- Kinh Tăng Chi Bộ
- HT. Thích Minh Châu dịch
- 4e
- XV. PHẨM ÁNH SÁNG
(I) (141) HÀO QUANG
- Này các Tỷ-kheo, có bốn loại
hào quang. Thế nào là bốn ?
Hào quang mặt trăng, hào quang mặt
trời, hào quang ngọn lửa, hào quang trí tuệ.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại hào
quang này. Và này các Tỷ-kheo, loại tối thượng trong bốn loại hào quang
là hào quang trí tuệ.
(II) (142) ÁNH SÁNG
- Này các Tỷ-kheo, có bốn loại
ánh sáng. Thế nào là bốn ?
A鮨 sáng
mặt trăng, ánh sáng mặt trời, ánh sáng ngọn lửa, ánh sáng trí tuệ.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại ánh
sáng này. Và này các Tỷ-kheo, loại tối thượng trong bốn loại ánh sáng
là ánh sáng trí tuệ.
(III) (143) ÁNH LỬA
- Này các Tỷ-kheo, có bốn loại
ánh lửa. Thế nào là bốn ?
A鮨 lửa
mặt trăng, ánh lửa mặt trời, ánh lửa ngọn lửa, ánh lửa trí tuệ.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại ánh
lửa này. Và này các Tỷ-kheo, loại tối thượng trong bốn loại ánh lửa
là ánh lửa trí tuệ.
(IV) (144) ÁNH CHIẾU
- Này các Tỷ-kheo, có bốn loại
ánh chiếu. Thế nào là bốn ?
A鮨 chiếu
mặt trăng, ánh chiếu mặt trời, ánh chiếu ngọn lửa, ánh chiếu trí tuệ.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại ánh
chiếu này. Và này các Tỷ-kheo, loại tối thượng trong bốn loại ánh chiếu
là ánh chiếu trí tuệ.
(V) (145) ÁNH ĐÈN
- Này các Tỷ-kheo, có bốn loại
ánh đèn. Thế nào là bốn ?
Ánh đèn mặt trăng, ánh đèn mặt
trời, ánh đèn ngọn lửa, ánh đèn trí tuệ.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại ánh
đèn này. Và này các Tỷ-kheo, loại tối thượng trong bốn loại ánh đèn
là ánh đèn trí tuệ.
(VI) (146) THỜI GIAN (1)
- Có bốn loại thời gian này. Thế
nào là bốn ?
Nghe pháp đúng thời, đàm luận về
pháp đúng thời, chỉ đúng thời, quán đúng thời.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại thời
gian này.
(VII) (147) THỜI GIAN (2)
1. - Có bốn thời gian này, này các
Tỷ-kheo, nếu khéo tu tập, nếu khéo vận chuyển, tuần tự đưa đến sự
đoạn diệt các lậu hoặc. Thế nào là bốn ?
Nghe pháp đúng thời, đàm luận về
pháp đúng thời, chỉ đúng thời, quán đúng thời.
Bốn thời gian này, này các Tỷ-kheo,
khéo tu tập, khéo vận chuyển, tuần tự đưa đến sự đoạn diệt các lậu
hoặc.
2. Ví như, này các Tỷ-kheo, trên đỉnh
núi, trời mưa nặng hột, và nước chảy theo triền thấp, tràn đầy hang
núi, khe núi, thung lũng. Khi các hang núi, khe núi, thung lũng được tràn đầy,
thời ao nhỏ được tràn đầy. Ao nhỏ được tràn đầy, thời ao lớn
được tràn đầy. Ao lớn được tràn đầy, thời sông nhỏ được tràn
đầy. Sông nhỏ được tràn đầy, thời sông lớn được tràn đầy. Sông
lớn được tràn đầy, thời biển lớn đại dương được tràn đầy.
Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, bốn thời gian này, nếu khéo tu tập, nếu
khéo vận chuyển, tuần tự đưa đến sự đoạn diệt các lậu hoặc.
(VIII) (148) HẠNH ÁC VỀ LỜI NÓI
- Này các Tỷ-kheo, có bốn hạnh
ác về lời nói này. Thế nào là bốn ?
Nói láo, nói hai lưỡi, nói lời
thô ác, nói lời phù phiếm.
Này các Tỷ-kheo, có bốn hạnh ác
về lời nói này.
(IX) (149) HẠNH THIỆN VỀ LỜI NÓI.
- Này các Tỷ-kheo, có bốn hạnh
thiện về lời nói này. Thế nào là bốn ?
Nói thật, không nói hai lưỡi, nói
lời nhu hòa, nói lời thông minh
Này các Tỷ-kheo, có bốn hạnh thiện
về lời nói này.
(X) (150) LÕI (Tinh túy)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn lõi
này. Thế nào là bốn ?
Lõi về giới, lõi về định, lõi
về tuệ, lõi về giải thoát.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại lõi
này.
XVI. PHẨM CÁC CĂN
(I) (151) CÁC CĂN
- Này các Tỷ-kheo, có bốn căn này.
Thế nào là bốn
Tín căn, tấn căn, niệm căn, định
căn.
Này các Tỷ-kheo, có bốn căn này.
(II) (152) LỰC (1)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn lực
này. Thế nào là bốn?
Tín lực, tấn lực, niệm lực, định
lực.
Này các Tỷ-kheo, có bốn lực này.
(III) (153) LỰC (2)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn lực
này. Thế nào là bốn
Tuệ lực, tấn lực, vô tội lực,
năng nhiếp lực.
Này các Tỷ-kheo, có bốn lực này.
(IV) (154) LỰC (3)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn lực
này. Thế nào là bốn
Niệm lực, định lực, vô tội lực,
năng nhiếp lực.
Này các Tỷ-kheo, có bốn lực này.
(V) (155) LỰC (4)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn lực
này. Thế nào là bốn?
Giản trạch lực, tu tập lực, vô
tội lực, năng nhiếp lực.
Này các Tỷ-kheo, có bốn lực này.
(VI) (156) KIẾP
- Này các Tỷ-kheo, có bốn vô lượng
của kiếp này. Thế nào là bốn ?
Khi kiếp chuyển thành, này các Tỷ-kheo,
thật không dễ gì để ước tính có bao nhiêu năm như vậy, có nhiều trăm
năm như vậy, có nhiều ngàn năm như vậy.
Khi kiếp đã chuyển thành và dừng
lại, này các Tỷ-kheo, thật không dễ gì ước tính như vậy.
Khi kiếp chuyển hoại, này các Tỷ-kheo,
thật không dễ gì ước tính có nhiều năm như vậy … như vậy.
Khi kiếp đã chuyển hoại và dừng
lại, này các Tỷ-kheo, thật không dễ gì ước tính … như vậy.
Này các Tỷ-kheo, có bốn vô lượng
của kiếp này.
(VII) (157) BỆNH
1. - Này các Tỷ-kheo, có hai loại bệnh
này. Thế nào là hai ?
Này các Tỷ-kheo, chúng ta thấy có
chúng sanh tự nhận mình là không thân bệnh được một năm, tự nhận mình
là không thân bệnh được hai năm, được ba … được bốn … được
năm … được mười … được hai mươi … được ba mươi … được bốn
mươi … tự nhận mình là không thân bệnh được năm mươi năm, tự nhận
mình là không thân bệnh được một trăm năm. Chúng sanh ấy, này các Tỷ-kheo,
rất khó tìm được ở đời là những chúng sanh tự nhận mình là không
tâm bệnh dầu chỉ trong một khoảnh khắc, trừ những vị đã đoạn trừ
các lậu hoặc.
2. Này các Tỷ-kheo, có bốn loại bệnh
này cho người xuất gia. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, người có
dục lớn, bực bội tức tối, không tự bằng lòng với các đồ vật như
y, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh. Người ấy vì
nhiều dục lớn, bực bội tức tối, không tự bằng lòng với các đồ vật
như y, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh, khởi lên
thèm khát, ác dục, muốn được các điều không được tán thán, muốn
được các lợi dưỡng, cung kính, danh vọng. VỊ ấy nỗ lực, cố gắng,
tinh tấn để được các điều không được tán thán, muốn được các lợi
dưỡng, cung kính, danh vọng. Vị ấy sau khi tính toán, đi đến các gia đình;
sau khi tính toán, ngồi xuống; sau khi tính toán, thuyết pháp ; sau khi tính
toán, ngưng nín tiểu tiện, đại tiện. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là bốn
chứng bệnh của người xuất gia.
3. Do vậy, này các Tỷ-kheo, cần phải
học tập như sau : "Ta sẽ không có dục lớn, bực bội tức tối, tự
bằng lòng với các đồ vật như y, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược
phẩm trị bệnh. Ta sẽ không thèm khát, ác dục, muốn được các điều
không đáng được tán thán, muốn được các lợi dưỡng, cung kính, danh vọng.
Ta sẽ không nỗ lực, không cố gắng, không tinh tấn để được các lợi
dưỡng, cung kính, danh vọng. Ta sẽ kham nhẫn lạnh, nóng, đói, khát, sự
xúc chạm với ruồi và muỗi, với gió và mưa và các vật bò sát, (kham nhẫn)
các hình thức nói phô khó chịu, khó chấp nhận. Ta sẽ chịu đựng các
khổ thọ về thân, khởi lên khổ đau, nhói đau, mãnh liệt, kịch liệt,
không khả hỷ, không khả ý, đứt mạng sống". Như vậy, này các Tỷ-kheo,
các Thầy cần phải học tập.
(IX) (158) THỐI ĐỌA
1. Tại đây, Tôn giả Sàriputta gọi
các Tỷ-kheo :
- Này các Hiền giả Tỷ-kheo.
- Thưa vâng, Hiền giả.
Các tỷ-kheo ấy vâng đáp Tôn giả
Sàriputta. Tôn giả Sàriputta nói như sau :
- Thưa các Hiền giả, Tỷ-kheo hay Tỷ-kheo-ni
nào thấy trên tự thân có bốn pháp này, cần phải đi đến kết luận rằng
: "Tôi thối đọa khỏi các thiện pháp ". Đây được Thế Tôn gọi
là thối đọa. Thế nào là bốn ?
Tham ái tăng thịnh, sân tăng thịnh,
si tăng thịnh, đối với các vấn đề có mặt, không có mặt, không có tuệ
nhãn soi thấu.
Thưa các Hiền giả, Tỷ-kheo hay Tỷ-kheo-ni
nào thấy trên tự thân có bốn pháp này, cần phải đi đến kết luận rằng
: "Tôi thối đọa khỏi các thiện pháp ". Đây được Thế Tôn gọi
là thối đọa.
2. Thưa các Hiền giả, Tỷ-kheo hay
Tỷ-kheo-ni nào thấy trên tự thân có bốn pháp này, cần phải đi đến kết
luận rằng : "Tôi không thối đọa khỏi các thiện pháp ". Đây
được Thế Tôn gọi là không thối đọa. Thế nào là bốn ?
Tham ái giảm thiểu, sân giảm thiểu,
si giảm thiểu. Đối với các vấn đề có mặt, không có mặt, có tuệ
nhãn soi thấu.
Thưa các Hiền giả, Tỷ-kheo hay Tỷ-kheo-ni
nào thấy trên tự thân có bốn pháp này, cần phải đi đến kết luận rằng
: "Tôi không thối đọa khỏi các thiện pháp ". Đây được Thế Tôn
gọi là không thối đọa.
(IX) (159) TỶ-KHEO-NI
1. Một thời, Tôn giả Ànanda trú
ở Kosambi, tại khu vườn Ghosita. Rồi một Tỷ-kheo gọi một người và
nói :
"- Hãy đến đây, thưa Ông.
Hãy đi đến Tôn giả Ànanda, và nhân danh tôi, với đầu đảnh lễ Tôn giả
Ànanda và nói : "Thưa Tôn giả, Tỷ-kheo-ni tên là … bị bệnh, khổ
đau, bị trọng bệnh. Tỷ-kheo-ni với đầu đảnh lễ Tôn giả Ànanda và
nói như sau : "Thưa Tôn giả, lành thay, nếu Tôn giả đi đến trú xứ
của Tỷ-kheo-ni, đi đến Tỷ-kheo-ni ấy vì lòng từ mẫn".
"- Thưa vâng, nữ Tôn giả".
Người ấy vâng đáp Tỷ-kheo-ni ấy, đi đến Tôn giả Ànanda; sau khi đến,
đảnh lễ Tôn giả Ànanda, rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một
bên, người ấy nói với Tôn giả Ànanda :
- Thưa Tôn giả, Tỷ-kheo-ni tên này
bị bệnh, khổ đau, bị trọng bệnh, với đầu đảnh lễ chân Tôn giả
Ànanda, và nói như sau : "Thưa Tôn giả, lành thay, nếu Tôn giả đi đến
trú xứ của Tỷ-kheo-ni, đi đến Tỷ-kheo-ni ấy vì lòng từ mẫn".
Tôn giả Ànanda im lặng nhận lời.
2. Rồi Tôn giả Ànanda, đắp y, cầm
y bát, đi đến trú xứ Tỷ-kheo-ni. Tỷ-kheo-ni ấy thấy Tôn giả Ànanda từ
xa đi đến, sau khi thấy, liền trùm đầu và nằm trên giường. Rồi Tôn
giả Ànanda đi đến Tỷ-kheo-ni ấy, ngồi trên chỗ đã soạn sẵn. Sau khi
ngồi, Tôn giả Ànanda nói với Tỷ-kheo-ni ấy :
3. - Này chị, thân này do đồ ăn
được tác thành, y cứ vào đồ ăn; đồ ăn cần phải đoạn tận. Này chị,
thân này do ái được tác thành, y cứ vào ái; ái cần phải đoạn tận. Này
chị, thân này do kiêu mạn được tác thành, y cứ vào kiêu mạn; kiêu mạn
cần phải đoạn tận. Này chị, thân này do dâm dục được tác thành, y cứ
vào dâm dục; dâm dục, sự phá đổ cây cầu được Thế Tôn nói đến.
4. Này chị, thân này do đồ ăn
được tác thành, y cứ vào đồ ăn; đồ ăn cần phải đoạn tận. Như vậy,
được nói đến, chính do duyên này được nói đến. Này chị, ở đây, Tỷ-kheo
như lý quán sát thọ dụng món ăn không phải để vui đùa, không phải để
đam mê, không phải để trang sức, không phải để tự làm đẹp mình, mà
chỉ để thân này được sống lâu, và được bảo dưỡng, để thân này
khỏi bị thương hại, để hỗ trợ Phạm hạnh, nghĩ rằng : "Như vậy,
ta diệt trừ cảm thọ cũ và không cho khởi lên cảm thọ mới, và ta sẽ
không có lỗi lầm, sống được an ổn". Vị ấy sau một thời gian, dầu
cho y cứ vào đồ ăn, vẫn không đắm trước đồ ăn.
Này chị, thân này do đồ ăn được
tác thành, y cứ vào đồ ăn; đồ ăn cần phải đoạn tận. Như vậy, được
nói đến, chính do duyên này được nói đến.
5. Này chị, thân này do ái được
tác thành, y cứ vào ái; ái cần phải đoạn tận. Như vậy, được nói đến,
y cứ vào gì được nói đến như vậy ? Ở đây, này chị, Tỷ-kheo nghe :
"Tỷ-kheo tên này do đoạn diệt các lậu hoặc, ngay trong hiện tại, tự
mình với thắng trí, chứng ngộ, chứng đạt và an trú vô lậu tâm giải
thoát, tuệ giải thoát". VỊ ấy suy nghĩ : "Thật vậy, ta cũng do
đoạn tận các lậu hoặc … ta sẽ chứng ngộ, chứng đạt và an trú vô
lậu tâm giải thoát, tuệ giải thoát". Vị ấy, sau một thời gian, dầu
y cứ vào ái, đoạn tận ái.
Này chị, thân này do ái được tác
thành, y cứ vào ái; ái cần phải đoạn tận. Như vậy, được nói đến,
chính do duyên này được nói đến.
6. Này chị, thân này do kiêu mạn
được tác thành, y cứ vào kiêu mạn; kiêu mạn cần phải đoạn tận.
Như vậy, được nói đến, y cứ vào gì được nói đến như vậy ? Ở đây,
này chị, Tỷ-kheo nghe : "Tỷ-kheo tên này do đoạn diệt các lậu hoặc
… vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải thoát". Vị ấy suy nghĩ : "Vậy
tại sao ta không như vậy ?". Vị ấy, sau một thời gian, dầu y cứ vào
kiêu mạn, đoạn tận kiêu mạn.
7. Này chị, thân này do dâm dục
tác thành, dâm dục, sự phá đổ cây cầu được Thế Tôn nói đến.
8. Rồi Tỷ-kheo-ni ấy, từ giường
đứng dậy, đắp thượng y vào một bên vai, với đầu đảnh lễ chân
Tôn giả Ànanda, và thưa với Tôn giả Ànanda :
- Một lỗi con đã vi phạm, thưa Tôn
giả, vì ngu đần, vì si mê, vì bất thiện. Thưa Tôn giả, mong Tôn giả
Ànanda chấp nhận cho tội lỗi này là một tội lỗi để con ngăn ngừa
trong tương lai !
9. - Thật vậy, này chị, thật sự
chị đã phạm tội vì ngu đần, vì si mê, vì bất thiện. Chị đã làm như
vậy. Này chị, vì Chị thấy phạm tội là phạm tội, và như Pháp phát lộ,
nên chúng tôi chấp nhận tội ấy cho chị. Này chị, như vậy Luật của bậc
Thánh được tăng trưởng khi thấy được phạm tội là phạm tội, và như
pháp phát lộ để ngăn giữ trong tương lai.
(X) (160) LUẬT CỦA BẬC THIỆN THỆ
1. - Này các Tỷ-kheo, khi bậc Thiện
Thệ hay Luật của Thiện Thệ an trú ở đời là vì hạnh phúc cho quần
chúng, vì an lạc cho quần chúng, vì lòng thương tưởng cho đời, vì lợi
ích, vì hạnh phúc, vì an lạc cho chư Thiên và loài Người. Và này các Tỷ-kheo,
thế nào là Thiện Thệ ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Như Lai có
mặt ở đời, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải,
Vô Thượng Sĩ, Điều Nghị Trượng Phu, Thiên Nhân sư, Phật, Thế Tôn.
Này các Tỷ-kheo, đây là bậc Thiện Thệ.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Luật của bậc Thiện Thệ ?
Vị ấy thuyết pháp sơ thiện,
trung thiện, hậu thiện, có nghĩa, có văn, nói lên Phạm hạnh, hoàn toàn
đầy đủ trong sạch. Này các Tỷ-kheo, đây là Luật của bậc Thiện Thệ.
Này các Tỷ-kheo, khi bậc Thiện Thệ
hay Luật của Thiện Thệ an trú ở đời là vì hạnh phúc cho quần chúng,
vì an lạc cho quần chúng, vì lòng thương tưởng cho đời, vì lợi ích,
vì hạnh phúc, vì an lạc cho chư Thiên và loài Người.
3. Có bốn pháp này, này các Tỷ-kheo,
đưa đến diệu pháp hỗn loạn. Thế nào là bốn?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, các Tỷ-kheo
học thuộc lòng kinh, được lãnh thọ sai lầm, với văn cú sắp đặt bị
đảo lộn. Do văn cú bị sắp đặt đảo lộn, này các Tỷ-kheo, nên nghĩa
lý bị hướng dẫn sai lạc. Này các Tỷ-kheo, đây là pháp thứ nhất đưa
đến Diệu pháp hỗn loạn và biến mất.
4. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, các
Tỷ-kheo là những người khó nói, thành tựu với những pháp khiến cho trở
thành khó nói, khó kham nhẫn. Họ không kính trọng lời giáo giới. Này
các Tỷ-kheo, đây là pháp thứ hai đưa đến Diệu pháp hỗn loạn và biến
mất.
5. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, đối
với các Tỷ-kheo nghe nhiều, thông hiểu các tập A-hàm, bậc trì Pháp, trì
Luật, trì toát yếu. Các vị ấy không nói lại kinh cho người khác một
cách cẩn thận. Khi họ mệnh chung, kinh bị cắt đứt tại gốc rễ, không
có chỗ ý cứ. Này các Tỷ-kheo, đây là pháp thứ ba đưa đến Diệu pháp
hỗn loạn và biến mất.
6. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, các
Trưởng lão Tỷ-kheo là những vị sống đầy đủ, lười biếng, dẫn đầu
về đọa lạc, bỏ rơi gánh nặng sống viễn ly, không cố gắng tinh tấn
để đạt được những gì chưa đạt được, để chứng đắc những gì
chưa chứng đắc, để chứng ngộ những gì chưa chứng ngộ. Và những thế
hệ sau tiếp nối theo tà kiến của họ. Thế hệ ấy cũng sống đầy đủ,
lười biếng, dẫn đầu về đọa lạc, bỏ rơi gánh nặng sống viễn ly,
không cố gắng tinh tấn để đạt được những gì chưa đạt được, để
chứng đắc những gì chưa chứng đắc, để chứng ngộ những gì chưa chứng
ngộ. Này các Tỷ-kheo, đây là pháp thứ tư đưa đến Diệu pháp hỗn loạn
và biến mất.
7. Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp
này đưa đến diệu pháp an trú, không hỗn loạn và không biến mất. Thế
nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, các Tỷ-kheo
học thuộc lòng kinh được khéo lãnh thọ, với văn cú sắp đặt đúng đắn.
Do văn cú được sắp đặt đúng đắn, này các Tỷ-kheo, nên nghĩa lý được
hướng dẫn đúng đắn. Này các Tỷ-kheo, đây là pháp thứ nhất đưa đến
Diệu pháp không hỗn loạn và không biến mất.
8. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, các
Tỷ-kheo là những người dễ nói, thành tựu với những pháp khiến cho trở
thành dễ nói, kham nhẫn. Họ kính trọng những lời giáo giới. Này các Tỷ-kheo,
đây là pháp thứ hai đưa đến Diệu pháp không hỗn loạn và không biến
mất.
9. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, đối
với các Tỷ-kheo nghe nhiều, thông hiểu các tập A-hàm, bậc trì Pháp, trì
Luật, trì toát yếu. Các vị ấy nói lại kinh cho người khác một cách cẩn
thận. Khi họ mệnh chung, kinh không bị cắt đứt tại gốc rễ, có chỗ
ý cứ. Này các Tỷ-kheo, đây là pháp thứ ba đưa đến Diệu pháp không hỗn
loạn và không biến mất.
10. Lại nữa, này các Tỷ-kheo, các
Trưởng lão Tỷ-kheo không là những vị sống đầy đủ, không lười biếng,
không dẫn đầu về đọa lạc, không còn gánh nặng sống viễn ly, cố gắng,
tinh tấn để đạt được những gì chưa đạt được, để chứng đắc
những gì chưa chứng đắc, để chứng ngộ những gì chưa chứng ngộ. Và
những thế hệ sau tiếp nối theo chánh kiến của họ. Thế hệ ấy không
sống đầy đủ, không lười biếng, không dẫn đầu về đọa lạc, không
bỏ rơi gánh nặng sống viễn ly, cố gắng, tinh tấn để đạt được những
gì chưa đạt được, để chứng đắc những gì chưa chứng đắc, để chứng
ngộ những gì chưa chứng ngộ. Này các Tỷ-kheo, đây là pháp thứ tư
đưa đến Diệu pháp không hỗn loạn và không biến mất.
Này các Tỷ-kheo, bốn pháp này
đưa đến diệu pháp được an trú, không bị hỗn loạn, không biến mất.
XVII. PHẨM ĐẠO HÀNH
(I) (161) TÓM TẮT
- Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo hành
này. Thế nào là bốn ?
Đạo hành khổ, thắng trí chậm;
Đạo hành khổ, thắng trí nhanh; Đạo hành lạc, thắng trí chậm; Đạo hành
lạc, thắng trí nhanh.
Này các Tỷ-kheo, cố bốn đạo hành
này.
(II) (162) VỚI CHI TIẾT
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo
hành này. Thế nào là bốn ?
Đạo hành khổ, thắng trí chậm;
Đạo hành khổ, thắng trí nhanh; Đạo hành lạc, thắng trí chậm; Đạo hành
lạc, thắng trí nhanh.
Này các Tỷ-kheo, thế nào là đạo
hành khổ, thắng trí chậm ?
Ở đây, có người bản tánh tham dục
rất cường thịnh, luôn luôn cảm thọ khổ ưu do tham dục sanh; bản tánh
sân rất cường thịnh, luôn luôn cảm thọ khổ ưu do sân hận sanh; bản
tánh si rất cường thịnh, luôn luôn cảm thọ khổ ưu do si sanh. Với người
ấy, năm căn này hiện ra rất mềm yếu, người ấy đạt được Vô gián
định một cách chậm chạp để đoạn diệt các lậu hoặc. Này các Tỷ-kheo,
đây gọi là đạo hành khổ, thắng trí chậm.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
đạo hành khổ, thắng trí nhanh ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
bản tánh tham dục rất cường thịnh … luôn luôn cảm thọ khổ ưu do si
sanh. Với người ấy, năm căn này hiện ra hết sức dồi dào, tức là tín
căn, tấn căn, niệm căn, định căn, tuệ căn. Do năm căn này hết sức dồi
dào, người ấy đạt được Vô gián định một cách mau chóng để đoạn
diệt các lậu hoặc. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là đạo hành khổ, thắng
trí nhanh.
4. Này các Tỷ-kheo, thế nào là đạo
hành lạc, thắng trí chậm ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
bản tánh tham dục không có cường thịnh … thường không có cảm thọ khổ
ưu do tham dục sanh … bản tánh sân không có cường thịnh … bản tánh si
không có cường thịnh, thường không có cảm thọ khổ ưu do si sanh. Với
người ấy, năm căn này hiện ra rất mềm yếu, tức là tín căn, tấn
căn, niệm căn, định căn, tuệ căn. Do năm căn này mềm yếu, người ấy
đạt được Vô gián định một cách chậm chạp để đoạn diệt các lậu
hoặc. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là đạo hành lạc, thắng trí chậm.
5. Này các Tỷ-kheo, thế nào là đạo
hành lạc, thắng trí nhanh?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người bản tánh tham dục không có cường thịnh, thường không có cảm thọ
khổ ưu do tham dục sanh; bản tánh sân không có cường thịnh, thường không
có cảm thọ khổ ưu do sân sanh; bản tánh si không có cường thịnh, thường
không có cảm thọ khổ ưu do si sanh. Với người ấy, năm căn này hiện ra
rất dồi dào, tức là tín căn, tấn căn, niệm căn, định căn, tuệ căn.
Do năm căn này dồi dào, người ấy đạt được Vô gián định một cách
nhanh chóng để đoạn diệt các lậu hoặc. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là
đạo hành lạc, thắng trí nhanh. Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo hành này.
(III) (163) BẤT TỊNH
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo
hành này. Thế nào là bốn ? Đạo hành khổ, thắng trí chậm; Đạo hành
khổ, thắng trí nhanh; Đạo hành lạc, thắng trí chậm; Đạo hành lạc, thắng
trí nhanh.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là đạo
hành khổ, thắng trí chậm ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống quán bất tịnh trên thân, với tưởng nhàm chán đối với các món
ăn, với tưởng không hoan hỷ đối với tất cả thế giới, quán vô thường
đối với tất cả hành, với tưởng, chết, khéo an trú nội tâm. Vị ấy
sống y cứ trên năm hữu học lực, tức là tín lực, tàm lực, quý lực,
tấn lực, tuệ lực. Với vị ấy, năm căn này hiện ra rất mềm yếu, tức
là tín căn … tuệ căn. Vị ấy, do năm căn này hiện ra rất mềm yếu, đạt
được Vô gián định một cách chậm chạp để đoạn diệt các lậu hoặc.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là đạo hành khổ, thắng trí chậm.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
đạo hành khổ, thắng trí nhanh ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống quán bất tịnh trên thân, với tưởng nhàm chán đối với các món
ăn, với tưởng không hoan hỷ đối với tất cả thế giới, quán vô thường
đối với tất cả hành, với tưởng, chết, khéo an trú nội tâm. Vị ấy
sống y cứ trên năm hữu học lực, tức là tín lực … tuệ lực. Với vị
ấy, năm căn này hiện khởi rất dồi dào, tức là tín căn … tuệ căn. Vị
ấy, do năm căn này hiện ra rất dồi dào, chứng được Vô gián định một
cách nhanh chóng để đoạn diệt các lậu hoặc. Này các Tỷ-kheo, đây gọi
là đạo hành khổ, thắng trí nhanh.
4. Này các Tỷ-kheo, thế nào là đạo
hành lạc, thắng trí chậm ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
ly dục, ly pháp bất thiện … chứng và trú Thiền thứ nhất; làm cho tịnh
chỉ tầm và tứ … chứng và trú Thiền thứ hai; ly hỷ trú xả … chứng
và trú Thiền thứ ba … xả lạc, xả khổ, chấm dứt khổ ưu đã cảm thọ
trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ, không lạc, xả niệm
thanh tịnh. Vị ấy sống y cứ trên năm hữu học lực, tức là tín lực
… tuệ lực. Với vị ấy, năm căn này hiện khởi rất mềm yếu, tức
là tín căn … tuệ căn. Vị ấy, do năm căn mềm yếu này, đạt được Vô
gián định một cách chậm chạp để đoạn diệt các lậu hoặc. Này các
Tỷ-kheo, đây gọi là đạo hành lạc, thắng trí chậm.
5. Này các Tỷ-kheo, thế nào là đạo
hành lạc, thắng trí nhanh?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
ly dục, ly pháp bất thiện … chứng và trú Thiền thứ nhất … chứng và
trú Thiền thứ hai … chứng và trú Thiền thứ ba … chứng và trú Thiền
thứ tư … Vị ấy sống y cứ trên năm hữu học lực này, tức là tín lực
… tuệ lực. Với vị ấy, năm căn này hiện khởi rất dồi dào, tức là
tín căn … tuệ căn. Do năm căn mềm rất dồi dào này, vị ấy chứng được
Vô gián định một cách nhanh chóng để đoạn diệt các lậu hoặc. Này
các Tỷ-kheo, đây gọi là đạo hành lạc, thắng trí nhanh.
Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo hành
này.
(IV) (164) KHAM NHẪN (1)
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo
hành này. Thế nào là bốn ?
Đạo hành không kham nhẫn, đạo hành
kham nhẫn, đạo hành nhiếp phục, đạo hành an tịnh.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
đạo hành không kham nhẫn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người chưởi mắng lại kẻ đã chưởi mắng, sân hận lại với kẻ đã
sân hận, gây lộn lại với kẻ đã gây lộn. Này các Tỷ-kheo, đây gọi
là đạo hành không kham nhẫn.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
đạo hành kham nhẫn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người không nhiếc mắng lại kẻ đã nhiếc mắng, không sân hận lại kẻ
đã sân hận, không gây lộn lại với kẻ đã gây lộn. Này các Tỷ-kheo,
đây gọi là đạo hành kham nhẫn.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
đạo hành nhiếp phục ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
khi mắt thấy sắc, không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng.
Phàm do nhân duyên gì với nhãn căn này không được chế ngự, khiến cho
tham ái, ưu bi, các ác bất thiện khởi lên, vị ấy chế ngự nguyên nhân
ấy, hộ trì nhãn căn, sống với sự chế ngự nhãn căn. Khi tai nghe tiếng
… khi mũi ngửi hương … khi lưỡi nếm vị … khi thân cảm xúc … khi ý
biết pháp, không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng. Phàm
do nhân duyên gì ý căn này không được chế ngự, khiến cho tham ái, ưu
bi, các ác bất thiện khởi lên, vị ấy chế ngự nguyên nhân ấy, thọ
trì ý căn, sống với sự chế ngự ý căn. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là
đạo hành nhiếp phục.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào gọi
là đạo hành an tịnh ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
không có chấp nhận dục tầm khởi lên, từ bỏ, tẩy sạch, làm cho an tịnh,
chấm dứt, khiến đi đến không sanh hữu, không có chấp nhận sân tầm khởi
lên … không có chấp nhận hại tầm khởi lên … không có chấp nhận
các pháp ác bất thiện tầm khởi lên, từ bỏ, tẩy sạch, làm cho an tịnh,
chấm dứt, khiến đi đến không sanh hữu. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là
đạo hành an tịnh.
Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo hành
này.
(V) (165) KHAM NHẪN (2)
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo
hành này. Thế nào là bốn ?
Đạo hành không kham nhẫn, đạo hành
kham nhẫn, đạo hành nhiếp phục, đạo hành an tịnh.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
đạo hành không kham nhẫn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người không kham nhẫn lạnh, nóng, đói, khát, sự xúc chạm của ruồi muỗi,
gió, sức nóng mặt trời, các loài bò sát; không kham nhẫn những hình thức
chưởi mắng, phỉ báng, không thể chịu đựng được cảm thọ về thân
khởi lên, khổ đau, nhói đau, mãnh liệt, kịch liệt, không khả hỷ,
không khả ý, chết điếng người. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là đạo hành
không kham nhẫn.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
đạo hành kham nhẫn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người kham nhẫn lạnh, nóng … chết điếng người. Này các Tỷ-kheo, đây
gọi là đạo hành kham nhẫn.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là đạo
hành nhiếp phục ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người khi mắt thấy sắc không nắm giữ tướng chung … (khi kinh 164, 4). Này
các Tỷ-kheo, đây gọi là đạo hành nhiếp phục.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
đạo hành an tịnh ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
không chấp nhận dục tầm khởi lên … (như kinh 164,6) … Này các Tỷ-kheo,
đây gọi là đạo hành an tịnh.
Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo hành
này.
(VI) (166) VỚI CÁC CHI TIẾT
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo
hành này. Thế nào là bốn ? Đạo hành khổ, thắng trí chậm; Đạo hành
khổ, thắng trí nhanh; Đạo hành lạc, thắng trí chậm; Đạo hành lạc, thắng
trí nhanh.
2. Ở đây, này các Tỷ-kheo, đạo
hành này khổ, thắng trí chậm. Này các Tỷ-kheo, đạo hành này về cả
hai phương diện gọi là hạ liệt. Vì đạo hành này là khổ, do duyên
này, đạo hành được gọi là hạ liệt. Vì đạo hành này thắng trí chậm,
do duyên này, đạo hành được gọi là hạ liệt. Này các Tỷ-kheo, đạo hành
này về cả hai phương diện gọi là hạ liệt.
3. Ở đây, này các Tỷ-kheo, đạo
hành này là khổ, thắng trí nhanh. Này các Tỷ-kheo, đạo hành này là đau
khổ nên gọi là hạ liệt.
4. Ở đây, này các Tỷ-kheo, đạo
hành này là lạc, thắng trí chậm. Này các Tỷ-kheo, đạo hành này do chậm
nên gọi là hạ liệt.
5. Tại đây, này các Tỷ-kheo, đạo
hành này lạc, thắng trí nhanh. Này các Tỷ-kheo, đạo hành này cả hai phương
diện, được gọi là thù thắng. Đạo hành này lạc, do duyên này, đạo hành
được gọi là thù thắng. Đạo hành này nhanh chóng, do duyên này, đạo hành
được gọi là thù thắng. Này các Tỷ-kheo, Này các Tỷ-kheo, đạo hành
này cả hai phương diện, được gọi là thù thắng.
Này các Tỷ-kheo, có bốn đạo hành
này.
(VII) (167) SÀRIPUTTA VÀ MOGGALLÀNA
1. Rồi Tôn giả Sàriputta đi đến
Tôn giả Moggallàna, sau khi đến, nói lên với Tôn giả Moggallàna những lời
chào đón hỏi thăm, sau khi nói lên những lời chào đón hỏi thăm thân hữu,
liền ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Sàriputta nói với
Tôn giả Moggallàna :
- Này Hiền giả Moggallàna, có bốn
đạo hành này. Thế nào là bốn ?
Đạo hành khổ, thắng trí chậm;
Đạo hành khổ, thắng trí nhanh; Đạo hành lạc, thắng trí chậm; Đạo hành
lạc, thắng trí nhanh.
Này Hiền giả, có bốn đạo hành
này.
2. Trong bốn đạo hành này, này Hiền
giả, đạo hành nào do đi đến đạo hành này, tâm của Hiền giả được
giải thoát khỏi các lậu hoặc, không có chấp thủ ?
- Này Hiền giả Sàriputta, có bốn
đạo hành này. Thế nào là bốn ?
Đạo hành khổ, thắng trí chậm;
Đạo hành khổ, thắng trí nhanh; Đạo hành lạc, thắng trí chậm; Đạo hành
lạc, thắng trí nhanh. Này Hiền giả, có bốn đạo hành này. Trong bốn đạo
hành này, này Hiền giả, đạo hành này khổ, thắng trí nhanh. Do đi đến
đạo hành này, tâm của tôi được giải thoát khỏi các lậu hoặc, không
có chấp thủ.
(VIII) (168) MOGGALLÀNA VÀ SÀRIPUTTA
1. Tôn giả Moggallàna đi đến Tôn
giả Sàriputta … Ngồi xuống một bên, Tôn giả Moggallàna nói với Tôn giả
Sàriputta :
- Này Hiền giả Sàriputta, có bốn
đạo hành này. Thế nào là bốn ? … Này Hiền giả, có bốn đạo hành
này.
2. Trong bốn đạo hành này, này Hiền
giả, đạo hành nào do đi đến đạo hành này, tâm của Hiền giả được
giải thoát khỏi các lậu hoặc, không có chấp thủ ?
- Này Hiền giả Moggallàna, có bốn
đạo hành này. Thế nào là bốn ?
Đạo hành khổ, thắng trí chậm;
Đạo hành khổ, thắng trí nhanh; Đạo hành lạc, thắng trí chậm; Đạo hành
lạc, thắng trí nhanh.
Này Hiền giả, trong bốn đạo hành
này, đạo hành này lạc, thắng trí nhanh. Do đi đến đạo hành này, tâm của
tôi được giải thoát khỏi các lậu hoặc, không có chấp thủ.
(IX) (169) VỚI MỘT VÀO NỖ LỰC
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
người này có mặt, xuất hiện ở đời. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người ngay trong hiện tại chứng được Hữu hành Niết-bàn. Ở đây, này
các Tỷ-kheo, có hạng người khi thân hoại mạng chung, chứng được Hữu
hành Niết-bàn. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng người ngay trong hiện tại
chứng được Vô hành Niết-bàn. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng người
khi thân hoại mạng chung, chứng được Vô hành Niết-bàn.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người ngay trong hiện tại chứng được Hữu hành Niết-bàn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống quán bất tịnh trên thân, với tưởng nhàm chán đối với các món
ăn, với tưởng không hoan hỷ đối với tất cả thế giới, quán vô thường
đối với tất cả hành, với tưởng, chết, khéo an trú nội tâm. Vị ấy
sống y cứ trên năm hữu học lực, tức là tín lực … tuệ lực. Với vị
ấy, năm căn này hiện khởi rất dồi dào, tức là tín căn … tuệ căn. Vị
ấy, do năm căn này hiện ra rất dồi dào, ngay trong hiện tại, chứng được
Hữu hành Niết-bàn.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người sau khi thân hoại mạng chung, chứng được Hữu hành Niết-bàn
?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống quán bất tịnh trên thân … với tưởng chết, khéo an trú trên nội
tâm. Vị ấy sống y cứ trên năm hữu học lực, tức là tín lực … tuệ
lực. Với vị ấy, năm căn này hiện khởi mềm yếu, tức là tín căn …
tuệ căn. Vị ấy, do năm căn này hiện ra mềm yếu, khi thân hoại mạng
chung, vị ấy chứng được Hữu hành Niết-bàn.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người ngay trong hiện tại chứng được Vô hành Niết-bàn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
ly dục, ly pháp bất thiện … chứng đạt và an trú Thiền thứ tư. Vị
ấy sống y cứ trên năm hữu học lực, tức là tín lực … tuệ lực. Với
vị ấy, năm căn này hiện khởi dồi dào, tức là tín căn … tuệ căn. Do
năm căn này dồi dào, vị ấy ngay trong hiện tại, chứng được Vô hành
Niết-bàn.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
hạng người sau khi thân hoại mạng chung, chứng được Vô hành Niết-bàn
?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
ly dục, ly pháp bất thiện … chứng đạt và an trú Thiền thứ tư. Vị
ấy sống y cứ trên năm hữu học lực, tức là tín lực … tuệ lực. Với
vị ấy, năm căn này khởi lên mềm yếu, tức là tín căn … tuệ căn. Do
năm căn này mềm yếu, vị ấy khi thân hoại mạng chung, chứng được Vô
hành Niết-bàn.
Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng người
này có mặt, hiện hữu ở đời.
(X) (170) GẮN LIỀN, CỘT CHẶT
1. Một thời, Tôn giả Ànanda sống
ở Kosàmbi, tại khu vườn Ghosita. Tại đấy, Tôn giả Ànanda gọi các Tỷ-kheo
:
- Thưa các Hiền giả Tỷ-kheo.
- Thưa vâng, Hiền giả.
Các tỷ-kheo ấy vâng đáp Tôn giả.
Tôn giả Ànanda nói như sau :
- Tỷ-kheo hay Tỷ-kheo-ni nào tuyên bố
trước mặt tôi rằng, đã chứng được quả A-la-hán, tất cả vị ấy
được đầy đủ bốn chi phần này, hoặc là một trong bốn chi phần này.
Thế nào là bốn ?
2. Ở đây, này chư Hiền, Tỷ-kheo
tu tập quán, có chỉ đi trước; do vị ấy tu tập quán có chỉ đi trước,
con đường được sanh khởi. Vị ấy thực hành con đường ấy, tu tập, làm
cho sung mãn. Do vị ấy thực hành con đường ấy, tu tập, làm cho sung mãn,
các kiết sử được đoạn tận, các tùy miên được chấm dứt.
3. Lại nữa, này chư Hiền, vị Tỷ-kheo
tu tập chỉ có quán đi trước. Do vị ấy tu tập chỉ có quán đi trước,
con đường được sanh khởi. Vị ấy thực hành con đường ấy, tu tập, làm
cho sung mãn. Do vị ấy thực hành con đường ấy, tu tập, làm cho sung mãn,
các kiết sử được đoạn tận, các tùy miên được chấm dứt.
4. Lại nữa, này chư Hiền, Tỷ-kheo
tu tập cả hai chỉ quán gắn liền với nhau. Do vị ấy tu tập cả hai chỉ
quán gắn liền với nhau, con đường được sanh khởi. Vị ấy thực hành
con đường ấy, tu tập, làm cho sung mãn. Do vị ấy thực hành con đường
ấy, tu tập, làm cho sung mãn, các kiết sử được đoạn tận, các tùy
miên được chấm dứt.
5. Lại nữa, này chư Hiền, Tỷ-kheo
với các dao động với các pháp được hoàn toàn dứt sạch. Này các Hiền
giả, đây là thời khi tâm của vị ấy an trú, an tọa, nhất tâm, định
tĩnh. Với vị ấy, con đường được sanh khởi. Vị ấy thực hành con
đường ấy, tu tập, làm cho sung mãn.
Do vị ấy thực hành con đường
ấy, tu tập, làm cho sung mãn, các kiết sử được đoạn tận, các tùy
miên được chấm dứt. Này chư Hiền, Tỷ-kheo hay Tỷ-kheo-ni nào tuyên bố
trước mặt tôi rằng, đã chứng được quả A-la-hán, tất cả vị ấy
được đầy đủ bốn chi phần này, hoặc là một trong bốn chi phần này.
XVIII. PHẨM TƯ TÂM SỞ
(I) (171) VỚI TƯ TÂM SỞ
- Này các Tỷ-kheo, khi nào có hành
động về thân, do nhân thân tư tâm sở, khởi lên lạc khổ nội tâm. Khi
nào có hành động về lời, do nhân tư tâm sở về lời, khởi lên lạc khổ
nội tâm. Khi nào có hành động về ý, do nhân tư tâm sở về ý, khởi
lên lạc khổ nội tâm. Hay là do vô minh …
2. Hoặc này các Tỷ-kheo, do tự
mình làm thân hành, do duyên này, khởi lên lạc khổ nội tâm cho người
ấy. Hoặc này các Tỷ-kheo, do người khác làm thân hành đối với người
ấy, do duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm cho người ấy. Hoặc này
các Tỷ-kheo, tự mình tỉnh giác làm thân hành, do duyên này khởi lên lạc
khổ nội tâm cho người ấy. Hoặc này các Tỷ-kheo, không có tỉnh giác
làm thân hành, do duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm cho người ấy.
3. Hoặc này các Tỷ-kheo, do từ
mình làm khẩu hành, do duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm cho người
ấy. Hoặc này các Tỷ-kheo, do người khác làm khẩu hành đối với người
ấy, do duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm cho người ấy. Hoặc này
các Tỷ-kheo, tự mình tỉnh giác làm khẩu hành, do duyên này khởi lên lạc
khổ nội tâm cho người ấy. Hoặc này các Tỷ-kheo, không có tỉnh giác
làm khẩu hành, do duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm cho người ấy.
4. Hoặc này các Tỷ-kheo, do từ
mình làm ý hành, do duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm cho người ấy.
Hoặc này các Tỷ-kheo, do người khác làm ý hành đối với người ấy, do
duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm cho người ấy. Hoặc này các Tỷ-kheo,
tự mình tỉnh giác làm ý hành, do duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm
cho người ấy. Hoặc này các Tỷ-kheo, không có tỉnh giác làm ý hành, do
duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm cho người ấy.
5. Này các Tỷ-kheo, trong những
pháp này, có vô minh tháp tùng. Do sự đoạn diệt, ly tham, không có dư tàn
của vô minh, thân hành ấy không có, do duyên này khởi lên lạc khổ nội
tâm cho người ấy; khẩu hành ấy không có, do duyên này khởi lên lạc khổ
nội tâm cho người ấy; ý hành không có, do duyên này khởi lên lạc khổ
nội tâm cho người ấy. Thửa ruộng không có, căn cứ không có, xứ không
có, duyên sự không có, do duyên này khởi lên lạc khổ nội tâm cho người
ấy.
(II) (172) ĐƯỢC NGÃ TÁNH
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn cách
này để được ngã tánh. Thế nào là bốn ?
Có cách được ngã tánh, này các Tỷ-kheo,
trong cách được ngã tánh ấy, ngã tư tâm sở hoạt động, không phải do
tư tâm sở của người khác. Có cách được ngã tánh, này các Tỷ-kheo,
trong cách được ngã tánh ấy, tư tâm sở của người khác hoạt động,
không phải tư tâm sở của mình. Có cách được ngã tánh, này các Tỷ-kheo,
trong cách được ngã tánh ấy, ngã tư tâm sở và tư tâm sở của người
khác cùng hoạt động. Có cách được ngã tánh, này các Tỷ-kheo, trong
cách được ngã tánh ấy, ngã tư tâm sở và tư tâm sở của người khác
không hoạt động.
Này các Tỷ-kheo, có bốn cách này
để được ngã tánh.
2. Khi được nói vậy, Tôn giả
Sàriputta bạch Thế Tôn :
- Bạch Thế Tôn, lời dạy tóm tắt
này của Thế Tôn con hiểu ý nghĩa một cách như sau : Tại đấy, bạch Thế
Tôn, có các được ngã tánh này, do cách được ngã tánh ấy, ngã tư tâm
sở hoạt động, không phải do tư tâm sở của người khác. Do nhân ngã tư
tâm sở, có sự mệnh chung từ bỏ thân ấy của các chúng sanh ấy. Tại
đấy, bạch Thế Tôn, có các được ngã tánh này, do cách được ngã tánh
ấy, tư tâm sở của người khác hoạt động, không phải ngã tư tâm sở.
Do nhân tư tâm sở của người khác, có sự mệnh chung từ bỏ thân ấy của
các chúng sanh ấy. Tại đấy, bạch Thế Tôn, có các được ngã tánh này,
do cách được ngã tánh ấy, ngã tư tâm sở và tư tâm sở của người khác
cùng hoạt động. Do nhân ngã tư tâm sở và tư tâm sở của người khác,
có sự mệnh chung, từ bỏ thân ấy của các chúng sanh ấy. Tại đấy, bạch
Thế Tôn, có các được ngã tánh này, do cách được ngã tánh ấy, ngã tư
tâm sở và tư tâm sở của người khác không có hoạt động.
3. Trong trường hợp ngã tư tâm sở
và tư tâm sở của người khác không có hoạt động, thời hạng chư Thiên
nào cần được xem là trong trường hợp này ?
- Này Sàriputta, hạng chư Thiên đi
đến Phi tưởng phi phi tưởng xứ cần được xem là trong trường hợp ấy.
- Bạch Thế Tôn, do nhân gì, do
duyên gì, ở đây có hạng chúng sanh, sau khi mạng chung từ bỏ thân ấy,
đã trở lui lại, trở lui lại trong trạng thái này ? Do nhân gì, do duyên
gì, ở đây có hạng chúng sanh, sau khi mạng chung từ bỏ thân ấy, đã trở
không lui lại, không trở lui lại trong trạng thái này ?
4. - Ở đây, này Sàriputta, đối với
hạng người trong hạ phần kiết sử chưa đoạn tận, vị ấy ngay trong hiện
tại, chứng đạt và an trú Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Vị ấy hưởng
thọ vị ngọt ấy, có tâm ái luyến, tìm được hạnh phúc trong ấy. An
trú ở đây hướng mạnh về đấy, sống nhiều với trạng thái ấy,
không có thối đọa, khi thân hoại mạng chung được sanh cộng trú với chư
Thiên ở Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Vị ấy mệnh chung, từ bỏ (thân
ái), đã trở lui lại, đã trở lui lại trạng thái này.
5. Ở đây, này Sàriputta, đối với
hạng người trong hạ phần kiết sử đã đoạn tận, vị ấy ngay trong hiện
tại, chứng đạt và an trú Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Vị ấy hưởng
thọ vị ngọt ấy, có tâm ái luyến, tìm được hạnh phúc trong ấy. An
trú ở đây hướng mạnh về đấy, sống nhiều với trạng thái ấy,
không có thối đọa, khi thân hoại mạng chung được sanh cộng trú với chư
Thiên ở Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Vị ấy mệnh chung, từ bỏ (thân
ái), nhưng không trở lui lại, không trở lui lại trạng thái này.
Này Sàriputta, đây là nhân, đây
là duyên, ở đây có hạng chúng sanh, sau khi mạng chung, từ bỏ thân ấy
… đã không trở lui lại, không trở lui lại trạng thái này.
(III) (PHÂN TÍCH)
Tại đây, Tôn giả Sàriputta gọi
các Tỷ-kheo :
- Thưa các Hiền giả Tỷ-kheo.
- Thưa vâng Hiền giả. Các Tỷ-kheo
ấy vâng đáp Tôn giả Sàriputta. Tôn giả Sàriputta nhói như :
- Thưa các Hiền giả, sau khi tôi thọ
đại giới nửa tháng, nghĩa là vô ngại giải được chứng ngộ, vừa đặc
biệt, vừa theo văn cú. Vấn đề ấy, với nhiều pháp môn, tôi nói lên,
tôi thuyết giảng, tôi nêu rõ, tôi trình bày, tôi an lập, tôi mở rộng,
tôi phân tích, tôi phát lộ. Nếu ai có nghi ngờ gì hay phân vân gì, nào
có ích gì người ấy hỏi tôi và tôi trả lời người ấy, khi bậc Đạo
sư có mặt trước chúng ta, một bậc rất khéo thiện xảo trong các pháp.
Thưa các Hiền giả, sau khi tôi thọ
đại giới nửa tháng, pháp vô ngại giải được chứng ngộ, vừa đặc
biệt … tôi phát lộ. Nếu ai có nghi ngờ gì hay phân vân gì, nào có ích
gì người ấy hỏi tôi và tôi trả lời người ấy, khi bậc Đạo sư có
mặt trước chúng ta, một bậc rất khéo thiện xảo trong các pháp.
Thưa các Hiền giả, sau khi tôi thọ
đại giới trong nửa tháng, từ vô ngại giải được chứng ngộ, vừa đặc
biệt … tôi phát lộ. Nếu ai có nghi ngờ gì hay phân vân gì, nào có ích
gì người ấy hỏi tôi và tôi trả lời người ấy, khi bậc Đạo sư có
mặt trước chúng ta, một bậc rất khéo thiện xảo trong các pháp.
Thưa các Hiền giả, sau khi tôi thọ
đại giới nửa tháng, biệt tài vô ngại giải được chứng ngộ, vừa đặc
biệt, vừa theo văn cú. Vấn đề ấy, với nhiều pháp môn, tôi nói lên,
tôi thuyết giảng, tôi nêu rõ, tôi trình bày, tôi an lập, tôi mở rộng,
tôi phân tích, tôi phát lộ. Nếu ai có nghi ngờ gì hay phân vân gì, nào
có ích gì người ấy hỏi tôi và tôi trả lời người ấy, khi bậc Đạo
sư có mặt trước chúng ta, một bậc rất khéo thiện xảo trong các pháp.
(IV) (174) KOTTHITA
1. Rồi Tôn giả Mahàkotthita đi đến
Tôn giả Sàriputta, sau khi đến, nói lên với Tôn giả Sàriputta những lời
chào đón thăm hỏi … ngồi xuống một bên, Tôn giả Mahàkotthita thưa với
Tôn giả Sàriputta :
- Thưa Hiền giả, sau sự đoạn diệt,
ly tham sáu xúc xứ không có dư tàn, còn có một cái gì khác nữa ?
- Chớ có nói vậy, thưa Hiền giả.
- Thưa Hiền giả, sau sự đoạn diệt,
ly tham sáu xúc xứ không có dư tàn, không còn có một cái gì khác nữa ?
- Chớ có nói vậy, thưa Hiền giả.
- Thưa Hiền giả, sau sự đoạn diệt,
ly tham sáu xúc xứ không có dư tàn, còn có và không còn có một cái gì
khác nữa ?
- Chớ có nói vậy, thưa Hiền giả.
- Thưa Hiền giả, sau sự đoạn diệt,
ly tham sáu xúc xứ không có dư tàn, không còn có và không không còn có một
cái gì khác nữa ?
- Chớ có nói vậy, thưa Hiền giả.
2.- Thưa Hiền giả, khi được hỏi
: "Thưa Hiền giả, sau sự đoạn diệt, ly tham sáu xúc xứ không có dư
tàn, còn có một cái gì khác nữa", Hiền giả nói : "Chớ có nói
vậy, thưa Hiền giả". Khi được hỏi : "Thưa Hiền giả, sau sự
đoạn diệt, ly tham sáu xúc xứ không có dư tàn, không còn có một cái gì
khác nữa", Hiền giả nói : "Chớ có nói vậy, thưa Hiền giả".
Khi được hỏi : "Thưa Hiền giả, sau sự đoạn diệt, ly tham sáu xúc
xứ không có dư tàn, còn có và không còn có một cái gì khác nữa",
Hiền giả nói : "Chớ có nói vậy, thưa Hiền giả". Sau khi được
hỏi : "Thưa Hiền giả, sau sự đoạn diệt, ly tham sáu xúc xứ không
có dư tàn, không còn có và không không còn có một cái gì khác nữa",
Hiền giả nói : "Chớ có nói vậy, thưa Hiền giả". Thưa Hiền giả,
như thế nào cần phải hiểu ý nghĩa lời nói này ?
3.- "Thưa Hiền giả, Thưa Hiền
giả, sau sự đoạn diệt, ly tham sáu xúc xứ không có dư tàn, còn có một
cái gì khác nữa !", nói vậy là khiến trở thành hý luận một vấn
đề không phải hý luận. "Thưa Hiền giả, sau sự đoạn diệt, … không
có dư tàn, không có cái gì khác nữa !", nói vậy là khiến trở thành
hý luận một vấn đề không phải hý luận. "Thưa Hiền giả, sau sự
đoạn diệt, … không có dư tàn, còn có và không còn có một cái gì khác
nữa !", nói vậy là khiến trở thành hý luận một vấn đề không phải
hý luận. "Thưa Hiền giả, sau sự đoạn diệt, … không có dư tàn,
không còn có và không không còn có một cái gì khác nữa !", nói vậy
là khiến trở thành hý luận một vấn đề không phải hý luận. Thưa Hiền
giả, cho đến khi nào có sự đi đến sáu xúc xứ, cho đến khi ấy có sự
đi đến hý luận. Cho đến khi nào có sự đi đến hý luận, cho đến khi
ấy có sự đi đến sáu xúc xứ. Thưa Hiền giả, do sự đoạn diệt, ly
tham sáu xúc xứ không có dư tàn, hý luận được đoạn diệt, hý luận
được chỉ tịnh.
4. Rồi Tôn giả Ànanda đi đến Tôn
giả Mahàkotthita, sau khi đến, nói với Tôn giả Mahàkotthita những lời
chào đón hỏi thăm, sau khi nói lên những lời chào đón hỏi thăm thân hữu,
liền ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Ànanda nói với
Tôn giả Mahàkotthita :
- Thưa Hiền giả, do sự đoạn diệt
ly tham sáu xúc xứ không có dư tàn, có phải còn có vật gì khác ?
- Chớ có nói vậy, thưa Hiền giả.
.. (giống như đoạn trước, khi Sàriputta
trả lời cho Mahàkotthita) … cho đến hý luận được chỉ tịnh ".
(V) (175) UPAVÀNA
1. Rồi Tôn giả Upavàna đi đến Tôn
giả Sàriputta, sau khi đến, nói với Tôn giả Sàriputta … ngồi xuống một
bên.
- Thưa Hiền giả Sàriputta, có thể
có người chấm dứt (đau khổ) nhờ minh hay không ?
- Thưa không, này Hiền giả.
- Thưa Hiền giả Sàriputta, có thể
có người chấm dứt (đau khổ) nhờ hạnh hay không ?
- Thưa không, này Hiền giả.
- Thưa Hiền giả Sàriputta, có thể
có người chấm dứt (đau khổ) nhờ minh và hạnh hay không ?
- Thưa không, này Hiền giả.
- Thưa Hiền giả Sàriputta, có thể
có người chấm dứt (đau khổ) ngoài minh và hạnh hay không ?
- Thưa không, này Hiền giả.
2. - Khi được hỏi : "Thưa Hiền
giả Sàriputta, có thể có người chấm dứt (đau khổ) nhờ minh hay không
?", Tôn giả nói : "Thưa không, này Hiền giả". Khi được hỏi
: "Thưa Hiền giả Sàriputta, có thể có người chấm dứt (đau khổ) nhờ
hạnh hay không ?", Tôn giả nói : "Thưa không, này Hiền giả".
Khi được hỏi : "Thưa Hiền giả Sàriputta, có thể có người chấm dứt
(đau khổ) nhờ minh và hạnh hay không ?", Tôn giả nói : "Thưa không,
này Hiền giả". Khi được hỏi : "Thưa Hiền giả Sàriputta, có thể
có người chấm dứt (đau khổ) ngoài minh và hạnh hay không ?", Tôn giả
nói : "Thưa không, này Hiền giả". … Như thế nào, thưa Hiền giả,
(cần phải hiểu) có người chấm dứt (đau khổ) ?
3.- Này Hiền giả, nếu có người
chấm dứt (đau khổ) nhờ minh, thời người ấy vẫn là người chấm dứt
(đau khổ) với chấp thủ. Này Hiền giả, nếu có người chấm dứt (đau
khổ) nhờ hạnh, thời người ấy vẫn là người chấm dứt (đau khổ) với
chấp thủ. Này Hiền giả, nếu có người chấm dứt (đau khổ) nhờ minh và
hạnh, thời người ấy vẫn là người chấm dứt (đau khổ) với chấp thủ.
Này Hiền giả, nếu có người chấm dứt (đau khổ) ngoài minh và hạnh, thời
một người phàm phu có thể là người chấm dứt (đau khổ). Thưa Hiền giả,
người phàm phu nhưng có minh và hạnh, hạnh không có đầy đủ, không như
thật thấy và biết, nhưng như thật thấy và biết, là người chấm dứt
(đau khổ).
(VI) (176) MONG CẦU
1.- Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo có
lòng tin, nếu chơn chánh mong cầu, hãy mong cầu như sau : "Mong ta sẽ
được như Sàriputta, Moggallàna".
Này các Tỷ-kheo, họ là cán cân,
là đồ để đo lường các đệ tử Tỷ-kheo của ta, tức là Sàriputta,
Moggallàna.
2. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo-ni có
lòng tin, nếu chơn chánh mong cầu, hãy mong cầu như sau : "Mong ta sẽ
được như Khema và Tỷ-kheo-ni Uppalavannà".
Này các Tỷ-kheo, họ là cán cân,
là đồ để đo lường các đệ tử Tỷ-kheo-ni của ta, tức là Khema và
Uppalavannà.
3. Này các Tỷ-kheo, nam cư sĩ có
lòng tin, nếu chơn chánh mong cầu, hãy mong cầu như sau : "Mong ta sẽ
được như gia chủ Citta, và Hatthaka người A謡vì".
Này các Tỷ-kheo, họ là cán cân,
là đồ để đo lường các đệ tử nam cư sĩ của ta, tức là gia chủ
Citta và Hatthaka người A謡vì.
4. Này các Tỷ-kheo, nữ cư sĩ có
lòng tin, nếu chơn chánh mong cầu, hãy mong cầu như sau : "Mong ta sẽ
được như nữ cư sĩ Khujjuttarà và Velukantaki, mẹ của Nandà".
Này các Tỷ-kheo, họ là cán cân,
là đồ để đo lường các đệ tử nữ cư sĩ của ta, tức là nữ cư sĩ
Khujjuttarà và Velukantaki, mẹ của Nandà.
(VII) (177) RÀHULA
1. Rồi Tôn giả Ràhula đi đến Thế
Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Thế Tôn
nói với Tôn giả Ràhula đang ngồi xuống một bên :
- Này Ràhula, phàm có nội địa giới
gì, phàm có ngoại địa giới gì, đều là địa giới này. Cần phải như
thật thấy địa giới ấy với chánh trí tuệ rằng : "Cái này không
phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã
của tôi". Do thấy như thật (địa giới) này với chánh trí tuệ, vị
ấy nhàm chán địa giới. Với trí tuệ, vị ấy tẩy sạch tâm.
2-4. Này Ràhula, phàm có nội thủy
giới gì, phàm có ngoại thủy giới gì, đều là thủy giới này …, phàm
có nội hỏa giới gì, phàm có ngoại hỏa giới gì, đều là hỏa giới
này …, phàm có nội phong giới gì, phàm có ngoại phong giới gì, đều là
phong giới này. Cần phải như thật thấy phong giới ấy với chánh trí tuệ
rằng : "Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái
này không phải là tự ngã của tôi". Do thấy như thật (phong giới) này
với chánh trí tuệ, vị ấy nhàm chán phong giới. Với trí tuệ, vị ấy tẩy
sạch tâm.
5. Khi nào, này Ràhula, Tỷ-kheo đối
với bốn giới này, không có tùy quán là tự ngã hay thuộc ngã sở, này
Ràhula, vị này được gọi là Tỷ-kheo đã cắt dứt ái, đã giải tỏa
các kiết sử, đã chơn chánh minh quán kiêu mạn, đã chấm dứt khổ đau.
(VIII) (178) HỒ NƯỚC Ở LÀNG
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
người này có mặt, xuất hiện ở đời. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
đạt được và an trú một loại an tịnh tâm giải thoát. Vị ấy tác ý
có thân diệt, do vị ấy tác ý có thân diệt, tâm không phấn chấn, không
có tịnh tín, không an trú, không giải thoát đối với có thân diệt. Này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo như vậy không có chờ đợi được có thân diệt.
Ví như, này các Tỷ-kheo, một người lấy tay có dính nhựa cầm một cành
cây, tay của vị ấy sẽ dính vào, nắm lấy, cột vào cành cây ấy. Cũng
vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đạt được và an trú một loại an tịnh
tâm giải thoát. Vị ấy tác ý có thân diệt, do vị ấy tác ý có thân diệt,
tâm không phấn chấn, không có tịnh tín, không an trú, không giải thoát đối
với có thân diệt. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo như vậy không có chờ đợi
được có thân diệt.
2. Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
chứng đạt và an trú một loại an tịnh tâm giải thoát. Vị ấy tác ý
có thân diệt, do vị ấy tác ý có thân diệt, tâm vị ấy phấn chấn, tịnh
tín, an trú và giải thoát đối với có thân diệt. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
như vậy được chờ đợi là có được có thân diệt. Ví như, này các Tỷ-kheo,
một người lấy tay sạch cầm một cành cây, tay của vị ấy không dính
vào, không nắm lấy, không cột vào cành cây ấy. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo đạt được và an trú một loại an tịnh tâm giải thoát. Vị ấy
tác ý có thân diệt, do vị ấy tác ý có thân diệt, tâm vị ấy phấn chấn,
tịnh tín, an trú và giải thoát đối với có thân diệt. Này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo như vậy được chờ đợi là có được có thân diệt.
3. Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo đạt được và an trú một loại an tịnh tâm giải thoát. Vị ấy
tác ý phá hoại vô minh, không có phấn chấn, không có tịnh tín, không có
an trú, không có giải thoát đối với phá hoại vô minh. Này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo như vậy không có chờ đợi được phá hoại vô minh. Ví như, này
các Tỷ-kheo, một hồ nước đã được nhiều năm, có người đến bịt tất
cả các lỗ nước chảy vào, mở ra tất cả các lỗ nước chảy ra, và trời
lại không mưa đều đặn. Hồ nước như vậy, này các Tỷ-kheo, không có
chờ đợi tức nước vỡ bờ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đạt
được và an trú một loại an tịnh tâm giải thoát. Vị ấy tác ý phá hoại
vô minh, không có phấn chấn, không có tịnh tín, không có an trú, không có
giải thoát đối với phá hoại vô minh. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo như vậy
không có chờ đợi được phá hoại vô minh.
4. Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
đạt được và an trú một loại an tịnh tâm giải thoát. Vị ấy tác ý
phá hoại vô minh. Do vị ấy tác ý phá hoại vô minh, tâm có phấn chấn,
có tịnh tín, có an trú, có giải thoát đối với phá hoại vô minh. Này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo như vậy có chờ đợi được phá hoại vô minh. Ví
như, này các Tỷ-kheo, một hồ nước đã được nhiều năm, có người đến
bịt tất cả các lỗ nước chảy ra, mở ra tất cả các lỗ nước chảy
vào, và trời lại mưa đều đặn. Hồ nước như vậy, này các Tỷ-kheo,
có chờ đợi tức nước vỡ bờ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đạt
được và an trú một loại an tịnh tâm giải thoát. Vị ấy tác ý phá hoại
vô minh, tâm có phấn chấn, có tịnh tín, có an trú, có giải thoát đối với
phá hoại vô minh. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo như vậy có chờ đợi được
phá hoại vô minh. Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng người này có mặt, xuất
hiện ở đời.
(IX) (179) NIẾT-BÀN
1. Rồi Tôn giả Ànanda đi đến Tôn
giả Sàriputta. sau khi đến … ngồi xuống một bên. Tôn giả Ànanda nói với
Tôn giả Sàriputta :
- Do nhân dì, thưa Hiền giả Sàriputta,
do duyên gì ở đây, một số chúng sanh ngay trong hiện tại không có chứng
nhập Niết-bàn ?
- Ở đây, này Hiền giả Ànanda,
chúng sanh không thật quán tri : "Các tưởng này dự phần vào thối đọa",
không có như thật quán tri : "Các tưởng này dự phần vào an
trú", không có như thật quán tri : "Các tưởng này dự phần vào
thù thắng", không có như thật quán tri : "Các tưởng này dự phần
vào thể nhập". Này Hiền giả Ànanda, đây là nhân, đây là duyên, do
vậy ở đây có hạng chúng sanh ngay trong hiện tại, không chứng nhập Niết-bàn.
2. - Thưa Hiền giả Sàriputta, do
nhân gì, do duyên gì, ở đây có hạng chúng sanh ngay trong hiện tại có chứng
nhập Niết-bàn ?
- Ở đây, này Hiền giả Ànanda,
chúng sanh như thật quán tri : "Các tưởng này dự phần vào thối đọa",
như thật quán tri : "Các tưởng này dự phần vào an trú", như thật
quán tri : "Các tưởng này dự phần vào thù thắng", như thật quán
tri : "Các tưởng này dự phần vào thể nhập". Này Hiền giả
Ànanda, đây là nhân, đây là duyên, do vậy ở đây có hạng chúng sanh ngay
trong hiện tại, chứng nhập Niết-bàn.
(X) (180) CĂN CỨ ĐỊA
1. Một thời, Thế Tôn trú ở
Bhoganagara, tại điện Ànanda. Tại đấy, Thế Tôn gọi các Tỷ-kheo :
- Này các Tỷ-kheo.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế
Tôn. Thế tôn nói như sau :
- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ thuyết về
bốn đại căn cứ địa này. Hãy nghe và khéo tác ý, Ta sẽ nói.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế
Tôn. Thế tôn nói như sau :
- Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
bốn đại căn cứ địa ?
2. Ở đây, này các Tỷ-kheo, có Tỷ-kheo
nói như sau : "Này Hiền giả, đối diện với Thế Tôn, tôi nghe như vậy,
đối diện với Thế Tôn, tôi lãnh thọ như vậy : "Đây là Pháp, đây
là Luật, đây là lời của bậc Đạo sư"". Này các Tỷ-kheo, các
Thầy không nên tán thán, không nên hủy báng lời nói của Tỷ-kheo ấy,
không tán thán, không hủy báng, mỗi mỗi chữ, môi mỗi câu cần phải học
hỏi kỹ lưỡng và đem so sánh với kinh, đem đối chiếu với Luật. Nếu
chúng không phù hợp với kinh, không tương xứng với Luật, thời các Thầy
có thể kết luận : "Chắc chắn những lời này không phải lời dạy
của Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác và các Tỷ-kheo ấy đã thọ
giáo sai lầm". Này các Tỷ-kheo, các Thầy hãy từ bỏ chúng.
3. Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo,
có Tỷ-kheo nói như sau : "Này Hiền giả, đối diện với Thế Tôn,
tôi nghe như vậy, đối diện với Thế Tôn, tôi lãnh thọ như vậy :
"Đây là Pháp, đây là Luật, đây là lời của bậc Đạo
sư"". Này các Tỷ-kheo, các Thầy không nên tán thán, không nên hủy
báng lời nói của Tỷ-kheo ấy, không tán thán, không hủy báng, mỗi mỗi
chữ, môi mỗi câu cần phải học hỏi kỹ lưỡng và đem so sánh với
kinh, đem đối chiếu với Luật. Nếu chúng phù hợp với kinh, tương xứng
với Luật, thời các Thầy có thể kết luận : "Chắc chắn những lời
này là lời dạy của Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác và các Tỷ-kheo
ấy đã thọ giáo tốt đẹp". Này các Tỷ-kheo, đây là đại căn cứ
địa thứ nhất các Thầy cần phải thọ trì.
4. Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo,
có Tỷ-kheo nói như sau : "Tại trú xứ kia có Tăng chúng ở với vị thượng
tọa, với vị thủ chúng. Đối diện với Tăng chúng, tôi nghe như vậy, đối
diện với Tăng chúng, tôi lãnh thọ như vậy : "Đây là Pháp, đây là
Luật, đây là lời của bậc Đạo sư"". Này các Tỷ-kheo, các Thầy
không nên tán thán, không nên hủy báng lời nói của Tỷ-kheo ấy, không
tán thán, không hủy báng, mỗi mỗi chữ, môi mỗi câu cần phải học hỏi
kỹ lưỡng và đem so sánh với kinh, đem đối chiếu với Luật. Nếu chúng
không phù hợp với kinh, không tương xứng với Luật, thời các Thầy có
thể kết luận : "Chắc chắn những lời này không phải lời dạy của
Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác và các Tỷ-kheo ấy đã thọ giáo
sai lầm". Này các Tỷ-kheo, các Thầy hãy từ bỏ chúng.
5. Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo,
có Tỷ-kheo nói như sau : "Tại trú xứ kia có Tăng chúng ở với vị thượng
tọa, với vị thủ chúng. Đối diện với Tăng chúng, tôi nghe như vậy, đối
diện với Tăng chúng ấy, tôi lãnh thọ như vậy : "Đây là Pháp, đây
là Luật, đây là lời của bậc Đạo sư"". Này các Tỷ-kheo, các
Thầy không nên tán thán, không nên hủy báng lời nói của Tỷ-kheo ấy,
không tán thán, không hủy báng, mỗi mỗi chữ, môi mỗi câu cần phải học
hỏi kỹ lưỡng và đem so sánh với kinh, đem đối chiếu với Luật. Nếu
chúng phù hợp với kinh, tương xứng với Luật, thời các Thầy có thể kết
luận : "Chắc chắn những lời này là lời dạy của Thế Tôn, bậc
A-la-hán, Chánh Đẳng Giác và các Tỷ-kheo ấy đã thọ giáo chơn chánh".
Này các Tỷ-kheo, đây là đại căn cứ địa thứ hai các Thầy cần phải
thọ trì.
6. Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo,
nếu có Tỷ-kheo nói như sau : "Tại trú xứ kia có nhiều Tỷ-kheo trưởng
lão ở, những vị này là bậc nghe nhiều, được trao truyền kinh điển,
trì Pháp, trì Luật, trì toát yếu. Đối diện với các trưởng lão ấy,
tôi nghe như vậy, đối diện với các trưởng lão ấy, tôi lãnh thọ như
vậy : "Đây là Pháp, đây là Luật, đây là lời của bậc Đạo
sư"". Này các Tỷ-kheo, các Thầy không nên tán thán, không nên hủy
báng lời nói của Tỷ-kheo ấy, không tán thán, không hủy báng, mỗi mỗi
chữ, môi mỗi câu cần phải học hỏi kỹ lưỡng và đem so sánh với
kinh, đem đối chiếu với Luật. Nếu chúng không phù hợp với kinh, không
tương xứng với Luật, thời các Thầy có thể kết luận : "Chắc chắn
những lời này không phải lời dạy của Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng
Giác và các Tỷ-kheo ấy đã thọ giáo sai lầm". Này các Tỷ-kheo, các
Thầy hãy từ bỏ chúng.
7. Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo,
nếu có Tỷ-kheo nói như sau : "Tại trú xứ kia có nhiều Tỷ-kheo trưởng
lão ở, những vị này là bậc nghe nhiều, được trao truyền kinh điển,
trì Pháp, trì Luật, trì toát yếu. Đối diện với các trưởng lão ấy,
tôi nghe như vậy, đối diện với các trưởng lão ấy, tôi lãnh thọ như
vậy : "Đây là Pháp, đây là Luật, đây là lời của bậc Đạo
sư"". Này các Tỷ-kheo, các Thầy không nên tán thán, không nên hủy
báng lời nói của Tỷ-kheo ấy, không tán thán, không hủy báng, mỗi mỗi
chữ, môi mỗi câu cần phải học hỏi kỹ lưỡng và đem so sánh với
kinh, đem đối chiếu với Luật. Nếu chúng phù hợp với kinh, tương xứng
với Luật, thời các Thầy có thể kết luận : "Chắc chắn những lời
này là lời dạy của Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác và các Tỷ-kheo
ấy đã thọ giáo chơn chánh". Này các Tỷ-kheo, đây là đại căn cứ
địa thứ ba các Thầy cần phải thọ trì.
8. Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo,
nếu có Tỷ-kheo nói như sau : "Tại trú xứ kia có vị trưởng lão, vị
này là bậc nghe nhiều, được trao truyền kinh điển, trì Pháp, trì Luật,
trì toát yếu. Đối diện với vị trưởng lão ấy, tôi nghe như vậy, đối
diện với vị trưởng lão ấy, tôi lãnh thọ như vậy : "Đây là
Pháp, đây là Luật, đây là lời của bậc Đạo sư"". Này các Tỷ-kheo,
các Thầy không nên tán thán, không nên hủy báng lời nói của Tỷ-kheo ấy,
không tán thán, không hủy báng, mỗi mỗi chữ, môi mỗi câu cần phải học
hỏi kỹ lưỡng và đem so sánh với kinh, đem đối chiếu với Luật. Nếu
chúng không phù hợp với kinh, không tương xứng với Luật, thời các Thầy
có thể kết luận : "Chắc chắn những lời này không phải lời dạy
của Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác và các Tỷ-kheo ấy đã thọ
giáo sai lầm". Này các Tỷ-kheo, các Thầy hãy từ bỏ chúng.
9. Nhưng ở đây, này các Tỷ-kheo,
nếu có Tỷ-kheo nói như sau : "Tại trú xứ kia có vị trưởng lão, vị
này là bậc nghe nhiều, được trao truyền kinh điển, trì Pháp, trì Luật,
trì toát yếu. Đối diện với vị trưởng lão ấy, tôi nghe như vậy, đối
diện với vị trưởng lão ấy, tôi lãnh thọ như vậy : "Đây là
Pháp, đây là Luật, đây là lời của bậc Đạo sư"". Này các Tỷ-kheo,
các Thầy không nên tán thán, không nên hủy báng lời nói của Tỷ-kheo ấy,
không tán thán, không hủy báng, mỗi mỗi chữ, môi mỗi câu cần phải học
hỏi kỹ lưỡng và đem so sánh với kinh, đem đối chiếu với Luật. Nếu
chúng phù hợp với kinh, tương xứng với Luật, thời các Thầy có thể kết
luận : "Chắc chắn những lời này là lời dạy của Thế Tôn, bậc
A-la-hán, Chánh Đẳng Giác và các Tỷ-kheo ấy đã thọ giáo chơn chánh".
Này các Tỷ-kheo, đây là đại căn cứ địa thứ tư các Thầy cần phải
thọ trì.
Này các Tỷ-kheo, có bốn đại căn
cứ địa này.
XIX. PHẨM CHIẾN SĨ
(I) (181) NGƯỜI CHIẾN SĨ
1.- Thành tựu bốn chi phần này,
này các Tỷ-kheo, một chiến sĩ xứng đáng để cho vua sử dụng, thuộc sở
hữu của vua, là biểu tượng của vua. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, người
chiến sĩ thiện xảo về xạ trình, là người bắn xa, bắn như chớp nhoáng,
và đâm thủng được vật lớn.
Thành tựu bốn chi phần này, này
các Tỷ-kheo, một chiến sĩ xứng đáng để cho vua sử dụng, thuộc sở hữu
của vua, là biểu tượng của vua.
2. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
thành tựu bốn pháp này, Tỷ-kheo đáng được cung kính, xứng đáng được
tôn trọng, xứng đáng được cúng dường, xứng đáng được chắp tay, là
ruộng phước vô thượng ở đời. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
thiện xảo về xạ trình, là người bắn xa, bắn như chớp nhoáng, và đâm
thủng được vật lớn.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Tỷ-kheo thiện xảo về xạ trình ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo
là người có giới, sống chế ngự với sự chế ngự của giới bổn
Patimokkha, có uy nghi chánh hạnh, thấy sợ hãi trong những lỗi nhỏ, chấp
nhận và học tập các học pháp. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo
thiện xảo về xạ trình.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Tỷ-kheo bắn xa?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
phàm sắc gì thuộc về quá khứ, vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô
hay tế, liệt hay thắng, xa hay gần, tất cả sắc, vị ấy thấy như thật
với chánh trí tuệ rằng : "Cái này không phải của tôi, cái này
không phải là tôi, cái này không phải tự ngã của tôi".
Phàm có cảm thọ gì thuộc quá khứ,
vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay gần,
tất cả sắc, vị ấy thấy như thật với chánh trí tuệ rằng : "Cái
này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự
ngã của tôi".
Phàm có tưởng gì thuộc quá khứ,
vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay gần,
tất cả sắc, vị ấy thấy như thật với chánh trí tuệ rằng : "Cái
này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự
ngã của tôi".
Phàm có các hành gì thuộc quá khứ,
vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay gần,
tất cả sắc, vị ấy thấy như thật với chánh trí tuệ rằng : "Cái
này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự
ngã của tôi".
Phàm có thức gì thuộc quá khứ, vị
lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay gần, tất
cả sắc, vị ấy thấy như thật với chánh trí tuệ rằng : "Cái này
không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải tự
ngã của tôi".
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Tỷ-kheo bắn như chớp nhoáng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
như thật quán tri : "Đây là khổ", như thật quán tri: "Đây
là khổ tập"; như thật quán tri : "Đây là khổ diệt", như thật
quán tri "Đây là con đường đưa đến khổ diệt". Như vậy, này
các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo bắn như chớp nhoáng.
6. Và này các Tỷ-kheo, như thế nào
là Tỷ-kheo đâm thủng vật to lớn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
đâm thủng vô minh uẩn to lớn. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo đâm
thủng vật to lớn.
Đầy đủ bốn chi phần này, này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đáng được cung kính, xứng đáng được tôn trọng,
xứng đáng được cúng dường, xứng đáng được chắp tay, là ruộng phước
vô thượng ở đời.
(II) (182) AN TOÀN
1.- Này các Tỷ-kheo, không một
Sa-môn, Bà-la-môn, Thiên, Nhân, Màra, Phạm thiên hay một ai ở đời có được
sự an toàn đối với bốn pháp. Thế nào là bốn ?
Bản tánh bị già, mong rằng không
già, không một Sa-môn, Bà-la-môn, Thiên, Nhân … đối với pháp này.
2. Bản tánh bị bệnh, mong rằng
không bệnh, không một Sa-môn, Bà-la-môn, Thiên, Nhân … đối với pháp
này.
3. Bản tánh bị chết, mong rằng
không bị chết, không một Sa-môn, Bà-la-môn, Thiên, Nhân … đối với pháp
này.
4. Khổ quả của những ác nghiệp
ấy (những nghiệp) tạp nhiễm, đưa đến tái sanh, đưa lại phiền muộn,
đem lại khổ quả dị thục sanh, già, chết trong tương lai, kết quả của
những nghiện ngập ấy mong rằng không có hiện hữu. không một Sa-môn,
Bà-la-môn, Thiên, Nhân, Màra, Phạm thiên hay một ai ở đời có được sự
an toàn đối với bốn pháp này.
Này các Tỷ-kheo, không một Sa-môn,
Bà-la-môn, Thiên, Nhân, Màra, Phạm thiên hay một ai ở đời có được sự
an toàn đối với bốn pháp này.
(III) (183) ĐIỀU ĐƯỢC NGHE
1. Một thời, Thế Tôn trú ở
Ràjagaha (Vương Xá) tại Veluvana (Trúc Lâm), chỗ nuôi dưỡng các con sóc. Rồi
Bà-la-môn Vassakàra, vị đại thần nước Magadha đi đến Thế Tôn, sau khi
đến, nói lên với Thế Tôn những lời chào đón thăm hỏi. Sau khi nói
lên với Thế Tôn những lời chào đón thăm hỏi thân hữu, Bà-la-môn
Vassakàra, vị đại thần nước Magadha bạch Thế Tôn :
- Thưa Tôn giả Gotama, tôi nói như
sau, thấy như sau : "Khi người nào nói lên điều mình thấy : "Tôi
thấy như vậy". Do vậy, người ấy không có lỗi gì. Khi người nào
nói lên điều mình nghe: "Tôi nghe như vậy". Do vậy, người ấy không
có lỗi gì. Khi người nào nói lên điều mình cảm giác: "Tôi cảm
giác như vậy". Do vậy, người ấy không có lỗi gì. Khi người nào
nói lên điều mình trí thức : "Tôi tri thức như vậy". Do vậy,
người ấy không có lỗi gì".
2. - Này Bà-la-môn, Ta không nói rằng
: "Tất cả điều được thấy cần phải nói ra". Này Bà-la-môn,
Ta không nói rằng : "Tất cả điều được thấy không nên nói
ra". Này Bà-la-môn, Ta không nói rằng : "Tất cả điều được nghe
nên nói ra". Này Bà-la-môn, Ta không nói rằng : "Tất cả điều
được nghe không nên nói ra". Này Bà-la-môn, Ta không nói rằng : "Tất
cả điều được cảm giác nên nói ra". Ta không nói rằng : "Tất
cả điều được cảm giác không nên nói ra". Ta không nói rằng :
"Tất cả điều được tri thức nên nói ra". Ta không nói rằng :
"Tất cả điều được tri thức không nên nói ra".
3. Này Bà-la-môn, phàm nói lên điều
thấy gì, các pháp ác bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện tổn giảm,
Ta nói rằng điều thấy như vậy không nên nói ra. Và này Bà-la-môn, phàm
nói lên điều thấy gì, các pháp bất thiện tổn giảm, các pháp thiện tăng
trưởng, Ta nói rằng điều thấy như vậy nên nói ra. Này Bà-la-môn, phàm
nói ra điều nghe gì … phàm nói ra điều cảm giác gì … phàm nói ra điều
thức tri gì … các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện tổn giảm,
Ta nói rằng điều thức tri như vậy không nên nói ra. Và này Bà-la-môn,
phàm nói lên điều thức tri gì, các pháp bất thiện tổn giảm, các pháp
thiện tăng trưởng, Ta nói rằng điều thức tri như vậy nên nói ra.
Rồi Bà-la-môn Vassakàra, vị đại
thần xứ Magadha, hoan hỷ, tín thọ lời Thế Tôn nói, từ chỗ ngồi đứng
dậy rồi ra đi.
(IV) (184) KHÔNG SỢ HÃI
1. Rồi Bà-la-môn Jànussoni đi đến
Thế Tôn; sau khi đến, nói lên với Thế Tôn những lời chào đón hỏi thăm
… Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Jànussoni bạch Thế Tôn :
- Thưa Tôn giả Gotama, tôi nói như
sau, tôi thấy như sau : "Không có một ai bản tánh bị chết mà không sợ
hãi, không rơi vào run sợ, khi nghĩ đến chết".
- Này Bà-la-môn, có người bản tánh
bị chết, sợ hãi, rơi vào run sợ khi nghĩ đến chết. Nhưng này
Bà-la-môn, có người bản tánh bị chết, không sợ hãi, không rơi vào run
sợ khi nghĩ đến chết.
2. Và này Bà-la-môn, thế nào là người
bản tánh bị chết, sợ hãi, rơi vào run sợ khi nghĩ đến chết ?
Ở đây, này Bà-la-môn, có người
không ly tham đối với các dục, không ly ham muốn, không ly luyến ái,
không ly khát ái, không ly nhiệt não, không ly tham ái. Rồi một chứng bệnh
trầm trọng khởi lên cho người ấy. Người ấy bị cảm thọ chứng bệnh
trầm trọng ấy, suy nghĩ như sau : "Thật sự các dục khả ái sẽ bỏ
ta", hay "Ta sẽ từ bỏ các dục khả ái". Người ấy sầu muộn,
than vãn, khóc lóc, đập ngực, rơi vào bất tỉnh. Này Bà-la-môn, đây là
người bản tánh bị chết, sợ hãi, rơi vào run sợ khi nghĩ đến chết.
3. Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây
có người không ly tham đối với thân … Rồi một chứng bệnh trầm trọng
khởi lên cho người ấy. Người ấy bị cảm thọ chứng bệnh trầm trọng
ấy, suy nghĩ như sau : "Thật sự thân khả ái sẽ bỏ ta", hay
"Ta sẽ từ bỏ thân khả ái". Người ấy sầu muộn, than vãn,
khóc lóc, đập ngực, rơi vào bất tỉnh. Này Bà-la-môn, đây là người bản
tánh bị chết, sợ hãi, rơi vào run sợ khi nghĩ đến chết.
4. Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây
có hạng người không làm điều lành, không làm điều thiện, không che chở
kẻ sợ hãi, làm điều ác, làm điều hung bạo, làm điều phạm pháp. Rồi
một chứng bệnh trầm trọng khởi lên cho người ấy. Người ấy bị cảm
thọ chứng bệnh trầm trọng ấy, suy nghĩ như sau : "Thật sự ta không
làm điều lành, không làm điều thiện, không che chở kẻ sợ hãi, làm điều
ác, làm điều hung bạo, làm điều phạm pháp". Tại sanh thú nào mà những
người không làm điều lành, không làm điều thiện, không che chở kẻ sợ
hãi, làm điều ác, làm điều hung bạo, làm điều phạm pháp, đi đến sau
khi chết, ta đi đến sanh thú ấy. Người ấy sầu muộn, than vãn, khóc
lóc, đập ngực, rơi vào bất tỉnh. Này Bà-la-môn, đây là người bản tánh
bị chết, sợ hãi, rơi vào run sợ khi nghĩ đến chết.
5. Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây
có hạng người nghi ngờ do dự, không đi đến kết luận đối với diệu
pháp. Rồi một chứng bệnh trầm trọng khởi lên cho người ấy. Người
ấy bị cảm thọ chứng bệnh trầm trọng ấy, suy nghĩ như sau : "Thật
sự ta có nghi ngờ do dự, không đi đến kết luận đối với diệu pháp".
Người ấy sầu muộn, than vãn, khóc lóc, đập ngực, rơi vào bất tỉnh.
Này Bà-la-môn, đây là người bản tánh bị chết, sợ hãi, rơi vào run sợ
khi nghĩ đến chết.
6. Và này Bà-la-môn, thế nào là người
bản tánh bị chết, không sợ hãi, không rơi vào run sợ khi nghĩ đến chết
?
Ở đây, này Bà-la-môn, có hạng người
ly tham đối với các dục, ly ham muốn, ly luyến ái … Rồi một chứng bệnh
trầm trọng khởi lên cho người ấy. Người ấy bị cảm thọ chứng bệnh
trầm trọng ấy, suy nghĩ như sau : "Thật sự các dục khả ái sẽ bỏ
ta", hay "Ta sẽ từ bỏ các dục khả ái". Người ấy không sầu
muộn, không than vãn, không khóc lóc, không đập ngực, không rơi vào bất
tỉnh. Này Bà-la-môn, đây là người bản tánh bị chết, không sợ hãi,
không rơi vào run sợ khi nghĩ đến chết.
7. Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây
có người không ly tham đối với thân, ly ham muốn, ly luyến ái … Rồi một
chứng bệnh trầm trọng khởi lên cho người ấy. Người ấy bị cảm thọ
chứng bệnh trầm trọng ấy, suy nghĩ như sau : "Thật sự thân khả ái
sẽ bỏ ta", hay "Ta sẽ từ bỏ thân khả ái". Người ấy không
sầu muộn, không than vãn, không khóc lóc, không đập ngực, không rơi vào
bất tỉnh. Này Bà-la-môn, đây là người bản tánh bị chết, không sợ
hãi, không rơi vào run sợ khi nghĩ đến chết.
8. Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây
có hạng người không làm ác, không làm điều hung bạo, không làm điều
phạm pháp, làm điều lành, làm điều thiện, có che chở kẻ sợ hãi. Rồi
một chứng bệnh trầm trọng khởi lên cho người ấy. Người ấy bị cảm
thọ chứng bệnh trầm trọng ấy, suy nghĩ như sau : "không làm ác,
không làm điều hung bạo, không làm điều phạm pháp, làm điều lành, làm
điều thiện, có che chở kẻ sợ hãi. Tại sanh thú nào mà những người
không làm ác, không làm điều hung bạo, không làm điều phạm pháp, làm
điều lành, làm điều thiện, có che chở kẻ sợ hãi đi đến sau khi chết,
ta đi đến sanh thú ấy". Người ấy không sầu muộn, không than vãn,
không khóc lóc, không đập ngực, không rơi vào bất tỉnh. Này Bà-la-môn,
đây là người bản tánh bị chết, không sợ hãi, không rơi vào run sợ
khi nghĩ đến chết.
9. Lại nữa, này Bà-la-môn, ở đây
có hạng người không có nghi ngờ, không có do dự, đi đến kết luận đối
với diệu pháp. Rồi một chứng bệnh trầm trọng khởi lên cho người ấy.
Người ấy bị cảm thọ chứng bệnh trầm trọng ấy, suy nghĩ như sau :
"Thật sự ta không có nghi ngờ, không có do dự, đi đến kết luận đối
với diệu pháp". Người ấy không có sầu muộn, không có than vãn,
không có khóc lóc, không có đập ngực, không rơi vào bất tỉnh. Này
Bà-la-môn, đây là người bản tánh bị chết, không sợ hãi, không rơi vào
run sợ khi nghĩ đến chết.
Này Bà-la-môn, có bốn hạng người
bản tánh bị chết, không sợ hãi, không rơi vào run sợ khi nghĩ đến chết
- Thật vi diệu thay, thưa Tôn giả
Gotama … Mong Tôn giả Gotama chấp nhận con làm đệ tử cư sĩ, từ nay cho
đến mạng chung, con trọn đời quy ngưỡng !