Phagguna, tâm chưa được giải thoát khỏi năm hạ phần kiết sử. Sau khi
nghe pháp, tâm vị ấy được giải thoát khỏi năm hạ phần kiết sử. Có
sáu lợi ích này, này Ànanda, nếu nghe pháp đúng thời, và thẩm sát ý nghĩa
đúng thời. Thế nào là sáu ?
3. Ở đây, này Ànanda, Tỷ-kheo tâm
chưa được giải thoát khỏi năm hạ phần kiết sử, vị ấy trong khi mạng
chung, được thấy Thế Tôn. Thế Tôn thuyết pháp cho vị ấy, sơ thiện,
trung thiện, hậu thiện, có nghĩa, có văn, đề cao đời sống Phạm hạnh
hoàn toàn đầy đủ thanh tịnh. Sau khi nghe thuyết pháp, tâm vị ấy được
giải thoát khỏi năm hạ phần kiết sử. Đây là lợi ích thứ nhất, này
Ànanda, khi được nghe pháp đúng thời.
4. Lại nữa, này Ànanda, Tỷ-kheo với
tâm chưa được giải thoát khỏi năm hạ phần kiết sử, vị ấy trong khi
mệnh chung, không được thấy Thế Tôn, nhưng chỉ được thấy đệ tử
Như Lai. Đệ tử Như Lai thuyết pháp cho vị ấy, sơ thiện, trung thiện, hậu
thiện, có nghĩa, có văn, đề cao đời sống Phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ
thanh tịnh. Sau khi nghe thuyết pháp, tâm vị ấy được giải thoát khỏi năm
hạ phần kiết sử. Này Ànanda, đây là lợi ích thứ hai khi được nghe pháp
đúng thời.
5. Lại nữa, này Ànanda, Tỷ-kheo với
tâm chưa được giải thoát khỏi năm hạ phần kiết sử, vị ấy trong khi
mệnh chung, không được thấy Như Lai, cũng không được thấy đệ tử của
Như Lai. Nhưng với tâm tùy tầm, tùy tứ, với ý tùy quán pháp như đã
được nghe, như đã được học một cách thông suốt ; do vị ấy, với
tâm tùy tầm, tùy tứ, với ý tùy quán pháp như đã được nghe, như đã
được học một cách thông suốt, nên tâm được giải thoát khỏi năm hạ
phần kiết sử. Này Ànanda, đây là lợi ích thứ ba khi thẩm sát ý nghĩa
đúng thời.
6. Ở đây, này Ànanda, Tỷ-kheo với
tâm đã được giải thoát khỏi năm hạ phần kiết sử, nhưng tâm chưa giải
thoát đối với vô thượng đoạn diệt sanh y, vị ấy trong khi mệnh chung
được thấy Như Lai. Và Như Lai thuyết pháp cho vị ấy, sơ thiện... đề
cao đời sống Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn thanh tịnh. Sau khi được nghe
thuyết pháp, tâm vị ấy được giải thoát đối với vô thượng đoạn
diệt sanh y. Này Ànanda, đây là lợi ích thứ tư khi được nghe pháp đúng
thời.
7. Lại nữa, này Ànanda, Tỷ-kheo với
tâm đã được giải thoát khỏi năm hạ phần kiết sử, nhưng tâm chưa giải
thoát đối với vô thượng đoạn diệt sanh y, vị ấy trong khi mạng chung
không được thấy Như Lai, chỉ được thấy đệ tử của Như Lai. Đệ tử
Như Lai thuyết pháp cho vị ấy, sơ thiện, trung thiện, hậu thiện... đề
cao đời sống Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn thanh tịnh. Sau khi được nghe
thuyết pháp, tâm vị ấy được giải thoát đối với vô thượng đoạn
diệt sanh y. Này Ànanda, đây là lợi ích thứ năm khi được nghe pháp đúng
thời.
8. Lại nữa, này Ànanda, Tỷ-kheo với
tâm được giải thoát khỏi năm hạ phần kiết sử, nhưng tâm chưa giải
thoát đối với vô thượng đoạn diệt sanh y, vị ấy trong khi mệnh chung
không được thấy Như Lai, cũng không được thấy đệ tử Như Lai. Nhưng
với tâm tùy tầm, tùy tứ, với ý tùy quán pháp như đã được học thông
suốt, do vị ấy với tâm tùy tầm, tùy tứ, với ý tùy quán pháp như đã
được nghe, như đã được học thông suốt, nên tâm được giải thoát đối
với vô thượng đoạn diệt sanh y này. Này Ànanda, đây là lợi ích thứ
sáu khi được thẩm sát ý nghĩa đúng thời.
Có sáu lợi ích này, này Ànanda,
khi được nghe pháp đúng thời, và khi được thẩm sát ý nghĩa đúng thời.
(III) (57) SÁU SANH LOẠI
1. Một thời, Thế Tôn trú ở
Ràijagaha (Vương Xá), tại núi Gijjhakùta (Linh Thứu). Rồi Tôn giả Ànanda
đi đến Thế Tôn ; sau khi đến đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một
bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Ànanda bạch Thế Tôn :
2. - Bạch Thế Tôn, Tôn giả Pùrana
Kassapa trình bày sáu sanh loại : sanh loại đen, sanh loại xanh, sanh loại đỏ,
sanh loại vàng, sanh loại trắng, sanh loại hết sức trắng. Ở đây, bạch
Thế Tôn, đây là loại sanh đen do Pùrana Kassapa trình bày : "Kẻ giết
cừu, kẻ giết heo, kẻ giết chim, kẻ săn thú, kẻ hung bạo, người đánh
cá, kẻ ăn trộm, kẻ ăn trộm giết người, kẻ ngục tốt và những người
khác theo nghề tàn ác". Ở đây, bạch Thế Tôn, đây là các sanh loại
xanh do Pùrana Kassapa trình bày : "Các Tỷ-kheo sống như cỏ gai đâm bên
hông, và tất cả những ai khác chủ trương nghiệp nhân luận, nghiệp quả
luận". Ở đây, bạch Thế Tôn, đây là các sanh loại đỏ do Pùrana
Kassapa trình bày : "Các Ni-kiền-tử và những kẻ mặc một tấm vải".
Ở đây, bạch Thế Tôn, là các sanh loại vàng do Pùrana Kassapa trình bày :
"Các gia chủ và đệ tử những người ở trần truồng". Ở đây,
bạch Thế Tôn, đây là các sanh loại trắng do Pùrana Kassapa trình bày :
"Các tà mạng ngoại đạo và đệ tử của họ". Ở đây, bạch Thế
Tôn, đây là các sanh loại hết sức trắng do Pùrana Kassapa trình bày :
"Nanda Vaccha, Kisa Sankicca và Makkhali Gosàla". Bạch Thế Tôn, sáu sanh
loại này do Pùrana Kassapa trình bày.
3. - Này Ànanda, có phải toàn thế
giới đều đồng ý chấp nhận sự trình bày thành sáu sanh loại này của
Pùrana Kassapa không ?
- Thưa không, bạch Thế Tôn.
- Ví như này Ànanda, một người
nghèo khổ, không có sở hữu, sống túng thiếu, dầu miễn cưỡng, không
muốn, người ta quăng cho người ấy một miếng thịt và nói : "Hãy
ăn miếng thịt này, này Người kia, và trả tiền luôn". Cũng vậy, này
Ànanda là lời tuyên bố của Pùrana Kassapa về sáu sanh loại này cho những
Sa-môn, Bà-la-môn ấy, không được họ đồng ý, như bởi một kẻ ngu si,
không thông minh, không biết thích ứng, bất thiện. Này Ànanda, Ta tuyên bố
có sáu sanh loại, hãy nghe và khéo tác ý, Ta sẽ nói :
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Tôn giả Ànanda vâng đáp Thế Tôn.
Thế Tôn nói như sau :
- Này Ànanda, thế nào là sáu sanh
loại ?
4. Ở đây, này Ànanda, có một số
sanh loại đen, sanh ra các pháp đen. Nhưng ở đây, này Ànanda, có một số
sanh loại đen sanh ra pháp trắng. Ở đây, này Ànanda, có một số sanh loại
đen sanh ra Niết-bàn, không đen không trắng. Ở đây, này Ànanda, có một số
sanh loại trắng sanh ra pháp đen. Ở đây, này Ànanda, có một số sanh loại
trắng sanh ra pháp trắng. Ở đây, này Ànanda, có một số sanh loại trắng
sanh ra Niết-bàn, không đen không trắng. Và này, Ànanda, thế nào là một số
sanh loại đen sanh ra pháp đen ?
5. Ở đây, này Ànanda, có một số
người sanh ra trong gia đình thấp kém, gia đình người đổ phân hay gia đình
người thợ săn, hay gia đình người đan tre, hay gia đình người đóng xe,
hay gia đình người quét rác, hay trong gia đình một người nghèo khổ, khó
tìm được đồ ăn uống để sống, khó tìm cho được đồ ăn đồ mặc.
Và người ấy xấu xí, khó nhìn, lùn thấp, nhiều bệnh hoạn, đui một mắt,
tàn tật, còm, què, hay đi khấp khểnh, không có được đồ ăn, đồ uống,
đồ mặc, xe cộ, vòng hoa, hương, phấn sáp, chỗ nằm, chỗ ở và đèn.
Người ấy làm ác hạnh về thân, làm ác hạnh về lời, làm ác hạnh về
ý. Người ấy do làm ác hạnh về thân, về lời, về ý, sau khi thân hoại
mạng chung sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục. Như vậy, này
Ànanda, là hạng sanh loại đen sanh ra pháp đen. Và này Ànanda, thế nào là
hạng sanh loại đen sanh ra pháp trắng ?
6. Ở đây, này Ànanda, có hạng người
sanh ra trong gia đình thấp kém... chỗ nằm, chỗ ở và đèn. Người ấy làm
thiện hạnh về thân, làm thiện hạnh về lời, làm thiện hạnh về ý. Người
ấy do làm thiện hạnh về thân, về lời, về ý, sau khi thân hoại mạng
chung sanh vào cõi lành, Thiên giới, thế giới này. Như vậy, này Ànanda,
là hạng sanh loại đen sanh ra pháp trắng. Và này Ànanda, thế nào là hạng
sanh loại đen sanh ra Niết-bàn, không đen không trắng ?
7. Ở đây, này Ànanda, có hạng người
sanh ra trong gia đình thấp kém... và người ấy xấu xí, khó nhìn, lùn thấp.
Người ấy, sau khi cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà sa, xuất gia từ bỏ gia
đình, sống không gia đình. Vị ấy xuất gia như vậy, sau khi đoạn tận
năm triền cái, làm cho muội lược các kiết sử về tâm với trí tuệ,
trú tâm trên Bốn niệm xứ, như thật tu tập Bảy giác chi, sanh ra Niết-bàn
không đen không trắng. Như vậy, này Ànanda là hạng sanh loại đen sanh ra
Niết-bàn, không đen không trắng. Và này Ànanda, thế nào là sanh loại trắng
sanh ra pháp đen ?
8. Ở đây, này Ànanda, có hạng người
sanh ra trong gia đình cao quý, trong gia đình Sát-đế-ly đại phú, hay trong
gia đình Bà-la-môn đại phú, hay trong gia đình gia chủ đại phú, phú hào,
có tiền của lớn, tài sản lớn, có nhiều vàng bạc, có nhiều tài sản,
vật dụng, nhiều tiền của, ngũ cốc. Người ấy lại đẹp trai, dễ nhìn,
dễ thương, với màu da tuyệt đẹp, mỹ miều. Người ấy lại được ăn
đồ ăn, đồ uống, áo mặc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, chỗ
nằm, chỗ trú, đèn đuốc. Người ấy làm ác hạnh về thân, làm ác hạnh
về lời, làm ác hạnh về ý. Người ấy do làm ác hạnh về thân, do làm
ác hạnh về lời, do làm ác hạnh về ý, sau khi thân hoại mạng chung sanh,
sanh vào cõi dữ, ác thú, đạo xứ, địa ngục. Như vậy, này Ànanda, là hạng
sanh loại trắng sanh ra pháp đen. Và này Ànanda, thế nào là hạng sanh loại
trắng sanh ra pháp trắng ?
9. Ở đây, này Ànanda, có hạng người
sanh ra trong gia đình cao quý, trong gia đình Sát-đế-ly đại phú... chỗ
trú, đèn đuốc. Người ấy làm thiện hạnh về thân, làm thiện hạnh về
lời, làm thiện hạnh về ý. Người ấy do làm thiện hạnh về thân, do
làm thiện hạnh về lời, do làm thiện hạnh về ý, sau khi thân hoại mạng
chung sanh lên thiện thú, Thiên giới, cõi đời này. Như vậy, này Ànanda,
là hạng sanh loại trắng sanh ra pháp trắng. Và này Ànanda, thế nào là hạng
sanh loại trắng sanh ra Niết-bàn, không đen không trắng ?
10. Ở đây, này Ànanda, có hạng người
sanh ra trong gia đình cao quý, trong gia đình Sát-đế-ly đại phú... chỗ
trú, đèn đuốc. Vị ấy, sau khi cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà sa, xuất
gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình. Vị ấy xuất gia như vậy, sau
khi đoạn tận năm triền cái, làm cho muội lược các kiết sử về tâm với
trí tuệ, trú tâm trên Bốn niệm xứ, như thật tu tập Bảy giác chi, sanh
ra Niết-bàn không đen không trắng. Như vậy, này Ànanda là hạng sanh loại
trắng sanh ra Niết-bàn, không đen không trắng.
Này Ànanda, đây là sáu sanh loại.
(IV) (58) CÁC LẬU HOẶC
1. - Thành tựu sáu pháp, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo đáng được cung kính, đáng được tôn trọng, đáng được cúng
dường, đáng được chắp tay, là phước điền vô thượng ở đời. Thế
nào là sáu ?
2. Ở đầy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
đối với các lậu hoặc phải do phòng hộ mà được đoạn trừ, chúng đã
được đoạn trừ do phòng hộ ; đối với các lậu hoặc phải do thọ dụng
mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn trừ do thọ dụng ; đối với
các lậu hoặc phải do kham nhẫn mà được đoạn trừ, chúng đã được
đoạn trừ do kham nhẫn ; đối với các lậu hoặc phải do tránh né mà
được đoạn trừ, chúng đã được đoạn trừ do tránh né ; đối với các
lậu hoặc phải do trừ diệt mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn
trừ do trừ diệt ; đối với các lậu hoặc phải do tu tập mà được đoạn
trừ, chúng đã được đoạn trừ do tu tập. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là các lậu hoặc phải do phòng hộ mà được đoạn trừ, chúng đã được
đoạn trừ do phòng hộ ?
3. Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
chơn chánh giác sát, sống phòng hộ với sự phòng hộ nhãn căn. Này các Tỷ-kheo,
nếu Tỷ-kheo ấy sống không phòng hộ với sự phòng hộ nhãn căn, các lậu
hoặc tàn hại và nhiệt não có thể khởi lên. Nếu vị ấy sống phòng hộ
với sự phòng hộ nhãn căn, các lậu hoặc tàn hại và nhiệt não ấy
không còn nữa. Vị chơn chánh giác sát, sống phòng hộ với sự phòng hộ
nhĩ căn... sống phòng hộ với sự phòng hộ tỷ căn... sống phòng hộ với
sự phòng hộ thiệt căn... sống phòng hộ với sự phòng hộ thân căn... sống
phòng hộ với sự phòng hộ ý căn. Này các Tỷ-kheo, nếu Tỷ-kheo ấy sống
không phòng hộ với sự phòng hộ ý căn, các lậu hoặc tàn hại và nhiệt
não có thể khởi lên. Nếu vị ấy sống phòng hộ với sự phòng hộ ý căn,
các lậu hoặc tàn hại và nhiệt não ấy không còn nữa. Này các Tỷ-kheo,
nếu sống không phòng hộ với sự phòng hộ các căn, các lậu hoặc tàn hại
và nhiệt não có thể khởi lên. Nếu sống phòng hộ với sự phòng hộ
các căn, như vậy các lậu hoặc tàn hại và nhiệt não ấy không có thể
khởi lên.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là các
lậu hoặc phải do phòng hộ mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn
trừ nhờ phòng hộ. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là các lậu hoặc phải
do thọ dụng mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn trừ nhờ thọ
dụng ?
4. Này các Tỷ-kheo, ở đây, Tỷ-kheo
chơn chánh giác sát thọ dụng y phục chỉ để ngăn ngừa lạnh, ngăn ngừa
nóng, ngăn ngừa sự xúc chạm của ruồi, muỗi, gió, sức nóng mặt trời,
các loài bò sát, chỉ với mục đích che đậy sự hổ thẹn. Vị ấy chơn
chánh giác sát thọ dụng món ăn khất thực, không phải để vui đùa,
không phải để đam mê, không phải để trang sức, không phải để tự làm
đẹp mình, mà chỉ để thân này được sống lâu và được bảo dưỡng,
để thân này khỏi bị thương hại, để hỗ trợ Phạm hạnh, nghĩ rằng
: "Như vậy, ta diệt trừ các cảm thọ cũ và không cho khởi lên các cảm
thọ mới, và ta sẽ không có lỗi lầm, sống được an ổn. Vị ấy chơn
chánh giác sát thọ dụng sàng tọa chỉ để ngăn ngừa lạnh, ngăn ngừa nóng,
ngăn ngừa sự xúc chạm của ruồi, muỗi, gió, sức nóng mặt trời, các
loài bò sát, chỉ với mục đích sống độc cư an tịnh. Vị ấy chơn chánh
giác sát thọ dụng những dược phẩm trị bệnh, chỉ để ngăn chận các
cảm giác thống khổ đã sanh để được ly khổ hoàn toàn. Này các Tỷ-kheo,
nếu vị ấy không chơn chánh giác sát khi thọ dụng như vậy, các lậu hoặc
tàn hại và nhiệt não có thể khởi lên. Nếu vị ấy có chơn chánh giác
sát khi thọ dụng như vậy, các lậu hoặc tàn hại và nhiệt não ấy
không còn nữa.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là các
lậu hoặc phải do thọ dụng mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn
trừ nhờ thọ dụng. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là các lậu hoặc phải
do kham nhẫn mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn trừ nhờ kham
nhẫn ?
5. Này các Tỷ-kheo, ở đây có Tỷ-kheo
chơn chánh giác sát kham nhẫn lạnh nóng, đói khát, sự xúc chạm của ruồi,
muỗi, gió, sức nóng mặt trời, các loài bò sát, kham nhẫn những cách
nói mạ lỵ phỉ báng, vị ấy có tánh kham nhẫn các cảm thọ về thân,
những cảm thọ thống khổ, khốc liệt, đau nhói, nhức nhối không sung sướng,
không thích thú, chết điếng người. Này các Tỷ-kheo, nếu vị ấy không
kham nhẫn như vậy, các lậu hoặc tàn hại và nhiệt não có thể khởi
lên. Nếu vị ấy kham nhẫn như vậy, các lậu hoặc tàn hại và nhiệt
não ấy không còn nữa.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là các
lậu hoặc phải do kham nhẫn mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn
trừ nhờ kham nhẫn. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là các lậu hoặc phải
do tránh né mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn trừ nhờ tránh
né ?
6. Này các Tỷ-kheo, ở đây Tỷ-kheo
chơn chánh giác sát, tránh né voi dữ, tránh né ngựa dữ, tránh né bò dữ,
tránh né chó dữ, rắn, khúc cây, gai góc, hố sâu, vực núi, ao nước nhớp,
vũng nước. Những chỗ ngồi không xứng đáng nếu ngồi, những trú xứ
không nên lai vãng nếu đến, những bạn bè ác độc, nếu giao du bị các
vị đồng Phạm hạnh có trí nghi ngờ khinh thường. Vị chơn chánh giác
sát tránh né chỗ ngồi không xứng đáng ấy, trú xứ không nên lai vãng
ấy và các bạn bè độc ác ấy. Này các Tỷ-kheo, nếu vị ấy không
tránh né như vậy, các lậu hoặc tàn hại và nhiệt não ấy có thể khởi
lên. Nếu vị ấy tránh né như vậy, các lậu hoặc tàn hại và nhiệt não
ấy không còn nữa.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là các
lậu hoặc phải do tránh né mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn
trừ nhờ tránh né. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là các lậu hoặc phải
do trừ diệt mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn trừ nhờ trừ
diệt ?
7. Này các Tỷ-kheo, ở đây vị Tỷ-kheo
chơn chánh giác sát không chấp nhận dục niệm đã khởi lên, từ bỏ, trừ
khử, diệt tận, không cho tồn tại dục niệm ấy ; không chấp nhận sân
niệm đã khởi lên, từ bỏ, trừ khử, diệt tận, không cho tồn tại sân
niệm ấy ; không chấp nhận hại niệm đã khởi lên, từ bỏ, trừ khử,
diệt tận, không cho tồn tại hại niệm ấy ; không chấp nhận các ác bất
thiện pháp luôn luôn khởi lên, từ bỏ, trừ khử, diệt tận, không cho tồn
tại các ác bất thiện pháp ấy. Này các Tỷ-kheo, nếu vị ấy không trừ
khử như vậy, các lậu hoặc tàn hại và nhiệt não ấy có thể khởi
lên. Nếu vị ấy trừ khử như vậy, các lậu hoặc tàn hại và nhiệt
não ấy không còn nữa.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là các
lậu hoặc phải do trừ diệt mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn
trừ nhờ trừ diệt. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là các lậu hoặc phải
do tu tập mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn trừ nhờ tu tập
?
8. Này các Tỷ-kheo, ở đây Tỷ-kheo
chơn chánh giác sát tu tập niệm giác chi, niệm giác chi này y xuất y, y ly
tham, y diệt tận, đưa đến từ bỏ, chơn chánh giác sát tu tập trạch
pháp giác chi... (như trên)... tu tập tinh tấn giác chi... tu tập hỷ giác
chi... tu tập khinh an giác chi... tu tập định giác chi... tu tập xả giác
chi ; xả giác chi này y xuất ly, y ly tham, y diệt tận, đưa đến từ bỏ.
Này các Tỷ-kheo, nếu vị ấy không tu tập như vậy, các lậu hoặc tàn hại
và nhiệt não ấy có thể khởi lên. Nếu vị ấy tu tập như vậy, các lậu
hoặc tàn hại và nhiệt não ấy không còn nữa.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là các
lậu hoặc phải do tu tập mà được đoạn trừ, chúng đã được đoạn
trừ nhờ tu tập.
Này các Tỷ-kheo, thành tựu sáu
pháp này, Tỷ-kheo đáng được cung kính, đáng được tôn trọng, đáng
được cúng dường, đáng được chắp tay, là ruộng phước vô thượng
ở đời.
(V) (59) NGƯỜI BÁN CỦI
1. Như vầy tôi nghe :
Một thời, Thế Tôn ở Nàdika, tại
giảng đường bằng gạch. Bấy giờ có gia chủ bán củi đi đến Thế Tôn,
sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Thế Tôn nói với
người bán củi đang ngồi xuống một bên :
2. - Này Gia chủ, trong gia đình Ông
có bố thí không ?
- Bạch Thế Tôn, trong gia đình con
có bố thí. Những Tỷ-kheo là vị sống ở rừng, theo hạnh khất thực, mặc
áo lấy vải lượm từ đống rác, bậc A-la-hán, hay thực hành A-la-hán đạo,
những Tỷ-kheo như vậy, bạch Thế Tôn, đều được bố thí.
3. - Nhưng chắc chắn, này Gia chủ,
đây thực là một sự khó khăn cho Ông, một người tại gia thọ dụng các
dục, bị con cháu trói buộc, được dùng hương chiên đàn từ Kàsi, được
đeo và thoa với vòng hoa, hương, hương liệu, được tiêu dùng vàng và bạc
để có thể nói là bậc A-la-hán, ai là bậc thực hành A-la-hán đạo. Tỷ-kheo
trú tại rừng núi, này Gia chủ, nếu tháo động, kiêu căng dao động, lắm
mồm, lắm miệng, lắm lời, thất niệm, không tỉnh giác, không định
tĩnh, tâm tán loạn, các căn thả lỏng, thời vị ấy về phương diện này
đáng bị chỉ trích. Này Gia chủ, nếu Tỷ-kheo trú ở rừng núi, không
tháo động, không kiêu căng, không dao động, không lắm mồm, lắm miệng,
không lắm lời, chánh niệm, tỉnh giác, định tĩnh, nhất tâm, với các căn
được phòng hộ, thời vị ấy về phương diện này đáng được tán
thán. Nếu Tỷ-kheo sống ở cuối làng, này Gia chủ, tháo động, kiêu căng...
các căn thả lỏng ; vị ấy về phương diện này đáng bị chỉ trích. Nếu
Tỷ-kheo sống ở cuối làng, này Gia chủ, không tháo động, không kiêu căng...
các căn được phòng hộ, thời vị ấy về phương diện này đáng được
tán thán. Nếu vị Tỷ-kheo theo hạnh khất thực, này Gia chủ, nhưng còn
tháo động, kiêu căng... đáng bị chỉ trích. Nếu Tỷ-kheo theo hạnh khất
thực, này Gia chủ, nhưng không tháo động, không kiêu căng... đáng được
tán thán. Nếu Tỷ-kheo nào nhận lời mời, này Gia chủ, nhưng còn tháo động...
đáng bị chỉ trích. Nếu Tỷ-kheo nào nhận lời mời, này Gia chủ, nhưng
không tháo động... đáng được tán thán. Nếu Tỷ-kheo nào mặc áo lấy vải
lượm từ đống rác, này Gia chủ, nhưng còn tháo động... đáng bị chỉ
trích. Nếu Tỷ-kheo nào mặc áo lấy vải lượm từ đống rác, này Gia chủ,
nhưng không tháo động... đáng được tán thán. Nếu Tỷ-kheo nào mang y từ
người Gia chủ cúng, nhưng không tháo động... đáng được tán thán. Tuy vậy,
này Gia chủ, hãy cúng dường chúng Tăng. Nếu Ông cúng dường chúng tăng,
tâm sẽ được định tín. Nếu Ông có tâm định tín, lúc thân hoại mạng
chung, sẽ được sanh lên thiện thú, Thiên giới, cõi đời này.
- Bạch Thế Tôn, bắt đầu từ hôm
nay, con sẽ bố thí cúng dường chúng Tăng.
(VI) (60) HATTHISÀRIPUTTA
1. Như vầy tôi nghe :
Một thời, Thế Tôn trú ở
Bàrànasi tại Isipatana, vườn Lộc Uyển. Lúc bấy giờ, nhiều vị Tỷ-kheo
trưởng lão, sau buổi ăn, sau khi đi khất thực trở về, ngồi tụ họp tại
ngôi nhà hình tròn và thuyết về Thắng pháp luận. Tại đấy, Tôn giả
Hatthisàriputta, trong khi các tỷ-kheo trưởng lão đang thuyết về Thắng pháp
luận, lại nói xen vào chặng giữa. Rồi Tôn giả Mahàkotthita nói với Tôn
giả Hatthisàriputta :
- Tôn giả Citta Hatthisàriputta, trong
khi các tỷ-kheo trưởng lão đang thuyết về Thắng pháp luận, chớ có nói
xen vào chặng giữa ! Tôn giả Citta hãy chờ cho đến cuối câu chuyện.
Được nghe nói vậy, các Tỷ-kheo bạn
bè của Tôn giả Citta Hatthisàriputta nói với Tôn giả Mahàkotthita :
- Tôn giả Kotthita chớ có bất mãn
Tôn giả Citta Hatthisàriputta ! Tôn giả Citta Hatthisàriputta là bậc Hiền
trí. Tôn giả Citta Hatthisàriputta có thể nói chuyện về Thắng pháp luận
với các Tỷ-kheo trưởng lão và thật rất khó lòng cho các Hiền giả để
biết được tâm tư của người khác.
2. Ở đây, thưa các Hiền giả, có
hạng người, khi còn sống gần vị Bổn sư hay sống gần một vị đồng
Phạm hạnh đóng vai trò y chỉ sư, trong khi ấy, là người nhu hòa nhất
trong những người nhu hòa, là người khiêm tốn nhất trong những người
khiêm tốn, là người an tịnh nhất trong những người an tịnh. Khi người
ấy rời khỏi bậc Đạo Sư, rời khỏi các vị đồng Phạm hạnh đóng
vai trò y chỉ sư, vị ấy sống giao thiệp với các Tỷ-kheo, các Tỷ-kheo-ni,
với các nam cư sĩ, nữ cư sĩ, với các vua chúa, các đại thần của vua,
với các ngoại đạo, các đệ tử ngoại đạo. Do vị ấy sống giao thiệp,
phóng túng, thô lỗ, đam mê nói chuyện, tham ái tấn công tâm vị ấy. Vị
ấy, với tâm bị tham ái tấn công, liền từ bỏ học pháp và hoàn tục.
Ví như, này các Hiền giả, một con bò ăn lúa, bị dây cột lại, hay bị
nhốt trong chuồng. Này Hiền giả, nếu có ai nói như sau : "Con bò ăn lúa
này sẽ không bao giờ đi xuống ruộng lúa nữa", nói như vậy, thưa các
Hiền Giả, là nói một cách chơn chánh không ?
- Thưa không, thưa Hiền giả, sự
kiện này, thưa Hiền giả, có xảy ra : Con bò ăn lúa ấy, sau khi bứt dây,
hay phá sập chuồng, có thể xuống ruộng lúa nữa.
Cũng vậy, này các Hiền giả, ở
đây, một số người khi còn sống gần vị Bổn Sư, hay sống gần một vị
đồng Phạm hạnh đóng vai trò y chỉ sư, trong khi ấy, là người nhu hòa
nhất trong những người nhu hòa, là người khiêm tốn nhất trong những người
khiêm tốn, là người an tịnh nhất trong những người an tịnh. Khi người
ấy rời khỏi bậc Đạo Sư, rời khỏi vị đồng Phạm hạnh đóng vai
trò y chỉ sư, vị ấy sống giao thiệp với các Tỷ-kheo, các Tỷ-kheo-ni, với
các nam cư sĩ, nữ cư sĩ, với các vua chúa, các đại thần của vua, với
các ngoại đạo, các đệ tử ngoại đạo. Do vị ấy sống giao thiệp, phóng
túng, thô lỗ, đam mê nói chuyện, tham ái tấn công tâm vị ấy. Vị ấy,
với tâm bị tham ái tấn công, liền từ bỏ học pháp và hoàn tục.
3. Ví như có hạng người ly dục...,
chứng và trú sơ Thiền. Với tư tưởng : "Ta đã được sơ Thiền",
vị ấy sống giao thiệp với các Tỷ-kheo... từ bỏ học pháp và hoàn tục.
Ví như, này các Hiền giả, một cơn mưa to lớn xảy ra tại ngã tư đường,
khiến cho bụi bặm biến mất và bun hiện ra. Này các Hiền giả, nếu có
ai nói như sau : "Nay tại ngã tư đường này, bụi sẽ không hiện ra nữa".
Người ấy nói như vậy có nói một cách chơn chánh không ?
- Thưa không, thưa Hiền giả. Sự
kiện này có xảy ra, thưa Hiền giả : "Tại ngã tư đường này, có người
đi qua, hay có trâu bò đi qua, hay gió và nóng có thể làm cho khô khí ẩm
ướt và bụi sẽ hiện ra trở lại.
- Cũng như vậy, thưa các Hiền giả,
ở đây có hạng người ly dục... chứng và trú Thiền thứ nhất. Vị ấy,
với ý nghĩa : "Ta đã chứng sơ thiền", sống giao thiệp với các
Tỷ-kheo... từ bỏ học pháp và hoàn tục.
4. Ở đây, này các Hiền giả, có
hạng người làm cho tịnh chỉ tầm và tứ... chứng và trú Thiền thứ
hai. Vị ấy, với ý nghĩa : "Ta đã chứng được Thiền thứ hai",
giao thiệp với các Tỷ-kheo... từ bỏ học pháp và hoàn tục. Ví như,
thưa các Hiền giả, một hồ nước lớn gần một làng hay thị trấn. Tại
đấy, một cơn mưa to xảy đến, khiến cho các loài sò ốc, các đá sỏi
biến mất. Thưa các Hiền giả, nếu có ai nói như sau : "Nay tại hồ
nước này, các loại sò ốc, các đá sỏi sẽ không xuất hiện ra nữa".
Người ấy nói như vậy có nói một cách chơn chánh không ?
- Thưa không, thưa Hiền giả. Sự
kiện này có xảy ra, thưa Hiền giả : Tại hồ nước này, loài Người có
thể uống, hay loài trâu bò có thể uống, hay gió và sức nóng có thể
làm cho khô khí ẩm ướt, và các loài sò ốc, các đá sỏi có thể xuất
hiện ra lại.
- Cũng vậy, thưa các Hiền giả,
ở đây có hạng người làm cho tịnh chỉ tầm và tứ... chứng và trú Thiền
thứ hai. Vị ấy với ý nghĩ : "Ta đã chứng được Thiền thứ
hai", giao thiệp với các Tỷ-kheo... từ bỏ học pháp và hoàn tục.
5. Ở đây, thưa các Hiền giả, có
hạng người từ bỏ hỷ... chứng và trú Thiền thứ ba. Vị ấy với ý
nghĩ : "Ta đã chứng được Thiền thứ ba", giao thiệp với các Tỷ-kheo...
từ bỏ học pháp và hoàn tục. Ví như, thưa các Hiền giả, có người đã
ăn đồ ăn thượng vị, không ưa thích các đồ ăn hôm qua để lại. Thưa
các Hiền giả, nếu ai nói như sau : "Nay người này không còn ưa thích
đồ ăn nữa", thưa các Hiền giả, người ấy nói như vậy có nói một
cách chơn chánh không ?
- Thưa không, thưa Hiền giả. Sự
kiện có xảy ra : Người này, thưa Hiền giả, khi ăn đồ ăn thượng vị,
cho đến khi nào chất dinh dưỡng còn tồn tại trong thân, cho đến khi ấy,
không có một món ăn nào khác sẽ làm vị ấy ưa thích. Cho đến khi chất
dinh dưỡng tiêu mất, khi ấy món ăn có thể làm cho vị ấy ưa thích.
- Cũng vậy, này các Hiền giả, ở
đây có hạng người từ bỏ hỷ... chứng và trú Thiền thứ ba, vị ấy với
ý nghĩ : "Ta đã chứng được Thiền thứ ba", giao thiệp với các
Tỷ-kheo... từ bỏ học pháp và hoàn tục.
6. Ví như, này các Hiền giả, có hạng
người từ bỏ lạc, từ bỏ khổ... chứng đạt và an trú Thiền thứ tư.
Vị ấy với ý nghĩ : "Ta đã chứng được Thiền thứ tư", giao
thiệp với các Tỷ-kheo... từ bỏ học pháp và hoàn tục. Ví như, này các
Hiền giả, một hồ nước trong khe núi, không có gió, không có sóng. Rồi
thưa các Hiền giả, nếu có ai nói như sau : "Nay trong hồ nước này sẽ
không hiện ra sóng nữa", người ấy, thưa các Hiền giả, có nói một
cách chơn chánh không ?
- Thưa không, thưa Hiền giả. Sự
kiện này có thể xảy ra : Nếu từ phương Đông, mưa to gió lớn đến,
mưa to gió lớn ấy làm cho hồ nước ấy khởi sóng ; nếu từ phương Tây...
nếu từ phương Bắc... nếu từ phương Nam, mưa to gió lớn đến, mưa to
gió lớn ấy làm cho hồ nước ấy khởi sóng.
- Cũng vậy, này các Hiền giả, ở
đây có hạng người từ bỏ lạc, từ bỏ khổ... chứng đạt và an trú
Thiền thứ tư. Vị ấy với ý nghĩ : "Ta đã chứng được Thiền thứ
tư", giao thiệp với Tỷ-kheo... từ bỏ học pháp và hoàn tục.
7. Ở đây, này các Hiền giả, có
hạng người không tác ý tất cả các tướng, chứng đạt và an trú vô tướng
tâm định. Vị ấy, với ý nghĩ : "Ta đã chứng đạt được vô tướng
tâm định", sống giao thiệp với các Tỷ-kheo, các Tỷ-kheo-ni, với
các nam cư sĩ, nữ cư sĩ, với các vua chúa, đại thần các vua chúa, với
các ngoại đạo, các đệ tử ngoại đạo. Do vị ấy sống giao thiệp, phóng
túng, thô lỗ, đam mê nói chuyện, nên tham ái tấn công tâm vị ấy. Vị
ấy, với tâm bị tham ái tấn công, liền từ bỏ học pháp và hoàn tục.
Ví như, thưa các Hiền giả, một vị vua, hay đại thần của vua, đang đi
giữa đường cùng với bốn loại binh chủng, đến trú ở một đêm tại
một khóm rừng. Ở đấy, do tiếng voi, tiếng ngựa, tiếng xe, tiếng bộ
binh, tiếng trống lớn, trống nhỏ, tiếng tù và, nên tiếng của con dế
biến mất. Rồi này các Hiền giả, có người nói như sau : "Nay trong
khóm rừng này, tiếng kêu của con dế không hiện ra nữa". Người ấy
nói như vậy, thưa các Hiền giả, có nói một cách chơn chánh không ?
- Thưa không, thưa Hiền giả. Sự
kiện này có xảy ra, thưa Hiền giả : Khi nào vua hay vị đại thần của
vua ra đi khỏi khóm rừng này, khi ấy tiếng con dế kêu sẽ hiện hữu.
- Cũng vậy, thưa các Hiền giả,
ở đây, có hạng người do không tác ý tất cả các tướng, chứng đạt
và an trú vô tướng tâm định. Vị ấy, với ý nghĩ : "Ta đạt được
vô tướng tâm định", sống giao thiệp với các Tỷ-kheo, các Tỷ-kheo-ni,
với các nam cư sĩ, nữ cư sĩ, với các vua chúa, các đại thần của vua,
với các ngoại đạo, các đệ tử ngoại đạo. Do vị ấy sống giao thiệp,
phóng túng, thô lỗ, đam mê nói chuyện, nên tham ái tấn công tâm vị ấy.
Vị ấy, với tâm bị tham ái tấn công, liền từ bỏ học pháp và hoàn tục.
8. Rồi Tôn giả Citta Hatthisàriputta
sau một thời gian từ bỏ học pháp và hoàn tục. Rồi các Tỷ-kheo, bạn của
Tôn giả Citta Hatthisàriputta đi đến Tôn giả Mahàkotthita, sau khi đến nói
với Tôn giả Mahàkotthita :
- Có phải Tôn giả Mahàkotthita biết
được tâm của Citta Hatthisàriputta với tâm của mình: "Citta
Hatthisàriputta đã chứng quả chứng này, quả chứng này, hay là chư Thiên
báo cho biết về vấn đề này ; tuy vậy, vị ấy sẽ từ bỏ học pháp
và hoàn tục" ?
- Thưa chư Hiền, tôi biết được
tâm của Citta Hatthisàriputta với tâm của tôi, rằng Citta đã chứng được
quả chứng này, quả chứng này, và chư Thiên cũng báo cho biết về vấn
đề này : "Thưa Tôn giả, Citta Hatthisàriputta đã chứng được quả chứng
này, quả chứng này, nhưng vị ấy sẽ từ bỏ học pháp và hoàn tục".
Rồi các bạn bè của Citta
Hatthisàriputta đi đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi
xuống một bên. Ngồi xuống một bên, các Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn :
- Bạch Thế Tôn, Citta
Hatthisàriputta đã chứng được quả chứng này, quả chứng này, nhưng đã
từ bỏ học pháp và hoàn tục.
- Này các Tỷ-kheo, Citta không bao
lâu sẽ nghĩ đến xuất ly.
9. Rồi Citta Hatthisàriputta không bao
lâu cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà sa, xuất gia, từ bỏ gia đình, sống
không gia đình. Rồi Tôn giả Citta Hatthisàriputta sống một mình, an tịnh,
không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, không bao lâu chứng được mục đích
mà các thiện nam tử chân chánh xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia
đình, hướng đến. Đó là vô thượng cứu cánh Phạm hạnh, vị ấy ngay
trong hiện tại đã tự mình với thắng trí chứng ngộ, chứng đạt và an
trú. Vị ấy biết rõ rằng : "Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc
cần làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa".
Và Tôn giả Citta Hatthisàriputta trở
thành một vị A-la-hán.
(VII) (61) CON ĐƯỜNG ĐI ĐẾN BỜ BÊN
KIA
1. Như vầy tôi nghe :
Một thời Thế Tôn trú ở
Bàrànasi, tại Isipatana, vườn Lộc Uyển. Lúc bấy giờ, nhiều Tỷ-kheo trưởng
lão, sau bữa ăn, trên con đường đi khất thực trở về, ngồi tụ họp tại
ngôi nhà hình tròn, và câu chuyện sau đây được khởi lên :
- Này chư Hiền, Thế Tôn đã nói
như sau trong "Con đường đến bờ bên kia" trong câu hỏi của
Metteyya :
Ai biết hai cực đoan,
Giữa bậc Trí không nhiễm,
Ta gọi bậc Đại nhân,
Đây, vượt người dệt vải.
- Thưa Hiền giả, thế nào là một
cực đoan ? Thế nào là cực đoan thứ hai" Thế nào là chặng giữa ?
Thế nào là người dệt vải ?
2. Được nói vậy, một Tỷ-kheo thưa
với các Tỷ-kheo trưởng lão :
- Thưa chư Hiền, xúc là một cực
đoan. Xúc tập khởi là cực đoan thứ hai. Xúc diệt là chặng giữa. Ái
là người thợ dệt ; vì rằng ái dệt, nên khiến cho vị ấy phải sanh
ở hữu này. Cho đến như vậy, thưa chư Hiền, Tỷ-kheo thắng tri được
điều có thể thắng tri, liễu tri được điều có thể liễu tri. Do thắng
tri được điều có thể thắng tri, liễu tri được điều có thể liễu
tri, ngay trong hiện tại, vị ấy có thể chấm dứt khổ đau.
3. Được nói vậy, một Tỷ-kheo
khác thưa với các Tỷ-kheo trưởng lão :
- Quá khứ, thưa chư Hiền, là một
cực đoan. Tương lai là cực đoan thứ hai. Hiện tại là chặng giữa. Ái
là người dệt vải. Do ái dệt, nên khiến cho vị ấy phải sanh ở hữu
này. Cho đến như vậy, thưa chư Hiền, Tỷ-kheo thắng tri được điều có
thể tri... vị ấy có thể chấm dứt khổ đau.
4. Được nói vậy, một Tỷ-kheo
khác thưa với các Tỷ-kheo trưởng lão :
- Lạc, thưa chư Hiền, là một cực
đoan. Khổ là cực đoan thứ hai. Không khổ không lạc là chặng giữa. Ái
là người dệt vải. Do ái dệt, nên khiến cho vị ấy phải sanh ở hữu
này... có thể chấm dứt khổ đau.
5. Được nói vậy, một Tỷ-kheo
khác thưa với các Tỷ-kheo trưởng lão :
- Danh, thưa chư Hiền, là một cực
đoan. Sắc là cực đoan thứ hai. Thức là chặng giữa. Ái là người dệt
vải. Do ái dệt... có thể chấm dứt khổ đau.
6. Được nói vậy, một Tỷ-kheo
khác thưa với các Tỷ-kheo trưởng lão :
- Sáu nội xứ, thưa chư Hiền, là
một cực đoan. Sáu ngoại xứ là cực đoan thứ hai. Thức là chặng giữa.
Ái là người dệt vải. Do ái dệt... có thể chấm dứt khổ đau.
7. Được nói vậy, một Tỷ-kheo
khác thưa với các Tỷ-kheo trưởng lão :
- Thân, thưa chư Hiền, là một cực
đoan. Thân tập khởi là cực đoan thứ hai. Thân kiến diệt là chặng giữa.
Ái là người dệt vải. Do ái dệt... có thể chấm dứt khổ đau.
8. Được nói vậy, một Tỷ-kheo
khác thưa với các Tỷ-kheo trưởng lão :
- Thưa chư Hiền, tất cả chúng
tôi đã trả lời tùy theo sự hiểu biết của chúng tôi. Thưa chư Hiền,
chúng ta sẽ đi đến Thế Tôn, sau khi đến, chúng ta sẽ hỏi Thế Tôn về
ý nghĩa này. Thế Tôn trả lời cho chúng ta như thế nào, chúng ta sẽ thọ
trì như vậy.
- Thưa vâng, thưa Hiền giả.
Các Tỷ-kheo trưởng lão vâng đáp
Tỷ-kheo ấy. Rồi các trưởng lão đi đến Thế Tôn, sau khi đi đến, đảnh
lễ Thế Tôn, rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, các Tỷ
-kheo trưởng lão thuật lại với Thế Tôn tất cả câu chuyện đã xảy ra
và thưa :
- Bạch Thế Tôn, ai là người đã
khéo nói ?
- Tất cả các Thầy, này các Tỷ-kheo,
đều khéo nói theo phương pháp của mình. Nhưng, đây là vấn đề Ta nói về
con đường đi đến bờ bên kia trong các câu hỏi của Metteyya.
Ai biết hai cực đoan,
Giữa bậc Trí không nhiễm,
Ta gọi bậc Đại nhân,
Đây, vượt người dệt vải.
Hãy nghe và suy nghiệm kỹ, Ta sẽ
nói :
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các vị Tỷ-kheo trưởng lão vâng
đáp Thế Tôn. Thế Tôn nói như sau :
- Xúc, này các Tỷ-kheo, là cực
đoan. Xúc tập khởi là cực đoan thứ hai. Xúc diệt là chặng giữa. Ái
là người dệt vải ; vì rằng ái dệt nên khiến cho vị ấy phải sanh ở
hữu này. Cho đến như vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo thắng tri được điều
có thể thắng tri, liễu tri được điều có thể liễu tri. Do thắng tri
được điều có thể thắng tri, liễu tri được điều có thể liễu tri,
ngay trong hiện tại, vị ấy có thể chấm dứt khổ đau.
(VIII) (62) LỜI CẢM HỨNG
1. Như vầy tôi nghe :
Một thời, Thế Tôn đang du hành giữa
dân chúng Kosala với đại chúng Tỷ-kheo, đi đến một thị trấn của dân
chúng Kosala tên là Dandakappaka. Rồi Thế Tôn từ trên đường bước xuống,
ngồi xuống chỗ đã được sửa soạn dưới một gốc cây ; còn các Tỷ-kheo
ấy đi vào Dandakappaka để tìm chỗ ở. Bấy giờ Tôn giả A计nda cùng với một số đông Tỷ-kheo, đi đến sông
Aciravatì để rửa tay chân, sau khi rửa tay chân ở sông Aciravatì xong, ra khỏi
sông, đứng trên bờ đắp một y để phơi tay chân cho khô.
2. Rồi một Tỷ-kheo đi đến Tôn
giả A计nda, sau khi đến, thưa với Tôn giả
A计nda :
- Có phải Thế Tôn tập trung tất
cả tâm, thưa Tôn giả A计nda, để tuyên bố
về Devadatta như sau : "Devadatta phải sanh vào đọa xứ, phải sanh vào
địa ngục cho đến một kiếp, không thể cứu hộ được" hay có phải
nhờ một Thiên nhân ?
- Thật đúng như Thế Tôn đã
tuyên bố.
Rồi Tôn giả Ànanda đi đến Thế
Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống
một bên, Tôn giả A计nda bạch Thế Tôn :
- Ở đây, bạch Thế Tôn, với một
số đông Tỷ-kheo, con đi đến sông Aciravatì để rửa tay chân, sau khi rửa
tay chân ở sông Aciravatì xong, ra khỏi sông, đứng trên bờ đắp một tấm
y để phơi tay chân cho khô. Rồi bạch Thế Tôn,
một Tỷ-kheo đi đến con, sau khi đến
thưa với con : "Có phải Thế Tôn tập trung tất cả tâm, thưa Tôn giả
Ànanda, để tuyên bố về Devadatta như sau : "Devadatta phải sanh vào đọa
xứ, phải sanh vào địa ngục cho đến một kiếp, không thể cứu hộ được"
hay có phải nhờ một Thiên nhân ? "
Khi được nói vậy, bạch Thế
Tôn, con trả lời Tỷ-kheo ấy : "Thưa Hiền giả, thật đúng như Thế
Tôn đã tuyên bố".
Này Ànanda, hoặc Tỷ-kheo ấy là vị
tân nhập, xuất gia chưa được bao lâu, hay vị ấy là Tỷ-kheo trưởng lão
ngu si, không thông minh. Làm sao khi ta đã tuyên bố một chiều, ở đây lại
có thể có trường hợp thứ hai được ? Ta không thể thấy về một người
nào khác, này A计nda, sau khi tập trung tất cả
tâm, Ta đã tuyên bố như vậy, trừ với Devadatta ! Cho đến khi nào, này
Ànanda, Ta thấy một pháp trắng nhỏ như đầu sợi lông đuôi ngựa ở
Devadatta, thời Ta đã không tuyên bố về Devadatta như sau : "Devadatta phải
sanh vào đọa xứ, phải sanh vào địa ngục cho đến một kiếp, không thể
cứu hộ được". Cho đến khi nào, này Ànanda, Ta không thấy một pháp
trắng nhỏ như đầu sợi lông đuôi ngựa ở Davadatta, cho nên Ta đã tuyên
bố về Devadatta như sau : "Devadatta phải sanh vào đọa xứ, phải sanh vào
địa ngục cho đến một kiếp, không thể cứu hộ được". Ví như, này
Ànanda, một hố phân cao hơn đầu người, đầy cả phân, và một người
rơi vào hố phân cho đến cả đầu. Rồi một người khác đi đến, muốn
lợi ích, muốn hạnh phúc, muốn người ấy an ổn khỏi các khổ ách, muốn
kéo người ấy ra khỏi hố phân ấy. Người này đi vòng quanh hố phân và
không thấy cho đến một điểm nhỏ như đầu sợi lông đuôi ngựa ở người
ấy mà không bị dính phân, để có thể nắm lấy chỗ ấy và kéo lên. Cũng
vậy, này Ànanda, cho đến khi nào, Ta thấy một pháp trắng nhỏ như đầu
sợi lông đuôi ngựa ở Devadatta, thời Ta đã không tuyên bố về Devadatta
như sau : "Devadatta phải sanh vào đọa xứ, phải sanh vào địa ngục
cho đến một kiếp, không thể cứu hộ được". Nếu thầy muốn nghe,
này Ànanda, Như Lai sẽ phân tích về căn trí của con người.
- Nay đã đến thời, bạch Thế Tôn
! Nay đã đến thời, bạch Thiên Thệ, để Thế Tôn phân tích các căn trí
của con người, sau khi nghe Thế Tôn, các Tỷ-kheo sẽ thọ trì.
Vậy này Ànanda, hãy nghe và suy nghiệm
kỹ, Ta sẽ nói :
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Tôn giả Ànanda vâng đáp Thế Tôn.
Thế Tôn nói như sau :
3. - Ở đây, này Ànanda, với tâm của
Ta, Ta rõ biết tâm của một người khác : "Trong người này, có những
pháp thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian khác, cũng vậy,
với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy : "Trong người này,
các pháp thiện đã biến mất, các pháp bất thiện đang hiện hữu, nhưng
còn có cội gốc thiện chưa bị cắt đứt. Và pháp thiện sẽ khởi lên từ
cội gốc thiện ấy". Như vậy người này sẽ không bị thối đọa
trong tương lai. Ví như, này Ànanda, các hột giống chưa bị bể vụn, chưa
bị hư thối, chưa bị gió và sức nóng phá hoại, còn giữ được sức sống
bám sâu trong cánh đồng, được gieo trên mảnh đất khéo sửa soạn. Này
Ànanda, Thầy có thể biết những hột giống này sẽ được lớn lên, được
tăng trưởng, được lớn mạnh không ?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
- Cũng vậy, này Ànanda, ở đây, với
tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của một người khác : "Trong người này,
có những pháp thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian
khác, cũng vậy, với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy :
"Trong người này, các pháp thiện đã biến mất, các pháp bất thiện
đang hiện hữu. Nhưng còn có cội gốc thiện chưa bị cắt đứt. Và thiện
pháp sẽ khởi lên từ cội gốc thiện ấy". Như vậy người này sẽ
không bị thối đọa trong tương lai. Như vậy, này Ànanda, Như Lai với tâm
của mình biết được tâm của loài Người. Cũng vậy, này Ànanda, Như Lai
với tâm của mình đã biết được các căn trí của người. Cũng vậy, này
Ànanda, Như Lai với tâm của mình biết được pháp sanh khởi trong tương
lai.
4. Ở đây, này Ànanda, với tâm của
Ta, Ta rõ biết tâm của một người khác : "Trong người này, có những
pháp thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian khác, cũng vậy,
với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy : "Trong người này,
các pháp bất thiện đã biến mất, các pháp thiện đang hiện hữu, nhưng
còn có cội gốc bất thiện chưa bị cắt đứt và các pháp bất thiện sẽ
khởi lên từ cội gốc bất thiện ấy". Như vậy người này sẽ bị
thối đọa trong tương lai. Ví như, này Ànanda, các hột giống chưa bị bể
vụn, chưa bị hư thối, chưa bị gió và sức nóng phá hoại, còn giữ được
sức sống, được bám sâu trong cánh đồng, được gieo trên mảnh đất đầy
sỏi đá. Này Ànanda, Thầy có thể rõ biết những hột giống này sẽ
không có thể được lớn lên, được tăng trưởng, được lớn mạnh không
?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
- Cũng vậy, này Ànanda, ở đây, với
tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người khác : "Trong người này, có những
pháp thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian khác, cũng vậy,
với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy : "Trong người này,
các pháp bất thiện đã biến mất, các pháp thiện đang hiện hữu, nhưng
cội gốc của pháp bất thiện chưa được cắt đứt và các pháp bất thiện
sẽ khởi lên từ cội gốc bất thiện ấy. Như vậy người này sẽ bị
thối đọa trong tương lai". Như vậy, này Ànanda, Như Lai với tâm của
mình, đã biết được tâm của loài Người. Cũng vậy, này Ànanda, Như Lai
với tâm của mình đã biết được các căn trí của người. Cũng vậy, này
Ànanda, Như Lai với tâm của mình biết được pháp sanh khởi trong tương
lai.
5. Ở đây, này Ànanda, với tâm của
Ta, Ta rõ biết tâm của người khác : "Trong người này, có những pháp
thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian, cũng vậy, với
tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy : "Người này không có
pháp trắng cho đến nhỏ như đầu sợi lông đuôi ngựa. Người này thành
tựu với những pháp bất thiện, chỉ một mặt màu đen, sau khi thân hoại
mạng chung sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục". Ví như, này
Ànanda, các hột giống bị bể vụn, bị hư thối, bị gió và sức nóng
phá hoại, được bám sâu trong cánh đồng, được gieo trên mảnh đất khéo
sửa soạn. Này A计nda, Thầy có thể rõ biết
những hột giống này không thể được lớn lên, được tăng trưởng,
được lớn mạnh không?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
- Cũng vậy, này Ànanda, với tâm của
Ta, Ta rõ biết tâm của người khác : "Trong người này, có những pháp
thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian, cũng vậy, với
tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy : "Người này không có
pháp trắng cho đến nhỏ như đầu sợi lông đuôi ngựa. Người này thành
tựu với những pháp bất thiện, chỉ một mặt màu đen, sau khi thân hoại
mạng chung, sẽ bị sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục".
Cũng vậy, này Ànanda, Như Lai với tâm của mình biết được tâm của
loài Người. Cũng vậy, này Ànanda, Như Lai với tâm của mình đã biết
được các căn trí của người. Cũng vậy, này Ànanda, Như Lai với tâm của
mình, biết được pháp sanh khởi trong tương lai.
Khi được nói vậy, Tôn giả
Ànanda bạch Thế Tôn :
- Bạch Thế Tôn, có thể tuyên bố
ba hạng người khác đồng loại với ba người này hay không ?
- Có thể được, này Ànanda.
Thế Tôn nói như sau :
6. - Ở đây, này Ànanda, với tâm của
Ta, Ta rõ biết tâm của người khác như sau : "Trong người này, có những
pháp thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian, cũng vậy,
với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy : "Trong người này,
các pháp thiện đã biến mất, các pháp bất thiện đang hiện khởi ; và cội
gốc thiện chưa bị cắt đứt và nhưng đi đến hoàn toàn bị nhổ lên bởi
người ấy. Như vậy, người này sẽ đi đến thối đọa trong tương
lai". Ví như, này Ànanda, các cục than cháy đỏ, rực cháy, cháy lửa
ngọn, được quăng trên đất sỏi. Này Ànanda, Thầy có biết không, đống
than này không có thể lớn lên, tăng trưởng, lớn mạnh ?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
Ví như, này Ànanda, vào buổi chiều,
mặt trời đang lặn, Thầy có thể biết được chăng, này Ànanda, biết rằng
: "Ánh sáng đã biến mất, bóng tối đã xuất hiện" ?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
Ví như, này Ànanda, khi đêm đã qua
một phần, trong thời gian ăn cơm, Thầy có biết chăng, này Ànanda, biết rằng
: "Ánh sáng đã biến mất, bóng tối đã xuất hiện" ?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
- Cũng vậy, này Ànanda, ở đây với
tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người khác như sau : "Trong người này,
có những pháp thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian, cũng
vậy, với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy, biết rằng :
"Trong người này, các pháp thiện đã biến mất, các pháp bất thiện
đã hiện khởi. Và cội gốc thiện chưa bị cắt đứt, đi đến hoàn
toàn bị nhổ lên bởi người ấy. Như vậy, người này sẽ đi đến thối
đọa trong tương lai". Cũng vậy, này A计nda,
Như Lai biết được tâm của loài Người, với tâm của mình. Cũng vậy, này
Ànanda, Như Lai với tâm của mình đã biết được các căn trí của người.
Cũng vậy, này Ànanda, Như Lai với tâm của mình, biết được pháp sanh khởi
trong tương lai.
7. Ở đây, này Ànanda, với tâm của
Ta, Ta rõ biết tâm của người khác như sau : "Trong người này, có những
pháp thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian, cũng vậy,
với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy : "Trong người này,
các pháp bất thiện đã biến mất, các pháp thiện hiện khởi ; cội gốc
bất thiện chưa bị cắt đứt, nhưng đi đến hoàn toàn bị nhổ lên bởi
người ấy. Như vậy, người này sẽ không phải bị thối đọa trong
tương lai". Ví như, này Ànanda, đống than cháy đỏ, rực cháy, cháy lửa
ngọn, quăng trên một đống cỏ khô, hay trên đống củi khô. Này Ànanda,
Thầy có biết chăng, đống than này sẽ được lớn lên, tăng trưởng, lớn
mạnh ?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
- Ví như, này Ànanda, đêm đã gần
mãn, mặt trời đang mọc ; này Ànanda, Thầy có biết chăng bóng tối sắp
sửa biến mất, ánh sáng sẽ hiện ra" ?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
- Ví như, này Ànanda, trong một thời
gian sau, vào giữa trưa, vào giờ ăn cơm, Thầy có biết chăng, này Ànanda,
bóng tối đã biến mất, ánh sáng sẽ hiện ra" ?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
- Cũng vậy, này Ànanda, ở đây, với
tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người khác như sau : "Trong người này,
có những pháp thiện, có những pháp bất thiện". Sau một thời gian
khác, cũng vậy, với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy :
"Trong người này, pháp bất thiện đã biến mất, các pháp thiện được
hiện khởi ; cội gốc bất thiện chưa bị cắt đứt, nhưng đi đến hoàn
toàn bị nhổ lên bởi người ấy. Như vậy, người này sẽ không phải bị
thối đọa trong tương lai". Cũng vậy, này A计nda, Như Lai biết được tâm của loài Người với tâm
của mình. Cũng vậy, này Ànanda, Như Lai với tâm của mình đã biết được
các căn trí của người. Cũng vậy, này Ànanda, Như Lai với tâm của mình,
biết được pháp sanh khởi trong tương lai.
8. Ở đây, này Ànanda, với tâm của
Ta, Ta rõ biết tâm của người khác như sau : "Trong người này, có những
pháp thiện, cũng có những pháp bất thiện". Sau một thời gian, cũng vậy,
với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người ấy : "Trong người này
không có pháp bất thiện cho đến nhỏ như đầu sợi lông đuôi ngựa. Người
này thành tựu với những pháp thuần túy trắng, những pháp không có lỗi
lầm, ngay trong hiện tại, sẽ được nhập Niết-bàn". Ví như, này
Ànanda, những cục than nguội lạnh, đã dập tắt, bị quăng trên đống cỏ
hay trên đống củi khô. Này Ànanda, Thầy có biết chăng, đống than này
không thể lớn lên, tăng trưởng, lớn mạnh ?
- Thưa có, bạch Thế Tôn.
Cũng vậy, này A计nda, với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm của người khác
như sau : "Trong người này, có những pháp thiện, cũng có những pháp bất
thiện". Sau một thời gian, cũng vậy, với tâm của Ta, Ta rõ biết tâm
của người ấy : "Trong người này không có pháp bất thiện cho đến
nhỏ như đầu sợi lông đuôi ngựa. Người này thành tựu với những
pháp thuần túy trắng, những pháp không có lỗi lầm, ngay trong hiện tại,
sẽ được nhập Niết-bàn". Như vậy, này Ànanda, Như Lai biết được
tâm của loài Người với tâm của mình. Cũng vậy, này Ànanda, Như Lai với
tâm của mình đã biết được căn trí của mình, biết được pháp sanh khởi
trong tương lai.
Ở đây, này Ànanda, ba hạng người
trước, một trong ba người ấy không phải bị thối đọa, một phải bị
thối đọa, một bị rơi vào đọa xứ, địa ngục. Ở đây, này Ànanda,
trong ba hạng người sau, một trong ba hạng người này không phải bị thối
đọa, một phải bị thối đọa, một được nhập Niết-bàn.