- Kinh Tăng Chi Bộ
- HT. Thích Minh Châu dịch
- 4g
- (X) (200) LUYẾN ÁI
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn sự
được sau khi này. Thế nào là bốn ?
Luyến ái sanh từ luyến ái, sân
sanh từ luyến ái, luyến ái sanh từ sân, sân sanh từ sân.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
luyến ái sanh từ luyến ái ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
là khả lạc, khả hỷ, khả ý đối với một người. Rồi các người khác
đối xử với người ấy khả lạc, khả hỷ, khả ý. Người kia suy nghĩ
như sau : "Người này khả lạc, khả hỷ, khả ý đối với ta, lại
được các người khác đối xử khả lạc, khả hỷ, khả ý". Do đó
người ấy khởi lên luyến ái đối với những người ấy. Như vậy, này
các Tỷ-kheo, là luyến ái sanh khởi từ luyến ái.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
sân sanh từ luyến ái ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
là khả lạc, khả hỷ, khả ý đối với một người. Rồi các người khác
đối xử với người ấy không khả lạc, không khả hỷ, không khả ý. Người
kia suy nghĩ như sau : "Người này khả lạc, khả hỷ, khả ý đối với
ta, nhưng không được các người khác đối xử khả lạc, khả hỷ, khả
ý". Do đó người ấy khởi lên lòng sân đối với những người ấy.
Như vậy, này các Tỷ-kheo, là sân được sanh khởi từ luyến ái.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
luyến ái được sanh khởi từ sân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
không là khả lạc, khả hỷ, khả ý đối với một người. Rồi các người
khác đối với người ấy không khả lạc, không khả hỷ, không khả ý.
Người kia suy nghĩ như sau : "Người này không khả lạc, khả hỷ, khả
ý đối với ta. Và các người khác đối xử với người ấy không khả lạc,
không khả hỷ, không khả ý". Do đó người ấy khởi lên luyến ái đối
với các người ấy. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là luyến ái được sanh
khởi từ sân.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
lòng sân được sanh khởi từ lòng sân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
không là khả lạc, khả hỷ, khả ý đối với một người. Rồi các người
khác đối với người ấy khả lạc, khả hỷ, khả ý. Người kia suy nghĩ
như sau : "Người này không khả lạc, không khả hỷ, không khả ý đối
với ta. Và các người khác đối xử với người ấy khả lạc, khả hỷ,
khả ý". Do đó người ấy khởi lên lòng sân đối với những người
ấy. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là sân được sanh khởi từ lòng sân.
Này các Tỷ-kheo, có bốn luyến ái
này sanh ra.
6. Này các Tỷ-kheo, trong khi Tỷ-kheo
ly các dục, ly các pháp bất thiện … chứng đạt và an trú sơ Thiền, một
trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm có tứ. Luyến ái sanh ra từ
luyến ái, luyến ái ấy trong thời gian ấy không có mặt. Sân sanh ra từ
luyến ái, sân ấy trong thời gian ấy không có mặt. Luyến ái sanh ra từ
sân, luyến ái ấy trong thời gian ấy không có mặt. Sân sanh ra từ sân,
sân ấy trong thời gian ấy không có mặt.
7. Này các Tỷ-kheo, trong khi Tỷ-kheo
làm cho tịnh tỉ các tầm và tứ … chứng đạt và an trú Thiền thứ hai
… Thiền thứ ba … Thiền thứ tư. Luyến ái sanh ra từ luyến ái, luyến
ái ấy trong thời gian ấy không có mặt. Sân sanh ra từ luyến ái, sân ấy
trong thời gian ấy không có mặt. Luyến ái sanh ra từ sân, luyến ái ấy
trong thời gian ấy không có mặt. Sân sanh ra từ sân, sân ấy trong thời
gian ấy không có mặt.
8. Này các Tỷ-kheo, trong thời gian
Tỷ-kheo do đoạn diệt các lậu hoặc, ngay trong hiện tại, tự mình với
thắng trí chứng ngộ, chứng đạt và an trú tâm giải thoát, tuệ giải
thoát. Luyến ái sanh ra từ luyến ái, luyến ái ấy đã được đoạn tận,
đã được cắt đứt từ gốc rễ, đã được làm như thân cây tala, đã
được làm không thể tái sanh, không thể sanh khởi trong tương lai. Sân
sanh ra từ luyến ái, sân ấy đã được đoạn tận … không thể sanh khởi
trong tương lai; luyến ái sanh ra từ sân, luyến ái ấy đã được đoạn tận,
đã được cắt đứt từ gốc rễ, đã được làm như thân cây tala, đã
được làm không thể tái sanh, không thể sanh khởi trong tương lai. Sân
sanh ra từ sân, sân ấy đã được đoạn tận, đã được cắt đứt từ
gốc rễ, đã được làm như thân cây tala, đã được làm không thể tái
sanh, không thể sanh khởi trong tương lai.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là Tỷ-kheo
không lôi cuốn, không phản ứng, không un khói, không bốc cháy, không sững
sờ.
9. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Tỷ-kheo lôi cuốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
quán sắc từ tự ngã, hay quán tự ngã có sắc, hay quán sắc trong tự
ngã, hay quán tự ngã ở trong sắc; quán thọ từ tự ngã, hay quán tự ngã
có thọ, hay quán thọ trong tự ngã, hay quán tự ngã ở trong thọ; quán tưởng
từ tự ngã, hay quán tự ngã có tưởng, hay quán tưởng trong tự ngã, hay
quán tự ngã ở trong tưởng; quán các hành từ tự ngã, hay quán tự ngã
có các hành, hay quán các hành trong tự ngã, hay quán tự ngã ở trong các
hành; quán thức từ tự ngã, hay quán tự ngã có thức, hay quán thức trong
tự ngã, hay quán tự ngã ở trong thức. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo
lôi cuốn.
10. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là Tỷ-kheo không lôi cuốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
không quán sắc từ tự ngã, hay không quán tự ngã có sắc, hay không quán
sắc trong tự ngã, hay không quán tự ngã ở trong sắc; không quán thọ …
không quán tưởng … không quán các hành … không quán thức từ tự ngã,
hay không quán tự ngã có thức, hay không quán thức trong tự ngã, hay không
quán tự ngã ở trong thức. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo không
lôi cuốn.
11. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là Tỷ-kheo phản ứng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
mắng chưởi lại những ai mắng chưởi, nổi sân lại những ai nổi sân,
gây hấn lại những ai gây hấn. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo phản
ứng.
12. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là Tỷ-kheo không phản ứng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
không mắng chưởi lại những ai mắng chưởi, không nổi sân lại những
ai nổi sân, không gây hấn lại những ai gây hấn. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là Tỷ-kheo không phản ứng.
13. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là Tỷ-kheo un khói ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, khi nào
có ý nghĩ : "Ta có mặt", thời có những ý nghĩ : "Ta có mặt
trong đời này"; "Ta có mặt như vậy"; "Ta có mặt khác như
vậy"; "Ta không phải thường hằng"; "Ta là thường hằng";
"Ta phải có mặt hay không ?"; "Ta phải có mặt trong đời này
?"; "Ta có mặt như vậy"; "Ta có mặt khác như vậy";
"Mong rằng ta có mặt"; "Mong rằng ta có mặt trong đời này";
"Mong rằng ta có mặt như vậy !"; "Mong rằng ta có mặt khác như
vậy!"; "Ta sẽ có mặt"; "Ta sẽ có mặt trong đời này";
"Ta sẽ có mặt như vậy"; "Ta sẽ có mặt khác như vậy".
Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo un khói.
14. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là Tỷ-kheo không un khói ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, khi nào
không có ý nghĩ : "Ta có mặt", thời cũng không có những ý nghĩ :
"Ta có mặt trong đời này"; "Ta có mặt như vậy"; "Ta
có mặt khác như vậy"; "Ta không phải thường hằng"; "Ta
là thường hằng"; "Ta phải có mặt hay không ?"; "Ta phải
có mặt trong đời này ?"; "Ta có mặt như vậy"; "Ta có mặt
khác như vậy"; "Mong rằng ta có mặt"; "Mong rằng ta có mặt
trong đời này"; "Mong rằng ta có mặt như vậy !"; "Mong rằng
ta có mặt khác như vậy!"; "Ta sẽ có mặt"; "Ta sẽ có mặt
trong đời này"; "Ta sẽ có mặt như vậy"; "Ta sẽ có mặt
khác như vậy". Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo không un khói.
15. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là Tỷ-kheo bốc cháy ?
Khi nào có tư tưởng : "Với cái
này, Ta có mặt", thời có những tư tưởng sau: "Với cái này, Ta
có mặt trong đời này"; "Với cái này, Ta có mặt như vậy";
"Với cái này, Ta có mặt khác như vậy"; "Với cái này, Ta
không phải thường hằng"; "Với cái này, Ta là thường hằng";
"Với cái này, Ta phải có mặt hay không ?"; "Với cái này, Ta
phải có mặt trong thế giới này?"; "Với cái này, Ta có mặt như
vậy"; "Với cái này, Ta có mặt khác như vậy"; "Với cái
này, mong rằng ta có mặt"; "Với cái này, mong rằng ta có mặt
trong đời này"; "Với cái này, mong rằng ta có mặt như vậy
!";" Với cái này, ta sẽ có mặt"; "Với cái này, ta sẽ
có mặt trong đời này";" Với cái này, ta sẽ có mặt như vậy";"
Với cái này, ta sẽ có mặt khác như vậy". Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là Tỷ-kheo bốc cháy.
16. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là Tỷ-kheo không bốc cháy ?
Khi nào không có tư tưởng : "Với
cái này, Ta có mặt", thời cũng không có những tư tưởng sau: "Với
cái này, Ta có mặt trong đời này"; "Với cái này, Ta có mặt như
vậy"; "Với cái này, Ta có mặt khác như vậy"; "Với cái
này, Ta không phải thường hằng"; "Với cái này, Ta là thường hằng";
"Với cái này, Ta phải có mặt hay không ?"; "Với cái này, Ta
phải có mặt trong thế giới này?"; "Với cái này, Ta có mặt như
vậy"; "Với cái này, Ta có mặt khác như vậy"; "Với cái
này, mong rằng ta có mặt"; "Với cái này, mong rằng ta có mặt
trong đời này"; "Với cái này, mong rằng ta có mặt như vậy
!";" Với cái này, ta sẽ có mặt"; "Với cái này, ta sẽ
có mặt trong đời này";" Với cái này, ta sẽ có mặt như vậy";"
Với cái này, ta sẽ có mặt khác như vậy". Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là Tỷ-kheo không bốc cháy.
17. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là Tỷ-kheo không có sững sờ ?
Ở đây, sự kiêu mạn : "Tôi
là" của vị Tỷ-kheo được đoạn tận, cắt đứt từ gốc rễ, làm
cho như thân cây tala, làm cho không thể tái sanh, làm cho không thể sanh khởi
trong tương lai. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo không có sững sờ.
XXI. PHẨM BẬC CHÂN NHÂN
(I) (201) CÁC HỌC PHÁP
1.- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng
cho các Thầy về người không Chân nhân và người không Chân nhân hơn cả
người không Chân nhân ; về bậc Chân nhân và bậc Chân nhân hơn cả bậc
Chân nhân. Hãy nghe và khéo tác ý, Ta sẽ nói.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế
Tôn. Thế tôn nói như sau :
2.- Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
không Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói láo, đắm
say rượu men, rượu nấu. Người này, này các Tỷ-kheo, được gọi là người
không Chân nhân.
3. Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
không Chân nhân còn hơn cả người không Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình sát sanh và khích lệ người khác sát sanh; tự mình lấy của
không cho và khích lệ người khác lấy của không cho; tự mình sống tà hạnh
trong các dục và khích lệ người khác sống tà hạnh trong các dục, tự
mình nói láo và khích lệ người khác nói láo, tự mình đắm say rượu
men, rượu nấu và khích lệ người khác đắm say rượu men, rượu nấu.
Người này, này các Tỷ-kheo, được gọi là người không Chân nhân còn hơn
cả người không Chân nhân.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
bậc Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có hạng
người từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong
các dục, từ bỏ nói láo, từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu. Người
này, này các Tỷ-kheo, được gọi là bậc Chân nhân.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
bậc Chân nhân còn hơn cả bậc Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình từ bỏ sát sanh và khích lệ người khác từ bỏ sát sanh; tự
mình từ bỏ lấy của không cho và khích lệ người khác từ bỏ lấy của
không cho; tự mình từ bỏ tà hạnh trong các dục và khích lệ người từ
bỏ khác tà hạnh trong các dục; tự mình từ bỏ nói láo và khích lệ người
khác từ bỏ nói láo, tự mình từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu và
khích lệ người khác từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu. Người này,
này các Tỷ-kheo, được gọi là bậc Chân nhân còn hơn cả bậc Chân
nhân.
(II) (202) NGƯỜI CÓ LÒNG TIN
1.- Và này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng
cho các Thầy về người không Chân nhân và người không Chân nhân hơn cả
người không Chân nhân ; về bậc Chân nhân và bậc Chân nhân hơn cả bậc
Chân nhân. Hãy nghe và khéo tác ý, Ta sẽ nói.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế
Tôn. Thế tôn nói như sau :
2.- Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
không Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
không có lòng tin, không có xấu hổ, không có sợ hãi, nghe ít, biếng
nhác, thất niệm, liệt tuệ.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người không Chân nhân.
3. Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
không Chân nhân còn hơn cả người không Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình không tin và khích lệ người khác không tin; tự mình không xấu hổ
và khích lệ người khác không xấu hổ; tự mình không sợ hãi và khích lệ
người khác không sợ hãi; tự mình nghe ít và khích lệ người khác nghe
ít; tự mình biếng nhác và khích lệ người khác biếng khác; tự mình thất
niệm và khích lệ người khác thất niệm; tự mình liệt tuệ và khích lệ
người khác liệt tuệ.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là gọi
là người không Chân nhân còn hơn cả người không Chân nhân.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
bậc Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
có lòng tin, có xấu hổ, có sợ hãi, nghe nhiều, siêng năng tinh cần, có
niệm, có trí tuệ.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là bậc Chân nhân.
5. Này các Tỷ-kheo, thế nào là bậc
Chân nhân còn hơn cả bậc Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình đầy đủ lòng tin, còn khích lệ người khác có đầy đủ lòng
tin; tự mình có xấu hổ và khích lệ người khác có xấu hổ; tự mình
có sợ hãi và khích lệ người khác có sợ hãi; tự mình nghe nhiều và
khích lệ người khác nghe nhiều; tự mình siêng năng tinh cần và khích lệ
người khác siêng năng tinh cần; tự mình chánh niệm và khích lệ người
khác chánh niệm; tự mình có trí tuệ và khích lệ người khác có trí tuệ.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là gọi là bậc Chân nhân còn hơn cả bậc Chân nhân.
(III) (203) KẺ TÀN HẠI CHÚNG SANH
1.- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng
cho các Thầy về người không Chân nhân và người không Chân nhân hơn cả
người không Chân nhân ; về bậc Chân nhân và bậc Chân nhân hơn cả bậc
Chân nhân. Hãy nghe và khéo tác ý, Ta sẽ nói.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế
Tôn. Thế tôn nói như sau :
2.- Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
không Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói láo, nói hai lưỡi,
nói lời thô ác, nói lời phù phiếm.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người không Chân nhân.
3. Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
không Chân nhân còn hơn cả người không Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình sát sanh, còn khích lệ người khác sát sanh ; tự mình lấy của
không cho và khích lệ người khác lấy của không cho; tự mình tà hạnh
trong các dục và khích lệ người khác tà hạnh trong các dục; tự mình
nói láo và khích lệ người khác nói láo; tự mình nói hai lưỡi và khích
lệ người khác nói hai lưỡi; tự mình nói lời thô ác và khích lệ người
khác nói lời thô ác; tự mình nói lời phù phiếm và khích lệ người khác
nói lời phù phiếm.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là gọi
là người không Chân nhân còn hơn cả người không Chân nhân.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
bậc Chân nhân?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục,
từ bỏ nói láo, từ bỏ nói hai lưỡi, từ bỏ nói lời thô ác, từ bỏ
nói lời phù phiếm.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là bậc Chân nhân.
5. Này các Tỷ-kheo, thế nào là bậc
Chân nhân còn hơn cả bậc Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình từ bỏ sát sanh, còn khích lệ người khác từ bỏ sát sanh ; tự
mình từ bỏ lấy của không cho và khích lệ người khác từ bỏ lấy của
không cho; tự mình từ bỏ tà hạnh trong các dục và khích lệ người khác
từ bỏ tà hạnh trong các dục; tự mình từ bỏ nói láo và khích lệ người
khác từ bỏ nói láo; tự mình từ bỏ nói hai lưỡi và khích lệ người
khác từ bỏ nói hai lưỡi; tự mình từ bỏ nói lời thô ác và khích lệ
người khác từ bỏ nói lời thô ác; tự mình từ bỏ nói lời phù phiếm
và khích lệ người khác từ bỏ nói lời phù phiếm.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là gọi
là bậc Chân nhân còn hơn cả bậc Chân nhân.
(IV) (204) MƯỜI HẠNH
(Giống như kinh 203, chỉ thêm vào
ba pháp sau là có tham, có sân và tà kiến).
(V) (205) CON ĐƯỜNG TÁM NGÀNH
(Như kinh 203, 1)
2.- Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là người không Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
có tà kiến, có tà tư duy, có tà ngữ, có tà nghiệp, có tà mạng, có tà
tinh tấn, có tà niệm, có tà định.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người không Chân nhân.
3. Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
không Chân nhân còn hơn cả người không Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình có tà kiến, còn khích lệ người khác có tà kiến; có tà tư duy…;
có tà ngữ …; có tà nghiệp …; có tà mạng …; có tà tinh tấn …; có
tà niệm …; có tà định, còn khích lệ người khác có tà định.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là gọi
là người không Chân nhân còn hơn cả người không Chân nhân.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
bậc Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
có chánh tri kiến, có chánh tư duy, có chánh ngữ, có chánh nghiệp, có
chánh mạng, có chánh tinh tấn, có chánh niệm, có chánh định.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là bậc Chân nhân.
5. Này các Tỷ-kheo, thế nào là bậc
Chân nhân còn hơn cả bậc Chân nhân ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình có chánh tri kiến, còn khích lệ người khác có chánh tri kiến;
có chánh tư duy…; có chánh ngữ …; có chánh nghiệp …; có chánh mạng
…; có chánh tinh tấn …; có chánh niệm …; có chánh định, còn khích lệ
người khác có chánh định.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là gọi
là bậc Chân nhân còn hơn cả bậc Chân nhân.
(VI) (206) CON ĐƯỜNG MƯỜI NGHÀNH
… (Như kinh 205, chỉ thêm hai pháp
:tà trí, tà giải thoát cho người không Chân nhân, và chánh trí, chánh giải
thoát cho bậc Chân nhân) …
(VII) (207) KẺ ĐỘC ÁC (1)
1.- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng
cho các Thầy về người độc ác và người độc ác hơn cả người độc
ác ; về người hiền thiện và người hiền thiện hơn cả người hiền
thiện. Hãy nghe và khéo tác ý, Ta sẽ nói.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế
Tôn. Thế tôn nói như sau :
2.- Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
độc ác ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
sát sanh … (như 204,2) … có tà kiến
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người độc ác.
3. Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
độc ác còn hơn cả người độc ác ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình sát sanh, còn khích lệ người khác sát sanh …; có người tự mình
có tà kiến, còn khích lệ người khác có tà kiến.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người độc ác còn hơn người độc ác.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
người hiền thiện ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
từ bỏ sát sanh … có chánh kiến.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
người hiền thiện còn hơn cả người hiền thiện ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình từ bỏ sát sanh, còn khích lệ người khác từ bỏ sát sanh … ;
tự mình có chánh kiến, còn khích lệ người khác có chánh kiến.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người hiền thiện còn hơn cả bậc hiền thiện.
(VIII) (208) KẺ ÁC ĐỘC (2)
(Giống như kinh 206 với mười đức
tánh, chỉ khác ở đây có kẻ ác độc và người hiền thiện, kinh trước
nói đến người không Chân nhân và bậc Chân nhân).
(IX) (209) ÁC TÁNH
1.- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng
cho các Thầy về có người ác tánh và người có ác tánh hơn cả người
có ác tánh ; về người có tánh hiền thiện và người có tánh hiền thiện
hơn cả người có tánh hiền thiện. Hãy nghe và khéo tác ý, Ta sẽ nói.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế
Tôn. Thế tôn nói như sau :
2.- Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
ác tánh ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
sát sanh … có tà kiến.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người có ác tánh.
3. Này các Tỷ-kheo, thế nào là người
có ác tánh còn hơn cả người có ác tánh ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình sát sanh, còn khích lệ người khác sát sanh …; có người tự mình
có tà kiến, còn khích lệ người khác có tà kiến.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người độc ác còn hơn người có ác tánh.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
người có tánh hiền thiện ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
từ bỏ sát sanh … có chánh tri kiến.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người có tánh hiền thiện.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
người có tánh hiền thiện còn hơn cả người có thánh hiền thiện ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình từ bỏ sát sanh, còn khích lệ người khác từ bỏ sát sanh … ;
tự mình có chánh tri kiến, còn khích lệ người khác có chánh tri kiến.
Người này, này các Tỷ-kheo, được
gọi là người có tánh hiền thiện còn hơn cả người có tánh hiền thiện.
(X) (210) TÁNH ÁC ĐỘC
(Như kinh 208)
XXII. PHẨM Ô UẾ
(I) (211) CHÚNG
1. - Này các Tỷ-kheo, có bốn ô uế
hội chúng này. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có Tỷ-kheo
ác giới, theo ác pháp, làm ô uế hội chúng; này các Tỷ-kheo, có Tỷ-kheo-ni
ác giới, theo ác pháp, làm ô uế hội chúng; này các Tỷ-kheo, có nam cư
sĩ ác giới, theo ác pháp, làm ô uế hội chúng; này các Tỷ-kheo, có nữ cư
sĩ ác giới, theo ác pháp, làm ô uế hội chúng !
Này các Tỷ-kheo, có bốn ô uế hội
chúng này.
2. Này các Tỷ-kheo, có bốn thanh tịnh
hội chúng này. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có Tỷ-kheo
có giới, theo thiện pháp, làm thanh tịnh hội chúng; này các Tỷ-kheo, có Tỷ-kheo-ni
có giới, theo thiện pháp, làm thanh tịnh hội chúng; này các Tỷ-kheo, có
nam cư sĩ có giới, theo thiện pháp, làm thanh tịnh hội chúng; này các Tỷ-kheo,
có nữ cư sĩ có giới, theo thiện pháp, làm thanh tịnh hội chúng;
Này các Tỷ-kheo, có bốn thanh tịnh
hội chúng này.
(II) (212) TÀ KIẾN
1.- Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục. Thế nào
là bốn?
Với thân làm ác, với lời nói
ác, với ý nghĩ ác, với tà kiến.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục.
2. Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời. Thế nào
là bốn ?
Với thân làm thiện, với lời nói
thiện, với ý nghĩ thiện, với chánh tri kiến.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời.
(III) (213) KHÔNG BIẾT ƠN
1.- Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục. Thế nào
là bốn?
Thành tựu với thân làm ác, với lời
nói ác, với ý nghĩ ác, với không biết ơn, không biết trả ơn.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục.
2. Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời. Thế nào
là bốn ?
Thành tựu với thân làm thiện, với
lời nói thiện, với ý nghĩ thiện, biết ơn, biết trả ơn.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời.
(IV) (214) SÁT SANH
(Như kinh 213, chỉ khác là bốn
pháp khác : Sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói láo; từ
bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ
bỏ nói láo).
(V) (215) CON ĐƯỜNG (1)
(Như kinh trên 213, các pháp được
đề cập đến là tà kiến, tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, và chánh kiến,
chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp)
(VI) (216) CON ĐƯỜNG (2)
(Như kinh trên 213, các pháp được
đề cập đến là tà mạng, tà tinh tấn, tà niệm, tà định, và chánh mạng,
chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định)
(VII) (217) CÁC THỨC NÓI (1)
(Các pháp được đề cập là
không thấy nói thấy, không nghe nói nghe, không cảm giác nói có cảm giác,
không tri thức nói có tri thức; không thấy nói không thấy, không nghe nói
không nghe, không cảm giác nói không có cảm giác, không tri thức nói không
có tri thức)
(VIII) (218) CÁCH THỨC NÓI (2)
(Các pháp được đề cập là thấy
nói không thấy, nghe nói không nghe, cảm giác nói không cảm giác, tri thức
nói không tri thức; thấy nói có thấy, nghe nói có nghe, cảm giác nói có cảm
giác, tri thức nói có tri thức)
(IX) (219) KHÔNG XẤU HỔ
1.- Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục. Thế nào
là bốn ?
Thành tựu với không có lòng tin, với
ác giới, với không xấu hổ, và không sợ hãi.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục.
2. Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời. Thế nào
là bốn ?
Thành tựu với lòng tin, với có giới,
với xấu hổ, với sợ hãi.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời.
(X) (220) VỚI LIỆT TUỆ
(Như kinh trên, các pháp được đề
cập như sau : không có lòng tin, ác giới, biếng nhác, liệt tuệ; có lòng
tin, có giới, tinh cần tinh tấn, có trí tuệ).
XXIII. PHẨM DIỆU HẠNH
(I) (221) DIỆU HẠNH
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn lời
ác hành này. Thế nào là bốn ?
Nói láo, nói hai lưỡi, nói lời
thô ác, nói lời phù phiếm.
Này các Tỷ-kheo, có bốn lời ác
hành này.
2. Này các Tỷ-kheo, có bốn lời
thiện hành này. Thế nào là bốn ?
Nói thật, không nói hai lưỡi, nói
lời nhu nhuyến, nói lời thông tuệ.
Này các Tỷ-kheo, có bốn lời thiện
hành này.
(II) (222) KIẾN
1. - Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, kẻ ngu si, không thông minh, không phải Chân nhân, tự
mình xử sự như một kẻ mất gốc, không có sinh khí, có tội, bị các người
trí quở trách, và tạo nhiều vô phước. Thế nào là với bốn ?
Với thân làm ác, với lời nói
ác, với ý nghĩ ác, với tà kiến.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, kẻ ngu si, không thông minh, không phải Chân nhân, tự mình xử
sự như một kẻ mất gốc, không có sinh khí, có tội, bị các người trí
quở trách, và tạo nhiều vô phước.
2. Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, bậc Hiền trí thông minh, là bậc Chân nhân, tự mình xử
sự không như một kẻ mất gốc, có sinh khí, không có tội, không bị các
người trí quở trách, và tạo nhiều phước đức. Thế nào là với bốn
?
Với thân làm thiện, với lời nói
thiện, với ý nghĩ thiện, với chánh tri kiến.
(III) (223) VÔ ƠN
(như kinh trên, các pháp được đề
cập là thân làm ác, lời nói ác, ý nghĩ ác, không biết ơn, không trả
ơn; thân làm thiện, lời nói thiện, ý nghĩ thiện, biết ơn, trả ơn).
(IV) (224) SÁT SANH
(Như kinh trên, các pháp được đề
cập là : sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói láo; từ
bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ
bỏ nói láo).
(V) (225) CON ĐƯỜNG
Có tà kiến, có tà tư duy, có tà
ngữ, có tà nghiệp; Có chánh kiến, có chánh tư duy, có chánh ngữ, có
chánh nghiệp.
Có tà mạng, có tà tinh tấn, có
tà niệm, có tà định; Có chánh mạng, có chánh tinh tấn, có chánh niệm,
có chánh định;
(VI) (226) CÁCH THỨC NÓI (1)
… không thấy nói thấy, không nghe
nói nghe, không cảm giác nói có cảm giác, không tri thức nói có tri thức;
không thấy nói không thấy…, không nghe nói không nghe…, không cảm giác
nói không có cảm giác…, không tri thức nói không có tri thức
(VII) (227) CÁCH THỨC NÓI (2)
Có thấy nói không thấy, nghe nói
không nghe, cảm giác nói không cảm giác, tri thức nói không tri thức; thấy
nói có thấy…, nghe nói có nghe…, cảm giác nói có cảm giác…, tri thức
nói có tri thức.
(VIII) (228) KHÔNG XẤU HỔ
… không có lòng tin, … ác giới,
không xấu hổ, và không sợ hãi … có lòng tin, … có giới, có xấu hổ,
có sợ hãi …
(IX) (229) LIỆT TUỆ
… không có lòng tin, ác giới, biếng
nhác, liệt tuệ … có lòng tin, có giới, tinh cần tinh tấn, có trí tuệ.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, bậc Hiền trí thông minh, là bậc Chân nhân, tự mình xử sự
không như một kẻ mất gốc, có sinh khí, không có tội, không bị các người
trí quở trách, và tạo nhiều phước đức.
(X) (230) CÁC THI SĨ
- Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng
thi sĩ này. Thế nào là bốn ?
Thi nhân có tưởng tượng, thi nhân
theo truyền thống, thi nhân có lý luận, thi nhân có biện tài.
Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng thi
sĩ này.
XXIV. PHẨM NGHIỆP
(I) (231) TÓM TẮT
- Có bốn nghiệp này, này các Tỷ-kheo,
đã được ta chứng ngộ với thắng trí và thuyết giảng. Thế nào là bốn
?
Này các Tỷ-kheo, có nghiệp đen quả
đen; này các Tỷ-kheo, có nghiệp thắng quả trắng; này các Tỷ-kheo, có
nghiệp không đen không trắng, quả không đen không trắng, nghiệp đưa đến
đoạn diệt. Có bốn nghiệp này, này các Tỷ-kheo, đã được ta chứng ngộ
với thắng trí và thuyết giảng.
(II) (232) VỚI CHI TIẾT
1. Có bốn nghiệp này, này các Tỷ-kheo,
đã được ta chứng ngộ với thắng trí và thuyết giảng. Thế nào là bốn
?
Này các Tỷ-kheo, có nghiệp đen quả
đen; này các Tỷ-kheo, có nghiệp thắng quả trắng; này các Tỷ-kheo, có
nghiệp đen trắng, quả đen trắng, có nghiệp không đen không trắng, quả
không đen không trắng, nghiệp đưa đến đoạn diệt.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp đen quả đen ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
làm thân hành có tổn hại, làm khẩu hành có tổn hại, làm ý hành có tổn
hại. Người ấy, do làm thân hành có tổn hại, do làm khẩu hành có tổn
hại, do làm ý hành có tổn hại, sanh ra ở thế giới có tổn hại. Do người
ấy sanh ra ở thế giới có tổn hại, các cảm xúc có tổn hại được cảm
xúc. Người ấy được cảm xúc với những cảm xúc có tổn hại, nên cảm
thọ những cảm thọ có tổn hại, thuần nhất khổ, như những chúng sanh
trong địa ngục. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là nghiệp đen quả đen.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp trắng quả trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
làm thân hành không có tổn hại, làm khẩu hành không có tổn hại, làm ý
hành không có tổn hại. Người ấy, do làm thân hành không có tổn hại,
do làm khẩu hành không có tổn hại, do làm ý hành không có tổn hại, sanh
ra ở thế giới không có tổn hại. Do người ấy sanh ra ở thế giới có
không tổn hại, các cảm xúc không có tổn hại được cảm xúc. Người
ấy được cảm xúc với những cảm xúc không có tổn hại, nên cảm thọ
những cảm thọ không có tổn hại, thuần nhất lạc, như chư Thiên ở Biến
Tịnh Thiên. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là nghiệp trắng quả trắng.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp đen trắng quả đen trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
làm thân hành có tổn hại và không có tổn hại, làm khẩu hành có tổn hại
và không có tổn hại, làm ý hành có tổn hại và không có tổn hại. Người
ấy, do làm thân hành có tổn hại và không có tổn hại, do làm khẩu hành
có tổn hại và không có tổn hại, do làm ý hành có tổn hại và không
có tổn hại, sanh ra ở thế giới có tổn hại và không có tổn hại. Do
người ấy sanh ra ở thế giới có tổn hại và không có tổn hại, các cảm
xúc có tổn hại và không tổn hại được cảm xúc. Người ấy được cảm
xúc với những cảm xúc có tổn hại và không tổn hại, nên cảm thọ những
cảm thọ có tổn hại và không tổn hại, xen lẫn, pha trộn lạc và khổ.
Ví như một số người và chư Thiên, một số chúng sanh ở các đọa xứ.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là nghiệp đen trắng quả đen trắng.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp không đen không trắng quả không đen không trắng, nghiệp đưa đến
đoạn diệt ?
Tại đấy, này các Tỷ-kheo, phàm
có tâm tư sở nào để đoạn tận nghiệp đen quả đen này; phàm có tâm tư
sở nào để đoạn tận nghiệp trắng quả trắng này; phàm có tâm tư sở
nào để đoạn tận nghiệp đen trắng quả đen trắng này; này các Tỷ-kheo,
đây được gọi là nghiệp không đen không trắng quả không đen không trắng,
nghiệp đưa đến đoạn diệt. Này các Tỷ-kheo, có bốn nghiệp này đã
được Ta chứng ngộ với thắng trí và thuyết giảng.
(III) (233) SONAKÀYANA
1. Rồi Bà-la-môn Sikha Moggallàna đi
đến Thế Tôn; sau khi đến, nói lên với Thế Tôn những lời chào đón hỏi
thăm rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Sikha
Moggallàna thưa với Thế Tôn :
- Thưa Tôn giả Gotama, những ngày
trước đây, trước đây nữa, thanh niên Sonakàyana có đến con, và sau khi
đến nói với con như sau : "Sa-môn Gotama chủ trương tất cả nghiệp
đều không có kết quả. Chủ trương tất cả nghiệp đều không có kết
quả, vị ấy nói đến sự đoạn diệt của thế giới, nhưng thế giới này
thiệt là có do nghiệp tác thành thế giới và được tồn tại do tác động
của nghiệp".
- Này Bà-la-môn, ta chưa từng thấy
thanh niên Sonakàyana. Từ đâu lại có câu chuyện như vậy ?
2. Này Bà-la-môn, có bốn nghiệp
này đã được ta chứng ngộ với thắng trí và tuyên bố. Thế nào là bốn
?
… (Hoàn toàn giống như kinh trước
232)
(IV) (234) CÁCH HỌC PHÁP
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn nghiệp
này, đã được ta chứng ngộ với thắng trí và tuyên bố. Thế nào là bốn
? (Như kinh 231)
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp đen quả đen quả đen ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
sát sanh, lấy của không cho, có tà hạnh trong các dục, nói láo, đắm say
rượu men, rượu nấu.
Này các Tỷ-kheo, đây là nghiệp
đen quả đen.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp trắng quả trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục,
từ bỏ nói láo, từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu.
Này các Tỷ-kheo, đây là nghiệp trắng
quả trắng.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp đen trắng quả đen trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
làm thân nghiệp có tổn hại và không tổn hại … (như kinh 232,4)
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là nghiệp
đen trắng quả đen trắng.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp không đen trắng, quả không đen trắng, nghiệp đưa đến đoạn diệt
?
Tại đấy, này các Tỷ-kheo, phàm
có nghiệp đen quả đen này … (như 232,5). Này các Tỷ-kheo, đây gọi là
nghiệp không đen trắng, quả không đen trắng, nghiệp đưa đến đoạn diệt.
Này các Tỷ-kheo, có bốn nghiệp
này đã được ta chứng ngộ với thắng trí và tuyên bố.
6. Có bốn nghiệp này, này các Tỷ-kheo,
đã được ta chứng ngộ với thắng trí và tuyên bố. Thế nào là bốn ?
Này các Tỷ-kheo, có nghiệp đen quả
đen; này các Tỷ-kheo, có nghiệp thắng quả trắng; này các Tỷ-kheo, có
nghiệp không đen không trắng, quả không đen không trắng, nghiệp đưa đến
đoạn diệt.
7. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp đen quả đen quả đen ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
đoạt mạng sống của mẹ, đoạt mạng sống của cha, đoạt mạng sống của
vị A-la-hán, với ác tâm làm Như Lai chảy máu, phá hòa hợp Tăng.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là nghiệp
đen quả đen.
8. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp đen quả trắng quả trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục,
từ bỏ nói láo, từ bỏ nói hai lưỡi, từ bỏ lời thô ác, từ bỏ nói
lời phù phiếm, từ bỏ tham, từ bỏ sân, có chánh kiến.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là nghiệp
trắng quả trắng.
9. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp đen trắng quả đen trắng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
làm thân nghiệp có tổn hại và không tổn hại … (như kinh 232,4)
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là nghiệp
đen trắng quả đen trắng.
10. Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là nghiệp không đen trắng, quả không đen trắng, nghiệp đưa đến đoạn
diệt ?
Tại đấy, này các Tỷ-kheo, phàm
có nghiệp đen quả đen này … (như 232,5). Này các Tỷ-kheo, đây gọi là
nghiệp không đen trắng, quả không đen trắng, nghiệp đưa đến đoạn diệt.
Có bốn loại nghiệp này, này các
Tỷ-kheo, đã được ta chứng ngộ với thắng trí và tuyên thuyết.
(V) (235) THÁNH ĐẠO
- Này các Tỷ-kheo, có bốn nghiệp
này được ta chứng ngộ với thắng trí và tuyên thuyết. Thế nào là bốn
?
Này các Tỷ-kheo, có nghiệp đen quả
đen … (như 232).
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp không đen trắng, quả không đen trắng, nghiệp đưa đến đoạn diệt.
Đây là chánh tri kiến … chánh định.
Này các Tỷ-kheo, đây là nghiệp
không đen trắng, quả không đen trắng, nghiệp đưa đến đoạn diệt.
(VI) (236) GIÁC CHI
1.- Có bốn nghiệp này … (như
232,1)
2. Này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp đen quả đen ? (như 232,2)
3. Này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp trắng quả trắng ? (như 232,3)
4. Này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp đen trắng quả đen trắng ? (như 232,4)
5. Này các Tỷ-kheo, thế nào là
nghiệp không đen trắng, quả không đen trắng, nghiệp đưa đến đoạn diệt
?
Niệm giác chi, trạch pháp giác chi,
tinh tấn giác chi, khinh an giác chi, định giác chi, xả giác chi.
Này các Tỷ-kheo, đây là nghiệp
không đen trắng, quả không đen trắng, nghiệp đưa đến đoạn diệt.
Này các Tỷ-kheo, có bốn loại nghiệp
này, đã được ta chứng ngộ với thắng trí và tuyên thuyết.
(VII) (237) ĐÁNG QUỞ TRÁCH
1.- Này các Tỷ-kheo, thành tựu với
bốn pháp này, như vậy xứng đáng bị rơi vào địa ngục. Thế nào là với
bốn ?
Với thân nghiệp có tội, với ngữ
nghiệp có tội, với ý nghiệp có tội, với kiến có tội.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy xứng đáng bị rơi vào địa ngục.
2. Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, như vậy xứng đáng được sanh lên cõi Trời. Thế nào
là với bốn ?
Với thân nghiệp không có tội, với
ngữ nghiệp không có tội, với ý nghiệp không có tội, với kiến không
có tội.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy xứng đáng được sanh lên cõi Trời.
(VIII) (238) CÓ HẠI
1.- Này các Tỷ-kheo, thành tựu với
bốn pháp này, như vậy xứng đáng bị rơi vào địa ngục. Thế nào là với
bốn ?
Với thân nghiệp có tổn hại, với
khẩu nghiệp có tổn hại, với ý nghiệp có tổn hại, với kiến có tổn
hại.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy xứng đáng bị rơi vào địa ngục.
2. Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, như vậy xứng đáng được sanh lên cõi Trời. Thế nào
là với bốn ?
Với thân nghiệp không có tổn hại,
với khẩu nghiệp không có tổn hại, với ý nghiệp không có tổn hại, với
kiến không có tổn hại.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, như vậy xứng đáng được sanh lên cõi Trời.
(IX) (239) VỊ SA-MÔN
1.- Chỉ ở đây, này các Tỷ-kheo,
có Sa-môn thứ nhất, có Sa-môn thứ hai, có Sa-môn thứ ba, có Sa-môn thứ tư,
còn ngoại đạo khác không có Sa-môn. Như vậy, các Thầy chơn chánh rống
tiếng rống con sư tử.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Sa-môn thứ nhất ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do đoạn diệt ba kiết sử, là bậc dự lưu, không bị rơi vào đọa xứ,
chắc chắn hướng đến giác ngộ. Này các Tỷ-kheo, người này là Sa-môn
thứ nhất.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Sa-môn thứ hai?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do đoạn diệt ba kiết sử, do làm cho nhẹ bớt tham và sân, là bậc Nhất
Lai, còn đi lại thế giới này một lần nữa, rồi đoạn tận khổ đau. Này
các Tỷ-kheo, đây là Sa-môn thứ hai.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Sa-môn thứ ba?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do đoạn diệt năm hạ phần kiết sử, được hóa sanh tại đấy, chứng
Niết-bàn, không phải trở lui từ thế giới ấy. Này các Tỷ-kheo, đây
là Sa-môn thứ ba.
5. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Sa-môn thứ tư ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do đoạn diệt các lậu hoặc, tự mình với thắng trí ngay trong hiện tại,
chứng ngộ, chứng đạt và an trú tâm giải thoát, tuệ giải thoát. Này
các Tỷ-kheo, đây là Sa-môn thứ tư.
Chỉ ở đây, này các Tỷ-kheo, có
Sa-môn thứ nhất, có Sa-môn thứ hai, có Sa-môn thứ ba, có Sa-môn thứ tư,
còn ngoại đạo khác không có Sa-môn. Như vậy, các Thầy chơn chánh rống
tiếng rống con sư tử.
(X) (240) CÁC LỢI ÍCH NHỜ BẬC
CHÂN NHÂN
- Nhờ y tựa bậc chân nhân, này
các Tỷ-kheo, chờ đợi là bốn lợi ích. Thế nào là bốn?
Lớn mạnh nhờ Thánh giới, lớn mạnh
nhờ Thánh giới, lớn mạnh nhờ Thánh định, lớn mạnh nhờ Thánh trí tuệ,
lớn mạnh nhờ Thánh giải thoát.
Nhờ y tựa bậc chân nhân, này các
Tỷ-kheo, chờ đợi là bốn lợi ích này.
XXV. PHẨM SỢ HÃI PHẠM TỘI
(I) (241) PHẠM TỘI (1)
1. Một thời, Thế Tôn trú ở
Kosambi, tại khu vườn Ghosita. Rồi Tôn giả Ànanda đi đến Thế Tôn; sau
khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Thế Tôn nói với
Tôn giả Ànanda đang ngồi xuống một bên :
- Này Ànanda, sự tranh chấp ấy đã
được chấm dứt chưa ?
- Từ đâu, bạch Thế Tôn, sự
tranh chấp ấy sẽ chấm dứt được ? Bàhiya, vị đồng trú với Tôn giả
Anuruddha hoàn toàn đứng về phía hòa hợp tăng. Do vậy, Tôn giả Anuruddha
nghĩ rằng không nên nói một lời nào.
- Này Ànanda, có khi nào Anuruddha lại
can thiệp vào những vấn đề tranh chấp giữa chúng Tăng ? Phải chăng, này
Ànanda, khi nào có vấn đề tranh chấp gì khởi lên, chính hai Thầy
Sàriputta và Moggallàna làm chấm dứt tất cả tranh chấp ấy ?
2. Này Ànanda, do thấy bốn lợi
ích này, kẻ ác Tỷ-kheo thích thú với phá hòa hợp Tăng. Thế nào là bốn
?
Ở đây, này Ànanda, kẻ ác Tỷ-kheo,
do theo ác giới, theo ác pháp không trong sạch, sở hành đáng nghi ngờ, có
hành động che giấu, không phải Sa-môn nhưng tự xưng là Sa-môn, không
hành Phạm hạnh nhưng tự xưng là hành Phạm hạnh, nội tâm mục nát, đầy
ứ dục vọng, một đống rác dơ bẩn. Vị ấy nghĩ như sau : "Nếu các
Tỷ-kheo sẽ biết ta là ác giới, theo ác pháp, không thanh tịnh … một đống
rác dơ bẩn; nếu họ hòa hợp, họ sẽ làm hại ta; nếu họ chia rẽ, họ
sẽ không làm hại được ta". Này Ànanda, do thấy lợi ích thứ nhất
này, ác Tỷ-kheo thích thú với pháp hòa hợp Tăng.
3. Lại nữa, này Ànanda, Tỷ-kheo
có tà kiến, thành tựu với chấp thủ biên kiến, vị ấy nghĩ như sau :
"Nếu các Tỷ-kheo sẽ biết ta là có ác tri kiến, chấp thủ tri kiến;
nếu họ hòa hợp, họ sẽ làm hại ta; nếu họ chia rẽ, họ sẽ không
làm hại được ta". Này Ànanda, do thấy lợi ích thứ hai này, ác Tỷ-kheo
thích thú với pháp hòa hợp Tăng.
4. Lại nữa, này Ànanda, ác Tỷ-kheo
có tà mạng, nuôi sống mình với tà mạng. Vị ấy suy nghĩ như sau :
"Nếu các Tỷ-kheo sẽ biết ta có tà mạng, nuôi sống mình với tà mạng;
nếu họ hòa hợp, họ sẽ làm hại ta; nếu họ chia rẽ, họ sẽ không
làm hại được ta". Này Ànanda, do thấy lợi ích thứ ba này, ác Tỷ-kheo
thích thú với pháp hòa hợp Tăng.
5. Lại nữa, này Ànanda, ác Tỷ-kheo
tham muốn lợi dưỡng, tham muốn cung kính, tham muốn không bị kinh miệt; Vị
ấy suy nghĩ như sau : "Nếu các Tỷ-kheo sẽ biết ta là tham muốn lợi
dưỡng, tham muốn cung kính, tham muốn không bị kinh miệt; nếu họ hòa hợp,
họ sẽ làm hại ta; nếu họ chia rẽ, họ sẽ không làm hại được
ta". Này Ànanda, do thấy lợi ích thứ tư này, ác Tỷ-kheo thích thú với
pháp hòa hợp Tăng.
Do thấy bốn lợi ích này, này
Ànanda, kẻ ác Tỷ-kheo thích thú với phá hòa hợp Tăng.
(II) (242) PHẠM TỘI (2)
1.- Này các Tỷ-kheo, có bốn sợ
hãi phạm tội này. Thế nào là bốn ?
2. Ví như, này các Tỷ-kheo, người
ta bắt được một người ăn trộm, một người phạm tội, dắt đến cho
nhà vua và thưa : "Thưa Đại vương, đây là người ăn trộm, đây là
người phạm tội. Đại vương hãy gia phạt người ấy theo hình phạt nào
Đại vương muốn". Vua ấy nói như sau : "Các ông hãy đem người này,
lấy dây thật chắc trói cánh tay người này thật chặt lại về phía sau.
Cạo đầu người ấy đi, dắt người ấy đi xung quanh với một cái trống,
có tiếng chát tai, đi từ đường này đến đường khác, từ ngã ba này
đến ngã ba khác, dắt người ấy ra khỏi cửa thành phía Nam, và hãy chặt
đầu người ấy tại thành phía nam". Những người của vua, lấy dây
thật chắc trói cánh tay nó thật chặt lại về phía sau, cạo trọc đầu,
dắt nó đi xung quanh với một cái trống, có tiếng chát tai, đi từ đường
này đến đường khác, từ ngã ba này đến ngã ba khác, dắt người ấy
ra khỏi cửa thành phía Nam, và hãy chặt đầu người ấy tại thành phía
Nam. Tại đấy, có một người đứng một bên suy nghĩ như sau : "Thật
sự người này đã làm một điều ác đáng bị quở trách, đáng bị chém
đầu. Vì rằng những người của vua lấy dây thật chắc trói cánh tay nó
thật chặt lại về phía sau, cạo trọc đầu, dắt nó đi xung quanh với một
cái trống, có tiếng chát tai, đi từ đường này đến đường khác, từ
ngã ba này đến ngã ba khác, dắt người ấy ra khỏi cửa thành phía Nam,
và hãy chặt đầu người ấy tại thành phía Nam. Chắc chắn ta chớ có
làm nghiệp ác như vậy, đáng bị quở trách, đáng bị chém đầu".
Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, đối với các Tỷ-kheo hay Tỷ-kheo-ni nào, các
tưởng sợ hãi sắc bén như vậy, được an trú, thời trong những pháp, tội
ba-la-di được chờ đợi như sau về vị ấy : Nếu không phạm tội, thời
không rơi vào tội ba-la-di; nếu đã phạm tội, thời sẽ như pháp sám hối
pháp ba-la-di.
2. Ví như, này các Tỷ-kheo, có người
mang áo vải đen, xả bối tóc xuống, mang trên vai một cái hèo và đi đến
trước đại chúng và nói như sau : "Thưa quý vị, tôi đã làm một
nghiệp ác đáng bị quở trách, đáng bị đánh hèo. Do vậy tôi xin đặt mình
theo sở thích của quý vị". Rồi một người đứng một bên suy nghĩ
như sau : "Thật sự, người này đã làm một điều ác đáng bị quở
trách, đáng bị đánh hèo. Vì rằng, người ấy đã mang áo vải đen, xả
bối tóc xuống, mang trên vai một cái hèo và đi đến trước đại chúng
và nói như sau : "Thưa quý vị, tôi đã làm một nghiệp ác đáng bị
quở trách, đáng bị đánh hèo. Do vậy tôi xin đặt mình theo sở thích của
quý vị". Vậy chắc chắn ta chớ có làm nghiệp ác như vậy, đáng bị
quở trách, đáng bị đánh hèo". Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, đối với
các Tỷ-kheo hay Tỷ-kheo-ni nào, các tưởng sợ hãi sắc bén như vậy, được
an trú, thời trong những pháp tăng tàn, được chờ đợi như sau về vị
ấy : "Nếu không phạm tội thời sẽ không rơi vào tội tăng tàn. Nếu
phạm tội thời sẽ như pháp phát lộ tội tăng tàn".
3. Ví như, này các Tỷ-kheo, có người
mang áo vải đen, xả bối tóc xuống, mang theo trên vai một bị đồ ăn và
đi đến trước đại chúng và nói như sau : "Thưa quý vị, tôi đã
làm một nghiệp ác đáng bị quở trách, đáng bị hình phạt. Do vậy tôi
xin đặt mình theo sở thích của quý vị". Rồi một người đứng một
bên suy nghĩ như sau : "Thật sự, người này đã làm một điều ác đáng
bị quở trách, đáng bị hình phạt. Vì rằng người ấy đã mang áo vải
đen, xả bối tóc xuống, mang theo trên vai một bị đồ ăn và đi đến
trước đại chúng và nói như sau : "Thưa quý vị, tôi đã làm một
nghiệp ác đáng bị quở trách, đáng bị hình phạt. Do vậy tôi xin đặt
mình theo sở thích của quý vị". Vậy chắc chắn ta chớ có làm nghiệp
ác như vậy, đáng bị quở trách, đáng bị hình phạt". Cũng vậy, này
các Tỷ-kheo, đối với các Tỷ-kheo hay Tỷ-kheo-ni nào, các tưởng sợ hãi
sắc bén như vậy, được an trú, thời trong những pháp pàcittiyà ba-dật-đề,
được chờ đợi như sau về vị ấy : "Nếu không phạm tội thời sẽ
không rơi vào tội pàcittiyà. Nếu phạm tội thời sẽ như pháp phát lộ tội
pàcittiyà".
4. Ví như, này các Tỷ-kheo, có người
mang áo vải đen, xả bối tóc xuống, đi đến trước đại chúng và nói
như sau : "Thưa quý vị, tôi đã làm một nghiệp ác đáng bị quở
trách, đáng bị phê bình. Do vậy tôi xin đặt mình theo sở thích của quý
vị". Rồi một người đứng một bên suy nghĩ như sau : "Thật sự,
người này đã làm một điều ác đáng bị quở trách, đáng bị phê
bình. Vì rằng người này mang áo vải đen, xả bối tóc xuống, đi đến
trước đại chúng và nói như sau : "Thưa quý vị, tôi đã làm một
nghiệp ác đáng bị quở trách, đáng bị phê bình. Do vậy tôi xin đặt mình
theo sở thích của quý vị". Vậy chắc chắn ta chớ có làm nghiệp ác
như vậy, đáng bị quở trách, đáng bị phê bình". Cũng vậy, này các
Tỷ-kheo, đối với các Tỷ-kheo hay Tỷ-kheo-ni nào, các tưởng sợ hãi sắc
bén như vậy, được an trú, thời trong những pháp pàtidesaniya (cần phải
phát lộ) được chờ đợi như sau : Nếu không phạm tội thời sẽ không
rơi vào phạm tội pàtidesaniya. Nếu phạm tội thời sẽ như pháp sám hối,
pháp pàtidesaniya.
Này các Tỷ-kheo, có bốn sợ hãi
phạm tội này.
(III) (243) LỢI ÍCH HỌC TẬP
1. - Phạm hạnh này được sống,
được lợi ích trong học tập, được trí tuệ vô thượng, được giải
thoát kiên cố, được niệm tăng thượng.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là lợi
ích học tập ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, các học
pháp thắng hạnh được Ta đặt cho các đệ tử, để những ai ít lòng
tin phát khởi lòng tin. Vì rằng, này các Tỷ-kheo, các học pháp thắng hạnh
được ta chế đặt cho các đệ tử, để những ai ít lòng tin phát khởi
lòng tin, để những ai có lòng tin, được tăng trưởng lòng tin. Do vậy, một
đệ tử sau khi chấp nhận và học tập trong các học pháp, đối với học
pháp ấy là người sở hành không bị bể vụn, sở hành không cắt xén, sở
hành không bị vết nhơ, sở hành không bị chấm đen.
Lại nữa, này các Tỷ-kheo, các học
pháp sở hành Phạm hạnh được Ta đặt cho các đệ tử, để chơn chánh
đoạn diệt đau khổ một cách hoàn toàn. Vì rằng, này các Tỷ-kheo, các học
pháp sở hành Phạm hạnh được ta chế đặt cho các đệ tử, để chơn
chánh đoạn diệt đau khổ một cách hoàn toàn. Do vậy, một đệ tử sau
khi chấp nhận và học tập trong các học pháp, đối với học pháp ấy
là người sở hành không bị bể vụn, sở hành không cắt xén, sở hành
không bị vết nhơ, sở hành không bị chấm đen. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là lợi ích của học tập.
2. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
trí tuệ vô thượng ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, các pháp
Ta thuyết giảng cho các đệ tử để chơn chánh đoạn diệt đau khổ một
cách hoàn toàn. Vì rằng, này các Tỷ-kheo, các pháp ta thuyết giảng cho
các đệ tử để chơn chánh đoạn diệt đau khổ một cách hoàn toàn. Do vậy
các pháp ấy được trí tuệ quán sát một cách đồng đẳng.
Như vậy, này các Tỷ-kheo, là trí
tuệ vô thượng.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
giải thoát kiên cố ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, các pháp
Ta thuyết giảng cho các đệ tử để chơn chánh đoạn diệt đau khổ một
cách hoàn toàn. Vì rằng, này các Tỷ-kheo, các pháp ta thuyết giảng cho
các đệ tử để chơn chánh đoạn diệt đau khổ một cách hoàn toàn. Do vậy
các pháp ấy được khéo cảm xúc với giải thoát. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là giải thoát kiên cố.
4. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
niệm tăng thượng ?
Với tư tưởng : "Ta sẽ là
viên mãn học pháp thắng hạnh chưa được đầy đủ; hay nếu học pháp
thắng hạnh được đầy đủ, ta sẽ bổ sung thêm chỗ này chỗ kia với
trí tuệ". Như vậy, niệm nội tâm được khéo an trú với tư tưởng
: "Ta sẽ là viên mãn học pháp sở hành Phạm hạnh chưa được đầy
đủ; hay nếu học pháp sở hành Phạm hạnh được đầy đủ, ta sẽ bổ
sung thêm chỗ này chỗ kia với trí tuệ". Do vậy, niệm nội tâm được
khéo an trú. Với tư tưởng : "Ta sẽ quán sát đồng đẳng với trí tuệ
pháp chưa được đồng đẳng quán sát; hay nếu pháp đã được đồng đẳng
quán sát, ta sẽ bổ sung thêm chỗ này chỗ kia với trí tuệ". Do vậy,
niệm nội tâm được khéo an trú. Với tư tưởng : "Ta sẽ cảm xúc với
giải thoát, pháp chưa được cảm xúc ; hay nếu pháp đã được cảm xúc,
ta sẽ bổ sung thêm chỗ này chỗ kia với trí tuệ. Do vậy, niệm nội tâm
được khéo an trú". Như vậy này các Tỷ-kheo, là niệm tăng thượng.
Phạm hạnh này được sống, này
các Tỷ-kheo, để được lợi ích trong học tập, được trí tuệ vô thượng,
được giải thoát kiên cố, được niệm tăng thượng. Như vậy được nói
đến, do duyên này được nói đến như vậy.
(IV) (244) CÁCH NẰM
- Này các Tỷ-kheo, có bốn cách nằm
này. Thế nào là bốn ?
Cách nằm của ngạ quỷ, cách nằm
của kẻ hưởng thọ dục vọng, cách nằm của con sư tử, cách nằm của
Như Lai. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là cách nằm của ngạ quỷ ?
Này các Tỷ-kheo, phần lớn các ngạ
quỷ nằm ngửa. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là cách nằm của ngạ quỷ.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
cách nằm của người hưởng thọ các dục vọng ?
Và này các Tỷ-kheo, phần lớn người
hưởng thọ các dục vọng nằm phía bên trái. Này các Tỷ-kheo, đây gọi
là cách nằm của kẻ hưởng thọ các dục vọng.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
cách nằm của con sư tử ?
Này các Tỷ-kheo, con sư tử, vua các
loài thú, nằm về phía hông bên mặt, hai chân gác lên nhau và cuộn cái
đuôi vào giữa hai bắp vế; khi thức dậy, nó duỗi ra phía thân trước, rồi
nó ngó lui ra phía thân sau. Này các Tỷ-kheo, nếu con sư tử, vua các loài
thú, thấy thân phần nào đặt sai chỗ hay lộn xộn, thời này các Tỷ-kheo,
nếu con sư tử, vua các loài thú, không được hoan hỷ. Nhưng này các Tỷ-kheo,
nếu con sư tử, vua các loài thú, thấy thân phần nào không đặt sai chỗ
hay lộn xộn, thời này các Tỷ-kheo, nếu con sư tử, vua các loài thú, được
hoan hỷ. Này các Tỷ-kheo, đây là cách nằm con sư tử.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
cách nằm của Như Lai ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo
ly dục … chứng đạt và an trú Thiền thứ tư. Này các Tỷ-kheo, đây là
cách nằm của Như Lai. Này các Tỷ-kheo, có bốn cách nằm này.
(V) (245) XỨNG ĐÁNG ĐƯỢC DỰNG THÁP
- Này các Tỷ-kheo, có bốn hạng người
này xứng được để được dựng tháp. Thế nào là bốn ?
Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng
Giác, xứng đáng được dựng tháp; vị Độc Giác Phật xứng đáng được
dựng tháp; đệ tử của Như Lai xứng đáng được dựng tháp; Chuyển
Luân Vương xứng đáng được dựng tháp.
Có bốn hạng người này, này các
Tỷ-kheo, xứng đáng được dựng tháp.
(VI) (246) TRÍ TUỆ TĂNG TRƯỞNG
1.- Bốn pháp này, này các Tỷ-kheo,
đưa đến trí tuệ tăng trưởng. Thế nào là bốn ?
Thân cận bậc Chân nhân, nghe diệu
pháp, như lý tác ý, thực hành pháp tùy pháp.
Bốn pháp này, này các Tỷ-kheo,
đưa đến trí tuệ tăng trưởng.
2. Bốn pháp này, này các Tỷ-kheo,
giúp ích nhiều cho vị sanh ra làm người. Thế nào là bốn ?
Thân cận bậc Chân nhân, nghe diệu
pháp, như lý tác ý, thực hành pháp tùy pháp.
Bốn pháp này, này các Tỷ-kheo,
giúp ích nhiều cho vị sanh ra làm người.
(VII) (247) CÁCH THỨC NÓI (1)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn ngôn
thuyết phi Thánh này. Thế nào là bốn ?
- Không thấy nói thấy, không nghe
nói nghe, không cảm giác nói cảm giác, không thức tri nói thức tri.
Này các Tỷ-kheo, có bốn ngôn thuyết
phi Thánh này.
(VIII) (248) CÁCH THỨC NÓI (2)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn ngôn
thuyết bậc Thánh này. Thế nào là bốn ?
- Không thấy nói không thấy, không
nghe nói không nghe, không cảm giác nói không cảm giác, không thức tri nói
không thức tri.
Này các Tỷ-kheo, có bốn ngôn thuyết
bậc Thánh này.
(IX) (149) CÁCH THỨC NÓI (3)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn ngôn
thuyết phi Thánh này. Thế nào là bốn ?
- Thấy nói không thấy, nghe nói
không nghe, cảm giác nói không cảm giác, tưởng tri nói không tưởng tri.
Này các Tỷ-kheo, có bốn ngôn thuyết
phi Thánh này.
(X) (250) CÁCH THỨC NÓI (4)
- Này các Tỷ-kheo, có bốn ngôn
thuyết bậc Thánh này. Thế nào là bốn ?
- thấy nói thấy, nghe nói nghe, cảm
giác nói cảm giác, thức tri nói thức tri.
Này các Tỷ-kheo, có bốn ngôn thuyết
bậc Thánh này.
XXVI. PHẨM THẮNG TRÍ
(I) (251) THẮNG TRÍ
- Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp
này. Thế nào là bốn ?
Này các Tỷ-kheo, có những pháp cần
phải liễu tri với thắng trí; này các Tỷ-kheo, có những pháp cần phải
đoạn tận với thắng trí; này các Tỷ-kheo, có những pháp cần phải tu tập
với thằng trí; này các Tỷ-kheo, có những pháp cần phải chứng ngộ với
thắng trí.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những
pháp cần phải liễu tri với thắng trí ?
Năm thủ uẩn, này các Tỷ-kheo, những
pháp này được gọi là những pháp cần phải liễu tri với thắng trí.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những
pháp cần phải đoạn tận với thắng trí ?
Vô minh và hữu ái, này các Tỷ-kheo,
những pháp này được gọi là những pháp cần phải đoạn tận với thắng
trí.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những
pháp cần phải tu tập với thắng trí ?
Chỉ và quán, này các Tỷ-kheo, những
pháp này được gọi là những pháp cần phải tu tập với thắng trí.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những
pháp cần phải chứng ngộ với thắng trí ?
Minh và giải thoát, này các Tỷ-kheo,
những pháp này được gọi là những pháp cần phải chứng ngộ với thắng
trí.
Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp này.
(II) (252) TẦM CẦU
- Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp phi
Thánh cầu này. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình bị già, tầm cầu cái bị già; tự mình bị bệnh, tầm cầu cái
bị bệnh; tự mình bị chết, tầm cầu cái bị chết; tự mình bị uế
nhiễm, tầm cầu cái bị uế nhiễm.
Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp phi
thánh cầu này.
2. Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp
thánh cầu này. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người
tự mình bị già, sợ hãi biết sự nguy hại của bị già, tầm cầu cái
không bị già, vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn ; tự mình bị
khổ, sợ hãi biết sự nguy hại của bị khổ, tầm cầu cái không bị khổ,
vô thượng an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn ; tự mình bị chết, sợ
hãi biết sự nguy hại của bị chết, tầm cầu cái không bị chết, vô thượng
an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn ; tự mình bị uế nhiễm, sợ hãi biết
sự nguy hại của bị uế nhiễm, tầm cầu cái không bị uế nhiễm, vô thượng
an ổn khỏi các khổ ách, Niết-bàn.
Này các Tỷ-kheo, có bốn pháp
Thánh cầu này.
(III) (253) NHIẾP PHÁP
- Này các Tỷ-kheo, có bốn nhiếp
này. Thế nào là bốn ?
- Bố thí, ái ngữ, lợi hành, đồng
sự.
Này các Tỷ-kheo, có bốn nhiếp
pháp này.
(IV) (254) CON CỦA MÀLUNKYÀPUTTA
1. Rồi Tôn giả Màlunkyàputta đi đến
Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi
xuống một bên, Tôn giả Màlunkyàputta bạch Thế Tôn :
- Lành thay, bạch Thế Tôn, nếu Thế
Tôn thuyết pháp vằn tắt cho con ; sau khi nghe thuyết pháp con sẽ sống một
mình, viễn ly, không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần.
- Nay ở đây, này Màlunkyàputta, Ta
nói gì cho các Tỷ-kheo trẻ, trong khi Thầy đã già yếu, tuổi thọ cao, là
bậc trưởng thượng, lại cầu Như Lai giáo giới một cách vắn tắt ?
- Bạch Thế Tôn, Thế Tôn hãy thuyết
pháp vắn tắt cho con, chắc chắn con sẽ hiểu được ý nghĩa lời nói của
Thế Tôn, chắc chắn con sẽ trở thành thừa tự lời của Thế Tôn.
2. Này Màlunkyàputta, có bốn ái
sanh này, ở đây, ái sanh được sanh cho Tỷ-kheo. Thế nào là bốn ?
Hoặc do nhân y, này Màlunkyàputta,
có ái sanh, do ở đây, ái sanh được sanh cho Tỷ-kheo. Hoặc do nhân đồ
ăn khất thực … hoặc do nhân sàng tọa … hoặc do nhân sanh hữu này hay
sanh hữu khác. Này Màlunkyàputta, có ái sanh, do đây ái sanh được sanh cho
vị Tỷ-kheo.
Này Màlunkyàputta, có bốn ái sanh
này, ở đây, ái sanh được sanh cho Tỷ-kheo.
Khi nào, này Màlunkyàputta, ái được
đoạn tận, được chặt đứt từ gốc rễ, được làm cho như thân cây
tala, làm cho không thể tái sanh, làm cho không thể sanh khởi trong tương
lai. Vị ấy, này Màlunkyàputta, được gọi là vị Tỷ-kheo đã đoạn diệt
khát ái, đã thoát ly kiết sử, chơn chánh minh kiến kiêu mạn, đã diệt tận
khổ đau.
3. Rồi Tôn giả Màlunkyàputta, sau
khi nghe Thế Tôn giáo giới với lời giáo giới này, từ chỗ ngồi đứng
dậy, đảnh lễ Thế Tôn, thân hữu hướng về phía Ngài rồi ra đi.
Rồi Tôn giả Màlunkyàputta, sống một
mình, viễn ly, không phóng dật, nhiệt tâm tinh cần, không bao lâu, do mục
đích gì các thiện nam tử chơn chánh xuất gia, từ bỏ gia đình, sống
không gia đình, tức là vô thượng cứu cánh Phạm hạnh, ngay trong hiện tại,
tự mình với thắng trí, chứng đạt và an trú. Vị ấy biết rõ :
"Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, những việc nên làm đã làm,
không còn trở lui trạng thái này nữa". Rồi Tôn giả Màlunkyàputta trở
thành một vị A-la-hán nữa.
(V) (255) LỢI ÍCH GIA ĐÌNH
1.- Phàm những gia đình nào, này
các Tỷ-kheo, đạt đến sự lớn mạnh trong các tài sản, không được tồn
tại lâu dài; tất cả đều do bốn sự kiện ấy hay là một trong những sự
kiện này. Thế nào là bốn ?
Không tìm những gì đã mất; không
sửa lại cái gì đã già yếu; ăn và uống quá độ; đặt ác giới nữ
nhân, nam nhân trong địa vị tối thắng. Phàm những gia đình nào, này các
Tỷ-kheo, đạt đến sự lớn mạnh trong các tài sản, không được tồn tại
lâu dài; tất cả đều do bốn sự kiện ấy hay là một trong những sự kiện
này.
Phàm những gia đình nào, này các Tỷ-kheo,
đạt đến sự lớn mạnh trong các tài sản, được tồn tại lâu dài; tất
cả đều do bốn sự kiện ấy hay là một trong những sự kiện này. Thế
nào là bốn ?
2. Tìm những gì đã mất; sửa lại
cái gì đã già yếu; ăn và uống không quá độ; đặt ác giới nữ nhân,
nam nhân trong địa vị tối thắng. Phàm những gia đình nào, này các Tỷ-kheo,
đạt đến sự lớn mạnh trong các tài sản, được tồn tại lâu dài; tất
cả đều do bốn sự kiện ấy hay là một trong những sự kiện này.
(VI) (256) CON NGỰA THUẦN CHỦNG (1)
1.- Đầy đủ với bốn đức tánh,
này các Tỷ-kheo, một con ngựa của vua, hiền thiện, thuần chủng, xứng
đáng để vua dùng, thuộc quyền sở hữu của vua, được xem như một biểu
tượng của vua. Thế nào là bốn ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, một con
ngựa của vua hiền thiện thuần chủng, đầy đủ với sắc đẹp, đầy
đủ với sức mạnh, đầy đủ với tốc lực, đầy đủ với cân đối.
Đầy đủ với bốn đức tánh này, này các Tỷ-kheo, một con ngựa của
vua, hiền thiện, thuần chủng, xứng đáng để vua dùng, thuộc quyền sở
hữu của vua, được xem như một biểu tượng của vua.
Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, đầy
đủ với bốn pháp, môt Tỷ-kheo đáng được cung kính, đáng được tôn
trọng, đáng được cúng dường, đáng được chắp tay, là ruộng phước
vô thượng ở đời. Thế nào là bốn ?
2. Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
đầy đủ sắc đẹp, đầy đủ với sức mạnh, đầy đủ với tốc lực,
đầy đủ với cân đối.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo
đầy đủ sắc đẹp ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống có giới luật, sống chế ngự với sự chế ngự của giới bổn
Pàtimokkha, đầy đủ uy nghi chánh hạnh, thấy sợ hãi trong những lỗi nhỏ
nhặt, chấp nhận và học tập trong các học pháp. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là Tỷ-kheo đầy đủ sắc đẹp.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo
đầy đủ sức mạnh ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống thanh tịnh, tinh cần, tinh tấn, đoạn tận các pháp bất thiện,
thành tựu đầy đủ các pháp thiện, nỗ lực, kiên trì, dõng mãnh, không
từ bỏ trách nhiệm đối với các pháp thiện. Như vậy, này các Tỷ-kheo,
là Tỷ-kheo đầy đủ sức mạnh.
3. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Tỷ-kheo đầy đủ tốc lực ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo
như thật rõ biết : "Đây là khổ"; như thật rõ biết : "Đây
là khổ tập" ; như thật rõ biết : "Đây là khổ diệt" ; như
thật rõ biết : "Đây là con đường đưa đến khổ diệt". Như vậy,
này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo đầy đủ tốc lực.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo
đầy đủ sự cân đối ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
được thâu nhận các vật dụng như y áo, đồ ăn khất thực, sàng tọa,
dược phẩm trị bệnh.
Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo
đầy đủ sự cân đối. Này các Tỷ-kheo, thành tựu với bốn pháp này, Tỷ-kheo
xứng đáng được cung kính, được tôn trọng, được cúng dường, được
chắp tay, là ruộng phước vô thượng ở đời.
(VII) (257) CON NGỰA THUẦN CHỦNG (2)
(Giống như kinh trước, chỉ khác
định nghĩa về tốc độ của Tỷ-kheo, có thể giải thích khác như sau)
… Và này các Tỷ-kheo, thế nào
là tốc độ vị Tỷ-kheo ?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do đoạn diệt các lậu hoặc, ngay trong hiện tại, tự mình chứng ngộ với
thắng trí, chứng đạt và an trú vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải
thoát. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo đầy đủ tốc lực.
(các đức tánh khác như kinh trước)
…
(VIII) (258) LỰC
- Này các Tỷ-kheo, có bốn lực
này. Thế nào là bốn ?
Tấn lực, niệm lực, định lực,
tuệ lực. Này các Tỷ-kheo, có bốn lực này.
(IX) (259) SỐNG TRONG RỪNG
1.- Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo không đủ điều kiện để sống trong rừng, các
ngôi rừng rậm rạp, các trú xứ xa vắng. Thế nào là với bốn ?
Với dục tầm, với sân tầm, với
hại tầm, liệt tuệ, đần độn, câm ngọng.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đủ điều kiện để sống trong rừng, các ngôi rừng
rậm rạp, các trú xứ xa vắng. Thế nào là với bốn ?
Với xuất ly tầm, với vô sân tầm,
với bất hại tầm, không đần độn, không câm ngọng.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đủ điều kiện để sống trong rừng, các ngôi rừng
rậm rạp, các trú xứ xa vắng.
(X) (260) HÀNH ĐỘNG
1. - Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, kẻ ngu si, không thông minh, không là bậc Chân nhân, tự
mình xử sự như kẻ bị mất gốc, không sinh lực, có tội, bị người trí
quở trách, tạo nhiều vô phước. Thế nào là bốn ?
Với thân nghiệp có tội, với khẩu
nghiệp có tội, với ý nghiệp có tội, với tri kiến có tội.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, kẻ ngu si, không thông minh, không là bậc Chân nhân, tự mình
xử sự như kẻ bị mất gốc, không sinh lực, có tội, bị người trí quở
trách, tạo nhiều vô phước.
2. Thành tựu với bốn pháp này,
này các Tỷ-kheo, bậc Hiền trí, thông minh, là bậc Chân nhân, tự mình xử
sự không như người mất gốc, có sinh lực, không có tội, không bị người
trí quở trách, tạo nhiều phước đức. Thế nào là bốn ?
Với thân nghiệp không có tội, với
ngữ nghiệp không có tội, với ý nghiệp không có tội, với tri kiến
không có tội.
Thành tựu với bốn pháp này, này
các Tỷ-kheo, bậc Hiền trí, thông minh, là bậc Chân nhân, tự mình xử sự
không như người mất gốc, có sinh lực, không có tội, không bị người
trí quở trách, tạo nhiều phước đức.
XXVII. PHẨM NGHIỆP ĐẠO
(I) (261) CHẤP NHẬN (1)
1.- Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục. Thế nào là với
bốn pháp ?
Tự mình sát sanh, khích lệ người
khác sát sanh, chấp nhận sát sanh và tán thán sát sanh.
Thành tựu với bốn pháp, này các
Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục.
2.- Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời. Thế nào là với
bốn pháp ?
Tự mình từ bỏ sát sanh, khích lệ
người khác từ bỏ sát sanh, chấp nhận từ bỏ sát sanh và tán thán từ
bỏ sát sanh.
Thành tựu với bốn pháp, này các
Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời.
(II) (262) CHẤP NHẬN (2)
(Như trên, pháp ở đây là "lấy
của không cho và từ bỏ lấy của không cho").
(III) (263) CHẤP NHẬN (3)
(Như trên, pháp ở đây là "tà
hạnh trong các dục và từ bỏ tà hạnh trong các dục").
(IV) (263) CHẤP NHẬN (4)
(Như trên, pháp ở đây là
"nói láo và từ bỏ nói láo").
(V) (263) CHẤP NHẬN (5)
(Như trên, pháp ở đây là "tự
mình nói hai lưỡi và từ bỏ nói hai lưỡi").
(VI) (263) CHẤP NHẬN (6)
(Như trên, pháp ở đây là "tự
mình nói lời thô ác và từ bỏ nói lời thô ác").
(VII) (263) CHẤP NHẬN (7)
(Như trên, pháp ở đây là "tự
mình nói lời phù phiếm và từ bỏ nói lời phù phiếm").
(VIII) (264) CHẤP NHẬN (8)
(Như trên, pháp ở đây là "tự
mình tham dục và tự mình không tham dục").
(IX) (265) CHẤP NHẬN (9)
(Như trên, pháp ở đây là "tự
mình có tâm sân hận và tự mình không có tâm sân hận").
(X) (266) CHẤP NHẬN (10)
1.- Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục. Thế nào là với
bốn pháp ?
Tự mình có tà kiến, khích lệ người
khác có tà kiến, chấp nhận tà kiến và tán thán tà kiến.
Thành tựu với bốn pháp, này các
Tỷ-kheo, như vậy tương xứng bị rơi vào địa ngục.
2.- Thành tựu với bốn pháp, này
các Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời. Thế nào là với
bốn pháp ?
Tự mình có chánh kiến, khích lệ
người khác có chánh kiến, chấp nhận chánh kiến và tán thán chánh tri kiến.
Thành tựu với bốn pháp, này các
Tỷ-kheo, như vậy tương xứng được sanh lên cõi Trời.
XXVIII. PHẨM THAM
(I) (271) THAM
1. - Để thắng tri tham, này các Tỷ-kheo,
bốn pháp cần phải tu tập. Thế nào là bốn?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
sống tùy quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục
tham ưu ở đời; tùy quán thọ trên các cảm thọ … tùy quán tâm trên
tâm … tùy quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp
phục tham ưu ở đời.
Để thắng tri tham, này các Tỷ-kheo,
bốn pháp cần phải tu tập.
2. - Để thắng tri tham, này các Tỷ-kheo,
bốn pháp cần phải tu tập. Thế nào là bốn?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
đối với các pháp ác bất thiện chưa sanh, khởi lên ý muốn cố gắng;
tinh tấn, sách tâm, trì tâm không cho sanh khởi ; đối với các pháp ác bất
thiện đã sanh, khởi lên ý muốn cố gắng; tinh tấn, sách tâm, trì tâm
khiến chúng đoạn tận; đối với các pháp thiện chưa sanh, khởi lên ý
muốn cố gắng; tinh tấn, sách tâm, trì tâm khiến cho sanh khởi ; đối với
các pháp thiện đã sanh, khởi lên ý muốn cố gắng; tinh tấn, sách tâm,
trì tâm khiến chúng được duy trì, không có lu mờ, được tăng trưởng,
được quảng đại, được tu tập, được thỏa mãn. Này các Tỷ-kheo, để
thắng tri tham, bốn pháp này cần phải tu tập.
3. Để thắng tri tham, này các Tỷ-kheo,
bốn pháp cần phải tu tập. Thế nào là bốn?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
tu tập như ý túc, thành tựu với dục Thiền định tinh cần hành; tu tập
như ý túc, thành tựu với tinh tấn Thiền định tinh cần hành; tu tập như
ý túc, thành tựu với tâm Thiền định tinh cần hành; tu tập như ý túc,
thành tựu với tư duy Thiền định tinh cần hành.
Để thắng tri tham, này các Tỷ-kheo,
bốn pháp cần phải tu tập.
4. Để liễu tri, này các Tỷ-kheo,
để đoạn diệt, đoạn tận, trừ diệt, tiêu diệt, ly tham, đoạn diệt,
từ bỏ, xả bỏ tham, bốn pháp này cần phải tu tập.
Để liễu tri, đoạn diệt, đoạn
tận, trừ diệt, tiêu diệt, ly tham, đoạn diệt, từ bỏ, xả bỏ sân...
si... phẫn nộ... hiềm hận... gièm pha... nhiệt não... tật đố... xan
tham... man trá... xảo trá... ngoan cố... bồng bột... mạn... say mê... phóng
dật, bốn pháp này cần phải tu tập.